Drogredeneringen doorzien met AI

Vertrouwen vergroten in politieke debatten

De ontwikkeling van taalrobots die kunnen debatteren als mensen is al ver. Sommige robots kunnen gesprekken voeren die niet zijn te onderscheiden van een gesprek met mensen. Er wordt zelfs gespeculeerd dat robots binnenkort effectief kunnen deelnemen aan politieke debatten en menselijke deelnemers in argumentatie kunnen evenaren of overtreffen. Deze technologie is al ver gevorderd en kan verschillende soorten argumenten en logica herkennen.

Er is een veel zinniger toepassing denkbaar die effectief kan bijdragen aan het vergroten van het vertrouwen in politici. Politici maken namelijk gebruik van argumenten en redeneringen die meestal niet zuiver op de graad zijn. Die redeneringen worden drogredeneringen genoemd. Met een robot en software die drogredeneringen kan herkennen, kan aan iedere politicus een score worden toegekend op basis van het aantal drogredeneringen dat hij of zij per toespraak gebruikt. Het vraagt weinig fantasie om voor te stellen dat politici met hoge scores uiteindelijk geen steun van anderen meer zullen krijgen.  Het kan ook ingezet worden om de integriteit van welke spreker dan ook te evalueren. 

Stel je een live-toepassing voor, zoals een app die tijdens debatten drogredeneringen identificeert en publiekelijk scores toont. Dit kan bijdragen aan een beter geïnformeerd publiek en de druk verhogen op politici om oprechte en rationele argumenten te gebruiken. Een dergelijke tool kan zelfs gewichten toekennen aan verschillende drogredeneringen om aan te geven welke ernstiger zijn, zoals het gebruik van 'ad hominem'-aanvallen versus een afleidingsmanoeuvre.

Tips voor het reageren op drogredenen

ChatGPT is een afkorting van "Chat Generative Pre-trained Transformer". Het computerprogramma gebruikt kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence (AI)) om teksten te genereren.
Gevraagd hoe op drogredenatie te reageren, komt de software met de volgende, nuttige adviezen.

Er zijn verschillende manieren om te reageren op drogredeneringen. Hier zijn enkele tips.

  • Blijf kalm en objectief
    Drogrederingen zijn vaak bedoeld om emoties op te wekken, zoals woede of verwarring. Door rustig en objectief te blijven, verhoog je je eigen geloofwaardigheid en help je de discussie op een rationeel niveau te houden.
  • Identificeer de drogredenering.
    Bepaal om welke drogredenering het gaat. Veelvoorkomende drogredeneringen zijn bijvoorbeeld ad hominem (persoonlijke aanval), 'strooien man' (het verdraaien van een standpunt) of 'vals dilemma' (het presenteren van slechts twee opties). Door de drogredenering te benoemen, maak je anderen bewust van de oneerlijke discussiepraktijk.
  • Weerleg de drogredenering.
    Formuleer je weerlegging zo helder en feitelijk mogelijk. Bijvoorbeeld, bij een vals dilemma kun je wijzen op alternatieve opties die niet zijn genoemd, om zo de discussie terug te brengen naar de werkelijke kwestie.
  • Blijf op het onderwerp.
    Probeer terug te keren naar het onderwerp waarover de discussie gaat en probeer de discussie te houden op een rationeel niveau. 
  • Wees voorbereid.
    Als je weet dat je gaat praten met iemand die vaak drogredeneringen gebruikt, kan het nuttig zijn om voorafgaand aan het gesprek bepaalde feiten en argumenten te verzamelen om op terug te vallen. 
Een taalrobot die drogredeneringen kan herkennen, biedt niet alleen kansen voor eerlijkere politieke debatten, maar kan ook een waardevolle bijdrage leveren aan open en rationele gesprekken op allerlei niveaus. Door inzicht te geven in argumentatiepatronen en te helpen bij het identificeren van drogredeneringen, zou deze technologie ons begrip van logica en integriteit in het publieke debat aanzienlijk kunnen versterken.
 

Hebben wij een ziel?

De ongrijpbare ziel

Zielsymbolen

Natuurwetenschappers onderzoeken graag de kern, maar met ongrijpbare, onstoffelijke zaken willen ze niets van doen hebben. Hoogstens zielenknijpers als psychiaters en psychologen gaan in gesprek om uw ziel bloot te leggen.
Een deel van de religies wil de volgelingen geen rad voor ogen draaien en geen loze beloftes doen al laten ze je wel met lege handen staan:
Op Internet valt het volgende te lezen over de anatta-theorie. “De ziel is volgens boeddhisten geen vonk van God, ze is een illusie van ons bewustzijn. Wanneer we beseffen dat alles illusie is, zijn we vrij van het Rad van Wedergeboorte. Dan bereiken we verlichting en gaan we op in de leegte. Verlichting is, volgens verschillende boeddhistische stromingen: de Grote Dood van de ik-illusie, de realisatie van egoloosheid, de realisatie van leegte, de realisatie van onze ware aard die leeg en helder, vreugdevol en vol mededogen is. Verlichting is voorbij de tegenstelling tussen dood en leven”.

