Posts tonen met het label non-dualiteit. Alle posts tonen
Posts tonen met het label non-dualiteit. Alle posts tonen

Gebalanceerd kijken naar de werkelijkheid

Een balans in westerse en oosterse filosofie

De aantrekkingskracht van oosterse filosofie en spiritualiteit voor westerse culturen kan leiden tot een soort van "spirituele bypassing", waar mensen de neiging hebben om de diepere betekenis van deze leringen te vergeten, op te hemelen of te verdraaien.
Veel oosterse tradities en filosofieën leggen de nadruk op het begrijpen van de innerlijke processen en obstakels die afgescheidenheid, lijden en onwetendheid in ons leven creëren. Deze benaderingen benadrukken het belang van introspectie, meditatie en zelfkennis om deze drempels te overwinnen en innerlijke harmonie en eenheid te bereiken.
De leringen zijn gericht op het ontdekken van de goddelijke essentie binnenin elk individu. Dit kan een aantrekkelijk, krachtig en heilzaam perspectief zijn voor veel mensen, vooral in een wereld waar stress, materialisme en egocentrisme vaak overheersen.
Het is normaal om je te willen onderscheiden, maar het is een valkuil voor en om je meer of beter te (gaan) voelen dan een ander.
Het is belangrijk dat mensen niet gefixeerd raken op het romantische idee van spirituele verlichting of eenheid, maar ook het werk doen om deze concepten in de praktijk te brengen. Dit omvat het onderzoeken van de belemmerende overtuigingen in onszelf die ons van anderen scheiden en het cultiveren van compassie, mededogen en begrip voor de complexe aard van menselijke relaties.
Dit artikel eindigt met een kort pleidooi om onze oriëntatie op eenheid uit te breiden naar dieren.

Non-dualisme en maya, is afgescheidenheid een illusie?

De visie van eenheid in het hindoeïsme wordt vaak geassocieerd met het concept van "Advaita Vedanta", wat "niet-dualistisch" betekent. Deze filosofie benadrukt het idee dat er in de ultieme realiteit geen werkelijke scheiding bestaat tussen individuele zielen (Atman) en het goddelijke (Brahman). Het streeft naar een diep begrip van het zelf en de wereld dat verder gaat dan de schijnbare dualiteiten en verschillen die we in onze dagelijkse ervaring waarnemen.
De reden waarom we de realiteit in ons dagelijks leven vaak ervaren als afgescheidenheid, wordt begrepen in termen van "maya", wat vaak wordt vertaald als "illusie". Volgens deze filosofie leidt maya ons ertoe de materiële wereld en onze individuele identiteiten te zien als afzonderlijk en los van het goddelijke. Deze illusie wordt gezien als een obstakel voor het realiseren van de diepere eenheid van alles.

In het Westen wordt het ego doorgaans gezien als het bewuste, rationele deel van het zelf dat verantwoordelijk is voor identiteit en individualiteit. Een gezond ego wordt vaak geassocieerd met zelfrespect, zelfvertrouwen en de mogelijkheid om doelen na te streven. Bovendien kent onze samenleving veel competitie, waarbij het juist zaak is om je van anderen te onderscheiden.

In het hindoeïstische denken wordt het ego beschouwd als de bron van verlangen, gehechtheid en zelfzuchtige handelingen, die de ziel binden aan de cyclus van wedergeboorte (samsara) en lijden (dukkha). Het streven is om het ego te transcenderen, het idee van afgescheidenheid te overwinnen en een staat van spirituele eenheid (moksha) te bereiken.
Dit betekent niet dat individuele verschillen en scheidingen volledig verdwijnen. In plaats daarvan erkent het hindoeïsme dat er op het conventionele niveau individuele verschillen en afgescheiden identiteiten zijn. Het doel is echter om het diepere, spirituele begrip van eenheid te bereiken en te leven in harmonie met deze realisatie, terwijl men zich bewust blijft van de dualiteiten die inherent zijn aan de fysieke wereld.
In het hindoeïsme wordt deze eenheid vaak geïllustreerd met het gezegde "Tat Tvam Asi", wat betekent "Dat ben jij". Dit benadrukt de goddelijke aanwezigheid in elk individu en het idee dat de kern van elk wezen identiek is aan het goddelijke, ook al ervaren we onszelf vaak als afgescheiden. Het streven is om deze eenheid te realiseren door spirituele beoefening en zelfinzicht.

Wanneer mensen in India of Nepal "namasté" zeggen, voegen ze vaak een lichte buiging of het samenbrengen van de handpalmen voor de borstkas toe, vergelijkbaar met een gebedshouding. Deze gebaar symboliseert eerbied en erkenning van de spirituele aard van de ander. Het wordt niet alleen gebruikt als een begroeting, maar ook als een uiting van dankbaarheid en respect.
In bredere zin reflecteert "namasté" de notie van eenheid en verbondenheid. Het erkent het gemeenschappelijke spirituele element dat aanwezig wordt geacht in alle levende wezens.

Een persoonlijk en algemeen belang bij eenheid

Niemand is verplicht om eenheid te zien of een illusie te doorzien. Niemand is verplicht om liefde te voelen of een verbinding te veinzen. Wij mensen zijn wel allemaal gebonden aan dit ene ethische principe: onze vrijheid houdt op waar andermans vrijheid begint. Denk niet of-of, maar en-en. Net als bij het tonen van respect naar anderen verbinden we twee belangrijke zaken tegelijk: we tonen onze betrokkenheid en bewaken de grens waar vrijheid ophoudt. Bij respect maken we vrijheid en liefde tot een eenheid.

Voor mij is de oriëntatie op eenheid van belang in het kader van gelijke rechten tussen mens en dier op (geschikte) ruimte om vrij in te kunnen leven. Alle mensen onderling en alle dieren onderling en uiteraard mens en dier zijn allemaal individueel verschillend, maar op één punt zijn we een eenheid.
We zijn een eenheid in de zin dat mens en dier intrinsiek evenwaardig zijn in het recht op vrijheid.
Nu de aarde steeds meer gevuld wordt met mensen en de biodiversiteit achteruit loopt is het nog meer van belang om ons er van bewust worden dat we de ruimte moeten delen en de natuur moeten beschermen zodat elk levend wezen kan leven naar zijn of haar aard. Zeker in ons land zouden we wat landbouwgrond terug moeten geven aan de natuur en natuurgebieden moeten verbinden. Dan wordt versnipperde natuur een eenheid en kan het weer met recht vrije natuur genoemd worden.
Er zijn inmiddels minstens zeven keer zoveel dieren die leven in gevangenschap met het doel om hun melk of eieren of vlees te gebruiken. Die uitbuiting gaat ook nog eens samen met klimaatopwarming als gevolg van die productie en consumptie. Daardoor wordt de mogelijke ruimte om in te leven voor mens en dier nog kleiner en wordt de noodzaak om ons bewust te zijn wat ons bindt en tot een eenheid brengt nog groter.

Op reis naar verandering in relaties

Een andere afslag nemen?

In de stroom van relaties bevinden we ons vaak op een kruispunt waar verandering onvermijdelijk lijkt. Onze levens zijn doordrenkt van uitdagingen en dilemma's binnen relaties, waarbij de keuzes die we maken diepe sporen nalaten op onszelf en anderen. Vooral wanneer we beseffen dat onze relatie niet langer aan onze behoeften voldoet, kan dit voortkomen uit (kwetsuren opgelopen in) onze jeugd. Maar hoe vinden we wijsheid in deze situaties?
N.B. Wat hier wordt geschreven is toegespitst voor onze partner, maar geldt voor iedere relatie, ook voor die met onze ouders, kinderen, broers en zusters, vrienden, buren, kwetsbare anderen, enz..

Psychotherapeut Anna de Graaf onderstreept het belang van openhartige gesprekken tussen partners. "Communicatie is de hoeksteen van elke gezonde relatie," benadrukt ze. "Het vergt moed om je kwetsbaarheid te tonen, maar het is essentieel om gevoelens en behoeften te delen, zelfs als ze verwarrend zijn".

Onze vroege ervaringen kunnen diepe indrukken achterlaten die ons onbewust sturen in onze zoektocht naar heelheid. Maar soms moeten we diep graven om te begrijpen waar onze verlangens naar verandering vandaan komen. In het licht van zelfonderzoek kunnen we een pad vinden naar non-dualiteit, waar onze identiteit niet langer gebonden is aan beperkende labels. Hier (in de verlichting) ontstaat ruimte voor een diepgaand mededogen, zowel voor onszelf als voor anderen, mens en dier.

Wanneer mensen een diepgaande ervaring van non-dualiteit hebben, bijvoorbeeld een eenheidservaring, kan dit leiden tot een verschuiving in hoe ze liefde ervaren. Ze realiseren zich dat liefde niet gebonden is aan menselijke individuen alleen, maar eerder een universele kracht is die door alles heen stroomt. Ze kunnen zich realiseren dat liefde niet afhankelijk is van een specifiek persoon of object, maar eerder een inherente eigenschap van het universum zelf is. Dit kan leiden tot een meer onvoorwaardelijke en alomvattende vorm van liefde, waarbij de behoefte aan controle en bezit wordt losgelaten ten gunste van vertrouwen en overgave aan iets hogers.

De keuzes die vervolgens gemaakt worden, kunnen in de ogen van anderen onnavolgbaar onverschillig en liefdeloos lijken. Iedere keuze, iedere afslag na een omgang in de psychische en spirituele ontwikkeling komt hopelijk uit op een hoger niveau, wat verbeeld kan worden als een cirkelende spiraal. Het is de kunst om de frisse en open blik van een kind te behouden, maar te integreren met de ervaringen van een volwassene.

Terug naar de jeugd

Diepe indrukken uit onze vroege levensfasen hebben ongetwijfeld invloed op onze partnerkeuze. Maar soms ontdekken we dat onze partnerkeuze verbonden is met onuitgesproken behoeften en verlangens. Dit onthullen aan onze partner kan leiden tot krachtige transformaties binnen de relatie, waarbij nieuwe wegen van groei en ontwikkeling worden verkend.

Wanneer de drang naar verandering niet eenvoudig wordt (h)erkend, kan professionele begeleiding een waardevolle bron van steun zijn. Een deskundige therapeut kan een veilige haven bieden waar partners kunnen ontdekken wat er werkelijk in hun harten leeft, los van de uitkomst. Het biedt een neutrale ruimte waarin koppels kunnen verkennen wat er echt aan de hand is en of en hoe ze verder willen gaan.

Kwetsbare anderen ontzien

Bij het overwegen van veranderingen in een relatie, met name wanneer kinderen betrokken zijn, staat het welzijn van hen voorop. Kinderen zijn gevoelig voor de emotionele sfeer thuis en hebben behoefte aan consistentie en veiligheid. Het is belangrijk dat ouders samenwerken om een omgeving te behouden die hun emotionele welzijn bevordert, zelfs als de relatie verandert.

Een grootouder, bijvoorbeeld, die ontdekt dat hij of zij niet meer de liefde kan laten stromen met de partner kan besluiten om meer zorg te steken in de kleinkinderen, of via vrijwilligerswerk of voor een abstract ideaal, bijvoorbeeld inzet voor een vredesbeweging of dierenbescherming. Liefde stroomt dan naar het leven in het algemeen.

In het hart van dit alles staat zelfzorg als een kompas dat ons terugbrengt naar onze innerlijke kern van rust en veerkracht. Zelfzorg is geen egoïstische daad, maar een noodzakelijke stap naar emotioneel welzijn. Dit betekent steun zoeken bij vrienden, familie of andere ondersteunende bronnen, en tijd nemen voor activiteiten die vreugde en ontspanning brengen.

Op deze reis naar verandering in relaties, waar zelfontdekking en compassie samenkomen, kunnen we wijsheid vinden in het navigeren door de stormachtige wateren van het leven.

