Kun je jezelf helemaal kennen?
 |
| Eckhart Tolle |
Wie zich afvraagt wie hij of zij eigenlijk is, komt met woorden een heel eind, maar moet het laatste stukje onbeantwoord laten. Je bent niet alleen jouw lichaam of jouw geest of de toeschouwer daarvan. Zoals het geheel meer is dan de som der delen is een identiteit net dat stukje meer dan de onderdelen aangeven.
Eckhart Tolle heeft weleens geschreven over identiteit dat je die het beste kunt vergelijken met een theater: je bent tegelijkertijd het toneel, een acteur, een regisseur, een toeschouwer en een recensent. Je bent het tegelijk allemaal en alles afzonderlijk niet.
Hoe ver strekt jouw identiteit?
Wat je niet bent is net zo belangrijk als wat je wel bent. Wanneer je geboren wordt als baby en het leven verlaat als grijsaard kun je stellen dat je tegelijkertijd hetzelfde bent gebleven en voortdurend bent veranderd. Die verandering, je sterfelijkheid, maakt het leven uit. Het leven zou niet eens kunnen bestaan zonder de dood. Het zou veel te vol worden en onmogelijk om te leven wanneer er alleen maar levenden bij zouden komen en er geen doden zouden verdwijnen. De dood is het niet-zijn.
Zijn en niet-zijn samen vormen het bestaan en het niet-zijn is voorwaarde.
Het belang van interactie
Maar zo is de maatschappij en de cultuur niet ingericht. Voortdurend word je aangespoord om te handelen en alleen wanneer je verkeerd handelt word je gecorrigeerd. Het zou veel rustiger en inzichtelijker zijn wanneer we allemaal gericht zouden zijn op de balans tussen doen en laten.
Wanneer je nadenkt over je identiteit kun je volstaan met het antwoord “ik ben”. Je bent vrij om er iets achteraan te plakken, bijvoorbeeld “ik ben acteur”, “ik speel een rol”. Zolang je niet denkt dat het achtervoegsel voorwaarde is voor jouw geluk of vrijheid, kun je voortdurend in contact met jouw vrijheid zijn en daarmee met jouw geluk. In de Tao: "niet doen terwijl je alsmaar doende bent, zonder gericht te zijn op het doel om gelukkig of vrij te worden".
Sarah Durston is hoogleraar Ontwikkelingsstoornissen van de hersenen aan het UMC Utrecht. Zij schreef in de Volkskrant over dementie en identiteit. Uit haar tekst (niet letterlijk geciteerd):
"stel je iemand voor die zonder zintuigen opgroeit en dus zonder gewaarwording van interactie met de omgeving. Deze persoon zal vermoedelijk zelfs geen zelf ontwikkelen, want daarvoor heb je ‘niet-zelf’ nodig. Interactie ligt dus aan de basis van identiteit.
Kortom
De volgende zin is afkomstig uit de Upanishads, filosofische verhandelingen uit het Hindoeïsme, en is duizenden jaren oud en vormt een ultrakort verhaal.
Er zitten twee vogels in een boom. De één eet besjes en de ander kijkt toe.
Dat is het hele verhaal. Die vogels, dat zijn wij, u en ik. Onze identiteit huist in de bes-etende vogel, degene die dingen doet, meningen vormt, keuzes maakt en herinneringen opbouwt. Maar in ons allen huist ook een toeschouwer".
Deze manier van denken wordt aangehouden in de non-dualiteit en de Advaita Vedanta (de leer van niet-twee). In dat en-en denken vanuit het geheel (non-duaal) is de ontkenning, het niet-zijn, de mogelijkheid om het onmogelijke zichtbaar te maken voor wie het wil zien.
Zie ook het blog over onderscheid maken in het geheel via driedeling en drie-eenheid.