Het beeld van de manier waarop mensen over de ziel praten en schrijven roept associaties op met wind (levensadem) en (doodse) stilte. De trouwe ziel lijkt lijdzaam af te wachten tot we er aan toe zijn om fluisterend of ten einde raad contact (verbinding) te maken. Via meditatie in alle rust menen we tussen onze gedachten door een glimp op te vangen. Is dit magie of een illusie? Is het een bijrol of bijgeloof?

Joke Hermsen
Filosofe Joke Hermsen heeft vele collega's geraadpleegd en komt niet tot een bewijs, wel een weten voor zichzelf.
Drie citaten uit haar boek  Windstilte van de ziel.
“Het Engelse woord soul komt overigens van het Oud Engelse sawol of sawel, dat voor het eerst voorkomt in het achtste-eeuwse gedicht Beowulf. Dit woord is gelieerd aan het Gotische saiwala, het Germaanse seula, het Frankische sela en het Noorse sala. Ziel, Seele, soul, etymologisch stammen al deze woorden af van sailian of selian dat binden of verbinden betekent. Ook hier lijkt de verbinding tussen of betrokkenheid van tegenstellingen op elkaar het bezielende levensprincipe te zijn”.

“Wisława Szymborska, een Poolse dichteres, omschrijft in haar gedicht ‘Enige woorden over de ziel’ de ziel als datgene waar we alleen op kunnen rekenen als ‘we nergens zeker van zijn’ en ‘als vreugde en verdriet verbonden’ zijn”.

“Hoe langer ik erover nadenk, hoe meer ik ervan overtuigd raak dat mijn schets van de ziel te maken heeft met deze betrokkenheid van het ik op het zelf – en daarmee ook van het ik op anderen en de wereld. Als ik de ziel zou moeten schetsen, dan zou ik een weegschaal tekenen. Een weegschaal waarop de tegengestelde polen tegen elkaar afgewogen worden, in een immer voortdurende en aftastende spanningsverhouding. Ik bedoel daarmee dat de ziel weleens de harmoniserende band tussen tegenstellingen als ik en zelf, ik en ander, particulier en universeel zou kunnen zijn. De ziel neemt immers zoveel tegengestelde begrippen als eenheid in zich op: stoffelijk en onstoffelijk, tijdelijk en eeuwig, individueel en algemeen. Daarom overstijgt de ziel ook onze taal, omdat deze op tegenstellingen gebaseerd is. Hoewel we de ziel niet kunnen beschrijven, kunnen we haar wel ervaren. Het is de ziel die bezielt, die leven inblaast, die het nieuwe en het mogelijke levenskracht geeft, zoals Pindarus reeds dacht: ‘O mijn ziel, put het veld der mogelijkheden uit’. Leven inblazen zou je ook als ruimte scheppen kunnen zien, het ruimte scheppen voor een betrokkenheid”.
Tot zover de citaten.

Al het goede komt in drievoud

Drie-eenheid; trias politica; plannen, uitvoeren, controleren; de mens heeft soms een derde partij nodig om de boel op gang te houden wanneer een impasse dreigt. Een katalysator die processen op gang brengt, maar zelf niet deelneemt. Een mediator die niet oordeelt maar wel een conflict met tegengestelde belangen beëindigt. Een intermediair tussen lichaam en geest, een vertaler tussen mens en God.
De kerk heeft de ziel niet verzonnen, maar naar voren geschoven om die rol te vervullen zonder veel woorden vuil te maken hoe dat zou kunnen en moeten werken. Ergens tijdens de zwangerschap, zo gaat het verhaal, voegt de ziel zich bij de foetus en ten tijde van het sterven verlaat de ziel het lichaam weer, soms als dolende ziel of spookverschijning. Het begeeft zich naar een niet zichtbare, onstoffelijke locatie waar het verslag doet van het geleerde tijdens het leven in de ziel gegrift van de tijdelijke eigenaar. Op die hemelse locatie bevinden zich andere zielen in probleemloze omstandigheden.
Een geloofwaardig verhaal? Het is een retorische vraag.

Over het bestaan van de ziel kun je geen zekerheid krijgen. Vanuit wetenschappelijk perspectief is er geen wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van een ziel, omdat deze niet kan worden waargenomen of gemeten. Wetenschappelijk onderzoek heeft wel aangetoond dat bepaalde hersengebieden en processen verantwoordelijk zijn voor de bewustzijnstoestanden en mentale processen die traditioneel aan de ziel zijn toegeschreven.

Het is belangrijk om op te merken dat deze verschillende perspectieven op het bestaan van de ziel niet noodzakelijkerwijs elkaar uitsluiten. Het is mogelijk dat er verschillende manieren zijn om naar de menselijke ervaring te kijken, en dat elk perspectief waardevolle inzichten kan bieden. 