Dit blog is deels geïnspireerd door een interview met Miranda Warren over haar boek: Liefde laat geen sporen na (bol.com).
Liefdevol omgaan met jezelf en met anderen werkt helend en wanneer in balans met vrijheid maakt het aangaan van nieuwe en loslaten van oude verbindingen gemakkelijker. Sporen zijn dan herinneringen en geen blijvende littekens.

Gevraagd aan Warren naar de reden van de ondertitel van haar boek ('liefde, die alles met de grond gelijk maakt, behalve zichzelf') antwoordt zij:
"Deze liefde is verschrikkelijk omdat ze weigert zich te schikken naar de algemeen gangbare categorieën van liefde. Zij is niet persoonlijk, niet sentimenteel, zelfs niet hartstochtelijk. Het is helemaal geen liefde ‘van’ of een liefde ‘voor’ iets.

Zij is alomvattend en omhelst het leven zonder oordeel of onderscheid, terwijl iedere individuele expressie van wat zich voordoet wordt liefgehad in al haar ijle wonderbaarlijkheid en mysterie.
Het is een vreselijke liefde, die uiteindelijk weigert liefde genoemd te worden, omdat ze de immer verschuivende dans van naadloze levendigheid is die we nooit kunnen inperken of in een definitie vangen.
En toch is het juist die liefde die wij zijn, die zich onafscheidelijk en stralend voordoet als wat altijd al het geval is, deze vreselijke liefde".

De Diamantbenadering en non-duale liefde

Boeken van Almaas lezen niet gemakkelijk. Hij roept op tot direct ervaren, maar ook tot het onderzoeken van lagen, om jezelf te verdiepen en te transcenderen, etc..
Zijn boodschap wijkt niet af van Tao en Zen. In dit artikel wat dwarsverbanden om zijn verhaal in dat perspectief te zien.
Zijn ongrijpbare concepten, die je hoogstens intuïtief kunt vatten, worden hier
vanuit verschillende gezichtspunten bekeken. Door herhaalde benadering met telkens wat andere woorden kan het liefdevolle geheel worden voorgesteld en doorgrond.

Onderstaande is een "uitwisseling" met Kunstmatige Intelligentie via de robot van ChatGPT.

ChatGPT
De Diamantbenadering is een psychologische en spirituele benadering ontwikkeld door A.H. Almaas, ook bekend als Hameed Ali. Het is een holistische benadering die aspecten van psychologie, spirituele ontwikkeling en wijsheidstradities integreert. De naam "Diamantbenadering" verwijst naar het idee dat elk individu een innerlijke essentie heeft, vergelijkbaar met de zuiverheid en schittering van een diamant.
In de Diamantbenadering wordt erkend dat de ervaring van een afgescheiden, individueel zelf een illusie kan zijn. Door zelfonderzoek en bewustwording kunnen we de subtiele identificaties met ons ego, gedachten, emoties en lichaam ontdekken en transcenderen. Op deze manier kan het inzicht ontstaan dat onze ware aard niet beperkt is tot een afgebakend individu, maar dat we in essentie deel uitmaken van een groter geheel.
Dit inzicht in de 'niet-tweeheid', het besef dat alles met elkaar verbonden is en dat er geen fundamentele scheiding bestaat tussen onszelf en anderen, kan leiden tot bevrijding. Het opent de mogelijkheid om voorbij de grenzen van het ego te gaan en een dieper gevoel van eenheid, vrijheid en vervulling te ervaren.

Centraal in de Diamantbenadering staat het concept van de Essentie, wat verwijst naar de oorspronkelijke en authentieke aard van een persoon. De Essentie wordt gezien als een bron van innerlijke wijsheid, helderheid en liefde die in ieder individu aanwezig is. Almaas benadrukt dat het ontwikkelen van een bewustzijn van en verbinding met de Essentie essentieel is voor persoonlijke groei, transformatie en spirituele evolutie.
De Diamantbenadering maakt gebruik van verschillende methoden en technieken om de Essentie te verkennen en te ontwikkelen. Het is een fundamentele kwaliteit of een wezenlijk aspect van ons wezen dat verder gaat dan onze conditioneringen, rollen of persoonlijkheid. Het is een potentieel dat in ieder individu aanwezig is. Het ervaren van Essentie kan ons helpen om de illusie van afgescheidenheid te doorbreken en een dieper gevoel van verbondenheid en eenheid te realiseren.
Enkele belangrijke aspecten van de Diamantbenadering zijn de volgende.

  1. Inquiry (onderzoek) is een belangrijk instrument binnen de Diamantbenadering. Het betekent het stellen van diepgaande vragen om de onderliggende overtuigingen, emoties en patronen die ons beperken te onderzoeken. Door bewuste zelfreflectie en het stellen van vragen kan men toegang krijgen tot diepere lagen van bewustzijn.
  2. Essentiewerk richt zich op het verkennen en ontwikkelen van de Essentie. Dit omvat het cultiveren van kwaliteiten zoals liefde, compassie, kracht en wijsheid die inherent aanwezig zijn in de Essentie.
  3. De Diamantbenadering benadrukt het belang van het belichamen van de Essentie in het dagelijks leven. Dit houdt in dat men de inzichten en kwaliteiten die tijdens de spirituele reis zijn verworven, integreert in het dagelijks functioneren.
  4. Gewaarzijn is een essentieel aspect binnen de Diamantbenadering. Het verwijst naar het bewuste aanwezig zijn in het hier en nu, zonder oordeel. Door gewaarzijn te ontwikkelen, kan men patronen, conditioneringen en weerstanden opmerken en transformeren.

Het doel van de Diamantbenadering is het bevorderen van persoonlijke groei, spirituele ontwikkeling en het realiseren van de Essentie. Het nodigt individuen uit om dieper in zichzelf te kijken, zich bewust te worden van beperkende patronen en overtuigingen, en een diepgaande verbinding te maken met hun authentieke zelf. Het kan ons ook bewust maken van de Essentie in anderen en erkennen dat we allemaal in wezen verbonden zijn.


Zou je de benadering van de Essentie door Almaas een apofatische benadering kunnen noemen?
ChatGPT
Ja, je zou de benadering van de Essentie door Almaas in zekere zin een apofatische benadering kunnen noemen. De apofatische benadering, ook wel bekend als de negatieve theologie, benadrukt het begrijpen van het goddelijke door middel van negatieve uitspraken of ontkenningen. In plaats van te proberen God of het goddelijke in positieve termen te definiëren, richt de apofatische benadering zich op wat God niet is, omdat het goddelijke als transcendent wordt beschouwd en niet volledig kan worden begrepen of uitgedrukt met menselijke concepten.

Almaas benadert de Essentie op een vergelijkbare manier. Hij beschouwt de Essentie als een essentiële kwaliteit of dimensie van het bestaan die inherent is aan het individu. Hij benadrukt echter ook dat de Essentie niet volledig kan worden begrepen of gedefinieerd met woorden of concepten. In plaats daarvan moedigt hij directe ervaring en innerlijke transformatie aan als een manier om de Essentie te ontdekken en te begrijpen.

Hoewel Almaas niet strikt binnen de traditie van de apofatische theologie valt, deelt zijn benadering van de Essentie en het goddelijke enkele overeenkomsten met de apofatische benadering door de nadruk te leggen op directe ervaring en het erkennen van de beperkingen van concepten en definities.

Almaas bepleit "moeiteloos open stellen en ervaren", maar roept ook op om diepere lagen in jezelf en jouw bewustzijn te onderzoeken. Hoe zit dat?

ChatGPT
Wanneer we praten over de "diepere lagen" in het werk van Almaas, is het niet de bedoeling om te suggereren dat we moeizaam en geforceerd in onze gedachten moeten graven. In plaats daarvan verwijst het naar het vermogen om subtielere niveaus van bewustzijn en ervaring te verkennen. Het idee van het verkennen van verschillende lagen heeft te maken met het ontwikkelen van een dieper begrip en bewustzijn van onszelf en de realiteit. Dit kan gebeuren door momenten van stilte, meditatie, reflectie en zelfonderzoek, waarbij we openstaan voor nieuwe inzichten en perspectieven. Het kan ook betekenen dat we ons openstellen voor onze intuïtie, onze lichaamssensaties en andere vormen van directe ervaring, die ons kunnen leiden naar nieuwe inzichten die voorbij ons denken gaan. Het idee van moeiteloos zakken of stijgen naar andere gezichtspunten is een valide benadering. Het impliceert een zekere bereidheid om los te laten en open te staan voor wat zich aandient, zonder teveel inspanning of krampachtig vasthouden aan bepaalde ideeën. Het is een uitnodiging om met een zachte en ontvankelijke houding te experimenteren en te verkennen, zodat nieuwe lagen van begrip en bewustzijn van nature kunnen oprijzen.

Het begrijpen van de boodschap van Almaas vraagt het opsporen van belemmerende overtuigingen, maar geen eindeloze studie naar jezelf of interactie met anderen, je hoeft nergens doorheen.
Lijkt dat op de gedachte van "Poortloze Poort"?

ChatGPT

De term "Poortloze Poort" komt oorspronkelijk uit de zen-traditie en verwijst naar het idee van directe verlichting, voorbij dualiteit en concepten. Het is het besef dat er geen aparte poort is die je moet oversteken om verlichting te bereiken, omdat je in essentie al verlicht bent.

De "Poortloze Poort" suggereert dat de zoektocht naar verlichting of spirituele bevrijding geen lineaire progressie is, maar eerder een directe realisatie van de waarheid die altijd al aanwezig is. Het impliceert het inzicht dat je jezelf niet hoeft te transformeren of ergens anders heen hoeft te gaan om verlichting te vinden, maar dat je simpelweg de sluier van concepten en illusies moet wegnemen die je ervan weerhouden de waarheid in het hier en nu te zien.

In de context van de ontdekking van de Essentie en de verbinding met anderen, zou je kunnen zeggen dat het ervaren van de "Poortloze Poort" ook kan verwijzen naar het besef dat de Essentie, de diepere realiteit, altijd al aanwezig is in onszelf en anderen. Het gaat niet om het bereiken van een externe staat of plaats, maar om het ontwaken voor de waarheid van wie we werkelijk zijn.

Door het loslaten van concepten en identificaties kunnen we de poortloze poort betreden en de Essentie in onszelf en anderen ervaren. Het is een moment van directe herkenning en een diep gevoel van eenheid en verbondenheid dat voorbij de dualiteit en scheiding gaat.

De "Poortloze Poort" omvat dus zowel het verkennen van onze innerlijke wereld als het actief zijn in de buitenwereld, zonder een strikte scheiding tussen de twee. Het is een vloeiende beweging waarbij we onze innerlijke wijsheid en essentie integreren in ons dagelijks leven en onze relaties.

Door naar binnen en naar buiten gerichte beweging in balans te brengen, kunnen we een dieper gevoel van heelheid en vervulling ervaren. We erkennen dat de ontdekking van onze Essentie niet geïsoleerd is van de wereld om ons heen, maar juist geworteld is in onze verbinding met anderen en de bredere context waarin we leven.


Heeft deze vloeiende beweging te maken met de opvattingen rond Wei wu wei?

ChatGPT
Ja, er zijn enkele overeenkomsten tussen de Diamantbenadering en het concept van wei wu wei uit het taoïsme. Wei wu wei kan worden vertaald als "handelen door niet te handelen" of "handelen zonder actie". Het verwijst naar een staat van moeiteloos handelen en spontaneïteit, waarin men in harmonie met de natuurlijke stroom van het leven beweegt.
In zowel de Diamantbenadering als het concept van wei wu wei wordt er waarde gehecht aan het loslaten van verzet, overgave aan het moment en het vertrouwen op het natuurlijke proces. Beide benaderingen erkennen dat er een diepere intelligentie en wijsheid aanwezig is in het universum, en dat het bevorderen van bewustzijn en het ontwikkelen van een diepgaande verbinding met die intelligentie essentieel is voor persoonlijke groei en spirituele evolutie.
De Diamantbenadering legt echter meer nadruk op de psychologische en emotionele aspecten van de menselijke ervaring, terwijl wei wu wei in de taoïstische context vaak gericht is op het handelen in overeenstemming met de natuurlijke orde. Beide concepten dragen echter bij aan een dieper begrip van het loslaten van controle, het cultiveren van innerlijke wijsheid en het vinden van harmonie in het leven.
 

