Op een integere manier gesprekken voeren

Machtsstrijd of plaagstoot?

In menselijke communicatie wordt vaak een verborgen machtsstrijd gevoerd met woorden. De ander wordt geprobeerd ongemerkt onderuit te halen (te vloeren of de mond te snoeren). Dat gebeurt met suggestieve opmerkingen of met drogredeneringen. Overigens gebeurt het niet altijd met opzet. Soms ook leidt een gesprek per ongeluk tot foutieve conclusies. Mensen zijn zich er niet altijd van bewust dat hun opmerkingen een bepaalde richting sturen.

Hieronder wordt dieper ingaan op het verschil tussen suggestief redeneren en het gebruik van drogredeneringen. Voor degenen die integer gemotiveerd zijn om valkuilen te vermijden en zijn gesprekspartner wil respecteren.

Suggestief redeneren

Suggestief redeneren omvat het gebruik van uitspraken of vragen die de luisteraar of gesprekspartner in een bepaalde richting willen sturen zonder harde bewijzen te presenteren. Het doel is vaak om een bepaalde indruk te wekken of om iemand te laten nadenken over een bepaald standpunt, zonder concrete feiten te verstrekken. Suggestieve opmerkingen kunnen subjectief zijn en berusten vaak op persoonlijke overtuigingen of ervaringen.

Drogredeneringen

Drogredeneringen zijn foutieve redeneerpatronen die de logica van een argument aantasten en de geldigheid van de conclusie in twijfel trekken. Het zijn vaak misleidende argumenten die de schijn van geldigheid kunnen hebben, maar bij nadere inspectie onjuist blijken te zijn. Er zijn verschillende soorten drogredeneringen, zoals ad hominem (het aanvallen van de persoon in plaats van het argument), cirkelredenering (het herhalen van de conclusie als een premisse) en valse analogieën (ongepaste vergelijkingen).

Een voorbeeld van de stroman drogredenering

Stroman, vertekenen van argumenten en in de grond boren van de ander
A 'We moeten heel voorzichtig zijn met het toepassen van kunstmest'.
B 'Dus jij zegt dat we kunstmest niet moeten toestaan?'.

In het algemeen is het belangrijk om zowel suggestieve redeneringen als drogredeneringen te vermijden in een discussie of argumentatie. Een sterke redenering moet gebaseerd zijn op feitelijke informatie, logische consistentie en eerlijke redeneerpatronen om een overtuigend en redelijk standpunt te presenteren. Het herkennen van deze concepten kan bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van communicatie en het vermijden van valkuilen in discussies.

Het vraagt bijna een studie om deze valkuilen in de eigen gesprekken met anderen voor te zijn en te voorkomen of -wanneer de ander het doet- voldoende alert te zijn om tijdig een gepast antwoord te vinden. Maar het loont om te proberen, want het voorkomt onbedoelde spanning als gevolg van onbewust optredende misverstanden. Het draagt bij aan effectievere communicatie en constructievere gesprekken.

Voor wie zich wil verdiepen in de materie is hier een link naar een artikel met een overzicht van typen drogredeneringen. Ook leerzaam is het wel of niet gepast inzetten van dooddoeners.

Uitgebreid en met veel tips is dit artikel: Hoe voer je een constructief gesprek?

We laten ons met taal in de luren leggen

Taal om te verhullen

Het is van alle tijden dat politici met halve waarheden en loze woorden kiezers proberen te paaien.
Demagogie en drogredeneringen worden tegenwoordig door voor- en tegenstanders aangevuld met Fake News. De slimme software van het advertentieprogramma van Facebook weet in elke bubbel de juiste doelgroep te bereiken met de gewenste “gesponsorde” boodschap. Ook voor de kleine portemonnee.

• “Het zou kunnen dat de aanslag in Utrecht een terroristisch motief heeft”. Zonder nadere kennis kun je heel veel niet uitsluiten.
• “Wanneer ik u beledigd heb, dan bied ik u mijn excuses aan”. Bewijs is niet te leveren, wel een eerlijk antwoord dat je je beledigd voelt en dat zegt weer alles over jezelf.
• “Van overtrokken beschuldigingen trek ik mij niets aan”. Natuurlijk niet, van iets wat overtrokken is hoef je je per definitie niets aan te trekken.
• "Het agrarisch buitengebied vergroent". Boeren spuiten al het onkruid en insecten dood, het resultaat oogt als een groene woestijn ("grasfalt").
• "We nemen uw bezwaar mee in onze overweging" maar geven het nul gewicht.
• "Dit heeft onze hoogste prioriteit" en alle andere zaken tellen niet mee.