De ziel leeft vooral in onze taal en onze fantasie. En hoe meer ongrijpbare elementen het verhaal bevat, hoe langer het blijft leven. Het is de paradox van het leven dat we onszelf zijn wanneer we niet nadenken over onszelf en onszelf met hart en ziel overgeven aan het leven. We lopen met onze ziel onder de arm wanneer we gaan nadenken over wat dat zelf nu precies is en we grip willen hebben op de loop van het leven.

Zie ook: wat blijft wanneer je niets vasthoudt.

Jezelf zien via de ziel als brug naar de ander in de spiegel

Hebben wij een ziel nodig als getuige?

Joke Hermsen:
Hebben wij een ziel?

De veronderstelling dat mens en dier een ziel hebben, is diep geworteld in onze geschiedenis en cultuur. Dit idee lijkt voort te komen uit verschillende waarnemingen en ervaringen, die samen een complex beeld vormen van wat de ziel betekent en hoe deze ons leven en denken beïnvloedt.

Het verschil tussen leven en dood

Een van de meest fundamentele ervaringen die de gedachte aan een ziel oproept, is het verschil tussen leven en dood. Wanneer een levend wezen sterft, ervaren mensen vaak een ongrijpbaar gevoel dat "iets ontbreekt." Deze intuïtie dat er een levenskrachtig, immaterieel aspect aan het leven verbonden is, heeft geleid tot het idee dat de ziel bij de dood het lichaam verlaat. Dit concept biedt troost en een verklaring voor de vergankelijkheid van het fysieke bestaan. Er blijft “iets” voortbestaan.

Bewustzijn en intentie

Naast de fysieke aspecten van het leven ervaren mensen een innerlijke wereld van emoties, gedachten en intenties. Deze ervaringen lijken moeilijk te herleiden tot louter fysieke processen. De aanwezigheid van bewustzijn en de intenties die mens en dier laten zien, hebben de overtuiging versterkt dat er een immaterieel "zelf" is. Deze ziel lijkt ons vermogen tot reflectie, liefde en mededogen te overstijgen, waardoor mens en dier worden gezien als meer dan slechts biologische entiteiten.

Religieuze en spirituele overtuigingen

Veel religies en spirituele tradities introduceren de ziel als een brug tussen het stoffelijke en het onstoffelijke. Het idee van een ziel biedt antwoorden op grote existentiële vragen, zoals het doel van het leven, de aard van het bewustzijn en de mogelijkheid van een hiernamaals. In deze context wordt de ziel niet alleen gezien als een levenskracht, maar ook als een voertuig van verbinding, betekenis en transcendentie.

De ziel als onpartijdige getuige

In spirituele tradities zoals het hindoeïsme en boeddhisme krijgt de ziel een bijzondere rol: die van de niet-oordelende getuige. Hier wordt de ziel niet gezien als iets dat emoties en gedachten beheerst, maar als het aspect van ons wezen dat deze ervaringen observeert zonder oordeel. Vanuit dit perspectief is de ziel een voorbeeld van een non-dualistische grondhouding. Het overstijgt de tegenstellingen van goed en kwaad, plezier en pijn en biedt een uitnodiging om los te komen van identificatie met gedachten en gevoelens.

Deze houding van puur observerend bewustzijn biedt een weg naar innerlijke vrijheid. Het stelt ons in staat om emoties en gedachten te accepteren zoals ze zijn, zonder eraan vast te klampen of ze af te wijzen. Dit resoneert ook met moderne ideeën over "containment," waarin ruimte wordt gemaakt voor alle gevoelens zonder ze te onderdrukken of te projecteren.

Herinnering en persoonlijke identiteit

Een andere dimensie van de ziel is het idee van een constante kern in ons bestaan. Ondanks de voortdurende veranderingen in lichaam en geest zoeken mensen naar iets dat continuïteit en identiteit biedt. De ziel fungeert in veel tradities als deze onveranderlijke kern, een spiegel waarin herinneringen, intenties en het gevoel van "ik" weerspiegeld worden.

De herinnering aan de band die er altijd is

Het idee van de ziel verbindt uiteenlopende aspecten van het menselijk bestaan: het mysterie van leven en dood, de aard van bewustzijn en intentie en de zoektocht naar een non-dualistische houding in het leven. Door de ziel te zien als een onpartijdige getuige, biedt het een voorbeeld van vrijheid en acceptatie die ons kan helpen om het leven ten volle te ervaren. Het is niet alleen een bron van troost en betekenis, maar ook een uitnodiging om onszelf en anderen te zien als meer dan de som van onze delen. Zo kan de ziel ons herinneren aan de diepe verbondenheid tussen alle levende wezens.

Hoe jouw kern jou een zinnig verhaal kan vertellen

Hebben we een kern waarmee we kunnen communiceren?

