Posts tonen met het label gevoelens. Alle posts tonen
Posts tonen met het label gevoelens. Alle posts tonen

Een rijk maar overzichtelijk gevoelsleven

Gevoelens grijpen of begrijpen?

In onze complexe emotionele wereld proberen we vaak grip te krijgen op onze gevoelens en ervaringen. Sommigen hanteren een tweedeling, waarbij angst en liefde als primaire emoties worden beschouwd. Hoewel deze benadering eenvoudig lijkt, kan het riskant zijn om de nuance uit het oog te verliezen. Dit artikel verkent het dilemma tussen eenvoudige tweedeling en het belang van nuance in het begrijpen van onze gevoelens en emoties. Een emotie is een gevoel dat je (bewust of onwillekeurig) laat zien.

Het risico van een te simpele tweedeling

Angst en liefde

Sommige mensen vinden het comfortabel om het scala van menselijke gevoelens te reduceren tot twee hoofdcategorieën: angst en liefde. Deze benadering biedt eenvoud en helderheid, maar loopt het risico belangrijke nuances te verliezen. De uitdrukking "al het goede komt in drieën" suggereert niet voor niets dat zaken die in groepen van drie verschijnen, vaak als completer of bevredigender worden beschouwd.
Door vast te houden aan een strikte tweedeling, kunnen we het gevaar lopen de complexiteit van onze gevoelens en emoties te onderschatten en er daarmee niet meer mee in contact kunnen komen. Emoties zoals blijdschap, verdriet, vreugde, en verwondering dragen allemaal subtiele verschillen en unieke aspecten die belangrijk zijn voor een volledig begrip van onszelf.

De kracht van nuance

Het leven is inherent vol van nuance, en onze gevoelens weerspiegelen deze rijkdom. Het streven naar een gedifferentieerder begrip van wat we voelen, stelt ons in staat om dieper in te gaan op onze ervaringen. Door nuances te erkennen, kunnen we onderscheid maken tussen verschillende gradaties van gevoelens, wat ons helpt onze reacties beter te begrijpen en beheren.

Geef ook de ander emotionele ruimte

Wanneer je denkt dat er maar twee bronnen van gevoelens zijn dan kijk je ook zo naar de ander. Stel de ander heeft kritiek op jou en jij denkt alleen maar "waar is die ander bang voor?". Of een ander doet vriendelijk tegen je en je vraagt jezelf af of dat liefde is.
Wanneer de ander jou zelf zo zou bekijken dan is het niet moeilijk voor te stellen dat het bij jou weerstand oproept. Dus wat jij niet wilt dat jou geschiedt, doe dat ook de ander niet. Een ander weet zelf het beste welke gevoelens in hem of haar leven. Ga andermans gevoelens niet vertalen in andere gevoelens. Twijfel je toch, dan kun je altijd nog een open vraag stellen of vragen "wat maakt jou onrustig?".

De balans tussen verstand en gevoel

Een optimaal leven vereist een evenwichtige afstemming tussen verstand en gevoel. Het begrijpen van onze gevoelens met nuance stelt ons in staat om ze niet alleen te ervaren, maar ook om ze te begrijpen en te kanaliseren en eventueel te uiten. Het vermogen om ons emotionele spectrum te omarmen zonder in eenvoudige tweedelingen te vervallen, vergroot onze emotionele intelligentie.

Investeer in nuance

Omarm de complexiteit van je gevoelens en investeer tijd in het verkennen van de nuances. Sta jezelf toe de verschillende facetten van vreugde, verdriet, liefde en andere emoties te begrijpen. Dit proces zal niet alleen je zelfkennis vergroten, maar ook je vermogen om op een gezonde manier met emoties om te gaan.
Vraag je af van alle gevoelens die je zou kunnen onderscheiden wat deze zouden kunnen hebben veroorzaakt. Wanneer je je niet goed voelt, vraag je dan af wat je schuldig doet voelen, wat je verdrietig doet voelen, wat je kwaad maakt. Tien tegen een dat je vervolgens wel weet wat je voelt, zolang je deze gevoelens maar niet in één keer wilt voelen. Gevoelens vragen niet om een samenvatting. Ze vragen om erkenning en doven vervolgens meer of minder snel uit.

Ieder mens is vrij om zelf te kiezen hoeveel gevoelens hij of zij wil onderscheiden. Een breed geheel vormen deze negen gevoelens: angst, boosheid, blijdschap, verdriet, schuldgevoel, vreugde, liefde, verwondering en onrust. Wees voorzichtig met het zoeken naar een ranking in deze reeks. Gevoelens kunnen naast elkaar bestaan, soms na elkaar en soms in een andere volgorde.

Ten slotte

Hoewel een tweedeling in angst en liefde een aantrekkelijk eenvoudig perspectief lijkt, is het belangrijk om de waarde van nuance in emoties te erkennen. Een evenwichtige benadering waarbij je zowel je verstand als je gevoelens aanspreekt, biedt een rijkere ervaring van het leven en een dieper begrip van jezelf.


Ontspannen lachen

Waarom lachen we?

In de menselijke ervaring is lachen een krachtig en veelzijdig fenomeen. Het heeft het vermogen om ontspanning te brengen, de geest te verlichten en sociale banden te versterken. Toch kan de bron van onze lach een schaduw werpen op de ware aard van onze interacties. Terwijl gezamenlijk gelach verbinding kan verdiepen, kan het ook dienen als een instrument van superioriteit en onderdrukking.
Historisch gezien is lachen een taal geweest die niet alleen emoties uitdrukt, maar ook machtsdynamiek onthult. In oude hoven en koninklijke paleizen was lachen een voorrecht van de elite, terwijl het gewone volk zelden de kans kreeg om hun vreugde vrijelijk te uiten. Koningen en heersers, die zichzelf vaak omringden met hovelingen en narren, gebruikten lachen als een manier om hun macht te handhaven en te versterken.
Voor degenen die traditioneel aan de top van de sociale hiërarchie zitten, was lachen zelden een alledaags verschijnsel. Het werd eerder gereserveerd voor speciale gelegenheden, waar het diende als een teken van genoegen en goedkeuring. De aanwezigheid van narren aan het hof was cruciaal, omdat zij de enigen waren die zich de vrijheid konden veroorloven om openlijk spot te drijven met de heersende klasse.

De grens tussen humor en belediging

Voor deze narren was het echter een delicate balans. Hoewel ze de vrijheid hadden om te lachen en te spotten, hing hun lot af van de reactie van de heersers. Als de koning zich niet vermaakte, konden de consequenties ernstig zijn. De grens tussen humor en belediging was dun en kon gemakkelijk worden overschreden.
In moderne tijden zien we een vergelijkbare dynamiek, zij het in een andere vorm. Lachen blijft een krachtig middel voor sociale binding, maar het kan ook worden misbruikt als een instrument van onderdrukking. Denk bijvoorbeeld aan situaties waarin groepen mensen lachen om denigrerende grappen over minderheidsgroepen, waarbij superioriteit wordt benadrukt ten koste van anderen.
Het is belangrijk om ons bewust te zijn van de kracht van lachen en de impact ervan op anderen. Terwijl het delen van humor en vreugde kan bijdragen aan een gevoel van verbondenheid, moeten we ervoor zorgen dat dit niet ten koste gaat van anderen. Lachen mag nooit dienen als een excuus voor het uitoefenen van macht of het kwetsen van anderen.
Laten we in plaats daarvan streven naar een vorm van lachen die inclusief is, die anderen verheft in plaats van te vernederen. Laten we lachen als een middel tot verbinding en begrip, in plaats van een wapen van superioriteit. Op die manier kan lachen werkelijk dienen als een kracht voor positieve verandering in onze wereld.

Lachen heeft vele nuances heeft en het is belangrijk om bewust te zijn van de verschillende vormen en hun mogelijke impact op anderen.

Allerlei vormen van lachen

Er zijn talloze manieren om met of om iemand te lachen, elk met zijn eigen nuance en betekenis.
Bij een mop is de clou vaak een onverwachte wending aan eind van het verhaal.
Je kunt uit verlegenheid lachen of door onhandigheid van anderen.
Hoewel lachen ontspannend is, is het toch zaak om je bewust te zijn van wanneer je lacht en waarom.
Sommige situaties zijn soms zo onverwachts zijn dat een lachreflex moeilijk te onderdrukken is, zelfs als het niet de bedoeling is om de persoon die het overkomt te kwetsen.
Bedenk dat jouw onhandige en onbedoelde lach irritatie kan opwekken bij iemand die zich net bezeerd heeft.
Benoem zo nodig de reden van jouw lach.

Je kunt de manieren en redenen waarom mensen lachen op bijvoorbeeld 4 manieren indelen.

Emotionele uitdrukking

Lachen als uiting van vreugde en plezier: bijvoorbeeld schaterlachen, gul lachen.
Lachen als uiting van spot of minachting: bijvoorbeeld besmuikt lachen, cynisme.

Interactie met anderen

Lachen om anderen te verbinden: bijvoorbeeld samen lachen, lachen met.
Lachen om anderen te kleineren: bijvoorbeeld uitlachen, dissen.

Persoonlijke reactie

Spontane lachreacties: bijvoorbeeld meelachen, gniffelen.
Gecultiveerde lachuitingen: bijvoorbeeld sarcasme, ironie.

Intensiteit van de lach

Zachte en ingetogen lachvormen: bijvoorbeeld giechelen, grinniken.
Luidruchtige en uitbundige lachvormen: bijvoorbeeld schaterlachen, hikkend lachen.

Uitgewerkt en met alle aanduidingen

1.    Uitlachen

Openlijk lachen om iemand, meestal omdat je iets grappig of belachelijk vindt wat die persoon heeft gezegd of gedaan.

2.    Meelachen

Lachen omdat anderen lachen, zelfs als je de grap niet per se begrijpt of grappig vindt.

3.    Ironie

Lachen met een verborgen betekenis, vaak het tegenovergestelde van wat er letterlijk wordt gezegd.

4.    Cynisme

Lachen uit een gevoel van bitterheid of scepsis, meestal gericht op iets negatiefs.

5.    Sarcasme

Bijtende spot, waarbij je iets zegt dat eigenlijk een belediging of kritiek is, maar vermomd als een grap.

6.    Flauwheid

Lachen om iets dat eigenlijk niet zo grappig is, vaak om de sociale situatie te verlichten.

7.    Giechelen

Zachte, onderdrukte lachjes, vaak uit verlegenheid of nervositeit.

8.    Schaterlachen

Luid en hartelijk lachen, meestal omdat iets extreem grappig is.

9.    Besmuikt lachen

Stilletjes en giechelend lachen, vaak uit ondeugendheid of verlegenheid.

10.    Dissen

Lachen om iemand belachelijk te maken of te vernederen, vaak door kritiek of sarcasme.

11.    Lachen met

Samen lachen met iemand, genietend van elkaars gezelschap en gevoel voor humor.

12.    Gniffelen

Stilletjes lachen, vaak uit spot of minachting.

13.    Grinniken

Zacht en bescheiden lachen, vaak bij iets dat als grappig wordt ervaren maar niet hilarisch is.

14.    Glimlachen

Een subtiele, vriendelijke lach, die vaak wordt gebruikt als een teken van goedkeuring of sympathie.

15.    Schamper lachen

Lachen met minachting of spot, meestal bij iets dat als dom of onwaardig wordt beschouwd.

16.    Bespottend lachen

Lachen om iemand belachelijk te maken of te vernederen, vaak met een gevoel van superioriteit.

17.    Genadeloos lachen

Lachen zonder mededogen, vaak bij het zien van iemands mislukking of tegenspoed.

18.    Gul lachen

Lachen met overgave en vrijgevigheid, vaak bij iets dat buitengewoon grappig is.

19.    Grijnzen

Een brede, boosaardige lach, vaak bij het plannen van iets ondeugends of kwaadaardigs.

20.    Instemmend lachen

Lachen als een teken van overeenstemming of erkenning van een punt of grap.

21.    Besmuikt grijnzen

Stilletjes en triomfantelijk lachen, vaak bij het bedenken van een slimme zet of opmerking.

22.    Schaterlachen

Een uitbundige en onbeheerste lach, vaak bij iets dat zo grappig is dat het moeilijk is om te stoppen met lachen.

