Posts tonen met het label seks. Alle posts tonen
Posts tonen met het label seks. Alle posts tonen

Wat is spirituele seksualiteit?

Voorbij aan het lichamelijke

Goede seks is lichamelijk genieten. Kun je daar nog iets verhevens aan ervaren?
Spirituele seksualiteit gaat ervan uit dat seksuele energie ook een spirituele, “heilige” dimensie heeft. Het woord "heilig" (heelheid en/of heling) geeft aan dat seksuele handelingen niet alleen fysieke handelingen zijn, maar ook diepere spirituele betekenis en waarde (kunnen) hebben.
Belangrijke aspecten zijn de volgende.

  1. Verbondenheid. Spirituele seksualiteit benadrukt de verbondenheid tussen partners. Het gaat niet alleen om lichamelijk genot, maar ook om emotionele, mentale en spirituele intimiteit. Partners streven ernaar om een diepere connectie met elkaar te ervaren.
  2. Bewustzijn. Tijdens spirituele seksualiteit wordt de nadruk gelegd op bewustzijn en aanwezigheid. Partners streven ernaar om volledig in het moment te zijn en bewust te genieten van de sensaties en emoties die zich voordoen.
  3. Energie. Er wordt geloofd dat seksuele energie een krachtige levenskracht is die kan worden gebruikt voor persoonlijke groei en spirituele ontwikkeling. Wanneer je bovendien dankbaar bent voor alle ervaringen kan je je makkelijker overgeven aan de flow van het leven en kan je het gevoel ervaren dat het leven vanzelf gaat.
  4. Tantra. Tantra is een spirituele traditie die sterk geassocieerd wordt met spirituele seksualiteit. Tantra omvat diverse praktijken die gericht zijn op het verenigen van lichaam, geest en ziel. Tantra-seksualiteit is een onderdeel van deze bredere traditie en kan helpen bij het vergroten van het bewustzijn en het versterken van de verbinding tussen partners.
  5. Transcendentie. Spirituele seksualiteit streeft naar transcendentie, wat betekent dat het doel niet alleen lichamelijk genot is, maar ook het bereiken van hogere staten van bewustzijn en een gevoel van eenheid met het universum.

Het moge duidelijk zijn dat gelukzaligheid, plezier en genot zitten in het streven. Dat betekent ook niet koste wat kost je zin proberen te krijgen of iets te bereiken. Bewust weten te timen wanneer te doen en wanneer te laten, wanneer te verbinden en wanneer los te laten.
Het gebruik van adjectieven als hoger en dieper moet je niet letterlijk nemen, want het genieten vindt plaats zowel aan de oppervlakte als in de diepte. Boven en onder zijn als het ware gelijkwaardig.

Evenwaardig zijn en handelen

Spirituele seksualiteit vereist evenwaardigheid, openheid, communicatie en een diepe verbinding tussen partners. Het idee van de ander als evenwaardig en het behandelen van de ander met respect, eerbied en liefde is essentieel in de context van een heilig en transformatief seksueel proces. Hier zijn enkele redenen waarom dit zo belangrijk is.

  1. Diepere verbinding. Wanneer twee mensen elkaar als evenwaardig beschouwen en respecteren, ontstaat er een diepere emotionele en spirituele verbinding. Dit kan leiden tot een meer vervullende en betekenisvolle ervaring.
  2. Wederzijdse groei. In een relatie waarbij beide partners als evenwaardig worden beschouwd, is er ruimte voor wederzijdse groei en transformatie. Beide partners kunnen bijdragen aan elkaars spirituele ontwikkeling en welzijn.
  3. Ethische benadering. Het behandelen van de ander als evenwaardig is een ethische benadering van seksualiteit. Het waarborgt dat seksuele handelingen met toestemming en wederzijds verlangen plaatsvinden, waardoor zowel fysieke als emotionele veiligheid wordt gegarandeerd.
  4. Diepere intimiteit. Het respecteren en eren van de ander als een evenwaardig wezen bevordert diepere intimiteit en vertrouwen. Dit kan de kwaliteit van de seksuele relatie verbeteren en leiden tot een meer bevredigende en liefdevolle band.