Wat bedoelen we als we spreken over onze "kern"? Is het een fysiek deel van ons lichaam, een bron van bewustzijn, of slechts een concept dat bestaat dankzij taal? Hoewel het idee van een kern abstract is, blijft het een krachtig hulpmiddel om onze ervaring van authenticiteit, richting en zingeving te begrijpen. In dit essay onderzoeken we hoe jouw kern – hoewel misschien niets meer dan een taalkundige constructie – jou toch een zinnig verhaal kan vertellen over wie je bent en hoe je in het leven staat.

De kern als verhaal

Eckhart vertelt over de rollen

De kern wordt vaak voorgesteld als een diep en onveranderlijk aspect van onszelf. Het is datgene wat, volgens deze gedachte, blijft bestaan wanneer we ons ontdoen van de rollen die we spelen, de gedachten die we denken, en de emoties die we voelen. In werkelijkheid lijkt deze kern echter meer op een verhaal dat we onszelf vertellen dan op een fysiek of meetbaar deel van ons wezen.
Het is belangrijk om dit verhaal niet als een definitieve waarheid te beschouwen, maar als een dynamisch en veranderlijk raamwerk. De kern kan worden gezien als een verzameling van ervaringen, overtuigingen en waarden die in de loop van ons leven samenkomt. Door hierover na te denken, geven we onszelf de kans om ons eigen verhaal te herschrijven en meer bewust te worden van wie we willen zijn.

Taal als schepper van betekenis

De kern leeft in taal. Woorden zoals "authenticiteit", "essentie" en "zelf" zijn geen fysieke werkelijkheden; ze zijn symbolen die we gebruiken om iets aan te duiden dat we als fundamenteel ervaren. Het is de kracht van taal die ons in staat stelt te reflecteren op deze onzichtbare kern en deze een plaats te geven in ons begrip van onszelf.
Denk bijvoorbeeld aan de uitdrukking "terugkeren naar jezelf". Dit suggereert dat er een vaststaand innerlijk zelf is waartoe je toegang kunt krijgen. Maar als we dieper kijken, zien we dat deze kern eerder ontstaat in het proces van reflectie en zelfonderzoek. Het is geen object dat we vinden, maar een verhaal dat we vertellen.

De kern als gids

Hoewel de kern abstract is, heeft ze de kracht om richting te geven. Wanneer je nadenkt over wat je "ware kern" is, ben je in feite bezig met het verkennen van wat voor jou belangrijk is. Dit proces kan verrassend praktisch zijn.

  • Introspectie.

    Door na te denken over je kern, ontdek je wat je drijft en wat je wilt vermijden.
  • Authenticiteit.

    Je kern vertelt je wie je bent wanneer je niet wordt beïnvloed door externe druk of verwachtingen.
  • Zingeving.

    Het verhaal van je kern kan dienen als een kompas voor de keuzes die je maakt.

Het is dus niet de kern zelf die richting geeft, maar jouw interpretatie ervan. De kern functioneert als een leeg canvas waarop jij je waarden en overtuigingen projecteert, om ze vervolgens te gebruiken als leidraad.

Is de kern echt?

Misschien is de kern slechts een construct, een verzinsel van taal dat ons helpt orde te scheppen in de chaos van ons innerlijke leven. Maar zelfs als dat zo is, doet dit niets af aan haar waarde. De verhalen die we over onszelf vertellen, beïnvloeden hoe we ons voelen, hoe we handelen en hoe we betekenis geven aan ons bestaan.
Het gaat niet om de vraag of de kern fysiek aanwezig is, maar om wat ze ons leert. Een abstract idee dat ons helpt om te groeien, richting te vinden en onszelf beter te begrijpen, heeft op zichzelf al een vorm van realiteit.

Tenslotte komen we bij  het verhaal dat de kern vertelt

Jouw kern is geen tastbare entiteit en misschien zelfs niet meer dan een construct van taal. Toch heeft ze de kracht om jou een zinnig verhaal te vertellen. Dit verhaal gaat over wie je bent, wat je drijft en hoe je kunt navigeren door de uitdagingen van het leven. Door bewust met dit verhaal om te gaan, kun je jouw kern niet alleen ontdekken, maar ook vormgeven.
De kern is geen vaststaand gegeven; ze is een gesprek tussen jou en jezelf, dat zich blijft ontwikkelen zolang je bereid bent te luisteren. Dat maakt het idee van een kern misschien niet concreet, maar des te betekenisvoller.

Zie ook het blog waarin Joke Hermsen het heeft over haar boek Windstilte van de ziel. Hebben wij een ziel? De ongrijpbare ziel.
Zie ook Communiceren met jouw ziel.

Wijsheden en dooddoeners

Aforisme of dooddoener?