Mij lijkt dat je dan moet loslaten dat je die kern fysiek kunt ervaren.

ChatGPT
Het is waar dat het ervaren van de innerlijke kern of Essentie zoals beschreven in de Diamantbenadering niet noodzakelijk afhankelijk is van een fysieke gewaarwording. De Essentie wordt eerder beschouwd als een diepe innerlijke realiteit, een spirituele essentie die deel uitmaakt van ons wezen. Het is een ervaring van onze oorspronkelijke aard die voorbijgaat aan louter fysieke sensaties.
Hoewel sommige spirituele tradities of praktijken mogelijk fysieke gewaarwordingen of sensaties benadrukken als onderdeel van de spirituele ervaring, is dit niet noodzakelijk het geval in de Diamantbenadering. De focus ligt veeleer op het ontwikkelen van bewustzijn, zelfreflectie en het verkennen van diepere lagen van ons bewustzijn om toegang te krijgen tot de Essentie.
De Diamantbenadering benadrukt het belang van een innerlijke transformatie die plaatsvindt op een dieper niveau van bewustzijn, waarbij men in contact komt met de essentiële kwaliteiten zoals liefde, wijsheid en helderheid. Het gaat eerder om een innerlijk weten en een ervaring van verbondenheid met iets groters dan puur fysieke sensaties.
Het is belangrijk op te merken dat de ervaring van de Essentie subjectief kan zijn en verschillend kan zijn voor elk individu. Sommige mensen kunnen bepaalde fysieke gewaarwordingen of sensaties ervaren als onderdeel van hun spirituele groei, terwijl anderen dat misschien niet doen. Het is een persoonlijke en individuele reis van bewustwording en ontdekking.
 

Mij lijkt het "innerlijk weten" een basisvertrouwen dat je in contact brengt met liefde, wijsheid en helderheid door belemmerende overtuigingen op te sporen en los te laten.

ChatGPT
Ja, je hebt gelijk. In de Diamantbenadering wordt erkend dat het cultiveren van een basisvertrouwen een belangrijke sleutel is om in contact te komen met de Essentie en de daarmee verbonden kwaliteiten zoals liefde, wijsheid en helderheid.
Belemmerende overtuigingen, conditioneringen en patronen kunnen onze perceptie en ervaring van het leven beïnvloeden en ons belemmeren om toegang te krijgen tot onze essentiële aard. Het identificeren en loslaten van deze belemmeringen is een belangrijk aspect van het werk binnen de Diamantbenadering. Door bewustzijn te ontwikkelen en diepere lagen van onszelf te onderzoeken, kunnen we beperkende overtuigingen en patronen herkennen en transformeren.
Het proces van het opsporen en loslaten van belemmerende overtuigingen en conditioneringen kan leiden tot een groter gevoel van basisvertrouwen. Wanneer we ons bewust worden van de belemmerende overtuigingen die ons beperken, kunnen we ze onderzoeken, ze in twijfel trekken en ze uiteindelijk loslaten. Dit opent de weg naar een dieper vertrouwen in onszelf, in het leven en in de mogelijkheid om liefde, wijsheid en helderheid te ervaren.
Door dit proces van bewustzijnsontwikkeling en het loslaten van beperkingen kunnen we ons openstellen voor de essentiële kwaliteiten die inherent aanwezig zijn in ons wezen. Dit basisvertrouwen vormt een basis voor persoonlijke groei, spirituele ontwikkeling en het realiseren van onze diepste potentie.
 

Heeft deze opvatting over "inherent" ook te maken met Leegte, die niet letterlijk moet worden gezien als leeg?

ChatGPT
Ja, de opvattingen binnen de Diamantbenadering hebben ook betrekking op het concept van "Leegte", dat niet letterlijk moet worden opgevat als een fysieke leegte, maar eerder verwijst naar een diepere spirituele realiteit.
In de Diamantbenadering wordt Leegte gezien als de fundamentele aard van het bestaan, een oorspronkelijke staat van openheid en ruimte waarin alles verschijnt. Het is geen leegte in de zin van afwezigheid, maar eerder een ruimte waarin alles kan ontstaan en worden ervaren.
Leegte wordt gezien als de bron van alles wat is, inclusief de Essentie en de verschillende manifestaties van het leven. Het is een toestand van open bewustzijn waarin alles kan worden waargenomen en ervaren zonder identificatie met specifieke vormen of concepten.
Het begrijpen en ervaren van Leegte is een belangrijk aspect van de spirituele ontwikkeling in de Diamantbenadering. Het houdt in dat we voorbijgaan aan de beperkingen van onze conditioneringen, concepten en identificaties, en ons openstellen voor de ruimte van mogelijkheden en potentieel. Het is een uitnodiging om de diepere aard van het bestaan te verkennen en te realiseren.

In de diamantbenadering wordt het concept van God en de relatie tot God op een holistische en non-dogmatische manier benaderd. Almaas ziet God niet als een extern wezen of entiteit, maar eerder als een essentiële kwaliteit of dimensie die inherent is aan het bestaan. Hij benadrukt het belang van directe ervaring en ontdekking in plaats van theoretische concepten over God.

Volgens Almaas is de Leegte, of de staat van openheid en non-duaal bewustzijn, een belangrijk aspect van het goddelijke. Hij gelooft dat het mogelijk is om een diepere verbinding met Leegte te ervaren en dat deze ervaring kan leiden tot een dieper begrip van de aard van God en het universum.

Het is ook belangrijk om nederigheid en openheid te cultiveren bij het verkennen van de ervaring van het goddelijke, omdat we gemakkelijk verstrikt kunnen raken in onze eigen interpretaties en beperkte perspectieven. Een gezonde dosis scepsis en kritisch denken kan nuttig zijn om onze eigen vooroordelen te onderzoeken en te voorkomen dat we vastlopen in een bepaalde projectie van God.

Het is belangrijk op te merken dat het begrijpen en ervaren van Leegte vaak een persoonlijke en directe ervaring is, die niet volledig in woorden kan worden uitgedrukt. Het gaat om een diepgaand inzicht en een directe ervaring die voorbijgaat aan concepten en mentale constructies. Het kan een proces van innerlijke transformatie en ontwaken ondersteunen, waarbij we ons bewust worden van de diepere aard van ons wezen en de onderlinge verbondenheid van alles wat is.

Non-duale liefde dus.

ChatGPT
Ja, in de Diamantbenadering wordt liefde vaak begrepen in een non-duale context. Non-dualiteit verwijst naar het idee dat er geen inherente scheiding of dualiteit bestaat tussen het zelf en de wereld, tussen subject en object, tussen innerlijk en uiterlijk. Het is een bewustzijn dat voorbijgaat aan de illusie van afgescheidenheid en eenheid erkent.
Non-duale liefde kan worden gezien als een vorm van liefde die niet gebonden is aan voorwaarden, beperkingen of identificaties. Het is een liefde die niet selectief is, maar allesomvattend en inclusief. Het overstijgt de beperkingen van egoïstische verlangens en is gericht op het welzijn en de verbondenheid van alles wat is.
In de Diamantbenadering wordt non-duale liefde gezien als een inherent aspect van onze Essentie, onze oorspronkelijke aard. Het is een liefde die niet afhankelijk is van externe omstandigheden, maar diep geworteld is in ons wezen. Het gaat voorbij aan persoonlijke voorkeuren, oordelen en conditioneringen.
Het cultiveren van non-duale liefde houdt in dat we ons openstellen voor de essentiële kwaliteiten van liefde, mededogen en verbondenheid die in ons aanwezig zijn. Het vraagt om het overstijgen van egoïsme, angst en afgescheidenheid, en het omarmen van een ruimhartigheid en inclusiviteit in onze relaties en interacties met anderen.
Non-duale liefde is niet beperkt tot specifieke relaties of objecten, maar strekt zich uit tot het gehele bestaan. Het is een liefde die niet gehecht is aan uitkomsten of verwachtingen, maar die de diepere eenheid en onderlinge verbondenheid van alle aspecten van het leven erkent.
Het begrijpen en ervaren van non-duale liefde is een diepgaande spirituele ontwikkeling die ons kan helpen om voorbij te gaan aan beperkingen en illusies, en een dieper gevoel van eenheid, mededogen en liefde in onszelf en de wereld om ons heen te cultiveren.

Boeken van Almaas via Bol.com, waaronder zijn nieuwste boek "Non-duale liefde".

Onderscheid maken in het geheel

Dit artikel is een lichtvoetige combinatie van westerse, oosterse en overstijgende inzichten. Bij het zoeken naar de eenheid als doel, maakt het zien van alleen maar tweedelingen veel problemen, maar ligt de oplossing in het kiezen van de juiste driedeling.

Driedeling en drie-eenheid

  1. Het getal 3 verenigt 1 en 2 en staat voor stabiliteit en voor constructieve zaken. Met een simpele tweedeling kunnen we de rust en de beweging in de duale wereld niet vol-ledig beschrijven en verenigen. We hebben plaats en tijd van leven dankzij de driedimensionale ruimte. Ons leven startte nadat één en één drie werd. Dat is biologie, fysica en metafysica in één.
    Het Sanskriet woord voor non-dualiteit is A-dvai-ta, wat niet-twee(heid) betekent. Het is een voor velen een vage, maar in alle bescheidenheid een oeroude Oosterse spirituele wijsheid, waarmee bijvoorbeeld het een en het ander wordt verenigd, maar ook meer.
  2. We zijn allemaal één, maar onderscheid en contrast moet er zijn. Niet alleen in voorgrond en achtergrond, maar ook alles er tussenin. (Over)leven is het voortdurend switchen tussen het geheel zien en de details via het onderscheid opmerken. Dat is op zich niet vermoeiend, tenzij wij voortdurend twijfelen of we het wel juist zien. Wie te lang en te veel twijfelt, is niet vrij en niet zichzelf. Wie focust, bevrijdt zichzelf paradoxaal gesproken door zichzelf tijdelijk gevangen te zetten. Dit is geen probleem zolang je voortdurend alert en aandachtig aanwezig bent om weer uit te zoomen. Een voortdurende dans van bewegen en rust.
  3. Wanneer het systeem van ons lichaam en geest gezond is, werken beide samen door in stilte afwisselend te luisteren naar ons verstand en gevoel. Er is nog een derde, mogelijk externe bron van informatie en dat is onze intuïtie. Het meest optimaal zijn we vrij wanneer we ontspannen en niet vooringenomen kunnen luisteren naar onze gedachtes, gevoelens en invallen. Je weet dat je goed zit wanneer deze drie resoneren.

Dualisme en non-dualisme verenigd

  1. Niveau 0. Dualisme verwijst naar het idee dat er twee fundamenteel gescheiden en onafhankelijke aspecten van de realiteit zijn.
  2. Niveau 1. Op dit niveau wordt non-dualisme begrepen als het overstijgen van de dualiteit van subject-object relaties. Dit houdt in dat je de illusie van scheiding tussen jezelf en de wereld om je heen doorziet. Dit is het soort non-dualisme dat vaak wordt geassocieerd met spirituele leringen en bewustzijnspraktijken.
  3. Niveau 2. Hier wordt non-dualisme breder geïnterpreteerd als de erkenning dat dualiteit en non-dualiteit beide aspecten zijn van de totale realiteit. Dit betekent dat dualiteit (zoals onze individuele ervaringen en verschillende vormen) en non-dualiteit (de eenheid en verbondenheid van alles) beide geldig zijn op verschillende niveaus van begrip.