23.    Hikkend lachen

Lachen met tussenpozen en horten, vaak bij iets dat zo komisch is dat het moeilijk is om adem te halen.

24.    Vervelend lachen

Irritant lachen, vaak op een hoog en schril toon, wat anderen kan irriteren of boos maken.

25.    Ongecontroleerd lachen

Lachen dat moeilijk onder controle te houden is, wordt vaak bij iets opgeroepen dat onverwacht grappig is.

Gericht zijn op elkaar blij maken

Het is belangrijk om de emoties van anderen te respecteren en empathisch te reageren, zelfs in grappige of ongemakkelijke situaties. Door even te wachten voordat je reageert, geef je jezelf de kans om de situatie te evalueren en een passende reactie te geven die rekening houdt met de gevoelens van anderen en gezichtsverlies voorkomt.

Gelukkig hebben de meeste manieren om met of om iemand te lachen een positieve motivatie. Lachen is zoals uit de opsomming te concluderen vaak een uiting van vreugde, plezier, humor of empathie. Mensen lachen vaak om elkaar te verbinden, om te laten zien dat ze iets grappig vinden, of om anderen op hun gemak te stellen en te laten zien dat ze het goed bedoelen.

Wie een ander evenwaardig tegemoet treedt en overal de gemeenschappelijke humor van in kan zien, krijgt altijd een dankbaar publiek.

Gelukkig worden en blijven

In onze zoektocht naar geluk is het cruciaal om te begrijpen dat het streven naar permanent positieve gevoelens niet realistisch is. Geluk is eerder een continuüm, een delicate balans tussen vreugde en teleurstelling, en de kunst van gelukkig zijn ligt in het vermogen om met beide om te gaan. In essentie is gelukkig zijn een voortdurende reis, een reis waarin we leren omarmen wat het leven ons biedt, zowel positief als uitdagend. Het is niet de afwezigheid van moeilijkheden, maar de kracht om te gedijen te midden van deze uitdagingen, die de ware essentie van geluk onthult.

Gelukkig zijn is vooral het vermijden van ongeluk. Wie zichzelf kent en zijn belemmerende overtuigingen, weet waar hij het eerst aan moet werken om gelukkig te zijn.
 

Gelukkig zijn betekent niet dat je constant in een staat van euforie verkeert. Het omvat het erkennen en accepteren van de volledige reeks van gevoelens die het leven te bieden heeft. Teleurstellingen kunnen ons helpen te groeien en sterker te worden.
 

Geluk is als een evenwichtskunst. Het draait niet alleen om het ervaren van positieve gevoelens, maar ook om het begrijpen van de waarde van evenwicht en balans. Uit emoties beheerst en bewust en weet wanneer jezelf (wel) kan laten gaan. Door zowel hoogte- als dieptepunten te omarmen, ontstaat een veerkrachtigere en evenwichtigere mentale staat.
Balans handhaven omvat tevens het bewuste besef van wanneer je moet verbinden en wanneer je moet loslaten. Vrijheid en liefde, die in harmonie samenvloeien met geluk, eisen voortdurende aandacht en erkenning, als een stromende rivier die nooit ophoudt te verrassen.
 

Geluk vindt vaak plaats in het huidige moment. Door mindfulness te ontwikkelen, leren we de schoonheid te zien in kleine dagelijkse ervaringen en het heden volledig te omarmen. Het stelt ons in staat om te genieten van wat er nu is, zonder te veel bezig te zijn met het verleden of de toekomst.
 

Teleurstellingen zijn onvermijdelijk, maar ze bieden ook kansen voor groei en zelfontdekking. Het vermogen om te leren van moeilijke momenten en veerkrachtig te zijn in het aangezicht van tegenspoed is een waardevolle eigenschap die bijdraagt aan een dieper gevoel van geluk.
 

Gelukkig zijn betekent niet altijd 'positief' zijn. Het gaat eerder om het authentiek uiten van je gevoelens in de vorm van emoties. Het (bewust) delen van verdriet of frustratie met anderen leidt tot begrip en verbondenheid, waardoor je je niet alleen gelukkiger voelt, maar ook meer verbonden met de mensen om je heen.
 

Gelukkig zijn vereist geen grootschalige prestaties. Je hoeft niet te bewijzen dat je er mag zijn.
Het zit vaak in de kleine, alledaagse momenten van het leven. Door waardering te tonen voor deze eenvoudige geneugten, zoals een zonsondergang of een glimlach van een vriend, vergroten we ons gevoel van geluk.
 

Een gelukkig leven vereist voortdurend aandacht voor zelfzorg. Dit omvat zowel fysieke als mentale gezondheid. Voldoende slaap, gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging dragen bij aan een algeheel gevoel van welzijn.


Geluk omvat ook het zelfbewustzijn en het besef van hoe men deel uitmaakt van een groter geheel.
 

Het nastreven van perfectie is een obstakel voor geluk. Juist door de druk om perfect te zijn los te laten en te accepteren dat perfectie niet bestaat, zullen we meer vreugde vinden in de imperfecties van het leven.

Voel mee maar ga er niet onder gebukt

Gezonde empathie

Sommige mensen ervaren meevoelen met het leed van een ander als zeer belastend. Alsof ze de taak op zich nemen om de oorzaak van andermans lijden te willen opheffen. Hoe kunnen we empathie laten samengaan met een gezond afstand houden en toch betrokken zijn met de ander?
Empathie is een waardevolle eigenschap, maar het kan in sommige gevallen overweldigend zijn wanneer we het lijden van anderen te sterk op ons laten wegen. Empathie moet in balans worden gehouden met zelfzorg.
 

Het is belangrijk om je bewust te zijn van je eigen emoties en grenzen. Erken dat je meevoelt met het lijden van anderen, maar wees je ook bewust van je eigen welzijn. Stel grenzen voor jezelf en weet wanneer je te veel begint te dragen.
 

Luister aandachtig naar anderen zonder meteen oplossingen aan te dragen. Soms willen mensen gewoon gehoord en begrepen worden.
 

Wanneer je iemand wilt helpen, vraag dan eerst of ze jouw hulp waarderen en of ze behoefte hebben aan advies of ondersteuning.
 

Zorg goed voor jezelf, fysiek en mentaal. Dat omvat genoeg rust, gezonde voeding, beweging en ontspanning. Hoe sterker je zelf in je schoenen staat, hoe meer je voor anderen kunt betekenen.
Wanneer je merkt dat empathie voor andermans leed je overweldigt, zoek dan professionele hulp of praat met vrienden en familie. Het delen van je eigen gevoelens kan verlichtend zijn.
 

Wanneer je graag iets wilt doen om anderen te helpen, kun je je energie richten op positieve acties, zoals vrijwilligerswerk, donaties aan goede doelen, of het ondersteunen van initiatieven die je na aan het hart liggen. Dit kan je helpen om je empathie op een productieve manier te uiten.
 

Het is belangrijk dat je beseft dat het niet egoïstisch is om voor jezelf te zorgen en grenzen te stellen. Het stelt je in staat om anderen op een duurzame en gezonde manier te helpen zonder jezelf te verliezen in het proces.

Gezond afstand houden en toch betrokken zijn met de ander lijkt op het principe van respect.

Hoe houd je de balans in gevoelens leuk?

Het is belangrijk om zowel prettige als onprettige gevoelens te erkennen voor een evenwichtig leven. In plaats van onprettige gevoelens te onderdrukken, is het beter om ze te accepteren en ze (zonder ze te uiten) te laten groeien tot een punt waarop je ze kunt begrijpen en beheersen. Humor kan hierbij helpen.

Op weg naar balans

Begrijp en erken zowel prettige als onprettige gevoelens om beter te kunnen reageren op je behoeften en die van anderen.
Het "containen" van gevoelens betekent dat je onprettige gevoelens toelaat zonder ze te laten overheersen. Je kunt beslissen of je ze laat zien als emoties, maar het geeft je de kans om van ze te leren en ze op een gezonde manier te verwerken.

Humor kan helpen om licht te brengen in donkere momenten en afstand te nemen van je gevoelens, waardoor je een frisse kijk krijgt op situaties.

Mentale pauze

Door contemplatie kun je dieper nadenken over je gevoelens, de oorzaken begrijpen en groeien als persoon. Het is wanneer je echt de tijd neemt om over iets na te denken, misschien zelfs wat stil te zijn en te reflecteren. Het is als een soort van 'mentale pauze' waarin je je gedachten ordent, je gevoelens verkent en probeert te begrijpen waarom je je op een bepaalde manier voelt of denkt. Het helpt je om beter te begrijpen wie je bent en hoe je in de wereld staat. Het is een manier om jezelf beter te leren kennen en te groeien als persoon.

Leven in balans betekent streven naar harmonie tussen prettige en onprettige gevoelens, waarbij je een gezonde relatie ontwikkelt met beide vormen van gevoelens voor welzijn en groei.

Feedback geven en ontvangen

Op naar een effectieve samenwerking

Het vermogen om constructieve feedback te geven en te ontvangen is van cruciaal belang voor een effectieve samenwerking. Constructieve feedback helpt niet alleen bij het verbeteren van individuele prestaties, maar draagt ook bij aan een positieve en open samenwerkingscultuur. Hier zijn enkele tips voor het geven en ontvangen van feedback.

Feedback geven

  1. Zorg ervoor dat je feedback specifiek en concreet is, zodat de ontvanger precies begrijpt waar het over gaat.
  2. Richt je op het specifieke gedrag, de actie of de situatie, in plaats van de persoon. Dit helpt om de feedback minder persoonlijk te maken.
  3. Formuleer je feedback op een positieve en constructieve manier. Geef suggesties voor verbetering en benadruk sterke punten.
  4. Kies een geschikt moment om feedback te geven, bij voorkeur in een rustige en privéomgeving.
  5. Geef de ontvanger de kans om te reageren en te verduidelijken. Luister actief naar hun perspectief en begrijp hun standpunt.

Feedback ontvangen

  1. Sta open voor feedback en probeer niet defensief te reageren. Bedank de gever voor hun input, zelfs als het kritisch is.
  2. Als je feedback niet volledig begrijpt, vraag dan om verduidelijking. Dit toont aan dat je bereid bent om te leren en te verbeteren.
  3. Zie feedback als een kans om te groeien en te verbeteren. Richt je op de nuttige aspecten en laat destructieve kritiek los.
  4. Geef jezelf de tijd om de feedback te verwerken voordat je reageert. Dit kan voorkomen dat je impulsief reageert uit emotie.
  5. Bedank de persoon die feedback geeft, zelfs als het moeilijk is om te horen. Het getuigt van volwassenheid en respect.

Het vermogen om op een respectvolle en constructieve manier feedback te geven en te ontvangen, draagt bij aan een cultuur van open communicatie en voortdurende groei. Het helpt bij het opbouwen van vertrouwen en wederzijds begrip tussen teamleden, wat essentieel is voor een succesvolle samenwerking.

Wat individuele teamleden nog meer kunnen doen

Hoewel leiderschap een belangrijke rol speelt, kunnen individuen op elk niveau van de samenwerking bijdragen aan een positieve en productieve omgeving. Het gaat om het cultiveren van een gemeenschappelijke inzet voor het bereiken van gemeenschappelijke doelen, het respecteren van elkaars bijdragen en het werken aan oplossingen in plaats van conflicten. 

  1. Door zorgen, suggesties en ideeën te delen, kunnen problemen vroegtijdig worden aangepakt.
  2. Een positieve en constructieve houding kan aanstekelijk zijn en anderen inspireren. Het helpt om een sfeer van samenwerking en oplossingsgerichtheid te bevorderen.
  3. Het tonen van begrip voor de standpunten en gevoelens van anderen kan de kans op conflicten verminderen en de samenwerking versterken.
  4. Neem verantwoordelijkheid voor je eigen taken en bijdragen. Dit helpt bij het handhaven van een gevoel van vertrouwen en samenwerking binnen het team.
  5. Werk samen met andere teamleden en bied ondersteuning wanneer nodig. Een gezamenlijke aanpak kan het gevoel van saamhorigheid vergroten.
  6. In plaats van vast te lopen in conflicten, probeer je te richten op het vinden van oplossingen en compromissen die voor alle betrokkenen aanvaardbaar zijn.
  7. Toon respect voor anderen en gebruik respectvolle communicatie, zelfs als meningen verschillen.
  8. Wees bereid om aanpassingen te doen en flexibel te zijn in je benadering. Dit kan helpen bij het verminderen van spanningen en het vergemakkelijken van samenwerking.