Een aforisme is een korte, bondige uitspraak, vaak niet meer dan een regel lang. Aforismen zijn vaak grappig, paradoxaal en/of absurd of bevatten een boodschap van wijsheid.
Een voorbeeld is "liefde verdrijft de tijd en tijd verdrijft de liefde".
Op mijn persoonlijke site nog wat voorbeelden.
De volgende zinnetjes zijn geen goede voorbeelden van een aforisme, ze zijn daarvoor wat te algemeen en missen humor, maar zijn de aanleiding van dit artikeltje.
“We zijn allemaal één”.
“Alles is liefde”.
“Alles gebeurt zoals het gebeurt en het is goed zo”.
“Alles hangt met alles samen”.

In deze voorbeelden lijkt een aforisme verdomd veel op een dooddoener. Het te kort door de bocht pogen om de menselijke conditie of het leven te beschrijven slaat (een gesprek) dood.

Wijsheid verbeeld of verwoord?

In de parabel van het net van de Indra wordt de mensheid verbeeld door een net(werk) met op de knooppunten blinkende juwelen, waarbij in elk afzonderlijk juweel alle andere juwelen worden weerspiegeld. Til je het net op, dan gaan alle juwelen mee omhoog, de dichtbij zijnde meer dan de verder gelegen juwelen. Indra's Net benadrukt het idee dat alle dingen in het universum met elkaar verbonden zijn, en dat de acties en keuzes van één individu een invloed kunnen hebben op alle andere individuen en het geheel. Het symboliseert een holistisch begrip van de werkelijkheid, waarin het concept van afgescheidenheid wordt overstegen.
In dit beeld zitten drie niveaus verwoord: het individu, de samenhang en het geheel.

De een probeert de werkelijkheid te benaderen via het woord, de ander via het beeld, sommigen met beide. Niemand kan garanderen dat het lukt om de boodschap over te brengen. Het is de gelukkige keerzijde van de paradox van vrijheid. We zijn vrij omdat niemand de waarheid in pacht heeft en kan opleggen aan een ander.

Eenheid in verscheidenheid

In het Taoïsme wordt niet gezegd dat  we allemaal één zijn, maar wordt dit beeld benaderd vanaf de andere kant: we zijn niet twee. In Sanskriet “A-dvaita”, “niet-twee”.
Door dingen tegen elkaar af te zetten, bijvoorbeeld -voorgrond en achtergrond- of -zwart en wit- en in het Taoïsme met -yin en yang- kunnen we de realiteit leren kennen. Maar willen we het geheel van de realiteit leren kennen dan moeten we dat geheel veronderstellen achter de verschijnselen zonder daarvoor het sluitende bewijs te eisen of te verwachten. Deze manier van omgaan met de eenheid van wezenlijke verschijnselen heet non-dualiteit en de methodiek is “doen door niet te doen” (wu wei).
Op dit blog vele voorbeelden van de uitwerking van deze manier van in de wereld staan. Ook een andere manier van aankijken tegen dooddoeners kan helpen al dansend te communiceren en zo te zien wat er bedoeld wordt dat “alles gebeurt zoals het gebeurt en het zo goed is”.

Bij deze korte tekst wil ik het laten. Op deze blogs worden deze zienswijze in vele artikelen uitgewerkt. Wie verder wil lezen hoeft alleen te klikken op de labels onderaan of op de links in de tekst.

Ongrijpbare krachten en dwaalwegen rondom spiritualiteit

Macht en onmacht

Opgegroeid in een katholiek gezin en terugkijkend op de lange geschiedenis van het westerse geloof en dat geloof vergelijkend met het Taoïsme vallen mij onderstaande overeenkomsten en verschillen op in het omgaan met macht en onmacht. Ik beschrijf wat mij tegenstaat aan het christendom en wat mij fascineert aan het Taoïsme, namelijk dat in de natuur het evenwicht steeds wisselt en niets kan bestaan zonder zijn tegendeel (yin en yang).

Vasthoudendheid

Wie een bepaald geloof aanhangt, wil er ook graag voordeel van hebben. Je hoort bijvoorbeeld bij een groep, die je sociale contacten en bescherming oplevert of je hebt een God waaraan je een verzoek kunt richten. Maar die wens tot voordeel blokkeert het zicht op waar spiritualiteit over gaat.
In een ongezond samengestelde samenleving of een geestesziek individu kan een egoïstische en/of superieure geloofsovertuiging zelfs tot fascisme leiden en daarmee tot liefdeloos geweld.
Een duivenexperiment van Skinner maakte duidelijk dat wanneer je er van overtuigd bent dat je met bepaald gedrag een beloning lijkt af te dwingen het heel lang kan duren voordat je dat gedrag verandert, terwijl je maar af en toe en ook nog toevallig beloond wordt (zie ook gokverslaving).
Duiven en mensen willen dus graag geloven dat zij sturing hebben over hun lot en kunnen dit geloof heel lang vasthouden. Mensen kunnen zelfs wachten op een beloning na hun dood. Heel wat kapitalistische regimes hebben van deze goedgelovigheid misbruik gemaakt en hebben gewetenloos zelf materie verzameld die ze van goedgelovigen hebben afgetroggeld. Velen hebben bij leven onrecht laten bestaan in de verwachting dat na hun dood door God recht zou worden gedaan of hun geduld beloond.
Vriend en vijand van religie zijn het erover eens dat je God niet voor je karretje kan spannen. Atheïsten verklaren God gewoon voor niet bestaand en dragen toeval als reden aan voor de evolutie en al het moois op aarde en gelovigen vinden dat je steun van God moet verdienen door goed gedrag te vertonen. En er is altijd wel een voorbeeld te verzinnen dat iemand bij zichzelf kan aandragen dat hij niet perfect is geweest en God daarom niet zijn gebed verhoort. En zo blijft iedereen lang bij zijn standpunt of in zijn geloof.