Eenheid bespreken en ervaren

Caduceus
Drie-eenheid (triade) en tegelijk driedeling zie je op heel veel vlakken. Deels zijn die natuurlijk en deels functioneel en kunstmatig, bijvoorbeeld de Trias Politica. De taal (ook zwijgen) functioneert daarbij afwisselend als verbinder en scheider, bijvoorbeeld wanneer we negeren of een oordeel vellen. De balans oftewel koers houden tussen twee uitersten is het adagium. Eenheid ervaren kunnen we met onszelf, met de ander of met een groep. Wie binnen zichzelf eenheid ervaart bij de drie bronnen van kennen of weten: het denken, het voelen en het laten invallen, heeft weinig moeite met handelen of zwijgen en keuzes maken.

We maken contact, verbinden ons en laten elkaar weer los, althans, wie dat wil. Wie niet kan en niet wil loslaten, verliest de verbinding toch op den duur en misschien wel voor altijd.
Er is voortdurend beweging of we dat nu willen (zien) of niet. Heel abstract gezegd: er is het niet veranderende (het Zijnde) en het veranderende (het Wordende). En de beweging vindt plaats in de tijd, die weer hoort bij de ruimte. Opnieuw drie zaken die bij elkaar horen, maar ook iets ongrijpbaars hebben. Wat is tijd meer dan een afspraak en hoe groot is de ruimte? Oneindig?
We leven tussen verleden en toekomst in een eeuwigdurend heden (hier en nu).

Ook de dialectiek kent drie elementen: these, antithese en synthese. Wie voorbij willekeurige informatie tot zinvolle kennis wil komen, moet zich houden aan de evenwaardige beweging die zit in een dialoog. De dialoog start als gesprek en gaat via evenwaardige tegenspraak tot een gemeenschappelijke conclusie.

Zit de waarheid op het ongrijpbare en onzichtbare niveau?

Niemand heeft de waarheid in pacht. Dat is een open deur, maar een misverstand dat snel gemaakt wordt, zit in de aanduiding van hoger en lager bij een niveau van bewustzijn. 

Wie zich wil verdiepen in spiritualiteit heeft net zo veel baat bij zich verdiepen in het lagere bewustzijn als in het hogere bewustzijn. Het hogere bewustzijn is een staat van bewustzijn waarin we ons bewust zijn van onze verbinding met het universum en onze plek in het grotere geheel. Het lagere bewustzijn bevat alle blokkades die ons weerhouden om helder waar te nemen. Wie zich toelegt op het opruimen van belemmerende overtuigingen en vooroordelen in het lagere bewustzijn is voldoende voorbereid om te leven met een open mind. Wie zich wil verheffen en niet bescheiden kan blijven, schiet zijn spirituele doel voorbij. Het is en-en, spelen in evenwaardigheid.

Liefde overstijgt de dualiteit. Oosterse spirituele filosofie en ware liefde bedrijven is als een trap met drie treden. Het begint met lust en grijpen naar. Op de hoogste trede heb je stilte (rust, die fysieke stilte overstijgt en de stem van het geheel (God) hoorbaar maakt) en hopelijk bevrediging en overzicht. Je komt weer tot jezelf, maar je bent geen beter mens geworden. Je hebt hoogstens betere aansluiting bij het mysterieuze onbekende en kunt je bij het ongrijpbare neerleggen. Je bent je bewust geworden dat je je afscheidt (zou afscheiden) van het geheel op het moment dat je denkt (zou denken) dat je niet de moeite waard bent.

Hoe goed kennen we het bewustzijn?

Bewustzijn is de subjectieve ervaring van de realiteit, van gedachten, gevoelens, sensaties en de omgeving. Het omvat ook de capaciteit om aandacht te richten, op het zelf en op het moment.
In het hindoeïsme onderscheidt men drie gunas: rajas, tamas en sattva, waarmee het speels omgaan met beweging, rust en structuur wordt beschreven. Een universeel voorbeeld is de dans: afwisselend stappen (bewegen) en inhouden (rust) op de maat (structuur).
De gunas bepalen als ongrijpbare krachten (energieën) moeiteloos en speels de kwaliteit van het subjectief bewustzijn, zeggen de hindoes. Wie zichzelf of zijn leven wil vervolmaken kan dit in lijn met de gunas ook toepassen door af en toe zijn geest leeg te maken en zich (al omdenkend) bewust te zijn van het verschil tussen zinloos toeval en zinvolle synchroniciteit. Was wat er gebeurde een dankbare leerervaring of tenminste een geluk bij een ongeluk?

De menselijke hersenen kennen drie lagen: de hersenstam (reptielenbrein), de kleine (zoogdierenbrein) en grote hersenen (neocortex – mensenbrein). Alle drie niveaus werken samen en hebben invloed op ons gedrag.
In wezen zijn we allen één op het niveau van bewustzijn. Maar is de aard van ons bewustzijn materieel, emergent of duaal? Moeten we wel kiezen of kan het niet-weten ook aanleiding zijn om bescheiden op te stellen en andere wezens op aarde met meer respect te bezien?
Waar zetelt ons bewustzijn? Is het alleen in het lichaam, of afgescheiden in de geest, of zelfs deels in een ziel? Welk deel van de hersenen schept, bevat of ontvangt de gedachten, gevoelens en intuïtie? Wanneer onze hersenen niet meer functioneren dan raken we buiten bewustzijn. Zover is duidelijk. Maar genereren hersenen bewustzijn of weerspiegelen de hersenen activiteit uit een onderliggend bewustzijn? Leven we in het bewustzijn of is het bewustzijn afhankelijk van een deel van ons dat leeft? Kent het bewustzijn ook drie verschijningsvormen (zoals de gunas drie hoedanigheden van het bewustzijn zijn)? Is er een verbinding met een collectief onbewuste of bewustzijn of met een energieveld of het Akashaveld?

Het zijn vragen waarvan de antwoorden niet binnen de reguliere wetenschap worden gezocht, maar toch hebben beroemde natuurkundigen als Einstein en Planck erkend dat bewustzijn voorafgaat aan hoe wij tegen het gedrag van materie en energie aankijken.

Verschijningsvormen en mysterie

  • Amarillys
    Hermes Trismegistus wordt vaak gezien als de vereniger van de fysieke, mentale en spirituele werelden. Hij wordt beschouwd als een meester van alchemie en magie, en de hermetische geschriften die aan hem worden toegeschreven, benadrukken vaak het belang van het begrijpen en integreren van alle drie de werelden in de zoektocht naar spirituele verlichting en transformatie.
    Het doel van alchemie is in wezen om iets te transformeren van een lager niveau van zijn naar een hoger niveau van zijn, en dit omvat vaak het werken met symbolen en rituelen die verwijzen naar de eenheid van alle dingen. Bijvoorbeeld, de bekende alchemistische formule "solve et coagula" (oplossen en samenstellen) is bedoeld om het proces van scheiding en vereniging te symboliseren, wat betekent dat de alchemist eerst het materiaal moet ontleden en zuiveren voordat het weer samen kan worden gebracht en getransformeerd tot iets hogers.
    Het alchemistische transformatieproces is gericht op het loslaten van beperkende patronen en overtuigingen, en het ontwikkelen van nieuwe, bevrijdende inzichten. Dit proces kan worden gezien als een groei naar vrijheid, zowel innerlijk als uiterlijk. Het kan leiden tot een dieper begrip van onszelf en onze omgeving, en tot een meer bevredigend en vervuld leven.
    Voortdurend gaat van alles over van materie met energie naar een nieuwe vorm. Het geheel daarvan vormt vaak een mysterie. Het leven zit vol met mysterieuze, spirituele  paradoxen. In het omgaan met paradoxen heb je drie keuzes: je kunt ze proberen op te lossen, je kunt er in ronddwalen en je kunt ze laten (liggen). Er zit troost in de gedachte dan niemand het ongrijpbare kan grijpen.
  • De aarde en ons lichaam bestaan voornamelijk uit water. Water vind je op het land, ter zee en in de lucht. Water kent drie verschijningsvormen: ijs (vast), heldere vloeistof en stoom (gas). Hier is duidelijk onderscheid en beweging tussen de vormen door de werking van (zonne)energie op de materie. Deze eigenschappen van water maken het leven op aarde mogelijk door de beweging in de kringloop (zee, regen, rivier). En dat leven is miljarden jaren geleden simpel begonnen en heeft zich ontwikkeld tot de mooie verschijningsvormen die wij zijn en waar we onbeperkt van mogen genieten. Je bent niet een druppel in een oceaan, je bent de gehele oceaan in één druppel (Rumi). 
  • Muziek kent de muzikant, het instrument en het liedje. Alle drie hebben invloed op de beleving en kunnen het maken en breken. De zintuigen nemen het waargenomene waar en worden in het bewustzijn geïnterpreteerd. Alle drie kunnen de realiteit (ver)vormen.
    Het (Engelse) spreekwoord zegt: two's company and three is a crowd. Alle goede dingen bestaan in drieën en aan alle goede dingen komt een eind.
    Met het toekennen van het getal 3 aan onderscheidende, verbindende en stabiliserende processen en het oproepen, bespreken en beantwoorden van sommige vragen, kom ik nu (met een glimlach) tot een geheel open einde ….

Spirituele dooddoeners?

De bal dood leggen of van koers veranderen

Spirituele dooddoeners zijn ideeën, overtuigingen of uitspraken die vaak worden gebruikt in spirituele kringen, maar die eigenlijk niet behulpzaam of zelfs schadelijk zijn voor iemands groei en welzijn.
Hieronder volgen enkele voorbeelden van spirituele dooddoeners.

"Alles gebeurt met een reden" - Hoewel dit idee sommige mensen kan helpen om betekenis te vinden in moeilijke situaties, kan het anderen het gevoel geven dat ze geen controle hebben over hun leven of dat hun lijden gerechtvaardigd is.

"Je moet loslaten en overgeven" - Het idee van loslaten kan nuttig zijn in bepaalde situaties, maar het kan ook suggereren dat iemand moet berusten in hun lot of hun emoties moet onderdrukken in plaats van ze te erkennen en ermee om te gaan.

"Positief denken is de sleutel tot succes" - Hoewel positief denken nuttig kan zijn in sommige situaties, kan het ook leiden tot schuldgevoelens, schaamte en ontkenning van negatieve emoties en ervaringen.

"Je moet vergeven en vergeten" - Het idee van vergeving kan nuttig zijn in sommige situaties, maar het kan ook suggereren dat iemand zich moet onderwerpen aan mishandeling of misbruik en hun eigen grenzen moet negeren.

"Alleen liefde overwint angst" - Hoewel liefde belangrijk is, kan deze uitspraak mensen het gevoel geven dat hun angst of verdriet niet echt of belangrijk is, of dat ze niet goed genoeg zijn als ze zich niet constant in een staat van liefde bevinden.

Nog meer dooddoeners

‘Jij bent liefde, alles is liefde’.
‘Er is geen ander, alles is één’.
‘Alles is goed zoals het is’.
‘Wat is het geluid van één klappende hand?’.

Wie zich bezighoudt met spiritualiteit komt bovengenoemde uitspraken altijd wel eens een keer tegen. Om mensen aan het denken te zetten wordt daarbij niet verteld waarom het zo wordt gesteld. In dit artikel wordt het antwoord belicht vanuit de dooddoener. De dooddoener heeft een negatieve klank in de volksmond, zo van “een levendig gesprek wordt er op een vervelende manier mee doodgelegd”.
In dit artikel wordt het meer opgevat als het functioneel doodleggen van de bal in een voetbalspel. Om een bal onder controle te krijgen. Een bal wordt aangenomen, stilgelegd en verder meegenomen en doorgezet in het spel. In die positieve zin wordt het hier bedoeld. Een speelse vorm van omdenken.

‘Jij bent liefde, alles is liefde’

Deze uitspraak heeft twee lastige aspecten.
1.    Wie of wat je bent, je identiteit, is geen objectief gegeven.
2.    Wanneer iets voor alles geldt, heeft het weinig informatieve waarde.