Net als bij meditatie gaat het bij spirituele seksualiteit om het cultiveren van bewustzijn, aandacht en aanwezigheid. Het is een manier om diep in jezelf en in je partner te duiken, om de geest te kalmeren en je te richten op het huidige moment. Het werkt bevrijdend en kan leiden tot een diepere verbinding met je partner en met je eigen spirituele zelf. De grenzen tussen het zelf en het niet-zelf vervagen.
Meditatieve elementen zoals diepe ademhaling, mindfulness, en het loslaten van afleidende gedachten kunnen allemaal deel uitmaken van spirituele seksualiteit. Door seksuele handelingen te verrichten met volledige aandacht en bewustzijn, kan dit leiden tot diepere niveaus van spirituele verbondenheid en groei.

Vervloeien

 

Paradoxen ervaren en overstijgen

Spirituele seksualiteit kan leiden tot het ervaren van paradoxen en tegenstrijdigheden op een diep spiritueel niveau. Dit kan gebeuren wanneer je je bewustzijn opent voor de vele lagen van de ervaring tijdens seksuele activiteit. Grenzen vervagen.
Hier zijn enkele van de paradoxen die mensen kunnen ervaren in de context van spirituele seksualiteit.

  1. Verbondenheid en eenheid. Tijdens spirituele seksualiteit kan je een diep gevoel van verbondenheid en eenheid ervaren, niet alleen met jezelf en je partner, maar met alle levende wezens en het universum. Dit gevoel van eenheid kan tegenstrijdig aanvoelen met het normale gevoel van afgescheidenheid dat we in het dagelijks leven ervaren.
  2. Leegte en volheid. Je kunt momenten ervaren van diepe innerlijke leegte en tegelijkertijd een overweldigende sensatie van volheid. Dit is een paradox waarbij je je realiseert dat de leegte ruimte biedt voor alles en tegelijkertijd alles bevat.
  3. Tijdloosheid en eindigheid. Tijdens spirituele seksualiteit kunnen de gebruikelijke besef van tijd en ruimte vervagen, wat leidt tot een ervaring van tijdloosheid. Tegelijkertijd is er de bewustzijn van de eindigheid van het moment, waardoor het des te waardevoller en intenser wordt.
  4. Individualiteit en universele liefde. Je kunt je bewust zijn van je eigen individualiteit en die van je partner, terwijl je tegelijkertijd een diep gevoel van universele liefde, mededogen en acceptatie ervaart. De dualiteit van het individuele zelf en de ander vervaagt.

Deze paradoxen nodigen je uit om voorbij dualistisch denken te gaan en je open te stellen voor de diepe mysteries van het leven en de liefde. Door de verbinding kan (de beleving van) jouw vrijheid zelfs worden vergroot. Doet het dat niet, dan wordt het tijd voor een andere verbinding.

Helder spreken over seksuele wensen

Het bedrijf LegalThings maakte een app om seksafspraken van te voren vast te leggen.

Citaat van Margriet Oostveen uit de Volkskrant.
“Hun app heet LegalFling. Het idee komt voort uit de #MeToo-discussie en het voornemen van de Zweedse regering om een zogeheten 'toestemmingsclausule' op te nemen in de wet: wie seks met iemand wil, heeft daar in Zweden vanaf komende zomer een expliciet 'ja' voor nodig. Zonder sta je er voortaan zwak wanneer iemand je van aanranding of erger beschuldigt”.