Onderdruk niet te snel spanning tussen teamleden

  • Het erkennen van beginnende spanning laat zien dat je openstaat voor de gevoelens en standpunten van anderen. Dit kan een gevoel van betrokkenheid en begrip creëren.
  • Wanneer spanningen worden genegeerd of onderdrukt, kunnen ze zich ophopen en uiteindelijk tot grotere conflicten leiden. Door vroegtijdig aandacht te besteden aan spanningen, kun je voorkomen dat ze escaleren.
  • Beginnende spanningen kunnen vaak een signaal zijn dat er verschillende perspectieven of zorgen bestaan. Door deze ruimte te geven, kun je een open dialoog mogelijk maken en mogelijke misverstanden oplossen voordat ze groter worden.
  • Als spanningen niet worden erkend, kunnen ze zich uiten in passieve agressie of negatieve sfeer. Door ze vroegtijdig aan te pakken, kun je een gezonde communicatie behouden.
  • Het omgaan met spanning op een respectvolle en open manier kan bijdragen aan het opbouwen van vertrouwen binnen een team. Het laat zien dat je bereid bent om met uitdagingen om te gaan in plaats van ze te vermijden.

Wat voel ik?

Zelfonderzoek

Het is een vraag die mensen zich dagelijks stellen. Sommigen zelfs voortdurend. Wie de vraag aan Google stelt krijgt als eerste advertenties voor kinderboeken. Is het een onnozele vraag, alleen voor kinderen? Zou het een teken zijn van onvolwassenheid om jezelf zo’n simpele vraag te stellen? Natuurlijk niet, maar waarom houdt het zoeken naar een eenduidig antwoord ons dan zo vaak uit de slaap, die we zo nodig hebben?

Het is duidelijk dat je jezelf eindeloos vragen kunt stellen. In dit essay daarom zo snel mogelijk antwoorden. Één van de meest bruikbare antwoorden, die voor velen een onverwachte, maar leerzame eyeopener kan zijn, is dat gevoelens elkaar kunnen afdekken. En dat kunnen er meer dan twee zijn. Wie het gevoel heeft dat hij niet bij zijn gevoel kan komen, maar dat er wel iets is, zou zichzelf vragen kunnen stellen. Dat zelfonderzoek kun je goed doen of halfslachtig. Je wordt soms niet zoveel wijzer wanneer je jezelf afvraagt “wat maakt dat ik mij onprettig voel?”. Weten wat je voelt is niet altijd zo’n open deur als het lijkt. Het is allereerst van belang om een notie te hebben wat er zoal valt te voelen. Dat lijkt een simpele constatering, maar hier ligt een valkuil. Wie denkt dat hij het simpel kan houden door er vanuit te gaan dat er twee soorten gevoelens bestaan en daarover gaat lezen komt vaak bij deze twee hoofdindeling: angst en liefde. Wat is dan de valkuil? Hoe herkenbaar het ook is dat we ons soms bang voelen en in het leven op zoek gaan om liefde te voelen, we worden er niet veel wijzer van door deze tweedeling aan te houden. Het gevaar is dat we gevoelens die elkaar bedekken niet ontdekken en dat we ware gevoelens beperken of vertalen naar iets dat wat het niet is.
Gebruik je lichaam als een gids. Je lichaam geeft soms signalen af die je kunnen helpen om bij je gevoel te komen. Let op fysieke reacties zoals een strakke keel, een kloppend hart, een knoop in je maag, enzovoort. Deze kunnen wijzen op bepaalde emoties, zoals angst of spanning.
Geef jezelf toestemming om te voelen. Soms kunnen we het gevoel hebben dat we onze emoties moeten onderdrukken of negeren. Het is belangrijk om jezelf toestemming te geven om te voelen en te accepteren dat emoties er zijn. Wees niet te hard voor jezelf als het niet meteen lukt.

Welke gevoelens kunnen elkaar bedekken of afdekken?

Een voorbeeld is verdriet en kwaadheid. Wie bang is voor de agressie van een ander voelt bij agressie van die ander allereerst verdriet. Kwaadheid voelen kan dan gevaarlijk zijn, want het uiten van kwaadheid als emotie kan bij een machtige ander tot ruzie of zelfs geweld leiden. Verdriet leidt tot tranen, kwaadheid tot vechten. Dat is meestal niet aantrekkelijk. Wie niet goed kan bepalen welk besluit te nemen op basis van zijn gevoel, voelt dan bij oppervlakkig onderzoek niets. Te meer wanneer er ook nog een schuldgevoel bijkomt wanneer hij zichzelf verantwoordelijk voelt voor het conflict. Hij (vaak zij) kan er dan domweg niet meer bij.
Om niet te verzanden in het zelfonderzoek naar gevoelens is het handig om enige notie te hebben welke gevoelens we zoal kunnen onderscheiden. In onze taal hebben we vele tientallen aanduidingen van gevoelens. Wie een redelijke schifting wil in hoofdindelingen mag zelf weten in hoeveel, maar in dit korte essay worden er negen hoofdgevoelens aangehouden (1). Deze zijn Angst, Boosheid, Blijdschap, Verdriet, Schuldgevoel, Vreugde, Liefde, Verwondering en Onrust. Vijf onprettige, maar niet nutteloze gevoelens, één neutrale, en drie prettige soorten van gevoelens.
Wees voorzichtig met het zoeken naar een ranking in deze reeks. Gevoelens kunnen naast elkaar bestaan, soms na elkaar en soms in een andere volgorde.
Hoewel de begrippen "blijdschap" en "vreugde" vaak door elkaar worden gebruikt, kunnen ze subtiele verschillen in betekenis hebben, afhankelijk van de context.

Oppervlakkig of dieper liggende gevoelens

Intensiteit en duur

Blijdschap wordt soms geassocieerd met een meer oppervlakkige, kortstondige vorm van plezier of tevredenheid. Het kan bijvoorbeeld ontstaan door kleine dagelijkse geneugten of leuke gebeurtenissen.
Vreugde wordt soms geassocieerd met een dieper, duurzamer gevoel van welzijn. Het kan voortkomen uit innerlijke vrede, vervulling of het ervaren van iets dat als betekenisvol wordt beschouwd.

Oorzaak

Blijdschap kan voortkomen uit externe factoren zoals een grappige situatie, een cadeau, of sociaal contact.
Vreugde kan meer verband houden met interne factoren zoals persoonlijke groei, liefde, dankbaarheid, of spirituele ervaringen.

Diepte van Emotie

Blijdschap wordt soms geassocieerd met een lichter gevoel, terwijl het misschien niet per se een diepe emotionele impact heeft.
Vreugde wordt soms gezien als een diepgaand, innerlijk gevoel van voldoening en tevredenheid.

Idem voor onprettige gevoelens

Angst, pijn en verdriet kunnen zowel oppervlakkige als dieper liggende gevoelens zijn, afhankelijk van de situatie en de oorzaak van deze gevoelens. Als we bijvoorbeeld worden geconfronteerd met een directe bedreiging of gevaarlijke situatie, kan de angst die we voelen oppervlakkig zijn. Het is een reactie op de huidige situatie en dient als een waarschuwing om ons te helpen overleven.
Aan de andere kant kan angst ook dieper liggend zijn. Het kan bijvoorbeeld ontstaan als gevolg van een trauma uit het verleden of van langdurige stress. In dit geval kan angst een patroon worden dat diep in ons is ingebed en invloed heeft op ons dagelijks leven.
Pijn kan ook zowel oppervlakkig als dieper liggend zijn. Fysieke pijn kan een directe reactie zijn op een verwonding of letsel en oppervlakkig zijn. Maar pijn kan ook dieper liggend zijn, zoals bij chronische pijn, waarbij de oorzaak van de pijn niet altijd duidelijk is en kan leiden tot depressie en angst.
Verdriet kan ook oppervlakkig of dieper liggend zijn. Het kan bijvoorbeeld een directe reactie zijn op een verlies of tegenslag in ons leven, maar het kan ook het gevolg zijn van onverwerkte emoties uit het verleden of onopgeloste interne conflicten.
Kortom, de diepte van een emotie hangt af van de complexiteit en de duur van de situatie die het heeft veroorzaakt, evenals van de individuele geschiedenis en persoonlijke context van de persoon die het ervaart.

Gevoelens accepteren

Je kunt proberen je bewust te zijn van je eigen gevoelens zonder ze te willen stoppen of vast te houden. Hier zijn enkele suggesties. 

  • Herken je gevoelens. De eerste stap om bewust te zijn van je gevoelens is om ze te herkennen. Probeer aandacht te besteden aan de emoties die je voelt in verschillende situaties en noteer ze als je dat helpt. 
  • Geef jezelf toestemming om te voelen. Het is belangrijk om te erkennen dat het oké is om te voelen wat je voelt. We hebben allemaal emoties en het is niet gezond om ze te onderdrukken. Dus geef jezelf toestemming om te voelen wat je voelt. 
  • Wees nieuwsgierig. In plaats van te oordelen over je emoties, probeer ze te benaderen met nieuwsgierigheid. Stel jezelf vragen zoals "waarom voel ik me zo?" of "wat veroorzaakt dit gevoel?" om meer inzicht te krijgen in je emoties. 
  • Let op fysieke sensaties. Emoties kunnen fysieke sensaties veroorzaken, zoals een knoop in de maag of een snelle hartslag. Let op deze fysieke sensaties en gebruik ze als aanwijzingen om te begrijpen wat er gaande is. 
  • Wees vriendelijk voor jezelf. Het kan moeilijk zijn om met intense emoties om te gaan, maar het is belangrijk om vriendelijk te zijn voor jezelf en jezelf te vergeven als je het moeilijk hebt. 
Wees niet te hard voor jezelf als je worstelt om bepaalde emoties te begrijpen. Door bewust te zijn van je gevoelens zonder ze te willen stoppen of vast te houden, kun je beter begrijpen waar ze vandaan komen en hoe je er het beste mee om kunt gaan. 
Geef jezelf dus de ruimte en de tijd om te voelen wat je voelt, en wees vriendelijk voor jezelf terwijl je dat doet.

Hoofd en hart inzetten

Zelfonderzoek met deze indeling betekent dat je jezelf de vraag stelt “welke gebeurtenis leidde er toe dat ik mij …. voel?”. En dan op de stippeltjes de negen gevoelens invullen. Het volstaat meestal om je te beperken tot verdriet, vrees en schuld, omdat die elkaar kunnen afdekken. Wie plezier voelt kan beter genieten dan tijd te verliezen met zich af te vragen waarom hij plezier voelt, nietwaar? Wie zich verantwoordelijk voelt, kan beter handelen dan eindeloos dat gevoel onderzoeken.

Over het samenspel van gebeurtenissen en gevoelens valt eindeloos meer te schrijven. Op dit blog wordt een aantal van die onderwerpen besproken. Bijvoorbeeld: “is houden van elkaar” wel een gevoel? Of wat is (ware) liefde? Wie op zoek wil naar die onderwerpen op dit blog kan het beste de labels onderaan als ingang nemen en zo via de links doorklikken naar waar hij in is geïnteresseerd.

(1) Hoekstra, H.A., Stoop, B.A.M. (1989). Feeling rules: testing a model of appraisal-affect relations. European Journal of Personality, vol. 3, 229-248.

Positief zijn of positief doen?

Gevoelens delen

Verliezen we aan authenticiteit wanneer we positief tegen iemand doen terwijl we eigenlijk negatieve gevoelens ervaren in het contact met de ander?
Het is onmiskenbaar eerlijk wanneer je een ander laat weten welke gevoelens die persoon bij je oproept. Maar moet je, wanneer je eerlijkheid hoog in het vaandel hebt staan, dat zo vertalen dat je een open boek bent? Uiteraard niet, want het is ook mogelijk dat die ander helemaal niet de oorzaak is van jouw negatieve gevoelens. We hebben bijvoorbeeld een ochtendhumeur of net iets vervelends meegemaakt en dan bestaat de kans dat de alleen al de aanwezigheid van de ander negatieve gevoelens oproept.