Verdelen en verbinden?

De Romeinen die hun rijk rond het begin van de jaartelling graag in stand wilden houden kregen ergens in de eerste eeuwen na Christus door dat het geloven in één god veel gemakkelijker verschillende volkeren bindt dan het geloven in vele goden die ook nog eens veel menselijke gelijkenis hadden. Die ene god (overigens genderneutraal avant la lettre) was de schepper van de mens naar zijn gelijkenis en was zelf zonder menselijke fouten. God kon overigens wel kwaad ("vertoornd") worden en de mensheid straffen met vele plagen.
Was eerder de werkzame politiek van de wereldse overheerser “verdeel en heers”, door het christendom als officiële staatsgodsdienst aan te nemen en het Vaticaan aan het hoofd te zetten van een mondiale kerk kon het wereldrijk van Rome daarmee zowel verdeeld als verbonden als geheerst worden. En met deze “drie-eenheid” kon nog millennia door machthebbers geprofiteerd worden van de rust en materiële welvaart die dit systeem opleverde. Om over het misbruik van schaapjes door de herders nog maar te zwijgen.

Oosterse en westerse spiritualiteit

De ethische uitgangspunten van atheïsten, agnosten en gelovigen mochten dan soms verschillen, in de praktijk kunnen ze zich vinden in het principe “wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”. Het leidde zowel tot een liberale als tot een sociale wetgeving. Gelovigen konden leven met het idee dat het Kwaad met wereldse wetten kon worden beteugeld en dat tegelijk vrijheid bewaakt wordt. God zou dit rechtvaardigen. Volgens de theodicee van de vrije wil accepteert God het bestaan van het kwaad in de wereld omdat de mens pas iets heeft aan zijn vrije wil als hij er ook iets mee te kiezen heeft. Het Kwaad bestaat dus zo en omdat de mens een keuze kan maken ertegen.
Eigenlijk en uiteindelijk was god niet meer nodig om alles autonoom te laten draaien. Nietzsche verklaarde god dan ook dood en anderen legden zich er bij neer dat religie een privézaak is. En omdat het bewijs dat God (wel of niet) bestaat niet kan worden geleverd konden we in het westen gemakkelijk aansluiten bij Oosterse tradities als het Taoïsme. Gods wegen en de Tao zijn ondoorgrondelijk. 'De tao doet niets en toch blijft niets ongedaan'.

Wikipedia over de Tao (letterlijk “de weg, maar ook de stroom”).
Men kan tao alleen bij benadering leren begrijpen of volgen. "De weg (tao) heeft begin noch eind". In de tekst van de Daodejing (Boek van de Weg en de Kracht) wordt het volgende geschreven. "De essentie van tao is dat het niet uitgedrukt kan worden. Als men denkt het wel te kunnen uitdrukken, dan is het niet tao". Tao is immers vormloos en niet gebonden aan een vorm.
Tao voedt alles. Het creëert de gewenste ordelijke patronen in de chaos. Maar de wens naar ordelijke patronen zal nooit vervuld worden. Men kan alleen maar op het pad blijven van de zoektocht. In de taoïstische leer is tao de kwaliteit van die zoektocht.
Tot zover.

Uit vers 51 van Laozi.


Tao brengt de dingen voort.
Het brengt ze groot door Teh.
Teh brengt ze tot wasdom en vormt ze,
voltooit ze en doet ze rijpen.
Voedt ze en beschermt ze.
Voortbrengen, maar zich niet toe-eigenen
Doen maar zich er niet op voor laten staan,
tot wasdom brengen maar zonder heerser te zijn,
dat is wat ‘diepe deugd’ genoemd wordt.

Tot zover.
Teh is de liefdevolle kracht die werkt via het paradoxale wu wei principe: doen door niet te doen. Wie volgens de tao leeft, weet dat hij de uitdagingen in het leven, zijn ellende en problemen niet meer met strijd, macht of inspanning te lijf moet gaan. Hij gaat spontaan en bewust mee in de loop der dingen.

Hoe leeft iemand in de geest van de tao? Chuang Tze zegt het volgende.