Het zijn allemaal zegswijzen die op zich niet onwaar zijn, maar ook niets zeggen.  Wat begint met een veronderstelling is na een paar keer doorgeven een (ander) feit geworden. Kijk maar naar wat er van de oorspronkelijke versie overblijft in het kinderspelletje waarin een gecompliceerd verhaaltje fluisterend wordt doorgegeven.
Nieuws en verhaaltjes worden ons tegenwoordig in zo’n hoog tempo voorgeschoteld dat we niet meer de tijd (kunnen) nemen om een en ander te laten bezinken. Vooral wanneer iets een grappig of spectaculair element bevat zijn we met de moderne middelen bliksemsnel in staat om het buiten het ruimere kader door te geven via de sociale media. Voordat je het weet ben je geframed.
Het is het paradoxale gevolg van de versnelling in communicatie dat we er aan de ene kant meer last van hebben, maar tegelijk minder van aantrekken.

Bij het inschatten van de aard van de communicatie is het van belang om eerlijk te zijn over de omstandigheden waaronder iemand een uitspraak doet. Wie legt wie in de luren? Wie iemand dwingt tot een uitspraak, kan niet verwachten een eerlijk antwoord te krijgen. Wie te lang aan het woord is, loopt kans onderbroken te worden met een dooddoener.

Bovengenoemde voorbeelden zijn uitspraken die vaak voorkomen bij politici op TV. Of je je door die uitspraken in de luren laat leggen, is ook een eigen verantwoordelijkheid. Je moet de bereidheid hebben om je eigen belang te erkennen om onwaarheden over het hoofd te zien.

Wie in de tegenwoordige hectiek nog rust wil doet er verstandig aan om niet meer (snel)  te oordelen en het effect van de aloude zegswijze met geduld af te wachten “al de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel”,  “wiens brood men eet, diens woord men spreekt”, “chercher la femme”, "follow the money", kortom “oude wijn in nieuwe zakken”.

Denk zelf. Wie zich wil trainen in het herkennen van en omgaan met drogredeneringen, leze hier verder of klik hieronder bij de Internetversie op de labels.

Deflectie psychologie

Deflectie is het proces van het verliezen of verwijderen van buigingsuitgangen in een taal. Dit proces wordt ook wel deflexie genoemd en kan leiden tot vereenvoudiging van de grammatica van een taal.
In de taalkunde kan deflexie worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals contact tussen verschillende talen, veranderingen in de uitspraak van woorden, of veranderingen in de manier waarop mensen communiceren.
Het verlies van buigingsuitgangen kan leiden tot veranderingen in de manier waarop woorden worden gevormd en gestructureerd in de taal, en kan dus van invloed zijn op de manier waarop mensen communiceren en hun gedachten en ervaringen uitdrukken.

De invloed van taalveranderingen op de psychologie van sprekers en luisteraars kan op verschillende manieren plaatsvinden. Hier zijn een paar voorbeelden.

• Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen denken over tijd en ruimte. Sommige talen hebben bijvoorbeeld verschillende woorden voor verschillende soorten tijd (bijv. verleden, heden, toekomst), terwijl andere talen geen onderscheid maken tussen deze tijden. Studies hebben aangetoond dat sprekers van talen die onderscheid maken tussen verschillende tijden beter in staat zijn om gebeurtenissen in de tijd te ordenen en te herinneren dan sprekers van talen die geen onderscheid maken tussen de verschillende tijden.
• Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen emoties uitdrukken en waarnemen. Sommige talen hebben bijvoorbeeld woorden die specifiek verwijzen naar bepaalde emoties, terwijl andere talen minder specifieke woorden hebben om emoties uit te drukken. Studies hebben aangetoond dat sprekers van talen die specifieke woorden hebben om emoties uit te drukken, beter in staat zijn om emoties te herkennen en te benoemen dan sprekers van talen die minder specifieke woorden hebben om emoties uit te drukken.
• Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen denken over gender en seksualiteit. Sommige talen hebben bijvoorbeeld geslachtsneutrale voornaamwoorden, terwijl andere talen mannelijke en vrouwelijke voornaamwoorden hebben. Studies hebben aangetoond dat het gebruik van geslachtsneutrale voornaamwoorden de genderstereotypen kan verminderen en de acceptatie van niet binair gedrag kan vergroten.
• Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen sociale interacties aangaan. Sommige talen hebben bijvoorbeeld verschillende vormen van aanspreekvormen voor verschillende sociale relaties (bijv. ouder-kindrelatie, vriend-relatie), terwijl andere talen slechts één vorm van aanspreekvormen hebben. Studies hebben aangetoond dat het gebruik van verschillende vormen van aanspreekvormen kan bijdragen aan het behoud van sociale hiërarchieën en dat het gebruik van slechts één vorm van aanspreekvormen kan bijdragen aan het verminderen van sociale hiërarchieën.