Een ik-boodschap werkt goed

In zijn algemeenheid is het delen van negatieve gevoelens alleen aanbevolen in een ik-boodschap: “wanneer jij dit of dat doet, dan roept dat bij mij dat gevoel op”. Met de ik-boodschap laat je in het midden wie de verantwoordelijkheid draagt voor het ontstaan van dat gevoel. De kunst is natuurlijk om de boodschap met een neutrale toon over te brengen anders is er nog niets bereikt. Maar dan is het maar een kleine stap naar de vraag of je wel moet delen dat er minder leuke gevoelens zijn ontstaan. Zeker in incidentele gevallen. Wanneer je vermoedt dat een ander het niet doorheeft wat er binnen jou gebeurt en je wilt de relatie structureel verbeteren dan heeft het zin om de ik-boodschap af te geven.
Niemand heeft alleen maar positieve gevoelens. Gevoelens zijn tijdelijk en er is normaal gesproken een balans en afwisseling in positief en negatief. Wie te geforceerd positief wil zijn, roept automatisch bij zichzelf en soms bij de ander negatieve gevoelens op. Het is daarom zaak om niet te proberen om het ontstaan van gevoelens te ontlopen. Gevoelens zijn belangrijke informatie waarvan je veel kunt leren. Ontstaat een negatief gevoel dan kun je die het beste “contain-en”. “Contain-en” betekent vasthouden in een flexibele mentale ruimte waarin het gevoel eerst nog wat kan groeien zodat je het goed kunt observeren. Dat wil zeggen dat je goed kunt bekijken waardoor het gevoel is ontstaan. Waren het je eigen verwachtingen en overtuigingen die jou het gedrag van de ander negatief deden labelen en is dat wel terecht? Of is er meer of iets anders aan de hand? Anders kijken naar je gedachten is positief denken. En gedachten roepen gevoelens op. Laat dus het negatieve gevoel jouw denken op gang brengen en stuur dit bij tot een positief resultaat. Denk het negatieve gevoel om tot een leermoment. En laat de gevoelens los of laat het uitdoven gewoon gebeuren.

Positief doen

Van mensen die positief doen wordt vaak gezegd dat ze positief zijn. Hun gedrag wordt te vaak veralgemeniseerd tot een stabiele karakter- of persoonlijkheidstrek. Hij of zij is nu eenmaal zo. Dat voortdurend positief doen kan echter duiden op een sterke of op een zwakke persoonlijkheid. Misschien durft de ander wel geen negatieve gevoelens te delen of wil die jou misleiden. Het kan ook zijn dat de ander heel goed in staat is met zijn negatieve gevoelens om te gaan en helemaal geen behoefte heeft om deze delen en zo onnodige problemen vermijdt.
Wie zijn negatieve gevoelens intern houdt, is als een batterij die de spanning tussen de min- en pluspool gebruikt om energie op te wekken om van zichzelf te leren hoe het werkt, binnen en buiten zichzelf. Die energie kan dan ook worden gebruikt om te kijken hoe hij positief kan doen om zijn doelen te bereiken.
Onze spreekwoorden zeggen het al.

  • Met de hoed in de hand, kom je door het hele land.
  • Je vangt meer vliegen met stroop.
  • Wie goed doet, goed ontmoet.
Laat de wens tot positief zijn los en vervang deze door een proces van omvormen van alle gevoelens toelaten naar om als gewoonte positief te doen.
Positief doen houd je veel langer vol dan positief zijn.
Wees gewoon.

Hoe kun je voortdurend gelukkig zijn?

Wees realistisch

Hoewel het nastreven van geluk een belangrijk aspect van het leven is, is het niet realistisch om voortdurend gelukkig te zijn. Geluk is een emotie die kan fluctueren en afhankelijk is van verschillende factoren, zoals onze omstandigheden, relaties, gezondheid en gedachten.
Sommige mensen hebben misschien een meer positieve en veerkrachtige natuur en kunnen zich over het algemeen gelukkiger voelen dan anderen. Maar zelfs deze mensen ervaren ups en downs in hun emotionele toestand. Het nastreven van geluk als een constant en permanent gevoel is niet realistisch en kan zelfs schadelijk zijn voor de mentale gezondheid. Het is natuurlijk om een breed scala aan emoties te ervaren, en het leren accepteren van deze emoties als onderdeel van het mens-zijn kan bijdragen aan een gevoel van tevredenheid en welzijn.
Het is belangrijk om te erkennen dat het leven vol uitdagingen zit. Het is normaal om momenten van verdriet, angst, boosheid of teleurstelling te ervaren. Deze emoties zijn ook belangrijk om ons te helpen groeien, leren en ons aanpassingsvermogen te vergroten. 

Wees tevreden

In plaats van voortdurend geluk na te streven, kunnen we ons richten op het vinden van een gevoel van tevredenheid, voldoening en betekenis in ons leven, zelfs als we ons niet gelukkig voelen. Dit kan betekenen dat we ons richten op het ontwikkelen van positieve relaties, het vinden van zinvolle activiteiten en het omgaan met onze uitdagingen op een positieve manier. Door het vinden van een evenwichtige en realistische kijk op het leven, kunnen we een meer duurzaam gevoel van welzijn en geluk ervaren.

Wat wel en wat niet

De meeste mensen verwachten een antwoord dat vertelt wat je wel moet doen, en zien de waarde over het hoofd wanneer ze een helder antwoord krijgen over wat ze niet moeten doen.
Aristoteles zei twee millennia geleden al: ‘het doel van de wijze is niet het geluk te bereiken, maar het ongeluk te vermijden’.
De mens is geëvolueerd om zoveel mogelijk naar geluk te streven, niet om het te ervaren. Dat is de geluksparadox die gelukkig als positief neveneffect heeft dat we voortdurend blijven streven naar betere omstandigheden.

Geluk kan zijn: je voelen opgaan in iets groters. Tijdelijk heb je dan inzicht in iets blijvende. Daarna weet je het en kun je je hopelijk telkens herinneren wat je kunt laten om in die staat van zijn te zijn. Sat-chit-ananda.

Rolf Dobelli

Rolf Dobelli (1966) is een Zwitserse schrijver en zakenman. Hij studeerde filosofie en bedrijfskunde en werkte als CEO van diverse dochtermaatschappijen van Swiss Air.
De weg van denken naar doen is bezaaid met valstrikken. Die zijn te vermijden, als je maar weet hoe. In 52 hoofdstukken, met voorbeelden van dwalingen die je maar beter aan een ander kunt overlaten, laat Rolf Dobelli in zijn boek “De kunst van het verstandige doen” zien waarom het beter is deuren te sluiten en van opties af te zien. Soms zet een overvloed aan informatie aan tot onverstandig handelen en altijd gaat geld samen met emotie waardoor we het vaak onbezonnen uitgeven.

Uit het voorwoord.
“Eerlijk is eerlijk. We weten niet zeker waardoor we succes hebben. We weten niet zeker waardoor we gelukkig zijn. Maar we weten wel heel zeker, waardoor succes en geluk teniet worden gedaan. Dat inzicht, hoe eenvoudig het zich ook aan ons voordoet, is fundamenteel: onze negatieve kennis (wat niet te doen) is veel sterker dan onze positieve (wat wel te doen).

De Grieken, de Romeinen en de middeleeuwse denkers hadden een naam voor deze aanpak, de Via negativa. Letterlijk: de negatieve weg, de weg van het afstand doen, het weglaten, het reduceren, de kracht van negatie".

Lees ook: "boeken van Rolf Dobelli".

Haal niet door elkaar de wens om voortdurend gelukkig willen te zijn en voortdurend geluk of je gelukkig te voelen. Gevoelens zijn altijd tijdelijk. Werkelijk geluk is spiritueel van aard. Een toestand van gelukkig zijn kan lang duren, zolang je weet om te gaan met veranderingen en wat er niet is. Van geluk najagen word je ongelukkig.
Wanneer je niet gelukkig bent, ga op zoek naar de oorzaak daarvan en neem deze weg. Laat de wens varen om een gevoel van geluk (dat sommige even en velen nooit ervaren) vast te houden.

Hans Laurentius

"Lijden is heel complex daar moet je heel veel voor doen. ………………… Het enige waar je niets voor je hoeft en kan doen is vrijheid".
Hans Laurentius, de vlucht voor leegte). In een satsangvideo meer van Hans Laurentius.

Erik van Zuydam

Uit een inspiratiemail van Erik van Zuydam.

Geluk kan niet worden bereikt door te strijden
met de ongelukkige gevoelens van nu, of hoopvol
te dromen over hoe we ons morgen weer
zouden kunnen voelen. Geluk kan niet worden be-reikt.
Het kan enkel worden ont-dekt, wanneer we onze focus
op een betere toekomst loslaten en zonder verzet,
zonder hoop, zonder plannen, durven af te dalen
in de verborgen diepten van het huidige moment.

Innerlijke vrede en geluk hebben geen oorzaak.
Stress en ongelukkig zijn hebben wel een oorzaak:
een vals zelfbeeld plus een verhaal over iets of iemand.

Hoe voer je een constructief gesprek?

De dialoog

Wie een constructief gesprek wil voeren met één of meer anderen, kan zonder al te veel moeite een aantal richtlijnen aanhouden. Er zijn allerlei vormen van gesprek, maar de meest positieve is de dialoog. Een dialoog voldoet aan de volgende kenmerken.

  • Er is gelijkwaardigheid tussen de gesprekspartners: niemand weet het a priori beter; meerdere gezichtspunten zijn mogelijk; voer geen machtsstrijd, er is geen sprake van winnen of verliezen.
  • Er is bereidheid om open naar elkaar te luisteren: er wordt niet geoordeeld over elkaar.
  • Ieder zorgt voor een sfeer waarin hijzelf en de ander zijn mening durft te geven ook al is die mening afwijkend.
  • Indien van toepassing: er worden gevoelens gedeeld en benoemd.
Er zijn tijdens het gesprek niveaus van communicatie die je kunt monitoren of alles nog naar wens verloopt.

Niveaus van communicatie

Je neemt deel aan het gesprek, maar je reserveert een deel van je aandacht door jezelf al observerende telkens de volgende vragen te stellen.
Inhoud. Waarover praten wij? Je gaat door op en houd je aan het onderwerp, stelt vragen, ordent en toetst. Je mag kort afwijken van de hoofdlijn, maar keert zelf weer terug.
Proces. Hoe praten wij? Hebben we een agenda, zijn er afspraken over rollen, is een (eind)tijd afgesproken?
Interactie. Hoe gaan we met elkaar om? Je gaat als het ware ‘boven het gesprek hangen’ en volgt wat er gebeurt. Hoe gedragen wij ons? Hoe reageren we op elkaar? Praat ik of de ander niet te lang, wordt er niet vervelend ingebroken op elkaars inbreng? Doet iedereen mee?
Gevoelens. Welke gevoelens spelen er (op)? Benoem de gevoelens die je bespeurt bij jezelf en de ander wanneer je denkt dat het verloop van het gesprek ten goede komt.

Evenwaardigheid

Grijp niet te snel in in het gesprek vanuit metacommunicatie. Het kan dominant overkomen en de evenwaardigheid ondermijnen. Kijk eerst wat je zelf kunt aanpassen. Denk vanuit win-win, maar spreek dat niet te snel uit. Je kunt proberen een ander te overtuigen, maar wees je bewust waarom je dat wilt proberen en of het niet ten koste gaat van de kwaliteit van de verhouding (gelijkwaardigheid) met de ander(en).

Ken je eigen motieven

Je kunt een gelijkwaardige houding willen aanhouden met je gesprekspartner, maar dat mislukt wanneer je jezelf niet goed kent of je hebt geen goed beeld van je eigen ego of je denkt te gemakkelijk “ik heb toch gelijk en ik zal die ander met een goed argument overtuigen". Wanneer je niet goed weet wat een machtsstrijd is en hoe die te beëindigen, verdiep je daar dan eerst in.