Toen ik voor het eerst daarvan hoorde krabde ik achter mijn oren, moet dat nou zo expliciet?
Maar in het licht van hoe pubers en ouderen (elk op hun eigen ongemakkelijke manier) met elkaar (niet) durven te spreken over wat ze wel en niet willen bij wel gewenste intimiteit vind ik de app bij nader inzien toch zo gek nog niet.
Een voorbeeld dat mij te binnen schoot was een artikel waarin het seksuele gedrag tussen pubers werd besproken in het  uitgaansleven. Een beetje zoenen bij het verlaten van een feesttent leidt al gauw tot meer. Soms hebben ze een jongen zo opgenaaid en opgewonden en uitgelokt en van verwachtingen vervuld dat ze het effect bijna niet meer kunnen ontlopen. En sommige meisjes geven uit preventie (om niet te hoeven neuken) een jongen een blow job (orale bevrediging) om de stoom van de ketel te krijgen.

Ze geven als het ware een vinger om te voorkomen dat de hele hand wordt genomen.

De kans is groot dat dit afdoende is, maar de kans bestaat ook dat de jongen daarna meer wil, eventueel op een tweede date.
Of je nu wel of niet naar aanleiding van de app jouw behoefte aan grenzen stellen en toch intimiteit beleven bespreekt, de kunst is om helder te durven benoemen wat je wel of niet wilt.
En de app kan je eraan herinneren welke aspecten dan benoemd moeten worden.

Bijkomend nadeel van de huidige afstandelijke manier van seksueel omgaan tussen jongeren is dat het meer op porno imiterend gedrag lijkt dan ze vermoedelijk zelf willen. Er is weinig uitwisseling van tederheid, eerder instrumenteel behandelen van elkaar, wat niet bijdraagt bij een liefdevol beeld van elkaar.

In  tegenstelling tot het overkokende libido van jongeren hebben ouderen soms te veel schroom om hun seksuele gevoelens om te zetten in een daad. Ze doen het dan liever met de herinnering en in fantasie in plaats van het risico om een blauwtje te lopen.

Tenslotte een sprong naar een mogelijk achterliggende reden dat mannen en vrouwen verschillend communiceren en de grens anders trekken.
Vrouwen zijn er vaak onzeker over of ze er wel mogen zijn, zelfs vertaald in de vraag of ze wel aantrekkelijk genoeg bevonden worden (ben ik wel -of in het geval van ouderen: nog- mooi genoeg?).
Mannen denken vaak pas bevestiging te hebben dat zij echt in trek zijn wanneer een vrouw zich daadwerkelijk overgeeft en bloot geeft. Dat doen ze als initiatiefnemer immers zelf ook.
Natuurlijk trekt een vrouw de grens eerder omdat de gevolgen van (onbeschermde) seks veel verstrekkender kunnen zijn.
Maar omdat bijna niemand (bewust) het gesprek durft te voeren over welk concreet bewijs ze zoeken dat hun bevestiging geeft, gaan mensen onnodig vaak over eigen en andermans grenzen.

Tijdelijke vormen van liefde gericht op bestendiging

De oude Grieken kenden zes woorden voor vormen van liefde.
  1. Eros: seksuele hartstocht en begeerte, jezelf (tijdelijk) verliezen in de ander (erotiek).
  2. Vriendschap: om allerlei soorten relaties (tijdelijk) mogelijk te maken (-filie).
  3. Speelsheid: (tijdelijke) genegenheid om de relatie levend te houden (ludiek).
  4. Pragma: de mogelijkheid om allerlei (tijdelijke) maatregelen te vinden om een relatie in stand te houden (pragmatiek).
  5. Agape: altruïstische liefde die (tijdelijk) wordt betoond aan iemand die het nodig heeft (latijn: caritas).
  6. Eigenliefde: (tijdelijke) gerichtheid op jezelf om te verhinderen dat je jezelf verliest in anderen (narcisme en egoïsme).

"Ik proef mij, wanneer ik jou kus".