Hoe voer je een constructief gesprek?

De dialoog

Wie een constructief gesprek wil voeren met één of meer anderen, kan zonder al te veel moeite een aantal richtlijnen aanhouden. Er zijn allerlei vormen van gesprek, maar de meest positieve is de dialoog. Een dialoog voldoet aan de volgende kenmerken.

• Er is gelijkwaardigheid tussen de gesprekspartners: niemand weet het a priori beter; meerdere gezichtspunten zijn mogelijk; voer geen machtsstrijd, er is geen sprake van winnen of verliezen.
• Er is bereidheid om open naar elkaar te luisteren: er wordt niet geoordeeld over elkaar.
• Ieder zorgt voor een sfeer waarin hijzelf en de ander zijn mening durft te geven ook al is die mening afwijkend.
• Indien van toepassing: er worden gevoelens gedeeld en benoemd.

Er zijn tijdens het gesprek niveaus van communicatie die je kunt monitoren of alles nog naar wens verloopt.

Niveaus van communicatie

Je neemt deel aan het gesprek, maar je reserveert een deel van je aandacht door jezelf al observerende telkens de volgende vragen te stellen.
Inhoud. Waarover praten wij? Je gaat door op en houd je aan het onderwerp, stelt vragen, ordent en toetst. Je mag kort afwijken van de hoofdlijn, maar keert zelf weer terug.
Proces. Hoe praten wij? Hebben we een agenda, zijn er afspraken over rollen, is een (eind)tijd afgesproken?
Interactie. Hoe gaan we met elkaar om? Je gaat als het ware ‘boven het gesprek hangen’ en volgt wat er gebeurt. Hoe gedragen wij ons? Hoe reageren we op elkaar? Praat ik of de ander niet te lang, wordt er niet vervelend ingebroken op elkaars inbreng? Doet iedereen mee?
Gevoelens. Welke gevoelens spelen er (op)? Benoem de gevoelens die je bespeurt bij jezelf en de ander wanneer je denkt dat het verloop van het gesprek ten goede komt.

Evenwaardigheid

Grijp niet te snel in in het gesprek vanuit metacommunicatie. Het kan dominant overkomen en de evenwaardigheid ondermijnen. Kijk eerst wat je zelf kunt aanpassen. Denk vanuit win-win, maar spreek dat niet te snel uit. Je kunt proberen een ander te overtuigen, maar wees je bewust waarom je dat wilt proberen en of het niet ten koste gaat van de kwaliteit van de verhouding (gelijkwaardigheid) met de ander(en).

Ken je eigen motieven

Je kunt een gelijkwaardige houding willen aanhouden met je gesprekspartner, maar dat mislukt wanneer je jezelf niet goed kent of je hebt geen goed beeld van je eigen ego of je denkt te gemakkelijk “ik heb toch gelijk en ik zal die ander met een goed argument overtuigen". Wanneer je niet goed weet wat een machtsstrijd is en hoe die te beëindigen, verdiep je daar dan eerst in.

Weet waarom je argumenten inbrengt

Wie gericht is op harmonie denkt mee met de ander. Wie gericht is op tegenspraak verzint tegenargumenten ("advocaat van de duivel"). Geen van beide is a priori beter of slechter. De eerste manier van samen spreken kan nadelen over het hoofd zien en de tweede manier kan leiden tot onbevredigende compromissen.
Je kunt ook dialectisch spreken, bijvoorbeeld op de volgende manier.

• Mensen zijn ongelijk (these).
• Mensen zijn gelijk (antithese).
• Mensen zijn in bepaalde opzichten (vanuit juridisch perspectief) gelijk, in andere opzichten (bijvoorbeeld in termen van status) ongelijk (synthese).

Vermijd drogredeneringen

Een wijdverbreid misvatting is dat een gesprek gericht zou moeten zijn op het winnen bij uitwisselen van argumenten. Veel mensen hebben de neiging om oneerlijk te reageren, bijvoorbeeld door een bewering van de ander te overdrijven en vervolgens de grond in te boren ("stropop maken en verbranden"). Weinigen weten direct te reageren op een drogredenering omdat het vraagt om op metaniveau feedback te geven op het gesprek. Het is altijd verstandig om je te verdiepen in welke drogredeneringen bestaan en je voor te bereiden op een kalme reactie.