Jullie zijn oprecht en rechtvaardig, zonder te weten dat je door zo te zijn rechtschapen bent.

Jullie houden van elkaar, zonder te weten dat dat goed is.

Jullie zijn eerlijk, maar weten niet dat dat trouw zijn is.

Jullie houden je aan je woord, zonder te weten dat je daarmee in geloof en vertrouwen leeft.

Jullie helpen elkaar, zonder eraan te denken geschenken te geven of te krijgen.

Zo laat je handelen geen sporen achter.

De oosterse en westerse uitwerking van religie zijn twee convergerende wegen om God te benaderen. Let wel: dit gaat over wat het voor jou betekent dat er een hogere macht kan bestaan en ervaren.  Soms bewandel je dan een positief pad en soms negatief, maar niet letterlijk, altijd ongrijpbaar en daarmee vrij. Net als bij intermenselijk contact gaat het bij geloofszaken om respect, dat wil zeggen het aanhouden van de juiste afstand en juiste betrokkenheid. Wie een ander in de greep (macht) wil hebben, verliest de echte verbinding. Wat juist is wordt ingegeven door het wederzijdse belang van het individu en het geheel (god of tao of natuur enz.) en dat is dat liefde stroomt. Machtswellust blokkeert die stroom.

Tekst 67 is een centrale tekst uit de Tao Te Tjing en gaat over De drie schatten.
Wie met / naar de Tao leeft, kent allereerst diepe liefde (mededogen, medeleven, compassie, onbaatzuchtige moederliefde, zachtmoedigheid). Dit is de eerste grote schat.
De tweede schat is matigheid en de derde is bescheidenheid.

Uit De kunst van het Niets doen van Theo Fischer over een Taoïst.
In een liefdesrelatie of een huwelijk behoudt hij zijn zelfstandigheid en innerlijke vrijheid. Dat wil niet zeggen dat die vrijheid als trouweloosheid kan worden gezien – de mens in de geest van de tao is standvastig – maar het betekent dat hij de integriteit en de behoeften van zijn partner in dezelfde mate respecteert als die van hemzelf. Hij is in staat lief te hebben zonder te willen bezitten. Hij ziet zijn partner niet als privé bezit, maar laat zichzelf evenmin op die manier inpalmen. Hij behoudt zijn zelfstandigheid en is toch tot een hoge mate van liefde in staat. Ja, liefde kan eigenlijk alleen onder deze omstandigheden gedijen.

Tenslotte een persoonlijke opmerking: ik ben geen katholiek of taoïst, ik ben het ook niet niet. Ik wil en hoef me niet meer te identificeren met de identiteiten die mij zijn aangereikt. Neti, neti.
Ik geloof in het verschil tussen niets doen en niet doen. Mij bewust (willen) zijn van het ethische verschil tussen doen en laten in het vergroten van vrijheid voor iedereen (mens en dier), dat is wat mij fascineert.

Wie meer wil lezen over de tao en alternatieve manieren om te kijken naar religie, klik op de links in dit artikel of op de labels onderaan.