Liefde is een veelzijdig maar ongrijpbaar begrip. Liefde leidt soms (tijdelijk, hopelijk vaak) tot het gevoel één te zijn met de ander. We doen er allemaal ervaring mee op en komen dan (hopelijk) tot de overtuiging dat we het gedrag van de ander als liefdevol mogen opvatten en we mogen hopen dat de ander dat ook (nog lang) van ons doet. Honderd procent zeker zijn we nooit van wat er in de ander omgaat, hoe lang en hoe diep we ook in de ogen van die ander blijven kijken of blijven doorvragen.
Wanneer we te geforceerd proberen zekerheid te krijgen over wat liefde is, raken we verwijderd van de liefde. Macht erotiseert, maar doet liefde kwijnen. Liefde laat zich niet dwingen. Het loslaten van de wens om zeker te zijn van de ander, geldt als liefdevol. Hiermee wordt vrijheid geschapen en vrijheid is ook zo’n ongrijpbaar concept. Het moge duidelijk zijn dat wanneer vrijheid en liefde op zo’n wijze aan elkaar worden verbonden dat het paradoxaal werkzaam is. Dat wil zeggen: het werkt zolang we het (oordelen) kunnen laten. Wanneer we dat niet kunnen (niet meer evenwaardig kijken), zijn we gedwongen zijn om de les opnieuw te leren. Tot in het oneindige. In die zin is alles liefde en jij en ik ook. Dit taalgebruik: "wie niet wil inzien dat alles liefde is, draagt niet bij aan een betere wereld" is een verkapte chantage. Chantage is als machtsmisbruik en doet liefde en vertrouwen verdwijnen. Beiden komen te voet en snellen weg te paard.

Vivian Gornick: liefde, seksuele vervulling en het huwelijk zijn niet meer de metaforische uitdrukkingen van succes en geluk die ze vroeger waren (bol.com).

‘Er is geen ander, alles is één’

AdvaïtaAdvaita (een term uit het Sanskriet) of non-dualiteit betekent ‘niet twee zijn’. Hier wordt het woord “eenheid” vermeden omdat het dan geen ruimte meer laat voor de observatie dat de wereld vooral (eigenlijk alleen maar) duaal wordt ervaren, namelijk in termen van tegenstellingen. Met die tegenstellingen kunnen we discrimineren in termen van onderscheiden en kunnen we leven. Was alles één blur dan waren we ten dode opgeschreven.
Het nut van kunnen onderscheiden is geen onderbouwing van de stelling dat de een meer of beter is dan een ander. We zijn één in ons evenwaardig zijn, niet gelijk.

Levinas: de verhouding tot de Ander is niet symmetrisch. Ik ben wel verantwoordelijk voor de Ander, maar ik kan niet uitgaan van het omgekeerde. Het wederkerige is zijn zaak.

‘Alles is goed zoals het is’

Het moge uit het voorgaande duidelijk zijn dat deze uitspraak begrepen kan worden als tegelijk waar en niet waar (en-en denken). De gedachte dat alles goed is zoals het is, kan leiden tot een passieve houding waarin men afwacht wat er gebeurt zonder actie te ondernemen om veranderingen te bewerkstelligen. Het kan echter ook leiden tot een meer accepterende en open houding ten opzichte van de realiteit, waardoor men beter in staat is om met moeilijke situaties om te gaan en er creatiever op te reageren.
Het is daarom belangrijk om een balans te vinden tussen acceptatie en actie. Acceptatie betekent niet dat men passief moet zijn of dat men niet streeft naar veranderingen. Het betekent juist dat men de realiteit accepteert zoals deze is en vanuit deze acceptatie veranderingen probeert te bewerkstelligen. Dit kan alleen worden bereikt door bewust te zijn van de eigen gedachten, emoties en acties en deze te richten op positieve veranderingen. 

Wat is het geluid van één klappende hand?’

Je kunt bij het antwoord lang en kort stil staan. En dat proces kan bevrijdende inzichten geven of tot frustratie leiden. In ieder geval maken alleen twee handen geluid wanneer ze tegen elkaar klappen. We hebben elkaar (twee mensen of handen, niet één) nodig om iets tot stand te brengen. We zijn in de afhankelijkheid één. Dat antwoord is van toepassing op vrijwel alle vragen die in de spiritualiteit worden opgeroepen.

Functionele spiritualiteit

Tao vinden

Beide voeten om te lopen. Beide oren om te horen. Beide ogen om te zien. Om te begrijpen is één verstand niet genoeg. Gebruik beide om Tao te vinden.
Zoek je met verstand van het zelf, dan vind je slechts het zelf. Gebruik het verstand van het zelf en van het niet-zelf, dan vind je het volledige verstand.
Verlies het zelf om niet-zelf te vinden. Verlies het één om het ander te vinden. Verlies beide om Tao te vinden. (>Ray Grigg).

Spiritualiteit verbonden met psychologie

Dit blog heet Psychologie-nu.blogspot omdat er artikelen op staan waarin spirituele onderwerpen worden gekoppeld aan psychologische zienswijzen. Dat betekent dat bij alle mystieke fenomenen die we menen te ervaren ook gezocht wordt naar aardse psychologische verklaringen. Tegelijk blijft het oog gericht op het ethisch handelen in combinatie van een prettig leven voor zoveel mogelijk anderen.

Wanneer we ons voortdurend druk maken over alle misstanden in de wereld hebben we geen vrijheid en geen leven. Het tegelijk betrokken en angstig zijn, slaat dood. Maar wie zich onverschillig opstelt tegenover onrecht waar hij/zij wel wat aan kan doen, die draagt niet bij een leefbare samenleving. Er moet dus een balans zijn in betrokkenheid en loslaten (afstand houden). In een werkzame en leefbare samenleving stroomt liefde en is vrijheid voelbaar.

Daarom worden hier absolute uitspraken vermeden

Absolute termen zoals "alles is voorbestemd" of "alles is zinloos" kunnen voortkomen uit sterke emoties, zoals liefde, teleurstelling, woede of frustratie. De generalisaties doen geen recht aan diversiteit en nuance. Ook het generaliseren van liefde als allesomvattend en perfect gaat voorbij aan de complexiteit van menselijke relaties.
Door te geloven in absolute uitspraken, negeren mensen het bewijs dat hun overtuigingen tegenspreekt. Het duidt op een gesloten denkwijze en het vermijden van constructieve dialoog.
Het is een egocentrische weerstand tegen evenwaardigheid.

Verdwalen of halverwege omkeren

Om te voorkomen dat we verdwalen in een taaldoolhof of dat het een gebed zonder einde wordt, is deze laatste functionele dooddoener een goed voorbeeld om mee te besluiten.

Roeland de Looff. Jij bestaat niet, de werkelijkheid achter de illusie, weet wat echt is (bol.com).

Voorkom oeverloze discussie over spiritualiteit

Het leven kent toppen en dalen. "Himmelhoch jauchzend - zu Tode betrübt". We kunnen in de put zitten of ons "on top on the world" voelen. We kunnen de afwisseling accepteren of zoeken naar transformatie en ons minder speelbal voelen van het toeval.

In dit blog verschillende benaderingen die meer of minder duidelijk zijn in hoeverre we zelf die transformatie kunnen "doen". Het antwoord heeft te maken met zelfinzicht en spiritualiteit. Zijn wij als individu (ergens mee) verbonden en kunnen we eigenlijk wel weten wie we (zelf) zijn? Kunnen we de behoefte aan sturing loslaten?

Een completere waarheid

Transformatie is op den duur dat je het leven meer neemt zoals het komt. Ik verzet me minder tegen hoe het leven gaat, ook wanneer het zeer doet. Wie vol leeft, heeft óók pijn. En is iedere keer, iedere dag, keer op keer in staat die pijn te dragen in plaats van er steeds tegen te vechten en zich steeds te verzetten. Als je de pijn verduurt, wordt het leven voller en ruimer. Het voordeel als je ouder wordt, is dat je al een paar keer door die put heen bent geweest, en dan weet je dat het ook weer licht wordt’.

Ramana Maharshi, vers 328.
Verstandige mensen mijden het gezelschap
van twistzieke praters die zich niet bescheiden
inspannen op het rechte pad, maar zonder echt
iets na te streven alleen maar holle frasen spuien.

Alles over niets.
Jan van den Oever is een gepassioneerd verteller over spiritualiteit. Hij werd geïnterviewd door Paul Smit en Patrick Kicken. Dat interview valt meteen in zijn boodschap in dit filmpje. Ga niet de discussie aan met iemand die geen hart heeft voor non-dualiteit. Interesse is niet genoeg. Je kunt ze niet wakker schudden. Jan van den Oever heeft een boek geschreven, waarin hij in gewone taal oproept tot vertrouwen in de herkenning van spirituele "waarheden". Waarheden die paradoxaal genoeg ook nog niets lijken op te brengen. Zijn boek is getiteld “Ik weet niet wie ik ben”.
Herken je de waarheid van en word je geraakt door non-dualiteit dan ben je het geschikte publiek om te komen tot vertrouwen daarin. Twijfel en wankelmoedigheid verschijnen hoe dan ook om te (leren) snappen dat het leven, dat er al is, goed genoeg is. Het is een terugkeer naar de stilte, die beschikbaarheid is, die verschijnt aan een mij die niet beweegt, aldus Jan. Wanneer je op zoek gaat naar die mij of ik dan kom je die nooit tegen. Het ik is een verschijning in jou. Die ik (ego) is een schijngestalte. We proberen die schijngestalte gelukkig te maken en dat leidt tot frustratie. Alle ervaring en elke poging is het net niet. Ga die twijfel niet bevechten.
Het is ook niet heroïsch, je kunt er niet prat op gaan. Zoals zijn zoon vertelde aan de verbaasde juffrouw op school "mijn vader weet alles over niets".

Uitspraken van Jan (losjes geciteerd en gegroepeerd).
  • De zin "ik zie het, verschijnt in jou", de zin "ik zie het niet" verschijnt ook in jou.
  • De liefde van een ouder naar een kind toe is een ander dan van het kind naar de ouder. Het kind is het object van jouw liefde, maar jij bent niet het object van de liefde van een kind.
  • Vertrouw vanuit jezelf op de herkenning. Geloofwaardigheid gaat niet om de status van de boodschapper.
  • Zelfrealisatie overkomt je, je kunt er niet prat op gaan.
  • Je mag er zijn zonder bodem.
  • Je bent de bodemloze ondergrond waarin alles verschijnt en verdwijnt.
  • Ik ben die ene. Elk individu, de eenling, is de onverdeelde.
  • Wanneer je mijn waarheid herkent, dan is het van niemand, dan is het ook van jou.
Jan van den Oever geeft satsangs (bijeenkomst in waarheid). Een collage van zijn uitspraken zijn te vinden in een ander boek. Dit is de beschrijving daarvan:
Al meer dan 25 jaar spreekt Jan van den Oever met grote passie over non-dualiteit, met nadruk op het aspect van de totale beschikbaarheid die we in werkelijkheid zijn voor alles wat zich voordoet - vreugde en verdriet, succes en falen, en alles wat daartussen ligt. Hij spreekt zijn eigen waarheid, maar die waarheid kan altijd herkend worden als iets wat je zelf allang weet.

In dit boek, zijn tweede, zijn door de samenstellers satsangteksten bijeengebracht die grote indruk op hen hebben gemaakt. Samen met Jan daal je af in de totale kwetsbaarheid die je in wezen bent. En hoewel dat soms heel pijnlijk kan zijn, herinnert hij je eraan dat het wel de zoete pijn is die je helpt om Thuis te komen.

'Het is alleen maar te zien of niet te zien. Shakespeare zei het al: 'to be or not to be'. 'Zien is Zijn' en 'Zijn is Zien', dat is hetzelfde woord. 'Wakker of niet wakker', dat is het. De beleving van Dit, daar is niets aan toe te voegen. Je bent toch, je bent Aanwezig, ken je nog iets buiten deze aanwezigheid? Dit is het! Kun jij ook nog ergens een belever van deze belevenis vinden?