Herken signalen

Een gesprekspartner die niet tevreden is over het verloop van een gesprek zal daarover signalen uitzenden. Dat kan een gezichtsuitdrukking zijn, lichaamstaal of via woorden. Niet iedereen zal dat direct of rechtstreeks of tactvol of doen uit voorzichtigheid om de ander niet te ontrieven. Wie van onderwerp wil veranderen of het huidige wil beëindigen kan van alles meer of minder subtiel doen om het gesprek “dood” of stil te leggen. Vat samen wat de ander probeert te zeggen (parafraseer). Probeer de poging van de ander op te pakken door de ander subtiel de gelegenheid te geven om het gesprek te vervolgen door jouw inbreng af te sluiten met “hoe denk jij erover” of “wat vind jij”?

Spreken is zilver, zwijgen is goud

Is het zwijgen van de ander instemming met het verloop van het gesprek of een tactisch vermijden van het uiten van een pijnlijke mening of ongenoegen? Je hebt nooit 100% zekerheid of een gesprek perfect is verlopen. Laat het los.
Een constructief gesprek voelt goed.

Wanneer wordt het niet constructief?

Met dank aan historicus Bernd Timmerman het volgende.
Het blijft vrij lastig om een dialoog te houden met:

• mensen die niet in staat zijn een these met argumenten te onderbouwen, die vooral (vaak) zonder kennis blijven zenden;
• mensen die vooral zinnen formuleren waarin een kwalificatie over de ander staat en daarbij voorbij de inhoud gaan of gewoonweg gaan schelden;
• mensen die zaken beweren die aantoonbaar onjuist zijn maar toch de onjuistheid blijven omarmen, alternatieve feiten laten bestaan, gewone onwaarheden ook en dikwijls ongefundeerde meningen verspreiden;
• mensen die vanuit de eigen moraliteit denken waardoor de ander dikwijls (in de ogen van) immoreel handelt;
• mensen die per definitie alles wat anderen doen, die dezelfde visie hebben, geweldig vinden, waarbij de eigen visie dogmatische trekken krijgt;
• mensen die zich teveel laten leiden door verdriet en woede (en andere emoties) over misstanden of zich wentelen in slachtofferschap;
  
• mensen die per definitie tegen iedere vorm van compromissen zijn en streven naar de dictatuur van hun gelijk;
• mensen die weigeren in te zien dat alles wat mensen 'maken' sociale constructies zijn (inclusief ethiek);
• mensen die moeilijk kunnen aanvaarden dat er tal van (on)werkelijkheden zijn;
• mensen die denken dat de ander denkt, redeneert en voelt zoals zijzelf waarbij het verschil in diverse kapitalen (sociaal, economisch, cultureel, politiek, linguïstisch enz.) wordt ontkend.

 Aandachtspunten

Anna van den Breemer gaf in de Volkskrant 9 tips voor een constructief gesprek.

1. Heb geduld, geef niet toe aan een primaire reactie.
2. Verplaats je in de ander.
3. Luisteren is een vaardigheid, die je kunt oefenen.
4. Wees niet bang voor stiltes.
5. Maak onderscheid tussen feiten en gevoelens.
6. Wees niet bang om door te vragen en benoem je aarzeling.
7. Neem af en toe afstand en een time-out.
8. Onderbreek iemand die eindeloos spreekt en uitweidt.
9. Maak af en toe het gesprek bespreekbaar op metaniveau.

Samengevat

• Luister actief. Luister naar de ander zonder onderbrekingen en probeer te begrijpen wat de ander zegt. Stel indien nodig vragen ter verduidelijking. 
• Wees respectvol. Toon respect voor de mening en gevoelens van de ander, zelfs als je het er niet mee eens bent. 
• Vermijd oordelen. Probeer niet te oordelen over de ander of zijn of haar standpunt. Wees open en nieuwsgierig. 
• Geef ruimte. Laat de ander de ruimte om zijn of haar standpunt te uiten en uit te leggen. Val de ander niet aan of onderbreek niet. 
• Geef feedback. Geef op een respectvolle manier feedback op wat de ander zegt. Geef je eigen mening op een duidelijke en respectvolle manier. 
• Zoek naar gemeenschappelijke grond. Probeer te zoeken naar gemeenschappelijke grond en overeenkomsten in plaats van alleen te focussen op de verschillen. 
• Wees bereid om een compromis aan te gaan. Wees bereid om te zoeken naar oplossingen die voor beide partijen aanvaardbaar zijn. 
• Beëindig het gesprek positief. Probeer het gesprek af te sluiten met een positieve noot en bedank de ander voor het gesprek, zelfs als jullie het niet eens zijn geworden.