Populair in de laatste week

Klik op het label hieronder waarover u meer wilt lezen

#metoo (2) aanbevolen (38) aandacht (26) aanraken (3) aanwezigheid (19) achterdocht (2) ADHD (3) afhankelijkheid (7) afstand nemen (11) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (2) altruïsme (4) ambitie (3) ander (3) angst (35) apofatisch (20) authenticiteit (14) autisme (3) autonomie (13) balans en evenwicht (115) begeerte (1) behoefte (8) belangen (10) belemmerende overtuigingen (18) beoordelen (13) bescheidenheid (10) beslissen (7) betrokkenheid (14) betrouwbaarheid (2) bewustwording (22) bewustzijn (41) bezinning (4) Big Tech (5) bindingsangst (5) bioscoopfilm (12) biseksualiteit (2) blijdschap (3) bodhisattva (5) boeddhisme (14) boek (178) boosheid (2) brein (2) burn-out (6) communicatie (38) compassie (17) competentie (4) competitie (31) complottheorie (2) constructief gesprek (9) consumeren (3) containen (10) coping (3) creativiteit (3) crisis (6) dankbaarheid (12) dans (17) daten (5) deflexie (1) demagogie (10) democratie (12) denken (30) denkfouten (7) depressie (2) deugd (10) deugdzaamheid (3) diagnose (7) dialectiek (3) dialoog (24) dieren (19) discipline (2) dooddoener (8) drama (5) drie-eenheid (7) drogredenen (10) drugsgebruik (4) DSM (5) dualisme (5) duurzaamheid (10) echt (4) eenheid (50) eenheidservaring (8) eenzaamheid (9) effectiviteit (5) ego (61) eigenschappen (3) eigenwaarde (6) emancipatie (12) emergentie (4) emotie (18) empathie (7) en-en (36) energie (18) engagement (1) erkenning (13) essentie (9) ethiek (23) etiquette (5) evenwaardigheid (119) evolutie (28) extase (5) fabel (1) feedback (8) filmpje (71) filosofie (66) fraude (7) Freud (2) functioneren (4) gedragsverandering (12) geduld (10) geest (4) geheugen (4) gekwetstheid (5) gelatenheid (3) geld (3) gelijk hebben of gelijk krijgen (10) gelijkmoedigheid (4) geloven (21) geluk (38) genade (7) genot (1) Gestalt (1) Getuige (7) gevoelens (54) gewaarzijn (17) gezag (1) gezichtsverlies (2) gezondheid (7) gezondheidszorg (3) GGz (4) go with the flow (4) God (52) goedgelovigheid (2) gokken (3) Gouden Regel (18) grenzen (23) hechting (1) heelheid (14) hersenen (5) hier en nu (14) holisme (5) hoofdzonde (6) hoogmoed (14) hoop (6) humor (21) ideaalbeeld (5) identificatie (13) identiteit (21) ik-boodschap (13) illusie (14) imago (2) individualisme (6) innerlijke vrijheid (43) integriteit (11) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (6) intuïtie (17) InZicht (25) islam (1) jaloezie (5) jeugd (1) jezelf worden en zijn (22) jongeren (5) karakter (3) katafatisch (2) kenmerken (2) kiezen (21) kind (16) kosten (4) kracht (12) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (15) kwakzalverij (2) kwaliteit (26) kwetsbaarheid (11) leegte (32) leiderschap (11) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (14) levensvragen (5) levensweg (5) licht (3) liefde (134) liefdesverdriet (4) lijden (4) loslaten (59) macht (42) machtsstrijd (22) magisch denken (6) man-vrouw verschillen (16) manipulatie (2) mannelijkheid (2) mannen (1) media (6) meditatie (20) metacommunicatie (12) metafoor (5) metafysica (7) milieu (2) mindfulness (8) misbruik (4) model (1) moraliseren (6) motto (1) mystiek (13) nabijheid (7) narcisme (10) natuur (15) negatie (18) neti neti (3) niet doen (56) niet-twee (22) NLP (1) non-duaal bewustzijn (9) non-dualiteit (48) NOP (2) omdenken (11) omgangsregels (3) onderwijs (5) onderzoek (11) ongelukkig zijn (5) onmacht (8) onrust (4) ontmoeten (10) ontrouw (1) ontwikkeling (24) onverwerkt kindertrauma (4) oordeel (44) openheid (17) optimisme (4) opvoeding (11) orgasme (2) Osho (6) ouderen (8) overgave (8) overheid (1) overvloed (5) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (49) partnerkeuze (9) passie (2) pedagogie (1) perfectie (5) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (7) persoonlijkheidsstoornis (4) pessimisme (3) pesten (2) Peter principle (1) piekeren (3) pijnlichaam (8) politiek (40) populair (10) positieve (12) potentie (5) privacy (1) processie (2) projectie (17) psychiatrie (3) psychofarmaca (3) psychotherapie (4) rechtvaardigheid (13) reïncarnatie (2) relatie (26) relatievaardigheid (11) respect (51) rijkdom (2) rol (8) romantiek (5) rust (12) ruzie (5) samensmelten (10) samenwerken (9) schaamte (2) scheiden (3) schizofrenie (1) schouwen (5) schrijfdrang (1) schuld (9) schuldgevoel (4) seks (13) selectie (2) sociale druk (5) somberheid (1) spel (6) spiegelogie (4) spijt (1) Spinoza (4) spiritualiteit (60) spreekwoorden (2) sprong (1) statistiek (1) status (2) sterven (8) stilte (36) straling (1) strategie (4) stress (3) superioriteit (13) synchroniciteit (20) taal (35) Taoïsme (28) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (1) The Work (1) therapie (3) tijd (9) tijdgeest (5) toeval (10) Tolle (20) transcenderen (6) transformatie (7) transparantie (2) trend (1) twijfel (10) veiligheid (10) verandering (8) verantwoordelijkheid (35) verbinding (78) verdriet (4) vergeten (2) verlangen (8) verlatingsangst (3) verleiding (3) verlichting (17) verliefdheid (7) verlies (5) vermijding (2) vermoeidheid (1) verslaving (8) vertrouwen (36) verveling (4) verwondering (6) vicieuze cirkel (2) video (1) voeding (4) voelen (5) volgzaamheid (1) vragenlijst (1) vrede (11) vreugde (3) vrije wil (8) vrijen (3) vrijheid (149) vrijwilligerswerk (5) waarheid (32) waarneming (13) wakker (1) ware (14) wederkerigheid (12) welzijn (10) wezen (1) wijsheden (27) wilskracht (2) woede (2) woke (1) wu wei (47) yin en yang (7) zelfbeheersing (4) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (22) zelfdoding (4) zelfkennis (19) zelfkritiek (2) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (13) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (3) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (25) Zijn (23) zin van het leven (15)