De tijdelijke uitingsvormen op concreet niveau maken het mogelijk om liefde op een abstract niveau in stand te houden. Liefde kan levend worden gehouden door tijdelijke vormen serieus te nemen. Door deze vormen van tijd tot tijd (los) te laten “sterven” kan ware liefde blijven leven. Door de tijdelijkheid serieus te nemen behoud je ook jouw vrijheid. Let wel: concrete en abstracte vormen van liefde zijn evenwaardig. Levenskunst is de kunst om te weten wanneer te schakelen tussen beide. Doen en laten, geven en nemen, verbinden en loslaten, liefde en vrijheid, v.v..

Zelfliefde en narcisme worden vaak in verband gebracht, maar er is een belangrijk verschil tussen de twee. Zelfliefde is de acceptatie en waardering van jezelf, inclusief je sterke en zwakke punten, zonder dat dit ten koste gaat van anderen. Het gaat erom dat je jezelf behandelt met vriendelijkheid, respect en mededogen, en dat je voor jezelf zorgt op fysiek, emotioneel en spiritueel niveau.

Internet en de emancipatie, kansen en bedreigingen

Weinig mensen realiseren zich dat internet zo’n vlucht heeft genomen om redenen die op het eerste oog helemaal niet zo fraai zijn. Internet deelde in haar jongste jaren de belangen van defensie en de porno-industrie. Eerst ging het om macht en geld. Dat leverde een geoliede machine op die het mogelijk maakte om snel en anoniem te communiceren. Langzamerhand heeft het internet bijgedragen aan de emancipatie van velen. Maar hoe nu verder? Die positieve ontwikkeling maakt nog niet iedereen gerust. Er is ook een keerzijde van die snelheid en anonieme exploitatie van behoeftes.

Wat gebeurt er als je opgroeit met constante toegang tot het internet? Heb je nog een geheugen nodig als je alles kunt opzoeken? En beïnvloedt het surfen op het web de manier waarop we boeken lezen? Nicholas Carr, auteur van het veelbesproken essay 'Is Google Making Us Stupid?', buigt zich over de langetermijneffecten van het internet. Gebruikmakend van nieuwe inzichten over de plasticiteit van het brein, de werking van ons geheugen en de manieren waarop we informatie verwerken, toont hij aan dat het internet niet alleen 'nuttig gereedschap' is, maar ook bezig is onze identiteit en zelfs de structuur van onze hersenen te veranderen. Carr vergelijkt tevens de opkomst van het internet met verschillende uitvindingen die ook een nieuwe manier van denken met zich meebrachten, zoals de komst van de plattegrond, de uitvinding van de klok en de overstap van handschrift naar typemachine.
Door voortdurend afgeleid te worden door nieuwe berichten, te blijven klikken op links en alleen maar korte teksten te lezen, wennen onze hersenen aan oppervlakkigheid. Volgens de schrijver nemen de concentratie en geheugenfuncties af en verdwijnt op termijn een rijk intellectueel leven.
In De glazen kooi, wat automatisering met ons doet toont Nicholas Carr dat dit uitbesteden van denkwerk ook onverwachte effecten heeft. We worden bevrijd van een terugkerende mentale oefening, maar leren daardoor ook steeds minder. Weet een piloot straks nog wel hoe hij zelf een vliegtuig bestuurt? Wat gebeurt er als een arts meer op medische software vertrouwt dan op zijn gezond verstand? En dat is niet het enige: algemene menselijke talenten zoals creativiteit, scherpzinnigheid en nieuwsgierigheid blijken op allerlei manieren vervlochten met taken die we steeds vaker aan computers en robots overlaten.

We verwerven steeds meer vrijheid maar moeten ook steeds vaker nadenken hoe we die verantwoordelijkheid en mogelijkheden, die dat oplevert, kunnen oppakken.

Een lustpil voor vrouwen, is dat gek?