Weet waarom je argumenten inbrengt

Wie gericht is op harmonie denkt mee met de ander. Wie gericht is op tegenspraak verzint tegenargumenten ("advocaat van de duivel"). Geen van beide is a priori beter of slechter. De eerste manier van samen spreken kan nadelen over het hoofd zien en de tweede manier kan leiden tot onbevredigende compromissen.
Je kunt ook dialectisch spreken, bijvoorbeeld op de volgende manier.
  • Mensen zijn ongelijk (these).
  • Mensen zijn gelijk (antithese).
  • Mensen zijn in bepaalde opzichten (vanuit juridisch perspectief) gelijk, in andere opzichten (bijvoorbeeld in termen van status) ongelijk (synthese).

Vermijd drogredeneringen

Een wijdverbreid misvatting is dat een gesprek gericht zou moeten zijn op het winnen bij uitwisselen van argumenten. Veel mensen hebben de neiging om oneerlijk te reageren, bijvoorbeeld door een bewering van de ander te overdrijven en vervolgens de grond in te boren ("stropop maken en verbranden"). Weinigen weten direct te reageren op een drogredenering omdat het vraagt om op metaniveau feedback te geven op het gesprek. Het is altijd verstandig om je te verdiepen in welke drogredeneringen bestaan en je voor te bereiden op een kalme reactie.

Herken signalen

Een gesprekspartner die niet tevreden is over het verloop van een gesprek zal daarover signalen uitzenden. Dat kan een gezichtsuitdrukking zijn, lichaamstaal of via woorden. Niet iedereen zal dat direct of rechtstreeks of tactvol of doen uit voorzichtigheid om de ander niet te ontrieven. Wie van onderwerp wil veranderen of het huidige wil beëindigen kan van alles meer of minder subtiel doen om het gesprek “dood” of stil te leggen. Vat samen wat de ander probeert te zeggen (parafraseer). Probeer de poging van de ander op te pakken door de ander subtiel de gelegenheid te geven om het gesprek te vervolgen door jouw inbreng af te sluiten met “hoe denk jij erover” of “wat vind jij”?

Spreken is zilver, zwijgen is goud

Is het zwijgen van de ander instemming met het verloop van het gesprek of een tactisch vermijden van het uiten van een pijnlijke mening of ongenoegen? Je hebt nooit 100% zekerheid of een gesprek perfect is verlopen. Laat het los.
Een constructief gesprek voelt goed.

Wanneer wordt het niet constructief?

Met dank aan historicus Bernd Timmerman het volgende.
Het blijft vrij lastig om een dialoog te houden met:

  • mensen die niet in staat zijn een these met argumenten te onderbouwen, die vooral (vaak) zonder kennis blijven zenden;
  • mensen die vooral zinnen formuleren waarin een kwalificatie over de ander staat en daarbij voorbij de inhoud gaan of gewoonweg gaan schelden;
  • mensen die zaken beweren die aantoonbaar onjuist zijn maar toch de onjuistheid blijven omarmen, alternatieve feiten laten bestaan, gewone onwaarheden ook en dikwijls ongefundeerde meningen verspreiden;
  • mensen die vanuit de eigen moraliteit denken waardoor de ander dikwijls (in de ogen van) immoreel handelt;
  • mensen die per definitie alles wat anderen doen, die dezelfde visie hebben, geweldig vinden, waarbij de eigen visie dogmatische trekken krijgt;
  • mensen die zich teveel laten leiden door verdriet en woede (en andere emoties) over misstanden of zich wentelen in slachtofferschap;
  • mensen die per definitie tegen iedere vorm van compromissen zijn en streven naar de dictatuur van hun gelijk;
  • mensen die weigeren in te zien dat alles wat mensen 'maken' sociale constructies zijn (inclusief ethiek);
  • mensen die moeilijk kunnen aanvaarden dat er tal van (on)werkelijkheden zijn;
  • mensen die denken dat de ander denkt, redeneert en voelt zoals zijzelf waarbij het verschil in diverse kapitalen (sociaal, economisch, cultureel, politiek, linguïstisch enz.) wordt ontkend.

 Aandachtspunten

Anna van den Breemer gaf in de Volkskrant 9 tips voor een constructief gesprek.

  1. Heb geduld, geef niet toe aan een primaire reactie.
  2. Verplaats je in de ander.
  3. Luisteren is een vaardigheid, die je kunt oefenen.
  4. Wees niet bang voor stiltes.
  5. Maak onderscheid tussen feiten en gevoelens.
  6. Wees niet bang om door te vragen en benoem je aarzeling.
  7. Neem af en toe afstand en een time-out.
  8. Onderbreek iemand die eindeloos spreekt en uitweidt.
  9. Maak af en toe het gesprek bespreekbaar op metaniveau.

Samengevat

  • Luister actief. Luister naar de ander zonder onderbrekingen en probeer te begrijpen wat de ander zegt. Stel indien nodig vragen ter verduidelijking. 
  • Wees respectvol. Toon respect voor de mening en gevoelens van de ander, zelfs als je het er niet mee eens bent. 
  • Vermijd oordelen. Probeer niet te oordelen over de ander of zijn of haar standpunt. Wees open en nieuwsgierig. 
  • Geef ruimte. Laat de ander de ruimte om zijn of haar standpunt te uiten en uit te leggen. Val de ander niet aan of onderbreek niet. 
  • Geef feedback. Geef op een respectvolle manier feedback op wat de ander zegt. Geef je eigen mening op een duidelijke en respectvolle manier. 
  • Zoek naar gemeenschappelijke grond. Probeer te zoeken naar gemeenschappelijke grond en overeenkomsten in plaats van alleen te focussen op de verschillen. 
  • Wees bereid om een compromis aan te gaan. Wees bereid om te zoeken naar oplossingen die voor beide partijen aanvaardbaar zijn. 
  • Beëindig het gesprek positief. Probeer het gesprek af te sluiten met een positieve noot en bedank de ander voor het gesprek, zelfs als jullie het niet eens zijn geworden.

Waarom hebben wij nog geen relatie?

Kitty Munnichs en Fay Troost, twee journalistes in opleiding aan de Rijksuniversiteit Groningen vroegen zich, halverwege de twintig, af waarom iedereen maar van relatie naar relatie hopt en zij zelf nog geen relatie hebben. Ze besloten er in het kader van hun studie een podcast van te maken en het resultaat in te zenden voor de NTR podcast prijs en ze werden genomineerd.
In het kader van hun research interviewden ze leeftijdsgenoten, sprongen in het diepe en ondertussen kwamen ze bij mij terecht in mijn hoedanigheid als “datingcoach”.
Tijdens het interview en te horen op de eerste aflevering van de podcast geven ze zelf een verschillend antwoord op hun centrale vraag. De een lijkt heel rationeel en de ander lijkt een vat vol heftige, vaak tegenstrijdige gevoelens, maar dat beeld kantelt.
Hoe om te gaan met het conflict tussen ratio en gevoel in het aangaan van een verbinding? Ik leg hen de logica voor van hun aarzeling om de grens over te gaan. Ieder mens houdt voortdurend twee idealen in het oog: vrijheid en liefde. Wie verliefd wordt op een persoon, waarvan je het gevoel hebt dat je meer vrijheid krijgt dan je kwijt raakt, zal een grotere bereidheid hebben om zich open te stellen.
Maar wanneer je aarzelt of een verbinding je niet te veel verlies van autonomie oplevert werkt het bevrijdend wanneer je een goed gesprek met jezelf of een ander aangaat of je vrees wel zo terecht is. En dat doen ze, luister maar naar aflevering 1 van Forever Alone: Barrières:
Deel 2 is hier te horen.

Wie meer wil weten over hoe telkens opnieuw een frisse en losse relatie te leggen tussen vrijheid en liefde, leze “zonder vrijheid geen liefde en zonder liefde geen vrijheid”.

Advaita shuffle lijkt op onverschillig stoïcisme

In plaats van je te identificeren met jouw emoties in de vorm van bijvoorbeeld “ik ben boos” kun je zeggen “ik voel een kwaadheid in mij” of “er is boosheid”. Vooral dat laatste klinkt onthecht.
Je schept als het ware een afstand tussen jezelf en wat er in jou gebeurt. Dat zogeheten "containen van gevoelens" kan het gemakkelijker maken om iets niet (te) persoonlijk op te vatten. Het kan ook een valkuil zijn wanneer je geen enkele verantwoordelijkheid meer neemt voor wat er in en met jou gebeurt of hoe jij zaken in de buitenwereld opneemt en opvat.
Een milde of lichte scheiding aanhouden tussen wat er gebeurt en wie je bent is mogelijk door jezelf te waar te nemen (te schouwen). Die innerlijke waarnemer wordt geacht niet te oordelen, amoreel te zijn, geen emoties en geen gedachten te hebben. Het kan je helpen om je niet alles wat je overkomt en wat anderen over en tegen je zeggen persoonlijk te nemen. Het is een gezonde levenshouding, vooropgesteld dat je jezelf als eenheid blijft zien en niet denkt dat je echte zelf in de waarnemer zit.
Het staat cool en/of is wijs om een zekere stoïcijnse distantie aan te houden tegenover wat je overkomt en jouw handelen, maar een voortdurende scheiding zoeken tussen jou en de realiteit is een zelfopgelegde vorm van schizofrenie.

Mensen die zich met spiritualiteit bezighouden zijn soms in de verleiding om net te doen of ze nergens door geraakt worden. Er zijn eeuwenoude (levens)filosofieën die lijken te propageren om je nergens druk over te maken, bijvoorbeeld het Stoïcisme, maar ook oosterse filosofieën en levensovertuigingen als boeddhisme en hindoeïsme.

Van Wikipedia.
De stoïsche filosofie presenteert zichzelf als de aangewezen weg om de mens gelukkig te maken. Alles wat gebeurt in de wereld is volgens de Stoa van tevoren onverbiddelijk bepaald, maar de vrijheid en autonomie van de mens zit hem erin dat hij vrij is in zijn reactie hierop. Deze reactie is bepalend voor het menselijk geluk. Inzicht in de noodzakelijkheid van alles, inzicht dat dit zo goed is, enerzijds; anderzijds het inzicht dat hetgeen men gewoonlijk als persoonlijke rampen ziet, ons niet echt raakt, als we maar goed onderscheiden wat er echt aan de hand is.
Er zit evenwel ook een moreel aspect aan vast. Een stoïcijn wordt geacht ook zijn sociale plichten te vervullen. Dit wordt gezien als een natuurlijk bestanddeel van het leven in de menselijke gemeenschap. Want ook het leven in overeenstemming met de natuur wordt als doel geformuleerd door de Stoa. 
Tot zover de stoïcijnse levenshouding.

Gevoelens ervaren en te doorvoelen is natuurlijk. Hoe en of je een gevoel omzet in een emotie is jouw verantwoordelijkheid. Je kunt dat niet ontlopen of ontkennen door te stellen dat er geen vrije wil is. Gevoelens gebeuren en gedachten komen op. Verantwoordelijkheid voor wat er met emoties gebeurt wegredeneren maakt niet gelukkig of doet onprettige gevoelens niet verdwijnen.
Oosterse filosofieën wijzen er op dat permanent geluk niet buiten jezelf is te vinden, daar is slechts tijdelijk geluk te vinden. Maar dat betekent niet dat je je moet afscheiden van de buitenwereld en geen contact meer moet maken met wat er buiten jou gebeurt of met anderen.
Een al te onverschillige en schijnwijze levenshouding, geïnspireerd door de stoïcijnse of hindoeïstische of boeddhistische levenswijze of non-dualiteit wordt een Advaita shuffle genoemd. Het is een pose waarin men de indruk wil wekken alle illusies te doorzien en in eenheid te leven met het universum. A-dvaita betekent niet-twee en staat zo voor voldoende eenheid.

Filosoof en schrijver over non-dualiteit Paul Smit zegt over de Advaita shuffle.
“Er zijn allerlei manieren waarop Advaita door het ego gekaapt kan worden. Zoiets noemen we de Advaita shuffle. Mensen die daaraan lijden, hebben de neiging om psychische problematiek eenvoudigweg te ontkennen. Onder het mom dat alles ‘toch maar’ een illusie is, wordt het eigen gedrag vergoelijkt. Maar andersom werkt het óók. Stel dat iemand bij de bakker voordringt. Je zou, terecht, kunnen denken dat deze persoon daar niets aan kan doen. Om vervolgens stilzwijgend je beurt voorbij te laten gaan. Maar tegelijkertijd gebeur jij ook gewoon. En dus is er niks mis mee om de voordringer op zijn of haar gedrag te wijzen. Advaita vraagt ons niet om onszelf uit het leven weg te redeneren”.
Tot zover. Paul Smit.