Op een gegeven moment is het verzet gebroken. Niet door iemand, maar je verzet is gebroken, en je hebt ook geen verlangen meer om het verzet in stand te houden. Waarom moet ik me verzetten tegen dat wat ik NU onmiddellijk zie, namelijk dat ik niet weet wie ik ben? Als ik Het nu zie, waarom zie ik het dan ook niet over een minuut? Je bent Nu. Er is geen ontsnappen aan gewoon'.

Oeverloos, de mooiste satsang fragmenten van Jan van den Oever (bol.com).
In het verlengde van de paradoxale “boodschap” van Jan van den Oever ligt de boodschap van Jan Koehoorn om niet nondualiteit (Advaita) “functioneel” toe te willen passen.

Toegepaste spiritualiteit is geen spiritualiteit.
Advaita is een rare hobby. Je kunt er niet lid van worden, je leert er niets bij en je kunt het niet toepassen. Je hebt er niets aan, je schiet er niets mee op en je kunt er niets mee. Je wordt er niet beter van – ook niet slechter. Het is geen club, er zijn geen niveaus en je krijgt geen diploma of een rapport of een cijferlijst. Er zullen momenten zijn dat je denkt dat je het snapt, om een dag later weer met volkomen lege handen te staan.
Sommige mensen zullen zeggen dat het nihilistisch is, maar dat klopt niet. Alle dingen die ik net opnoemde gelden ook voor liefde, humor en kunst. We weten dat het om iets essentieels gaat, maar we kunnen het niet uitleggen of in een gedachtesysteem gieten. Zodra je het gaat proberen uit te leggen, merk je meteen dat het niet in woorden te vatten is.
Als je merkt dat je Advaita van stal haalt op moeilijke momenten in het dagelijks leven, sla je de plank mis. Advaita is geen truc om alle vervelende momenten uit je leven te bannen. Als je verliefd bent, zul je niet snel zeggen: “Ja, maar dat wordt toch ook gewoon waargenomen”? Dan ben je eenvoudig alleen dat: verliefd. Nee, we halen Advaita alleen maar van stal bij angsten, woede, verdriet en al die andere dingen waarvan we geleerd hebben dat het ongewenst is.
Als je het toe kunt passen, is het geen Advaita. Dan is het iets anders. Veel zogenaamde spiritualiteit kun je toepassen. Dan moet je bijvoorbeeld bepaalde handelingen verrichten, of iets in herinnering brengen. Zodat je “ermee om kunt gaan”. Dan ga je verzinnen dat bepaalde dingen gebeuren omdat je er iets van kunt leren, of dat het een “test” is, of dat het “zo heeft moeten zijn”, en dan pas kun je het accepteren. Dat is niet de ware acceptatie, dat is berusting. Je kunt niet anders, dus ga je maar spiritueel roepen dat het “er mag zijn”.
Maar het is er al, voordat je riep dat het er mocht zijn. Waarnemen is onmiddellijk, daar hoef je niets voor te doen. Het gaat moeiteloos en spontaan. Waarnemen kun je niet toepassen. Je kunt niet in de agenda zetten dat je morgen van twaalf tot vier gaat zitten waarnemen. Je kunt hooguit ontdekken dat het geen activiteit is. Er zit geen doener achter. Die doener wórdt waargenomen, dat is de instinker. Toepassen heeft met “doen” en een “doener” te maken. Die past iets toe in de hoop er beter van te worden. Maar beter dan wat?
Advaita gaat simpel gezegd alleen maar over wat je bent, nu. Niet over wat het moet worden, niet over waar het naartoe moet, niet over persoonlijke ontwikkelplannen, niet over een “beter mens” worden. Dat is de enige vraag die Advaita stelt: wie ben je? Al je zoekbewegingen gaan uiteindelijk en onmiddellijk alleen maar daarover. En die zoekbewegingen houden niet op omdat je een antwoord vindt, maar omdat de absurditeit van dat zoeken door inzicht volledig doorzien wordt.
Je ontdekt dat het hele idee, het totale concept van “iets bereiken” volkomen onzin is, en dat betekent dat het je niet meer interesseert. Daarmee verdwijnt elk zoeken, elke kramp over datgene dat je dacht te zijn. En hou je op met het projecteren van alle rare ideale situaties over het nu heen. Wat er nu is, is alles wat er is.
Tot zover Jan Koehoorn.

Zie ook Waarom spiritualiteit?

Korte en lange wegen naar een eenheidservaring

Wat is het?

Een eenheidservaring verwijst naar een staat van bewustzijn waarin iemand een gevoel van verbondenheid, harmonie en eenheid met de rest van het universum ervaart. Het kan ook bekend staan als mystieke ervaring, spirituele ervaring of transcendentale ervaring.
Een eenheidservaring kan op verschillende manieren worden ervaren, zoals door middel van meditatie, gebed, psychedelica, contemplatie, een wandeling in de natuur of gewoon spontaan. Het kan worden gekenmerkt door gevoelens van extase, vreugde, dankbaarheid, nederigheid en vrede. Tijdens een eenheidservaring kan iemand het gevoel hebben dat de grenzen tussen zichzelf en de rest van de wereld vervagen, en dat alles met elkaar verbonden is en één geheel vormt.
Dit kan leiden tot een dieper begrip en een gevoel van harmonie met de natuur, andere mensen, de kosmos en het goddelijke. Een eenheidservaring kan een transformerende impact hebben op iemands leven en kan leiden tot een verandering in de manier waarop iemand de wereld en zichzelf waarneemt. Het wordt vaak beschouwd als een belangrijk onderdeel van veel spirituele en religieuze praktijken en wordt steeds meer erkend als een belangrijk onderdeel van de menselijke ervaring en psychologie.

Wat levert het op?

Een eenheidservaring kan verschillende effecten hebben op iemands leven en persoonlijkheid. Hier zijn enkele mogelijke effecten die mensen kunnen ervaren na het hebben van een eenheidservaring. 

  • Mensen die een eenheidservaring hebben gehad, beschrijven vaak een diep gevoel van verbondenheid met alles om hen heen. Ze kunnen zich meer bewust worden van de onderlinge verbondenheid van alle dingen en ervaren dat ze deel uitmaken van een groter geheel.
  • Een eenheidservaring kan leiden tot een vermindering van angst en depressieve gevoelens. Mensen kunnen meer vrede en sereniteit ervaren, en een gevoel van zingeving en doel in het leven.
  • Een eenheidservaring kan ook leiden tot een verhoogde empathie en mededogen voor anderen. Mensen kunnen zich meer bewust worden van de onderlinge verbondenheid van alle wezens en voelen dat ze de pijn van anderen kunnen begrijpen en delen.
  • Sommige mensen ervaren na een eenheidservaring een verhoogde creativiteit en inspiratie. Ze kunnen nieuwe inzichten en ideeën krijgen en deze op een nieuwe manier uiten.
  • Een eenheidservaring kan ook leiden tot een verandering in spirituele overtuigingen. Mensen kunnen zich meer bewust worden van de aanwezigheid van een hogere macht of eenheid in het universum en kunnen hun overtuigingen en praktijken aanpassen aan deze nieuwe inzichten.

Genade

Een eenheidservaring is lastig (eigenlijk onmogelijk) in woorden te beschrijven. Gustaaf Rutgers doet in dit verslag een poging. Ik heb de voorkeur om het te beschrijven als een gelukzalig moment van inzicht in het niet-twee zijn van alle levende wezens en de natuur.

Zelf heb ik 1 keer in mijn leven een eenheidservaring gehad toen ik 8 jaar was op een mooie, zonnige zondagochtend in mei. Het overkwam me en ik ervoer het als genade. Ik hoefde daar geen moeite voor te doen, ik kreeg het in mijn schoot geworpen. In principe kan ik voor mijn geluk nog steeds terugvallen op die ervaring omdat het mij duidelijk werd dat je voor geluk niet afhankelijk bent van iets in de buitenwereld. Ik realiseer me dat er veel verleidingen zijn die blokkades in jezelf in stand houden om de ervaring weer te krijgen. Het inzien en opruimen daarvan zie ik als de hoogste prioriteit, naast het afzien van materieel gewin.

Kun je het oproepen?

Hieronder een kort overzicht van benaderingen van een paar non-dualisten die verschillende methodes aanbevelen om ook een eenheidservaring op te roepen. Het is belangrijk om te onthouden dat eenheidservaringen vaak spontaan gebeuren en niet geforceerd kunnen worden. Het is belangrijk om open te staan voor de mogelijkheid van eenheidservaringen en deze te verwelkomen wanneer ze zich voordoen.

De snelste methode wordt aanbevolen door Peter Gordijn. Na het gebruik van bewustzijnsverruimende psychedelica is hij ervan overtuigd geraakt dat het heilzaam voor iedereen kan zijn om dit met begeleiding te ervaren. Hij biedt een ceremonie aan die drie dagen duurt. Eén dag voorbereiding, één dag ervaren en één dag nabespreken en integreren in je leven. Mensen die medicijnen gebruiken als bijvoorbeeld antidepressiva of die psychiatrische problemen hebben worden niet toegelaten.

Hans Laurentius kan je begeleiden tot het punt waarop je zelf verder moet gaan en geeft geen garanties. Zijn methode is het rigoureus onder ogen zien en elimineren van de in je leven opgebouwde blokkades en zinloze overtuigingen, die je afscheiden van anderen. Ongrijpbare inzichten kun je niet pakken, maar slechts benaderen. Het lijkt een zwakke (paradoxale) benadering, maar is uiteindelijk effectiever.
Een lange en maximaal rigoureuze weg bewandelde meister Eckhart in de Middeleeuwen. Hij mediteerde net zo lang totdat hij zijn identiteit kwijt was en ook geen verwachtingen meer had van een ontmoeting met God. Zo maakte hij de weg vrij voor een eenheidservaring met God.

Welke methode de voorkeur heeft? Je hoeft niet te kiezen, je kunt ook meer dan één methode volgen en leren van de ervaringen van degenen die al een bepaald pad hebben gevolgd.

Allen bevelen varianten aan van het taoïstische wu wei principe: doen door niet te doen. Vrij, maar niet letterlijk vertaald: weten wanneer te doen en wanneer te laten.
Wie vooraf aan een eenheidservaring moest werken voor zijn geld, moet ook na die ervaring werken om te leven. Het verschil zit ‘m in het inzicht dat we allen niet-twee zijn. En dat inzicht kan levens beïnvloedend zijn, maar werkt bij iedereen anders uit. Het leidt niet tot materieel voordeel, maar mogelijk tot geestelijke rust en rijkdom.

Spirituele paradoxen bij een eenheidservaring

Tweerichtingsverkeer

Word je gelukkiger wanneer je jezelf maximaal onderscheidt van een ander of juist wanneer je je meer richt op wat je gemeen hebt met een ander? Of ligt het nog weer anders?

Theoloog en dichter De Génestet wees in 1930 op het belang van individualiteit in deze twee regels.
'Wees u–zelf!' sprak ik tot iemand.
Maar hij kon niet: hij was niemand.

En over en-en denken.
Twee coryphaeën.
‘Gek zijn wij, een van beide wij’.
Zeî de eene Theoloog tot de ander.
‘Wat wíj gelooven toch strijdt lijnrecht met elkander;
Dit's evident voor ú, dat's evident voor míj -.
Dús, een van tweeën is maar mooglijk, ík òf gíj…’.
Of beide, dacht er een en - ging voorbij.

De oproep van De Génestet om het belang van individualiteit te overdenken kan gemakkelijk misverstaan worden als een oproep om iemand te zijn in de vorm van maatschappelijke status. Wie probeert een status in de ogen van anderen te verwerven is gericht op onderscheiding van de meute. Het woord individu betekent “ondeelbaar”, niet zoals je mogelijk geneigd bent te denken “afgescheidene”. Het is eerder het beeld van iemand niet ge- of verdeeld is, die heel is. Die zowel zichzelf is als verbonden met anderen.
De paradox van jezelf zijn, namelijk dat de meeste mensen die geen moeite doen om zichzelf met zekerheid te vinden of te bewijzen, is dat het juist die mensen zijn die volledig zichzelf lijken te zijn. Dus wie op zoek gaat naar zichzelf is niet zichzelf en wie het niet doet, is het juist.