Metacommunicatie en vertrouwen

De hele wereld is voortdurend in communicatie en de techniek maakt een en ander steeds sneller. Toch is er niet zo veel over het verbeteren van de menselijke aspecten aan het communiceren zelf te vinden op het Internet.

Eerst twee citaten.

Met metacommunicatie wordt bedoeld dat er niet wordt gesproken over de inhoud van de boodschap, maar er is communicatie over de communicatie zelf. Dit kan betrekking hebben op zowel verbale als non-verbale communicatie. Een voorbeeld is praten over de manier waarop je met elkaar praat en de toon waarop, zoals in “Zo (brutaal) praat je niet tegen je vader!”.
Metacommunicatie kan zowel intern als extern plaatsvinden. Bij interne metacommunicatie is het een zelfevaluatie over je communiceren. Bij externe metacommunicatie bespreek je de communicatie met anderen.
Een uitspraak op metaniveau kan een gesprek openbreken. Voorbeelden van uitspraken zijn de volgende.

• Ik heb het gevoel dat we niet helemaal op 1 lijn zitten.
• Ik heb het idee dat er belangen spelen waar ik nog geen zicht op heb.
• Ik zie u wat twijfelend kijken na deze opmerking van mij, begrijp ik het goed dat u het anders ziet?
• Na dit gesprek heb ik echt het idee dat wij dezelfde visie hebben.

2e citaat: Axioma II.
Iedere communicatie bezit een inhouds- en betrekkingsaspect. Laatstgenoemde classificeert de eerste en is daarmee een metacommunicatie.
Naast de inhoud van een interactie speelt ook altijd de relatie tussen de personen in de communicatie een rol. Als deze goed is dan is er meer wederzijds begrip, dan heeft dat invloed op de inhoud. Het spreekwoord luidt: het is de toon die de muziek maakt.
Als ik wat zeg, zeg ik iets over hoe ik wil dat de ander met mij omgaat.

Storing in de communicatie kan ontstaan wanneer:

• een slechte relatie het praten over de inhoud bemoeilijkt;
• onenigheid over de inhoud op de relatie wordt overgedragen;
• men probeert de relatie uit de communicatie te houden.

Tot zover twee citaten van Internet.

Wie het gevoel heeft dat de communicatie hapert, kan veel hebben aan het starten van een metagesprek. Maar ook op dit niveau is de effectiviteit afhankelijk van het vertrouwen tussen de gesprekspartners. Soms moet je genoegen nemen met “agree to disagree”. Wie het metagesprek oneigenlijk wil gebruiken om macht over de gesprekspartner uit te oefenen die loopt onherroepelijk ergens vast. Dit fenomeen doet zich ook voor bij een functioneringsgesprek wanneer de manager via dit gesprek eigenlijk een beoordelingsgesprek wil houden. Een functioneringsgesprek is bedoeld om de werknemer de gelegenheid te bieden om op evenwaardige wijze de samenwerking met zijn werkgever bespreekbaar te maken en waar mogelijk te verbeteren. De manager heeft meer macht en kan deze misbruiken om de eerlijkheid van de werknemer te bestraffen. Ook tussen partners kan het gebeuren dat een metagesprek een voortzetting is van een machtsstrijd op inhoudsniveau. Je verdiepen in de do’s and don’ts van een machtsstrijd is een goede start om valkuilen in de communicatie te voorkomen.

Tussen computers wordt voortdurend gecheckt of informatie (data) goed is overgekomen. Ze hebben er capaciteit en snelheid genoeg voor  en omdat een computer geen gevoel en intuïtie heeft is het ook essentieel dat die check geformaliseerd is. Anders is er geen zekerheid of informatie overkomt. Tussen mensen is minder directe noodzaak om regelmatig een metagesprek te houden. Toch kan het slim zijn om de voordelen daarvan eens te verkennen. Net als leren lopen is het in begin vallen en opstaan en lijkt het meer tijd te kosten dan het oplevert, maar na verloop van tijd worden de voordelen duidelijk in de kwaliteit van een resultaat en beleving van een gesprek. Ook bespaart het vervolgens tijd en energie.

Metacommunicatie kan intern en extern. Ik begin met het voorkomen dat een communicatie moet worden vlot getrokken met metacommunicatie. Er zijn drie vragen die je je altijd (intern) kunt afvragen voordat je een reactie geeft op een ander.

1. is de reactie (die ik wil geven) waar,
2. is het aardig,
3. is het nodig?