Wat kun je nog begrijpen?
Mensen die zich verdiepen in spiritualiteit worden voorgehouden om het denken niet al te serieus nemen als mogelijkheid om de realiteit te kennen. Wanneer ze dan ook nog worden verteld dat ook via de zintuigen geen zekerheid is te krijgen is over de realiteit, is de stap klein om alles te gaan relativeren en zich te verliezen in taalspelletjes.
Ze gaan dan dingen zeggen als “ik besta niet” en “alles gebeurt”. Natuurlijk is er in de hersenen geen fysiek “ik” of “ego” aan te wijzen en er gebeurt voortdurend van alles en tegelijkertijd.
Het is doorschieten in alles willen relativeren of in de relatie willen zien tussen alles wat er is. We zijn allemaal één is weliswaar niet onwaar, maar ook kort door de bocht. We doen er verstandig aan om niet alles voortdurend te willen begrijpen. Het verspilt de energie die we goed kunnen gebruiken om het leven met al haar mysteries te leven en zo te ervaren hoe het zit. Het meeste wordt vanzelf of later duidelijk. De rest is poëzie.

De futiele aanloop tot een machtsstrijd

Wanneer twee mensen een gesprek hebben dan gebeurt het regelmatig dat je denkt “dat zeg je nu wel zo, maar volgens mij zit het anders bij je”. De oplossing is simpel: je stelt het aan de orde. En wanneer de ander vervolgens zegt “ik bedoel het toch zoals ik het zeg” dan kun je twee dingen doen. Of je accepteert dat je het fout zag of je denkt “ik voel wat anders”.

Je kunt niet bezig blijven om dat wat de ander zegt ter discussie te blijven stellen, want voordat je het doorhebt verzand je in de machtsstrijd. De boodschap lijkt dan te zijn “ik weet beter dan jij wat je denkt en voelt dan jou”. En dat kun je natuurlijk niet maken.

Dit lijkt allemaal futiel, maar in een cultuur waarin je eigenlijk niet direct kunt zeggen wat je denkt, gebeurt het voortdurend dat mensen tussen de regels door gaan lezen. Sommigen gaan dan de emoties van anderen herbenoemen zonder te checken of het wel klopt.
Wie zich niet kwetsbaar wil opstellen, verbergt mogelijk angst, verdriet of pijn. Wanneer de ander dat vermoedt kan hij daar rechtstreeks naar vragen. En wanneer dan het ontkennende antwoord komt dan blijven er in het hoofd van de vrager nog steeds twee keuzes: geloof je dat je het fout zag of denk je dat je een leugentje voor bestwil hebt gehoord?
Niemand hoeft verder te gaan en zijn gelijk te halen want je komt in een vicieuze cirkel terecht. En daar kun je alleen doorheen breken door het onderwerp te laten rusten en overgaan op een ander onderwerp.
Wanneer je toch doorgaat en zegt (voor de grap) “ik wist niet dat je kwaad werd” dan loop je de kans dat de ander kwaad wordt en je door de reactie van de ander je gelijk krijgt terwijl er niets aan de hand was. Je hebt doorgedramd en bent verzand in een machtsstrijd.

Meer lezen over hoe een machtsstrijd te voorkomen of te stoppen, lees Riekje Boswijk-Hummel.

Bewust van gevoel naar emotie

Van gevoel via containen naar emotie

De relatie tussen gevoel en emotie in dit artikel is als volgt. Een emotie is een gevoel die al dan niet bewust of gewild getoond wordt. Gevoelens ontstaan en verdwijnen in ons bewustzijn. In de evolutie zullen de levende wezens steeds beter in staat zijn geraakt om hun emoties binnen te houden en vooral voor de mens het vermogen hebben opgeleverd deze om te zetten in denken.

Primatenonderzoeker Frans de Waal stelt dat gevoelens alleen kenbaar zijn door degene die ze ervaart, maar maakt een onderscheid met emoties, die zeker wel waarneembaar zijn. Een opgetrokken lip, een blozende wang, een overslaande stem, het zijn gebaren en houdingen bij mens en dier die wijzen op emoties.

Een gevoel kan niet constant bestaan, zoals een vis het water niet bewust voelt. Een constant gevoel verdwijnt naar de achtergrond en wordt nauwelijks nog waargenomen.
Er bestaan geen verkeerde gevoelens en er is geen enkele noodzaak om alle gevoelens te delen.
Gevoelens kunnen met verstand en intuïtie de basis vormen voor de keuze voor bepaald gedrag waarbij je de emotie kunt zien als een vorm daarvan. Dat kun je doen en dat kun je laten. Net als bij alle keuzes kunnen daarbij foute beslissingen worden genomen.
Soms groeit een gevoel zo in aandacht dat je ermee naar buiten gaat of het niet langer binnenhoudt. Dat kan opluchten of schade toebrengen aan relaties met anderen. Een verstandig beheren van emoties is wat ons leven aangenaam houdt.
Wie probeert negatieve gevoelens kwijt te raken door ze te weg te drukken of te ontkennen raakt ook de mogelijkheid kwijt om er iets constructiefs mee te doen. In dit artikel een pleidooi voor het bewust kiezen in het tonen van emoties. Sommige mensen proberen alleen leuke of positieve gevoelens te hebben, maar dat is een illusie. Ze zijn bijvoorbeeld bang gemaakt dat alleen al het hebben van niet positieve gevoelens zichzelf of hun relatie zal schaden.

Moeten vervelende gevoelens naar buiten?

Vervelende of negatieve gevoelens willen door jou gezien worden, ze zullen proberen jouw aandacht te krijgen. En wanneer je ze negeert of onderdrukt zit je er langer mee dan wanneer je het direct opmerkt. Alles waar je aandacht aan geeft groeit, zeker, maar wanneer je je aandacht richt om te onderzoeken wat de alternatieven zijn voor het tonen van een emotie dan kan je dat veel spijt achteraf schelen.
Het is reëel om zoveel mogelijk alleen dat deel van jouw gevoelens te tonen dat prettig is. Het is simpelweg vaak ook prettig voor anderen, het kan hoogstens jaloezie opwekken.
Er is in principe niets mis mee om te communiceren over al jouw gevoelens. De kunst is te kunnen kiezen of je een gevoel toont in de vorm van een emotie of in een andere vorm. Kan dat wel? In veel gevallen wel. Een plotseling sterven van een geliefde naaste zal tot intens verdriet leiden die je niet kan en wilt voor je houden. Iedereen heeft daar begrip voor en compassie mee. Maar een irritatie zo laten ontsporen dat je uit je vel springt en een ander de huid vol scheldt, daar schaadt (jezelf) meer mee dan je lief is.
Wat moet je doen om daarin een verstandig beleid te voeren? In het Engels noemt men het laten groeien van een gevoel totdat je het nog net binnen kunt houden terwijl je er goed naar kunt kijken “containen”. Je houdt in jouw bewustzijn het gevoel als het ware in een virtuele container onder de pet. Wanneer kwaadheid opkomt, tel je tot 10 en onderzoekt de aanleiding en wat de alternatieven zijn voor een emotie. Was je medeverantwoordelijk voor het ontstaan van kwaadheid bij jezelf of de ander, heb je iets gedaan wat een ander weer heeft aangezet tot iets dat jou kwaad maakte? Is het tonen van deze emotie nodig, helpt het de verhouding te verbeteren? Ga ik wel op een rustige toon eerlijke feedback geven of ga ik extreme dingen zeggen?

Over gevoelens communiceren

Wat je altijd kunt doen is vertellen over jouw gevoelens zonder deze te tonen. Bijvoorbeeld “telkens wanneer je mij zo snel in de rede valt, ontstaat bij mij wrevel”. Of meer impliciet: “Mag ik even uitpraten voordat je een reactie geeft?” Je brengt daarmee de verhouding met de ander in balans. Je laat de ander weten wat de relatie is tussen zijn gedrag en het opkomen van jouw gevoelens. Vrijwel niemand vindt dat erg om dit op deze wijze te horen wel wanneer hij dat zelf moet concluderen op grond van jouw emoties.
Net zo goed als jij geen onprettige emoties toont, kan de ander deze voor zich houden. Zo leidt er niemand gezichtsverlies. De onzekerheid over wat een ander echt voelt, kun je alleen verminderen door ernaar te vragen. En daarvoor hebben beide partijen een belang om de relatie goed te houden.
Zo is er een balans tussen vrijheid en betrokkenheid.

Delen op sociale media

In zijn boek "Een kleine filosofie van grote emoties (bol.com)" bekritiseert de Vlaamse filosoof Ignaas Devisch de huidige trend waarin mensen hun emoties openlijk delen op sociale media. Volgens Devisch is er een overgang geweest van een zwijgcultuur naar een spreekcultuur, waarbij de druk om alles te delen op sociale media als een burgerlijke plicht wordt gezien. Hij benadrukt het belang van zwijgen als een ethische daad, die niet moet worden verward met verzwijgen of liegen. De filosoof stelt vraagtekens bij de huidige obsessie met het tonen van authenticiteit en emoties, en betwijfelt of dit bijdraagt aan het bruto nationaal geluk.

Devisch merkt op dat sociale media de neiging hebben om de samenleving te doordringen en te veranderen, en dat de drang om alles hoor- en zichtbaar te maken een collectief trappistenprobleem heeft gecreëerd. Hij waarschuwt voor de exclusiviteit die gepaard gaat met de huidige nadruk op emoties, waarbij anderen worden buitengesloten en het weerspreken van gevoelens als onmogelijk wordt beschouwd. Devisch pleit voor een heroverweging van de omgang met emoties en suggereert dat ze niet als conclusies moeten worden gepresenteerd, maar eerder als uitgangspunten voor sociale relaties. Hij roept op tot meer nuance en ruimte voor zwijgen in een tijdperk waarin de publieke uiting van emoties als norm lijkt te gelden.

Samengevat

Het kan moeilijk zijn om te beslissen wanneer het gepast is om gevoelens te "containen" en wanneer het beter is om ze te tonen als emotie. Hier zijn enkele factoren die kunnen helpen bij het nemen van deze beslissing.

  • Overweeg de situatie waarin je je bevindt en hoe het tonen van emoties deze situatie kan beïnvloeden. Bijvoorbeeld, als je op je werk bent en je gevoelens van frustratie of boosheid hebt, is het misschien beter om deze emoties te beheersen om te voorkomen dat je professionele relaties schaadt. 
  • Overweeg de relatie die je hebt met de persoon met wie je je gevoelens wilt delen. Als je een sterke, hechte relatie hebt, is het misschien gepast om je emoties te tonen en open te zijn over wat er aan de hand is. Als je echter een minder intieme relatie hebt of als de relatie professioneel is, is het misschien beter om je emoties te beheersen. 
  • Iedereen heeft een andere persoonlijke stijl als het gaat om emoties en communicatie. Sommige mensen zijn comfortabeler met het delen van hun emoties dan anderen. Het is belangrijk om te erkennen wat voor jou werkt en wat niet en om hier rekening mee te houden bij het beslissen om je emoties te tonen. 
  • Als je een psychische aandoening hebt of als je gevoelens van intense angst, depressie of woede ervaart, is het belangrijk om deze emoties te bespreken met een professional in de geestelijke gezondheidszorg om te bepalen wat de beste benadering is.
  • Wees je bewust van de groepsdruk die uitgaat van de (bubbel) sociale media. Zijn feelings wel facts?

In contact komen met verdoofde gevoelens

David Berceli geeft in zijn boek TRE Trauma- en spanningsreducerende oefeningen het voorbeeld van een soldaat die niet kon leven met heftige herinneringen.