Iemand als mysticus Meister Eckhart wilde niemand zijn om een Godservaring op te roepen. Ook wilde hij zich geen Godsbeeld vormen. De paradox van die methode is dat het de vraag oproept: wie ontmoet wie, wanneer beiden niemand zijn? En is dat misschien de kern van de eenheidservaring en opgaan in pure essentie?
Wanneer God zowel één is als weerspiegeld in elk levend wezen dan kun je God overal en nergens ontmoeten.

Poortloze Poort

Kortom, die mensen gaan op weg naar een eenheidservaring die al weten dat ze niet-twee zijn. Ze gaan als ware op pad zonder dat het uitmaakt in welke richting (naar binnen of naar buiten door de Poortloze poort) ze gaan en met welke snelheid. Niemand kan de Poortloze Poort passeren, dus wees niemand (koan uit de Mumonkan). Wie de rust neemt om de eenheid met wie of wat (mens of dier) dan ook te ervaren loopt de grootste kans om dit mee te maken.

De term "Poortloze Poort" verwijst naar het feit dat er geen echte poort is die moet worden geopend om verlichting of bevrijding te bereiken. In plaats daarvan is het een symbolische uitdrukking van het idee dat onze natuurlijke staat van zijn al verlicht en vrij is, en dat het pad naar bevrijding of zelfrealisatie geen externe obstakels bevat die moeten worden overwonnen. De Poortloze Poort verwijst onder meer naar de oneindig smalle poort tussen verleden en toekomst, ook wel bekend als het heden of het nu. Het is de staat van bewustzijn waarin we niet vastzitten in gedachten over het verleden of de toekomst, maar ons volledig richten op het huidige moment.
De Poortloze Poort kan ook worden gezien als een paradox of een schijnbare tegenstrijdigheid, omdat het zowel verwijst naar de toegang tot innerlijke vrijheid en bewustzijn als naar de erkenning dat er in feite geen poort is die moet worden geopend. Voor wie de functie heeft doorzien, is het geen poort meer omdat er geen obstakels meer zijn om te overwinnen en omdat het bewustzijn van de poortloze natuur van ons bestaan een natuurlijk onderdeel van ons dagelijks leven wordt.

Hallucinerende middelen en het absolute perspectief

Peter Gordijn schreef na het gebruik van hallucinerende middelen zijn tweede boek getiteld Het Absolute Perspectief.
In zijn boek de volgende illustratie van het proces naar het opgaan van het ik in pure essentie als kers op de taart van spirituele ontwikkeling. Jezelf overgeven en verliezen (ego-dood) om te komen tot een totaal inzicht en de ervaring van eenheid en je te bevrijden van verkramping.

Kosmische dans


Het absolute perspectief van verkramping naar vrijheid.
In de rondgang van egoloze baby naar opgaan in pure essentie is zowel de cirkel van een individueel leven te zien als wat zich ont-wikkelt bij de spiraal van bevrijding in het doorlopen van het spirituele pad.

Peter introduceert de Gouden Regel.

Voel je helemaal vrij om jezelf te zijn;
laat anderen vrij om zichzelf te zijn;
laat de wereld zijn zoals ze is.

Trouw zijn aan de Gouden Regel betekent volledig openstaan voor het leven. Niets van de werkelijkheid hoeft meer anders te zijn. Dit betekent diepe acceptatie van hoe de kosmische dans zich ontvouwt. Dit is het einde van weerstand en streven. Niets hoeft meer te veranderen en ALLES mag veranderen.

Totale overgave

Sta jezelf toe precies te zijn zoals je nu bent. Sta anderen toe te zijn zoals ze nu zijn. Sta de wereld toe te zijn zoals die is. En sta jezelf, anderen en de wereld toe elkaar te beïnvloeden en te mogen veranderen, ongeacht in welke richting. De sleutel tot geluk is niet controle. De sleutel tot geluk is juist totale overgave.
"Overgave is kracht". Op het eerste gezicht lijkt dit in tegenspraak met het idee dat het tonen van wilskracht en vastberadenheid belangrijk is om doelen te bereiken. Toch suggereert deze paradox dat het loslaten van controle en het accepteren van wat er gebeurt, uiteindelijk krachtiger kan zijn dan vasthouden aan een specifiek resultaat.

De kip en het ei in het non-dualisme

Non-dualisme kun je opvatten als het inzicht dat er geen tijd bestaat, geen ruimte, geen vorm, geen waarneming, geen afscheiding, geen object-subject, niets dat zich bewust is van iets dat niet zichzelf is. Kortom, zoals een pas geboren kind de omgeving zonder angst lijkt te ervaren, maar dan op een bewust niveau. Of zoals intens verliefden zich een tijdje voelen.

In het Bijbelse paradijsverhaal worden Adam en Eva het zorgeloze paradijs uitgejaagd nadat ze een gebod van God hadden overtreden. Ze werden zich in één keer bewust van de dualiteit van goed en kwaad en konden en mochten niet meer terug in de paradijselijke eenheidservaring.

Het beeld van een straffende God lijkt op de ouder op wiens bescherming een opgroeiend kind rekent, maar dat het lijkt te kunnen verliezen door verkeerd om te gaan met zijn eigenheid en afgescheidenheid.
Bij de ontwikkeling van het eigen ego, zo rond het tweede levensjaar, begint het kind zichzelf af te scheiden van de omgeving. Daarin wordt het aangemoedigd door de ouders, immers het zijn de eerste tekenen van zelfstandigheid, maar tegelijk wordt het kind zich stapje voor stapje bewust van het nadeel van afgescheiden zijn, namelijk dat het ongenoegen kan oproepen bij de ander of dat je een ander gaat missen. Mogelijke straf roept angst op, angst om te worden verlaten of alleen gelaten, terug te worden geworpen op het zelf. Het leven levert je op die leeftijd, en eigenlijk nooit meer, de zorgeloze veiligheid van het eerste levensjaar. De peuter is er zich nog niet bewust dat je ongelijk bent en kunt twijfelen aan evenwaardigheid. Het gaat er gewoon vanuit en doet gewoon.

In termen van (non-)dualisme: vóór het ontstaan van het ego was de wereld één, was alles liefde. Na het ontstaan van het ego is er voor het eerst angst en is er dualiteit: ik en jij, goed en slecht, liefde en haat, blijdschap en verdriet, schuld en onschuld, straf en beloning, vroeger en later et cetera. Essentieel voor de realisatie van non-dualiteit is dat ego doorzien wordt als een construct, een activiteit van de mind en geen entiteit. Non-duaal gewaarzijn laat zich per definitie niet vangen in het begrippenkader van het ego dat wil begrijpen en daarmee dualiteit schept.

Het lijkt een naïef wereldbeeld, maar dat alles verbonden is, is een inzicht dat al eeuwen speelt in oosterse culturen en in de moderne kwantumfysica. Is de moderne mens zich daarnaast wel voldoende bewust van de werking van angsten (ook in de vorm van twijfel) die (economische) belanghebbenden ook nu nog (en dan met opzet) oproepen?

Het beeld dat religies of ouders opriepen, is ook het beeld dat de politiek en de economische grootmachten oproepen. Het is de angst om niet goed of veilig genoeg te zijn, die de kiezer verleidt tot populisme en de consument herhaald tot aanschaf doet overgaan. Het bevordert dat materialisme (kopen) geassocieerd wordt met gelukkig worden.

Zet het beeld van een oordelende en straffende God tegenover het beeld van onvoorwaardelijke liefde dat door Een cursus in wonderen wordt aangehouden. Dit is een boek waarin misvattingen over de bedoelingen van God worden rechtgezet. De wonderen, die de cursus onderwijst, zijn uitdrukkingen van liefde die gepaard gaan met veranderingen in waarneming, waardoor we de wereld door de ogen van liefde in plaats van angst zien.
Jan-Willem van Aalst schrijft daarover in Wonderen of waan: God denkt niet; veroordeelt niet; straft niet. God heeft in het geheel niets met materie van doen. God weet niets van dualisme. God is. “God” is letterlijk synoniem met “onvoorwaardelijke liefde”. God doet niets, omdat hij niet van tijd weet. Onvoorwaardelijke liefde is simpelweg, volstrekt onbeïnvloedbaar omdat er in nondualisme niets anders is. Het “laatste oordeel” wordt volgens Een cursus in wonderen niet door God uitgesproken, maar door onszelf, zodra we ten langen leste het ego-denksysteem aan de kant schuiven en er dankbaar voor kiezen om tijd, ruimte, waarneming, veroordeling en individueel bewustzijn achter ons te laten. Dat is onze verantwoordelijkheid: het ontkennen van de ontkenning van Eenheid met onze Schepper.

In onze nachtelijke dromen kunnen de meest bizarre dingen gebeuren, en toch zijn we daarover niet verbaasd zodra we wakker worden. Wat we ons niet realiseren is dat zodra we denken wakker te zijn, wij slechts wakker zijn in dualisme, wat zelf een droom is.
Tot zover van Aalst.

Wonderen of waan, Jan-Willem van Aalst (bol.com)


Mieke Berger schrijft het volgende over onze identiteit.
"Alles dat wij kennen, zijn we dus niet zelf. We zijn dus niet ons lichaam en ook niet onze gedachten, zonder welke geen wereld kan ontstaan. We kunnen immers ons lichaam en onze gedachten waarnemen. Wat we dan wel zijn? Dat wat geen tegenstellingen kent en dus geen eigenschappen heeft. Onbeweeglijkheid, die beweging waarneemt. Tijdloosheid, die tijd waarneemt. Eigenschaploosheid, die eigenschappen waarneemt. Als we tot dat inzicht komen, zullen we moeten erkennen, dat wij niet in de wereld verblijven, maar dat de wereld in ons verblijft".

Non-dualiteit is (net als de natuur) Eenheid in beweging en in verscheidenheid en wij laten ons in slaap sussen met het idee dat dualiteit voorafgaat aan een onbereikbare nondualiteit. Dat verleidt ons om slechts te focussen op het eigen belang en de belangen van het geheel te negeren. "Pak wat je pakken kan" en "doe je voordeel met de tegenstellingen".
Het zou mooi zijn wanneer we ontwaken in de realiteit van het universele nonduale bewustzijn dat de illusie van dualiteit voortbrengt.

  • Dat we realiseren dat alles niet twee is en we vervolgens de ander, mens en dier, vriendelijker behandelen.
  • Dat we de schadelijkheid inzien van louter op het eigen belang gericht te zijn, ingefluisterd door het ego.
  • Dat we intuïtief herinneren dat wij (en dualiteit) voortkomen uit eenheid.
  • Dat we niet meer dualiteit (afscheiding) scheppen door te veroordelen.
  • Dat we inzien dat ogenschijnlijk tegenstrijdige zaken geen dualiteit vertegenwoordigen / betekenen.
  • Dat we inzien dat alle mensen en dieren intrinsiek evenwaardig zijn in het recht op beleven van vrijheid en liefde.

Er hebben triljoenen levensvormen geleefd, er leven er nu miljarden tegelijk. Dat waarin wordt waargenomen verschilt niet, wel wat en hoe wordt waargenomen. Het maakt een wereld van verschil.
Jij en ik zijn dat. "Tat tvam asi". We zijn allemaal vormen van energie. De een heeft het talent om informatie (bijvoorbeeld een levensdoel) uit allerlei energielichamen op te pikken, een ander ziet alleen één lichaam. Het maakt niet uit voor het ontwaken in non-duaal bewustzijn. Frustrerend, omdat het niet valt te (be)grijpen? Je kunt er ook om lachen, zoals Alan Watts aangeeft.