Onder het motto "spreken is zilver en zwijgen is goud", kun je voorkomen dat het fout gaat. Analoog aan en sterker dan wat computers doen kun je steeds op drie terreinen checken of de communicatie goed verloopt: via het denken, via het gevoel en via de intuïtie. Wanneer bij een gesprek in rondjes wordt gedraaid, het gesprek stroef loopt of telkens op hetzelfde punt komt, dan kun je dit op metaniveau bespreekbaar maken. De aanleiding kan zijn dat je het gevoel krijgt dat de ander niet wil meewerken en jouw intuïtie kan je ingeven dat er iets heel anders omgaat in het hoofd van de gesprekspartner dan wat er gezegd wordt.

Wie een metagesprek wil beginnen is gebaat bij een gezonde inschatting van hoe het ervoor staat op betrekkingsniveau. Ook timing is belangrijk. Wanneer de ander al in een negatieve emotie is geschoten is het verstandiger om eerst verder uit de hand lopen te voorkomen. Op een later tijdstip kan worden doorgegaan om herstel en verbetering te bereiken.
Voorbeelden van hoe een neutraal metagesprek kan worden gestart worden in het eerste citaat genoemd. Belangrijk is niet de indruk te wekken dat een bepaald antwoord sociaal gewenst is en dat er geen oordeel gevormd zal worden of dat er sancties zijn te verwachten. Ook de ander moet er vertrouwen in hebben dat constructieve uitwisseling op metaniveau ten goede zal komen aan de inhoud.

Houd een dialoog en geen discussie over wat er speelt.

Handgrepen om onvrije relaties om te zetten in liefdevolle relaties

Vergeving is niet een taak voor het ego.
Vergeving is de afwezigheid van het ego.
Erik van Zuydam

Het boek “Liefde is het antwoord” begint met een verklaring van Moeder Theresa dat de meest veelbetekenende kwaal in de huidige wereld ‘spirituele ontbering’ is. Het is een gevoel dat je liefde niet waard bent, dat je niet beminnelijk bent, dat je niet het vermogen hebt om liefde te geven of te ontvangen, en dat er een muur is die jou scheidt van jezelf, anderen en van degene die ons geschapen heeft.

In de boeken van Jampolsky worden de principes uiteengezet van 'Attitudinal Healing': een typische Amerikaanse manier om mislukkingen in communicatie te voorkomen. De kern van deze methode is: gelukkig zijn is niet afhankelijk van anderen, maar van je eigen manier van kijken en van je eigen attitude.

Voor het gemak van het verbeelden van de werking van het bewustzijn behandelen de auteurs ongrijpbare begrippen als bijna zelfstandige onderdelen van het menselijke bewustzijn. Een ego is niet een fysieke werkelijkheid maar een concept, waarmee we gedrag kunnen verklaren. Het vervult verschillende functies gelijktijdig.

Het ego werpt blokkades op als 'haat', 'wantrouwen', 'jaloezie', 'egoïsme' om onze eigen pijn voor ons bewustzijn te verbergen. Het ego ziet de wereld als een plaats van afgescheidenheid en gelooft niet in heelheid of eenheid. Het ego denkt dat we onze liefde moeten verdienen door ons te onderscheiden. Het gevolg is angst.

In de handleiding worden blokkades omgevormd tot basisbegrippen 'liefde' en 'vergeving'. Belangrijk is daarbij bewust te worden dat we waarnemen wat we projecteren vanuit gedachten en gevoelens.
De omvorming wordt in het boek beschreven in de volgende zeven stappen.

1. Onze illusies en waarnemingen achter ons laten.
2. Angst, verwijt en schuldgevoel omvormen tot liefde.
3. In al onze relaties met liefde communiceren.
4. Van beteugelde naar vrije relaties.
5. Vrede, liefde en geluk in onszelf vinden.
6. Vergeving en heel worden.
7. De weg terug naar huis.

Deze stappen worden vergezeld met 15 lessen oefenmateriaal.

Een mooie uitspraak aan het einde van het boek “Liefde is het antwoord”: ‘een drukke geest is een zieke geest, een langzame geest is een gezonde geest, maar een stille geest is een goddelijke geest’.

Met deze pleidooi voor stilte een pleidooi aan de lezer om het bestaan van de behandelde concepten niet te letterlijk te nemen. Blokkades zijn op te heffen, liefde is te vinden, maar ook ongrijpbaar voor wie er bezit van wil nemen.

Liefde Is Het Antwoord. Het scheppen van positieve relaties (bol.com).
Jampolsky: liefde is angst laten varen (bol.com).
Praat alleen over liefde, een weg naar genezing (bol.com).
Jampolsky: Bevrijd Je Van Schuld En Angst (bol.com).