Een citaat.
Een jonge soldaat die bij mij in therapie was had in zijn gevechtsperiode de gruwelijkste dingen gezien. Ik ontmoette hem ongeveer een jaar nadat hij was thuisgekomen, en op dat moment was hij suïcidaal. Hij kon niet meer leven met zijn herinneringen. Hij had de verschrikkingen in het echt maar één keer gezien (wat erg genoeg was), maar herhaalde de gruwelijke taferelen onophoudelijk in zijn hoofd. ‘Ik heb die beelden meer dan duizend keer gezien’, zei hij tegen me. Toen ik hem vroeg hoe zijn lichaam reageerde op die vreselijke herinneringen, zei hij iets wat mij diep inzicht verschafte. ‘Ik heb mijzelf verdoofd. Ik voel niets vanbinnen. Ik voel mezelf niet en ik voel geen contact met anderen. Ik ben helemaal alleen, vanbinnen en vanbuiten’. Ik vroeg hem of hij nog weleens gevoelens had, wat die waren en hoe hij ermee omging. Zijn antwoord op die vraag was eveneens verhelderend. Hij zei heel direct: ‘jazeker, ik voel nog weleens iets. Maar het is altijd woede, verdriet of razernij. En als ik dat voel, verdoof ik mezelf. Als de gevoelens te sterk zijn neem ik drugs of bedrink ik mij om ze kwijt te raken.

De ervaringen van deze soldaat brachten me tot de volgende vraag: welke rol speelt het lichaam bij mensen met suïcidale fantasieën?

Ons lichaam is geprogrammeerd om het leven te zoeken, maar de drang kan dan worden overheerst door de voorstellingen van het brein.

Berceli komt tot de volgende observaties.
  1. Spieren die niet bewegen (ervaringen als verdoving, bevriezing of dissociatie) zijn spieren die je niet voelt.
  2. Verdoving, bevriezing en dissociatie onderbreken onze sensorische en motorische eenheid.
  3. Het hoofd (ons denken) kan niet zonder directe informatie door middel van fysieke beweging en concrete prikkels.
  4. De afwezigheid of onderdrukking van specifieke perifere sensorische input heeft tot gevolg dat ons hoofd bang wordt en beangstigende fantasieën ontwikkelt.
  5. Denkprocessen worden verward en het onderscheid tussen het innerlijk denken en de externe realiteit raken verstoord.
  6. Fantasieën worden even reëel als werkelijke ervaringen.
Tot zover Berceli.

Hij beschrijft de manier waarop ons denken blokkerend werkt bij het contact maken met gevoelens en dat dit falen tot de wens tot zelfmoord kan leiden. Er is een soort “shortcut” in het doorbreken dan deze impasse. Gevoelens van woede, verdriet of razernij kunnen niet in één keer (tegelijk) worden ervaren. Ze maskeren elkaar en doven als het ware elkaar schijnbaar uit. Wat er moet gebeuren is in contact te komen met elk gevoel afzonderlijk door jezelf drie vragen te stellen.
  1. Wat was er in de gebeurtenis dat mij woedend maakte?
  2. Wat was er in de gebeurtenis dat mij verdrietig maakte?
  3. Wat was er in de gebeurtenis dat mij razend maakte?
Je ontdekt dan dat je wel in contact komt met de gevoelens en vervolgens verder kunt met verwerken.
Het is een methodiek die iedereen kan toepassen die het gevoel heeft niet bij zijn gevoel te kunnen komen. In het geval van de soldaat was het iets gemakkelijker omdat hij kon benoemen welke gevoelens een rol speelden. Wie geen idee heeft kan in zijn algemeenheid het volgende rijtje afgaan.
  1. Wat was er in de gebeurtenis dat mij verdrietig maakte?
  2. Wat was er in de gebeurtenis dat mij kwaad maakte?
  3. Wat was er in de gebeurtenis dat mij schuldig deed voelen?
De kans is groot dat dan contact kan worden gemaakt met de belangrijkste gevoelens en het verwerkingsproces kan worden gestart.


Diepte zien in de werkelijkheid

Er is meer tussen hemel en aarde, maar kun je dat ook waarnemen?
Ik ga er vanuit dat de wereld naast lichaam en geest zich in nog meer manieren aan ons kan manifesteren. Wetenschappelijk bewijs daarvoor is dun, maar in dit artikel gaat het meer om wat je er mee zou kunnen. Voorzichtigheid ten aanzien van conclusies over de waarheid blijft geboden.
Sommige "geesten" accepteren alleen tastbare zaken, zij willen niets anders zien dan de materiële wereld. Het zijn als het ware fysische monisten. Ruimdenkende geesten zijn er in allerlei soorten en maten, nuchter en zwevend. De meest lichtvoetige denkers zijn bereid om tot zeven lagen (lichamen, energieën) te zien in de werkelijkheid.
Over (on)sterfelijkheid van de niet materiële lagen en hoe het "technisch" werkt wordt geen uitspraak gedaan. De veronderstelde functie is verbinding met bronnen van informatie, wijsheid en kennis, zoals Akasha-veld, het morfogenetische veld, nulpuntenergieveld, collectief onbewuste, Meer aller Möglichkeiten, het ware zelf, Het Hogere Zelf, e.d..

Uit het eerste van een viertal interviews door Patrick Kicken met Frans Langenkamp.


De bron van ons ik-besef is het ware zelf, dat zich uitdrukt in 7 lichamen, aldus Langenkamp. Iets eenvoudiger ingedeeld is de indeling in 3 niveaus: lichaam, geest en ziel oftewel materie, energie en bewustzijn. Alle onderdelen vormen één geheel. Je bent (bewustzijn) en je hebt zeven lichamen.

          Lichaam
  1. Het grofstoffelijk lichaam, het aardse lichaam, is gemaakt van gewone materie. We hebben dat lichaam, maar zijn het niet. “Stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren” vertaalt Langenkamp als “Stof is het lichaam en tot stof zal het wederkeren en gij zijt onsterfelijk bewustzijn”.
  2. Het fijnstoffelijke lichaam of vitaliteitslichaam (etherisch) omhult het vlees-hemd (Gothisch: 'lic-hamo’). De fijnstoffelijke levenskracht (prana of ki/chi) doordringt het lichaam.

    Geest
  3. Het emotionele lichaam (astraal), daar waar gevoelens en emoties leven.
  4. Het mentale lichaam, de gedachtewereld (mind, manas) die ook gevoelens oproept en onze vitaliteit beïnvloedt.

    Ziel
    onderverdeeld in 3 “licht of subtiele” lichamen.
  5. Wijsheidslichaam, het kennis of weten-lichaam.
  6. Ego-lichaam met ik-besef (identiteit, relatieve persoonlijkheid).
  7. Gelukzaligheid lichaam ("de zevende hemel").

In tabel gezet en geleend (aangepast) van zijn site (selfrealisation.net):


LichaamChakraErvaringElementZintuig

Fysiek lichaamWortel chakraIk beweegAardeReuk

Etherisch lichaamHeiligbeen chakraIk ben vitaalWaterSmaak

Astraal lichaamNavel chakraIk voelVuurGezicht

Mentaal lichaamHart chakraIk denkLuchtTast

WijsheidslichaamKeel chakraIk weetRuimteGehoor
Sat

Ego lichaamVoorhoofd chakraIk besefManasIntuïtie
Chit

GelukslichaamKruin chakraIk benZijnBewustzijn
Ananda

In een interview met het Boeddhistisch Dagblad zegt hij:
Bewustzijn doet zich voor in drie aggregatie toestanden.
  1. Bewustzijn in zijn zuivere vorm is het absolute gelukzaligheid bewustzijn, dat in de vedische wetenschappen Sat Chit Ananda, genoemd wordt; de essentie van al wat is, was en zijn zal. Deze essentie van het bestaan noem ik graag ‘het ABC des levens’ – afgeleid van ‘Absolute Bliss Consciousness’.
  2. Bewustzijn in beweging – in vibratie – is energie.
  3. Bewustzijn dat een vorm heeft aangenomen is materie.

Zijn, bewustzijn, en gelukzaligheid: Sat Chit Ananda, worden als een bij elkaar horend geheel ervaren en niet als afzonderlijke eigenschappen van het Zelf.
Alles wat we doen of laten is om ons (weer) gelukkig te voelen, om meer voldoening te ervaren. Je hebt daarvoor contact met jezelf (Ware of Hogere Zelf) nodig. "Voorbij het ego, daar is het Zelf".
Het geluk wil zich manifesteren, wil gedeeld worden in de vorm van liefde.
Het is het bewustzijn dat waarneemt door middel van de zintuigen en wordt geholpen door de hersenen. Op het niveau van bewustzijn (onze essentie) zijn alle mensen (individuen) weer één. Bewustzijn is datgene wat zichzelf kent.
Tot zover een transcriptie van het interview.

Langenkamp noemt naast intuïtie ook bewustzijn als zintuig, -begrijpelijk- want beide leveren input op voor de hersenen. Waar mensen het hart associëren met voelen, plaatst hij de 'ervaring' "ik denk". Het onderscheid tussen de rijen is geen grens, zoals ook de lichamen niet werkelijk te onderscheiden zijn.

Wat heb je aan de visie over zeven lichamen?
Volgens Frans Langenkamp en de Advaita Vedanta, die hij heeft bestudeerd, is het goddelijke bewustzijn eeuwig(durend). Het is. Het was er al 14 miljard jaren geleden ten tijde van de Big Bang. Direct na deze explosie is energie ontstaan en die is 4,5 miljard jaren geleden gematerialiseerd tot de aarde en vervolgens tot leven. Of het leven bij toeval ontstond of het gevolg is van een goddelijke vonk is eigenlijk voor ons nu niet zo relevant, wel interessant.
De subtiele lichamen verklaren paranormale verschijnselen als onsterfelijke “levensvormen” na de dood en bijna-dood-ervaringen. Je hebt deze inzichten voor het gewone leven niet echt nodig. In die zin is het monisme van de non-dualiteit –dat alles één is- evenwaardig aan het fysisch monisme, dat alleen de aardse materiële werkelijkheid aanvaardt. Het non-duaal bewustzijn is alles omvattend. Bewustzijn is de essentie van onze ziel; bewustzijn is ons ware zelf en onze gemeenschappelijke essentie.
Wat deze visie voor mij verheldert is de uitspraak “vanuit het hart leven”. Dit zinnetje wordt vaak door vrouwen aan mannen gezegd omdat zij weg willen van de cerebrale benadering. In het schema van Langenkamp kun je “vanuit het hart leven” zien als het gelijk wegen van verstand, gevoel en intuïtie. Je kunt je op alle zeven lichamelijk niveaus tegelijk en vrij bewegen en je hoeft om gelukkig te zijn geen andere moeite te doen dan blokkades weg te nemen.
Wie deze weg volgt, zal er alleen beter van worden, wanneer hij bereid is tot radicale evenwaardigheid, door alles en iedereen open en zonder oordeel tegemoet te treden.

Alle zeven lichamen zijn in beweging of in ontwikkeling en de aard van haar (on)vergankelijkheid verschilt.  Een deel van die ontwikkeling kunnen we ervaren, maar we moeten ons erbij neerleggen dat er ongrijpbare elementen overblijven die we alleen kunnen beleven wanneer we ze loslaten.
Er is onderlinge samenwerking in de vorm van chakra’s; meridianen (nadi’s); aura’s; yin en yang; hartcoherentie; hersengolfcoherentie; en het hara punt.

Tot zover Frans Langenkamp.

Robert Bridgeman onderscheidt vier lichamen: het fysieke, het etherische, het mentale en het spirituele lichaam. Een goede balans kan het verschil maken tussen een zwaar en een licht leven. De vier lichamen zijn samen een energieveld. Alleen het fysieke lichaam is empirisch of zintuigelijk vast te stellen.

Energie kan niet worden gecreëerd of vernietigd. Het manifesteert zich op verschillende frequenties en we hebben er interactie mee op verschillende niveaus.

De wetenschap beperkt zich tot de fysieke wereld en fysieke energie. Metafysica valt er net buiten, het ontstijgt het onderzoekbare, zo je wilt. Hoogstens kan worden onderzocht hoe mensen omgaan met opvattingen erover.

Emotionele energie in het etherische lichaam wordt gevormd door gevoelens in het lichaam die worden geproduceerd door biochemie, zoals hormonen. Deze fysieke energie is niet waarneembaar met onze zintuigen.

Geestelijke energie in het mentale lichaam wordt gevormd door gedachten in de hersenen die door neurochemie worden geproduceerd en die impulsen in staat stellen om over synapsen te springen. Deze zijn nog minder tastbaar in het lichaam omdat ze in de hersenen voorkomen. Ze zijn verantwoordelijk voor het triggeren van de biochemische reacties van emoties.