Wie een lustpil op de markt wil brengen moet met DSM-5 in de hand aantonen dat er een medische noodzaak is voor het slikken daarvan. Wie kan aantonen dat er sprake is van een wetenschappelijk onderbouwd syndroom van seksueel disfunctioneren is spekkoper. Snel patent aanvragen op wat varianten van lustpillen voor vrouwen en het grote verdienen kan beginnen. Vervolgens maak je de geesten rijp zijn met twijfel aan het eigen gezonde functioneren of liever niet-functioneren. Dat heet een vorm van medicaliseren.
Veel mannen en vrouwen is na verloop van tijd de lust vergaan om vaak met elkaar te vrijen. Ze wijzen naar elkaar: hij kan niet meer of zij wil niet meer. “Kan-niet ligt op het kerkhof en wil-niet ligt ernaast”. Hun seksleven zo dood als een pier.

Natuurlijk zijn er mannen die wel willen en bereid zijn om viagra te slikken om zichzelf en hun vrouw ter wille te zijn. Omgekeerd zijn er ook vrouwen die bereid zijn te verklaren dat zij wel zouden willen, maar dat er bij hen niets gebeurt wanneer zij tekenen van opwinding bij hun man zien. En vervolgens te denken dat die lust kunstmatig kan worden opgewekt.
In de meeste relaties kan de ander zin maken en hoeft er geen pil aan te pas te komen. Wanneer er korte of langere tijd niet veel opwindends gebeurt is er nog geen man overboord. No problem, even goede vrienden. Ook elkaar een tijdje met rust laten is een vorm van liefde.

Wanneer die periode te lang duurt, is dat een teken aan de wand en ga je onderzoeken waar het aan ligt. En dan ben je blij wanneer er ook een pil achter de hand is om een technisch mankement te verhelpen. Maar de kans is veel groter dat de passie is gedoofd en dat verdoezel je niet met dat het "tussen de oren zit". Niemand de schuld geven is ook een vorm van liefde.

Zoals bij zoveel problemen tussen de seksen gaat het er om het lef op te brengen om zaken bespreekbaar te maken en jezelf kwetsbaar op te stellen. Dat zoiets niet altijd gemakkelijk is zou best bij de ander mogen rekenen op wat compassie. Ook dat is een vorm van liefde.

Ik acht de kans groot dat de opwinding een stuk groter wordt wanneer mannen en vrouwen nog wat vaker van rol wisselen en vrouwen meer initiatief nemen. Dan groeit ook het wederzijdse begrip dat ongrijpbare zaken als liefde en passie opwekken niet eenzijdig zijn te benaderen. Zo komt liefde weer in vorm.

Zembla onderzocht hoe de farmaceutische industrie probeert een sekspil voor vrouwen in de schappen te krijgen.

Op haar site valt te lezen:

Voor mannen met seksproblemen is er sinds 1998 Viagra. Fijn voor die mannen, maar ook voor de farmaceutische industrie. Die verdient jaarlijks miljarden aan medicijnen tegen erectiestoornissen. Het is big business. Daarom proberen fabrikanten van geneesmiddelen al jaren een lustopwekker te ontwikkelen voor vrouwen die geen zin hebben in seks. FSIAD, female sexual interest/arousal disorder, heet die aandoening in de psychiatrie. Er is van alles geprobeerd: pillen, pleisters, neussprays en gels, maar geen enkel middel is nog door de geneesmiddelen-keuring heen gekomen.

Ook in ons land is er veel aandacht voor een lustpil voor vrouwen. Adriaan Tuiten uit Almere ontwikkelt met zijn bedrijf Emotional Brain pillen waardoor vrouwen meer zin krijgen. Hij heeft recent toestemming gekregen van de autoriteiten om zijn pillen op duizenden vrouwen te testen.

'43% van de vrouwen heeft seksuele stoornis'
Volgens farmaceutische bedrijven zou bijna de helft van de vrouwen aan een of andere seksuele stoornis lijden. Rond de introductie van Viagra verschijnt hierover in een belangrijk wetenschappelijk tijdschrift, de JAMA, een artikel waarin onderzocht wordt hoeveel vrouwen een seksuele stoornis hebben. Vrouwen krijgen 7 vragen voorgelegd waarop ze alleen ja of nee mogen antwoorden. Op grond van één keer ja antwoorden is de conclusie van het artikel dat 43% van de vrouwen lijdt aan een seksuele stoornis, oftewel een psychiatrische aandoening.