Je ne suis pas Charlie

Terreur slaat dood, letterlijk en figuurlijk. Wie met terreur wordt geconfronteerd heeft even niet de tijd en rust om adequaat te reageren. Bij kleine gespannen situaties schiet je soms een humoristische reactie te binnen, die de spanning ontlaadt, maar wanneer het gaat om gewelddadige handelingen voort komen uit religieuze overwegingen moeten we voorzichtiger zijn.
Emoties strijden om voorrang: stel ik een daad of accepteer ik ontzetting en verdriet? Er is niet één woord om wat er in je omgaat uit te drukken.
De een gaat uit solidariteit met de vermoorde redactieleden lopen met de leuze “je suis Charlie” en een ander maakt een tweet of een Facebookpagina met “#nietmijnislam”. “Je suis Charlie” is positief (het is “iets wel”, bijvoorbeeld solidariteit) maar weinig zeggend. Geef je daarmee aan dat je het met alles van het satirische blad eens bent? Weet je wel genoeg over hun opvattingen? Vermoedelijk niet, maar vermoord worden om jouw mening gun je niemand.
“Niet mijn islam” is negatief (in de zin van “het is iets niet”) maar wel veelzeggend. Het is veelzeggend, omdat hoe iemand zijn religie beleeft een persoonlijke zaak is, waarvan je vindt dat het niet een ander dwingend kan en mag worden opgelegd. En dat druk je bijvoorbeeld uit met “terreur is niet mijn religie”.

Over het motief van de terroristen kun je zeggen dat het (ondanks hun claim dat zij verbonden zijn met een terroristische organisatie) vooral een persoonlijke daad is. In de claim zit een poging tot rechtvaardiging van de daad. Het is een "ego ding", een vage aanduiding van het fenomeen dat mensen dingen zeggen en doen vanuit een verondersteld ego.
Er is te veel overlap met religie om deze bron van motivatie niet te negeren. Het mag zo zijn dat de "ware islam" dit soort daden niet aanmoedigt, het zijn "onware vertegenwoordigers van de islam" die mensen aanmoedigen om de Koran zo uit te leggen dat terreur gerechtvaardigd lijkt. En dat geldt voor alle religies. Religies beogen te verbinden, niet te verblinden en te verstikken.
Je kunt vinden dat terroristen een gewelddadige dood verdienen, maar dan is het onmogelijk om later de vraag te stellen naar het motief. Daders mogen zwijgen en sommigen doen dat heel lang, maar daders die tot het inzicht komen dat geen enkele overtuiging geweld rechtvaardigt, zouden de samenleving toch helpen met het accepteren van afwijkende meningen en culturen. Het zou ook bijdragen aan begrip van het proces van misleiding. Nu de daders dood zijn kan iedereen zijn eigen interpretatie van het motief tot geweld projecteren op de gijzelnemers. Het gevaar is dat gelovigen uit subculturen het slachtoffer worden van het onvermogen om dit leed te benoemen of het onmogelijk maken een genuanceerde reactie te geven.

Bij terreur en heftige emotionele gebeurtenissen kun je niet direct optimaal communiceren. Een stille tocht is dan logisch. Woorden schieten tekort, je bent sprakeloos en voelt je machteloos, maar wilt wel wat doen. Applaudisseren is vreemd en ongemakkelijk. Slachtoffers helden noemen is over de top.
Het is de kunst om ook na verloop van tijd, wanneer je de woorden wel te beginnen op te komen, de moed te verzamelen om een constructief gesprek te voeren. En dat hoeft helemaal niet alleen op fora waar wereldproblemen worden besproken, het kan ook in het gewone leven door het inzicht te integreren in de manier waarop we onze mening geven, namelijk door bij absolute oordelen weg te blijven.
“Het is niet wit, het is niet zwart, maar in de kleur van mijn hart” (tekst Frank Boeyen). In deze tekst komt iets wezenlijks naar boven door het juist niet te benoemen.

Wilskracht en onderdrukte emoties

Arnon Grunberg schrijft 16 mei in zijn column op de voorkant van de Volkskrant naar aanleiding van een interview met Roy Baumeister, auteur van het boek Wilskracht het volgende.
De cultus van de authenticiteit, waarbij alle emoties in de openbaarheid moeten, is ook een vijand. Emoties zijn net als toiletbezoek een privéaangelegenheid. Ze moeten onderdrukt worden en dat vereist enige wilskracht.
Tot zover Grunberg.