Tenslotte is er metafysische energie in het spirituele lichaam, die zich niet in het fysieke manifesteert - en dus niet kan worden ervaren door het lichaam, de emoties of de geest. Voorbeelden bestaan ​​daarom niet als iets dat in woorden kan worden uitgedrukt, maar kan worden beschreven als mystiek of wonderbaarlijk.

Metafysische energie is zo verfijnd dat de overdracht moet worden vertraagd om neurologisch als gedachte in contact te komen met het menselijk brein. Het vertraagt ​​verder om als emotie contact te maken met de menselijke biochemie. Het vertraagt ​​nog verder om als lichamelijkheid met de 5 zintuigen van het lichaam te communiceren. Het bestaan ervan kan worden ervaren, aangenomen of afgeleid, maar niet worden bewezen, laat staan afgedwongen. Het is het gebied van het vormloze hogere bewustzijn of Hoger Zelf: universeel en onsterfelijk. Het is dat wat ons allemaal verenigt.

Voor spirituele ontwikkeling beveelt Bridgeman het boeddhistische achtvoudig pad aan.

Lees ook: Boeken van Robert Bridgeman.

Deepak Chopra onderscheidt een wel (individueel) en niet plaatsgebonden geest.
“Door zijn aard maakt de plaatsgebonden geest voortdurend onderscheid tussen ons en de rest van de schepping. De niet-plaatsgebonden geest – het universele bewustzijn - daarentegen is zuiver ziel, zuiver geest. Hij opereert buiten de begrenzingen van de normale tijd-ruimtelijkheid, is de ordende en verbindende kracht in het universum en kent geen beperkingen in ruimte en tijd. Door zijn aard verbindt de niet-plaatsgebonden geest alle dingen – omdat het alle dingen is. Hij vraagt niet om aandacht, energie of goedkeuring, is inherent één en trekt daarom liefde en acceptatie aan. Hij is immanent creatief, vormt de oerbron van alle creativiteit”.

Chopra onderscheidt zeven bewustzijnstoestanden. De vijfde toestand wordt kosmisch bewustzijn genoemd omdat je bewustzijn het vermogen heeft gelijktijdig in de plaatsgebonden en niet-plaats gebonden dimensie te verkeren. Wetende (en dus erkennende) dat je verbonden bent met niet-plaatsgebonden intelligentie begint synchroniciteit zich werkelijk te manifesteren.

Lees ook: Boeken van Deepak Chopra.

Jan Geurtz schrijft in zijn boek "Verslaafd aan denken. De weg naar verlichting en levensgeluk" over bewustzijn en materie dat het twee verschillende verschijningsvormen zijn van een derde, onderliggende werkelijkheid.  We hebben de neiging om de twee als gescheiden en onafhankelijke entiteiten te zien. Op het allerdiepste niveau is de werkelijkheid bestaande uit abstracte, maar levende potentialiteit en vormt het de bron van alles.
We kunnen het bestaan daarvan slechts benaderen door te omschrijven wat ze niet is (via negativa) en via analogieën en symbolen. We kunnen proberen het rechtstreeks te ervaren en dan geldt het vooral voor onszelf als bewijs. De werkelijkheid is noch objectief en werkelijk bestaand, noch subjectief en niet-bestaand. Ze kan niet logisch vastgesteld worden, noch ontkend. Zie ook bij de labels neti neti. Een fysisch monist kan hier waarschijnlijk niets mee en dat is ook niet nodig.

Lees ook: Boeken van Jan Geurtz.

Wie bovenstaande visies naast elkaar z(i)et kan niet anders concluderen dan dat er geen overeenstemming is over de aard van de metafysica. De eerste zin van dit artikel blijft staan.

De menselijke omgang met geluk is dubbel(zinnig)

Deze column is geschreven met de volgende uitgangspunten: 

  1. Gevoelens en ervaringen van geluk(kig zijn) zijn tijdelijk 
  2. Gelukkig zijn is een permanente basistoestand die je je vaag bewust bent 
  3. We willen graag vaak gelukkige ervaringen 
  4. Geluk zit schijnbaar in materie, relaties, seks, macht en geld 

Vanuit of-of denken, de manier waarop we zijn opgevoed en hoe reclame werkt, zijn we geneigd te zoeken naar permanent te ervaren positieve gevoelens. Sprookjes eindigen met “En ze leefden nog lang en gelukkig”. Letterlijk gesproken kan dat: lang en gelukkig leven wanneer je je realiseert dat een gelukkig leven een leven is dat je zo benoemt als alles zijn gangetje gaat. 

Betekent een gelukkig leven wel een permanent gevoel van geluk? Sterker nog: sommige mensen leven gelukkig zonder ooit geluk te ervaren. Het is deels een kwestie van taal en heel subtiel. Normaal leven we gelukkig en wanneer er iets positiefs gebeurt dan voelen we ons tijdelijk wat gelukkiger of even heel gelukkig. We worden er af en toe aan herinnerd -hoe paradoxaal het ook klinkt- dat mensen het gelukkigst zijn wanneer ze niet alsmaar met gelukkig worden bezig zijn. 

Het omgaan met geluk is te vergelijken met sensaties van onze zintuigen. We krijgen permanent indrukken en we zijn ons maar bewust van een deel daarvan. Gelukkig maar, anders zouden we overprikkeld raken. Wanneer we in een stille omgeving gaan zitten, dan ervaren we tegelijk stilte en een bijna niet te horen achtergrondgeluid. Die ervaring maakt ons rustig of onrustig, afhankelijk van onze waardering van die dubbele sensatie. 

Om te komen bij ons gevoel van gelukkig zijn kunnen we, bijvoorbeeld via meditatie, binnenwaarts gaan. We proberen dan rustig te ervaren of we dat gelukkig zijn kunnen bereiken of dat er juist andere, (on)gewenste indrukken binnenkomen.
We kunnen ook in de buitenwereld op zoek gaan naar prikkels die ons overduidelijk, maar tijdelijk een geluksgevoel opleveren. Zelfs drugs en alcohol kunnen ons daarbij van dienst zijn, maar wanneer we niet kunnen omgaan met de tijdelijkheid daarvan, dan lopen we kans om verslaafd te raken. Er zijn vele wegen naar Rome. 

Het is het zaak om anderen niet te belasten met ons onvermogen om gevoelens vast te houden. Omgekeerd wanneer anderen zich overvallen voelen door onprettige gevoelens, kunnen we slechts tijdelijk afleiding of steun bieden, we kunnen een ander niet permanent gelukkig maken. Op zijn hoogst kunnen we de terugkeer naar de basistoestand helpen bespoedigen. Het helpt te realiseren dat veel pastoors, politici, winkeliers en liefhebbende ouders er belang bij hebben dat de tijdelijke aard van geluk niet doorgrond wordt. Ze houden anderen het liefst onwetend en daarmee afhankelijk. 

Vanuit de ijdele hoop dat het vinden van geluk buiten ons ligt, komen mensen in beweging. En die beweging hoort bij het leven en houdt ons in leven. Hoop doet leven. Wie zijn eigen lot omhelst en zich verzoent met de realiteit bevrijdt zich van de angst voor dingen buiten de realiteit, buiten het hier en nu. En deze bevrijding kan geluk geven en leiden tot een gelukkig leven.

Jaag geen eeuwigdurende gevoelens na

Wie wil er nu niet alsmaar gelukkig zijn? Je kunt het wel willen, maar is er ooit iemand in geslaagd? In sprookjes wel, maar in de realiteit niet. Toch, net als in de Amerikaanse Droom waarin iedereen president kan worden, nemen we nooit het besluit dat het zinloos is om deze utopie na te jagen.
Of we vragen aan deskundigen wat te doen om gezond of gelukkig te worden. Meestal krijg je dan uitgebreid te horen wat je niet moet doen. We hebben daarna nog steeds het gevoel dat we met lege handen staan. Genuanceerde antwoorden horen we niet graag, het wijst ons op de eigen verantwoordelijkheid om zelf na te denken wat goed of niet goed is voor ons.

We denken dat de bron van geluk buiten ons ligt en dat we er alleen maar naar op zoek hoeven te gaan en moeite voor hoeven doen. We zoeken het in identiteit, in status, in relaties, in werk, in bezit, in reizen. We maken het verwerven daarvan allemaal mee, maar ook dat het positieve gevoel weer wegebde. Toch blijven we denken dat het geluk buiten ons ligt of wel binnen bereik komt wanneer we onszelf verbeteren.
Weinigen vertrouwen op het eigen oordeel dat zij goed genoeg zijn zoals ze zijn.
Het lijkt wel of er een taboe rust op niet voelen. Gevoelens komen op en verdwijnen weer. Waarom zou je de toestand in de tijd tussen gevoelens in niet gewoon met rust laten en gewoon accepteren?
We zoeken naar het blijvende, maar alles is blijvend in verandering.
Het lijkt aantrekkelijk: eeuwige jeugd, maar het is bevrijdender om je neer te leggen dat je ouder wordt. Immers toen je beginnende puber werd, hoopte je ook ooit het huis te mogen verlaten en te leven op jouw eigen voorwaarden. Hoe wreed het ook klinkt: het is voor het behoud van de vrijheid van de jongere generatie dat oudere generaties uitsterven.

We zijn opgevoed met de oproep om alsmaar in beweging te blijven en nuttige dingen te doen en in onze vrije tijd aan interessante onderwerpen te besteden als sport, hobby en cultuur. Ook mindfulness en meditatie staan ten dienste van een nog optimaler leven. We zijn gefocust geraakt op “doen” en hebben “laten” uit het oog verloren.
Maar ook wanneer we niet gelukkig zijn, vragen we ons niet af of we wel zitten te wachten op permanent durende positieve gevoelens of dat we ons niet beter kunnen beperken tot het beëindigen van negatieve gevoelens. Gevoelens hebben een aanleiding en die kun je bewust worden. En aan die aanleiding kun je meestal wat doen. Permanent een positief gevoel oproepen kan niemand. Velen proberen het te faken.

De boodschap dat je ongeluk kunt vermijden door een aantal zaken na te laten imponeert ons niet. We willen wat doen en blijvende positieve gevoelens bewerkstelligen. En zo werkt het niet. Dat frustreert, maar we komen niet snel op het idee om het juist te zoeken in minder hard proberen.
Alleen wie doet, krijgt beloning, zo lijken we te denken. Iemand die laat wordt niet gezien of er wordt naar gekeken of hij ten onrechte iets niet heeft gedaan. Hoe prijzenswaardig het ook is dat mensen zich hebben ingehouden, heeft er ooit iemand een prijs gekregen door iets niet te doen?

Wanneer we ons beseffen wat we allemaal hebben gekregen zonder er iets voor te doen dan zou dat kunnen helpen te accepteren dat het ook voor vrijheid en geluk geldt. Zo groeien we op in de baarmoeder zonder dat er iemand aan het knutselen slaat. We blijven normaal gesproken gezond zonder er zelf iets voor te doen. De meeste levens functioneren vanzelf, het is een uitzondering dat je medicijnen nodig hebt om in leven te blijven. We groeien op in een samenleving die gevormd is door millennia aan voorwerk. Natuurlijk, een functionerende samenleving vergt onderhoud, dat geldt ook voor een gezond lichaam en een mooi huis. Maar wie die moeite op tijd investeert, is niet veel tijd, moeite en geld kwijt.

Wanneer we accepteren dat niets eeuwig duurt, lijden we niet langer onder het tijdelijke, wat we eigenlijk normaal zouden moeten vinden.

"Echte vrijheid is de vrijheid van de eis om zich altijd goed te voelen". - Adyashanti.

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (15) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (2) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (51) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (162) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (14) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (2) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (12) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (33) eenzaamheid (8) ego (45) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (13) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (51) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (79) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (35) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (41) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (12) ideaalbeeld (2) identificatie (10) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (12) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) l (1) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (8) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (97) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (20) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (14) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (1) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (1) motto (1) mystiek (5) nabijheid (2) narcisme (4) natuur (5) negatie (16) neti neti (3) niet doen (22) NLP (1) non-duaal bewustzijn (6) non-dualiteit (41) omdenken (7) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (1) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (1) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (15) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (18) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (2) verwondering (2) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (90) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (23) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (10)