Banden met industrie
Later blijkt dat twee van de auteurs van het artikel financiële banden hebben met Pfizer, de producent van Viagra. Het tijdschrift moet een correctie plaatsen, want dit was niet vermeld. Hoewel het onderzoek niet door iedereen serieus wordt genomen, duikt de 43% steeds weer op. Ook op de site van het Nederlandse bedrijf Emotional Brain van Adriaan Tuiten.

Maar onderzoeken met hoge percentages zijn meestal afkomstig van de farmaceutische industrie of van wetenschappers die hier banden mee hebben. Onafhankelijke onderzoekers komen uit op een veel lager aantal vrouwen.

We bevinden ons in een begeerte crisis

Libido verschilt over culturen. Volgens onderzoek heeft bijna de helft van de Japanse meisjes en een kwart van de Japanse jongens geen zin in seks. In deze column gaat het over de begeerte binnen langdurige relaties. De chinezen wisten het al: wanneer een pas getrouwd stel een boon in een pot stopt voor elke keer dat ze seks hebben en na het eerste jaar er juist weer een boon uithaalt, dan zal de pot nooit leeg raken.

Sara Berkeljon interviewt voor de Volkskrant psychologe Esther Perel over haar nieuwste boek.

De boodschap van Esther Perel is dat het moderne romantische ideaal voor vrijwel niemand haalbaar is. We bevinden ons in een begeertecrisis. Perel: “Mijn boek gaat over stellen die van elkaar houden, maar elkaar niet of niet meer begeren. Dat is een taboe. Waar mensen zich vroeger schaamden voor hun seksleven, schamen ze zich nu voor het ontbreken daarvan. De crisis van het begeren bestaat overal waar het romantisch ideaal geldt. Het is een wereldcrisis”.

Erotische intelligentie

Een vaste relatie geeft zekerheid, maar hoe houd je het spannend?
De meeste mensen zoeken zekerheid in hun relatie. Ze willen een betrouwbare, monogame partner die ze door en door kennen. Maar een intieme en gelijkwaardige relatie leidt niet noodzakelijk tot een goed seksleven. En juist het ontbreken van erotiek kan een relatie onder druk zetten.
In onze huidige maatschappij zijn de belangrijkste waarden die we nastreven in een relatie: gelijkwaardigheid, vertrouwen en eerlijkheid. Deze waarden zijn echter dodelijk voor een opwindend seksleven, dat juist gebaat is bij machtsspelletjes, oneerlijke voordelen en verleidelijke manipulaties. Perel neemt ons mee in deze paradox tussen liefde en lust en toont aan dat intimiteit en erotiek goed samen kunnen gaan in een sterke relatie.

Erotische intelligentie, kun je verlangen naar iets wat je al hebt? (bol.com)
Berkeljon:
Er bestaan koppels die het wel kunnen, een lange relatie en een bevredigend seksleven. Wat is het geheim?
"We weten een paar dingen. De partners gunnen elkaar hun fantasieën zonder erover te oordelen. Als de ander hen een keer afwijst, vatten ze dat niet persoonlijk op, maar proberen ze iets anders. De partners zien elkaar als erotische wezens, niet uitsluitend als vader, moeder of echtgenoot. Ze zijn intiem, maar niet versmolten". Zie haar Ted Talk in deze video.
In de paradox tussen liefde en verlangen lijkt het vreemde, dat juist deze ingrediënten die liefde voeden -wederkerigheid, veiligheid, zorg, verantwoordelijkheid voor de ander- soms de ingrediënten zijn die verlangen verstikken. Want verlangen gaat vaak gepaard met gevoelens die niet altijd de liefde ten goede komen: jaloezie, bezitsdrang, agressie, macht, dominantie, ondeugendheid, onheil. In principe zullen de meesten van ons 's nachts opgewonden raken door dezelfde zaken waar we overdag tegen demonstreren. De erotische geest is niet erg politiek correct.
Tot zover een citaat uit haar lezing.