Grunberg schiet een beetje door. Het gaat er niet om dat je authentiek bent door alle gedachten en emoties zonder beperking te delen met de buitenwereld. Dat zou de wereld door deze ego-gerichtheid onleefbaarder maken. Waar het wel omgaat is dat je eerst observeert en een keuze maakt of je emoties of gedachten wel of niet wilt delen met anderen. Om emoties goed te kunnen observeren moet je deze eerst toelaten en binnen jezelf laten opkomen.
Wanneer je vervolgens besluit dat het belangrijk is dat anderen ervan weten dan doe je dat in een ik-boodschap.

Een ik-boodschap bestaat uit een aantal elementen.

• Wanneer je nog niet in gesprek bent met degene die je iets wilt zeggen, begin dan met het noemen van zijn of haar naam. Zo vraag je iemands aandacht.
• Begin je boodschap met 'ik'….
  
• Benoem je gevoel of je belemmering ("Ik word nogal afgeleid…").
• Benoem het gedrag van de ander dat je niet zint ("…door je telefoongesprekken".).
• Geef de reden waarom dat zo is, ook geformuleerd met 'ik' of 'we'. Eventueel kun je daar ook mee beginnen. ("Ik wil graag dit rapport afmaken voor de vergadering vanmiddag".)
• Geef een suggestie van het gedrag dat je graag van de ander zou zien. Begin ook die suggestie met 'ik' ("ik wil dat jij…" of "ik zou willen dat je…"). Formuleer deze suggestie bij voorkeur niet als vraag, omdat daarop het antwoord weer direct 'nee' zou kunnen zijn. Door de suggestie als gewone zin te formuleren zet je die ander aan tot handelen, en minder tot een verbale tegenwerping.

Voorbeelden

Jij-boodschap. Jij doet ook altijd zo geheimzinnig.
Ik-boodschap. Ik zou graag beter willen weten wat er speelt.

Jij-boodschap. Jij doet nooit wat ik vraag.
Ik-boodschap. Ik zit nog steeds met die onopgeloste kwestie van vorige week.

Jij-boodschap. Jij moet nú je mond houden.
Ik-boodschap. Ik kan zo geen gesprek met je voeren. Ik wil graag dat je kalmeert en ook mij even laat uitpraten.

Meer lezen en leren, klik hier.

De onderschatting van de dooddoener

De dooddoener als metaboodschap

Een dooddoener heeft in een gesprek dezelfde impact als het stilleggen van de bal bij voetballen. De speler wil de maximale mogelijkheid hebben om een andere wending aan het spel te geven. Dat is ook de bedoeling van de gesprekspartner die het onderwerp 'pauzeert' met een dooddoener. De dooddoener staat niet hoog in aanzien, zoals te lezen is in de Wikipedia-vermelding over deze "stijlfiguur".

'Zo gaat dat in het leven' is niet bepaald een verfijnde bijdrage aan het gesprek, maar het zou door de luisteraar opgevat moeten worden als de wens om een nieuw onderwerp aan te snijden. Dat initiatief kan van de spreker zelf komen of van een ander. Een elegantere methode is af en toe datgene wat de ander gezegd heeft samen te vatten, waarmee je laat zien dat je echt luistert. Hiermee creëer je meteen het uitgelezen moment om het gespreksinitiatief over te nemen.

Helaas is niet iedereen zo tactvol.

Herken de positieve bedoeling van de dooddoener

De dooddoener wordt dus gebruikt als een soort afsluiting van het ene onderwerp en tegelijk als opzet voor het volgende, of ter inleiding tot het afsluiten van het hele gesprek. Het heeft geen zin om je te ergeren aan degene die de dooddoener plaatst, want mogelijk probeert deze subtiel, op een vriendelijke manier, zijn gesprekspartner te waarschuwen dat deze nu wel lang genoeg aan het woord is geweest.

Soms worden dooddoeners ook gebruikt om een gesprek af te ronden wanneer er geen duidelijke manier is om het te beëindigen. In sommige gevallen kunnen dooddoeners echter ook worden ingezet als een tactiek om het vermijden van een moeilijk of lastig onderwerp, of het ontwijken van verantwoordelijkheid of actie.

In het algemeen is het echter belangrijk om bewust te zijn van het gebruik van dooddoeners en te proberen deze te vermijden in situaties waarin een dieper gesprek of betrokkenheid gewenst is. In plaats daarvan kan men proberen open vragen te stellen, interesse te tonen in de mening van de ander en empathisch te luisteren om zo een betekenisvolle dialoog aan te gaan.

Voor een opsomming van dooddoeners, zie Wikipedia.