De eenheidservaring is een tijdelijk kijkje in de staat van verlichting of zelfrealisatie.
Ervaringen blijven vernieuwen, het inzicht in het evenwaardige geheel van dualiteit en non-dualiteit kan blijvend zijn. Wie probeert het vast te leggen (in tekst, beeld, herinnering etc.), verstoort de resonantie binnen en met het geheel.
Het gaat om de balans tussen betrokken zijn en loslaten, als een eeuwig durende dans in het nu.
Liefde zijn en liefdevol doen en laten.
Het leven is één en liefde maakt dat je de verbinding herkent. Namasté mudra, "De ziel in mij, groet de ziel in jou".

Nondualiteit is het liefdevolle startpunt van waaruit iedereen tijdelijk wil vertrekken om de wereld te verkennen en wat vervolgens uit het oog wordt verloren omdat woorden en gedachten in de weg zitten. En tegelijkertijd kan die verbinding (met de eenheid) niet verloren gaan. Het is de kip en het ei in één.

De (ongeboren) baby wordt concipieerd in en tot eenheid en door versmelting van eicel en zaadcel. Met het geleidelijk loskoppelen van de eenheid bij het kind door het ontwikkelen van het ego wordt het kind het pad opgeleid dat via vele kronkelige omwegen en liefdesperikelen toch de kortste weg is naar nieuwe eenheid. Dit is niet letterlijk een terugkeer naar de bron van waaruit het startte, maar een (vermogen tot een) verbinding (thuis komen), opnieuw verbinden (latijn: "religare") op een transcendent, meer rustgevend niveau.
Terwijl de vanzelfsprekende en zorgeloze eenheid van de vroegste jeugd altijd blijft trekken, heeft het leven er belang bij dat we ons zo ontwikkelen dat we meer in harmonie gaan leven met onze omgeving, dat we geen oplossingen willen forceren, dat we een vredige omgeving helpen creëren waarin nieuw leven kan ontstaan en van waaruit het zich verder kan ontwikkelen.
Kortom een (individuele en evolutionaire) ontwikkeling van (meer) vrijheid en liefde.
Een ontwikkeling die plaats vindt in het eeuwig durende nu van onbewust paradijselijk naar bewust hemels.

Miranda Warren
Nondualiteit heeft met kunst gemeen dat ze ons de verborgen diepten van de menselijke ervaring toont en laat voelen; niet verborgen omdat ze geheim zijn, maar omdat ze buiten het conventionele, culturele verhaal leven. Het nonduale perspectief op het leven geeft een veel rijkere en minder stressvolle manier van zijn heeft bezorgd dan wat we ooit eerder hebben ondervonden.
Nondualiteit gaat natuurlijk niet om het verbeteren van het bestaan, maar haar weigering om te beoordelen wat zich gewoon afspeelt biedt een vorm van vrijheid die zowel beter als slechter ontstijgt. Het gaat er niet om dat we onze menselijkheid verliezen of transcenderen, maar dat we onszelf niet langer beschouwen als iets wat losstaat van alles wat zich voordoet.

In niet weten is Dat wat je bent vergeten

Deze dag herdenken we Sharlih, die op 1 oktober 2018 overleed.
Ze is schrijfster van het boek Onverborgen werkelijkheid en gaf satsang in haar huis in Kruisweg in noord-Groningen.
Uit haar boek.

Zo vrij

Het is zo vrij en ziet door jou,
maar wordt door jou niet gezien
je wordt gedragen zonder armen, er is geen grond,
geen houvast,
geen begin of eind
Het is daar waar je verdwijnt
Als jij afwezig schijnt
Wat er ook gebeurt, het blijft altijd puur
De Stilte zelf
Maar altijd in beweging
kent het tijd noch duur
Aanwezig in, voor, en na elk geluid
Voor het puntje van jouw neus, intiemer dan je huid
In niet weten is Dat wat je bent vergeten

Wijsheden en dooddoeners

Een aforisme is een korte, bondige uitspraak, vaak niet meer dan een regel lang. Aforismen zijn vaak grappig, paradoxaal en/of absurd of bevatten een boodschap van wijsheid.
Een voorbeeld is "liefde verdrijft de tijd en tijd verdrijft de liefde".
Op mijn persoonlijke site nog wat voorbeelden.
De volgende zinnetjes zijn geen goede voorbeelden van een aforisme, ze zijn daarvoor wat te algemeen en missen humor, maar zijn de aanleiding van dit artikeltje.
“We zijn allemaal één”,
“Alles is liefde”,
“Alles gebeurt zoals het gebeurt en het is goed zo”,
“Alles hangt met alles samen”.
In deze voorbeelden lijkt een aforisme verdomd veel op een dooddoener. Het te kort door de bocht pogen om de menselijke conditie of het leven te beschrijven slaat (een gesprek) dood.

In de parabel van het net van de Indra wordt de mensheid verbeeld door een net(werk) met op de knooppunten blinkende juwelen, waarbij in elk afzonderlijk juweel alle andere juwelen worden weerspiegeld. Til je het net op, dan gaan alle juwelen mee omhoog, de dichtbij zijnde meer dan de verder gelegen juwelen. Indra's Net benadrukt het idee dat alle dingen in het universum met elkaar verbonden zijn, en dat de acties en keuzes van één individu een invloed kunnen hebben op alle andere individuen en het geheel. Het symboliseert een holistisch begrip van de werkelijkheid, waarin het concept van afgescheidenheid wordt overstegen.
In dit beeld zitten drie niveaus verwoord: het individu, de samenhang en het geheel.

De een probeert de werkelijkheid te benaderen via het woord, de ander via het beeld, sommigen met beide. Niemand kan garanderen dat het lukt om de boodschap over te brengen. Het is de gelukkige keerzijde van de paradox van vrijheid. We zijn vrij omdat niemand de waarheid in pacht heeft en kan opleggen aan een ander.

In het Taoïsme wordt niet gezegd dat  we allemaal één zijn, maar wordt dit beeld benaderd vanaf de andere kant: we zijn niet twee. In Sanskriet “A-dvaita”, “niet-twee”.
Door dingen tegen elkaar af te zetten, bijvoorbeeld -voorgrond en achtergrond- of -zwart en wit- en in het Taoïsme met -yin en yang- kunnen we de realiteit leren kennen. Maar willen we het geheel van de realiteit leren kennen dan moeten we dat geheel veronderstellen achter de verschijnselen zonder daarvoor het sluitende bewijs te eisen of te verwachten. Deze manier van omgaan met de eenheid van wezenlijke verschijnselen heet non-dualiteit en de methodiek is “doen door niet te doen” (wu wei).
Op dit blog vele voorbeelden van de uitwerking van deze manier van in de wereld staan. Ook een andere manier van aankijken tegen dooddoeners kan helpen al dansend te communiceren en zo te zien wat er bedoeld wordt dat “alles gebeurt zoals het gebeurt en het zo goed is”.

Bij deze korte tekst wil ik het laten. Op deze blogs worden deze zienswijze in vele artikelen uitgewerkt. Wie verder wil lezen hoeft alleen te klikken op de labels onderaan of op de links in de tekst.

Kun je onze eenheid (be)grijpen?

Kun je ook door te onderscheiden eenheid ervaren?

Mensen kunnen ervaren door onderscheid te maken. Ze ervaren de scheiding (dualiteit) tussen zaken. Dat maakt het leven leefbaar. Je kunt ook de eenheid (non-dualiteit) ervaren. Zo komt verbinding tot stand. En die verbinding raakt weer los of wordt losgemaakt. Telkens opnieuw. Is de realiteit één of juist niet?
In dit artikel de betekenis van non-dualiteit voor het begrijpen van de realiteit en de samenhang tussen duale verschijnselen.

Non-dualiteit overstijgt niet alleen het niveau van de dualiteit. Je kunt ook "twee niveaus" onderscheiden in non-dualisme.

Niveau 1. Op dit niveau wordt non-dualisme begrepen als het overstijgen van de dualiteit van subject-object relaties. Dit houdt in dat je de illusie van scheiding tussen jezelf en de wereld om je heen doorziet. Dit is het soort non-dualisme dat vaak wordt geassocieerd met spirituele leringen en bewustzijnspraktijken.

Niveau 2. Hier wordt non-dualisme breder geïnterpreteerd als de erkenning dat dualiteit en non-dualiteit beide aspecten zijn van de totale realiteit. Dit betekent dat dualiteit (zoals onze individuele ervaringen en verschillende vormen) en non-dualiteit (de eenheid en verbondenheid van alles) beide geldig zijn op verschillende niveaus van begrip.

Met andere woorden, op dit "niveau 2" van non-dualisme wordt dualiteit niet verworpen, maar wordt het opgenomen als een aspect van de gehele ervaring. Dit idee wordt soms aangeduid als "non-dualiteit in dualiteit", waarbij de dualiteit wordt gezien als een manifestatie van een dieper non-duaal bewustzijn.

Betekenis geven aan onze ervaringen

Wat we met onze zintuigen waarnemen in de realiteit wordt voor een belangrijk deel betekenis gegeven door wat we daarvoor in het verleden menen te hebben geleerd over de te verwachten waarneming in de toekomst. We zien wat we willen zien en dat volstaat ons te kunnen handhaven als individuen die nooit helemaal zeker zijn of zij echt in verbinding staan.
Er zijn zelfs mensen die de stelling poneren dat de buitenwereld niet eens als afzonderlijke realiteit bestaat en dat we één zijn met alles wat we buiten onszelf onderscheiden. “Jij en de buitenwereld bestaan niet; dingen gebeuren en dat is alles”. Zie ook de Advaita shuffle.

Wat schieten we op met deze manier van in de wereld staan?
Het kan ons een gevoel van evenwaardigheid geven omdat we ons realiseren dat niemand als afzonderlijke eenheid of individu boven een ander staat of meer waard is. Bovendien hoeven we niet meer te bewijzen dat we er mogen zijn. Het bewijs kan niet worden geleverd en tegelijk hoeft niemand dit bewijs te leveren. Het maakt duidelijk dat we in alle diversiteit en verschillen ook minstens één ding gemeenschappelijk hebben. We staan niet meer geïsoleerd in het leven.

Maar er zijn ook mensen die anderen tot positief gedrag willen dwingen omdat “alles wat we een ander aandoen, we onszelf aandoen”. Dat kan wel zo lijken, maar dit heeft ook een manipulatief element in zich dat voorbijgaat aan het recht op autonomie. Het ondermijnt het wederzijds vertrouwen, alsof we macht over de ander willen uitoefenen. En daar waar macht opduikt verdwijnt de liefde. Liefde gedijt, dat wil zeggen: liefde kan alleen worden ervaren wanneer we met een ander vrij en open (willen) omgaan. “Liefde is” en wie pretendeert liefde te kunnen scheppen of ontvangen draagt bij aan een illusie of mythe. Een aantrekkelijke en breed gedragen mythe, dat wel, maar ook met de valkuil van frustratie omdat het tijdelijk geluk oplevert.

Verbinden en loslaten

Niemand heeft de waarheid in pacht en niemand heeft de macht om liefde te laten ontstaan of volledige eenheid te ervaren. In onze cultuur proberen we overigens wel de suggestie te wekken. Liefde stroomt en ons bewust te zijn dat we zelf weleens die stroom blokkeren of verleggen naar elders volstaat om kunnen leven in liefde. We zullen de ander de vrijheid moeten laten om de illusie te koesteren dat hij of zij als individu volledig in verbinding of helemaal los staat van de ander. In de poging om goed getimed keer op keer jezelf te verbinden met de ander en weer los te laten zit de garantie van eenheid.

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (15) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (2) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (51) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (162) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (14) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (2) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (12) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (33) eenzaamheid (8) ego (45) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (13) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (51) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (79) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (35) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (41) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (12) ideaalbeeld (2) identificatie (10) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (12) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) l (1) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (8) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (97) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (20) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (14) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (1) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (1) motto (1) mystiek (5) nabijheid (2) narcisme (4) natuur (5) negatie (16) neti neti (3) niet doen (22) NLP (1) non-duaal bewustzijn (6) non-dualiteit (41) omdenken (7) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (1) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (1) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (15) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (18) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (2) verwondering (2) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (90) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (23) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (10)