Er is een bovengrens aan de mate van verbonden zijn. Verlangen vraagt een zekere ruimte en afstand. "Vuur heeft lucht nodig". Wie de ander wil veranderen en knechten doodt alle affectie.
We zijn nooit 100% twee, maar we kunnen en willen ook niet 100% van de tijd samengesmolten (één) zijn. Wie zich bewust is van de tegenstrijdigheid om tegelijkertijd autonoom en verbonden te willen zijn, kan leren de positieve spanning tussen die twee behoeftes te optimaliseren. Wie de switch in aandacht tussen beiden weet te timen kan dit zelfs moeiteloos toepassen. Dit is de 'erotische intelligentie' die we kunnen ontwikkelen.

Waartoe dient het vrouwelijk orgasme?

Om met de deur in huis te vallen: het vrouwelijk orgasme dient evolutionair nergens toe, maar is zeker ergens goed voor.
Bij gewoon geslachtsverkeer komen weinig vrouwen klaar. Mannen wel, de functionele reden is duidelijk.
Maar dat is geen oproep om vrouwen dit genoegen te onthouden, het is een oproep om bij het vrijen juist rekening met haar te houden. Onderzoekster Elisabeth Lloyd stelt dat het orgasme een bonus is die met het vrouwelijk lichaam meekomt in het embryonale stadium. Het wordt in het vrouwenlichaam in de eerste 10 weken aangelegd zonder een functie zoals de tepels bij een man ook zonder functie worden aangelegd.
Moet er dan nog meer over het onderwerp worden gezegd? Nou nee, maar vrouwen hoeven zich in ieder geval niet schuldig te voelen. Wanneer ze wel klaar willen komen, dan is het zaak om aan te geven hoe ze het wel willen. Elk pad naar een vrouwelijk orgasme is een goede.
En welke man wil daar nu niet rekening mee houden?

Maar je hebt volgens Mary Roach helemaal geen man of genitaliën nodig legt zij uit op deze video.

Een nieuwe glansrol voor ouder wordende vrouwen

Volgens fotograaf Erwin Olaf, zelf homoseksueel, blijft de mens tot aan zijn dood geil en erotisch. In de Volkskrant van 2 maart wordt deze stelling gestut, maar niet onderbouwd met zijn erotische foto’s van bejaarde vrouwen. Speak for yourself, Erwin. Niet iedereen vindt PlayBoy Patricia Paaij een goed rolmodel om de aandacht van mannen te trekken.

Hoewel uit onderzoek blijkt dat het libido niet afneemt in de overgang, ervaren veel vrouwen in de overgang een dip in hun seksleven. "Ik wil gewoon aandacht, meer niet". De partner voelt zich opzij gezet en kan niet meer tot haar doordringen.
De oudere vrouw kan niet meer concurreren met jonge vrouwen en wordt in het lange huwelijk niet meer zo enthousiast ondersteund door haar echtgenoot, die soms ook graag zijn ogen elders de kost geeft op bijvoorbeeld rokjesdag. Ze worden onzeker en weten niet goed hoe zij hun rol opnieuw kunnen of sterken nog: willen invullen. Sommige vrouwen willen een time-out, een "mannenpauze". Na jaren van geven zoeken ze weer de balans met nemen.
Oudere mannen worden minder macho en vinden het prima wanneer hun echtgenote meer initiatief neemt tot iets anders. Maar dan moet je als vrouw wel uit je afwachtende rol stappen en weten hoe echt contact te maken om samen uit te zoeken hoe je verder met elkaar wilt in de tweede levenshelft.

Gynaecologe Christiane Northrup laat in haar boeken niet alleen zien welke veranderingen vrouwen tussen de 40 en 55 kunnen verwachten, maar ook hoe de overgang een nieuwe fase kan inluiden van innerlijke ontwikkeling, spiritueel en creatief. Deze levensfase is in de visie van dr Northrup niet een periode van verlies, maar juist een bron van kracht, waaruit vrouwen moed kunnen putten om de toekomst tegemoet te zien en nieuwe keuzen te maken. Northrup ziet de overgang als de grootste kans voor groei in een vrouwenleven na de adolescentie.
Ze benadrukt het belang van het maken van de juiste keuzen in de tweede levensfase, zoals op het gebied van bijvoorbeeld relaties of voeding - keuzen die bepalend kunnen zijn voor gezondheid en welbevinden gedurende de rest van je leven.


Seks op de school van het leven

Van een boekbespreking uit de Volkskrant door Peter Giesen op 6 oktober:
De Botton is een filosoof die zegt dat hij mensen gelukkiger wil maken. Meer denken over seks verschijnt in een reeks korte boeken van zijn School of Life, een instituut dat filosofie en therapie combineert. Misschien zouden we beter af zijn zonder een onruststoker als seks. Maar we kunnen niet zonder, omdat hij een overwinning op onze eenzaamheid markeert, aldus De Botton. Seks bevrijdt ons uit de koude, anonieme wereld waarin we na onze kindertijd terechtkomen. Als kleuters worden we gekoesterd door onze ouders en door leraren die onze sufste tekeningen de hemel in prijzen. Maar op een kwade dag komen we erachter dat de wereld wreed oordeelt en prestaties eist. Door seks kunnen we even aan deze eenzaamheid ontsnappen. Als een ander ons toelaat, worden we eindelijk weer geaccepteerd zoals we zijn, met al onze tekortkomingen en gebreken.
Tot zover de Volkskrant.

En zo is het maar net. Zou seks niet bestaan dan is het maar de vraag of we ons ooit letterlijk met elkaar zouden verbinden en zouden we uitsterven. De fysieke verbinding maakt dus een einde aan de isolatie en de eenzaamheid die daarvan het gevolg is.
Seks is een beetje ongemakkelijk en raar, want we willen wel graag opgaan in de ervaring maar onszelf niet voortijdig presenteren aan de ander als buiten zinnen. We zijn immers meer dan de som van onze geslachtsdelen. De ander mag wel "buiten zinnig" naar ons verlangen, maar ook niet te vroeg, want dat is niet aantrekkelijk en ook niet alsmaar.
Binnen een vaste relatie wordt het enerzijds gemakkelijker, anderzijds moeilijker. Als je gelukkig wilt worden en blijven, zoals het motto van Alain de Botton is, moet je niet zulke onrealistische verwachtingen koesteren. Je kunt niet voortdurend fantastische seks hebben. Het is onrealistisch om eeuwige trouw van je partner te verlangen.
We willen wel tijdelijk versmelten maar ook op den duur vrij blijven. Dat is een balans, waarbij je vrijheid inlevert en hopelijk meer verkrijgt. Als de kwaliteit van de verbinding goed blijft, blijf je waarschijnlijk ook gelukkig.

Schrijver en psychoanalyticus Paul Verhaeghe sprak naar aanleiding van de gevolgen van de coronacrisis over de behoefte aan intimiteit:
“Over het algemeen geldt dat er twee fundamentele gerichtheden in ons zitten: zo dicht mogelijk bij de ander willen zijn, versmelten met hem of haar, één willen worden (en ja, vrijen is daarvoor perfect), versus alleen en autonoom willen zijn, je eigen ding willen doen, los van de ander. De twee tendensen wisselen elkaar af, doorheen ons leven, maar ook zelfs doorheen de dag (je wil ’s morgens niet met mij aan tafel zitten). Opvallend: wanneer we door externe omstandigheden in één van beide richtingen gedwongen worden, dan verlangen we naar het andere. En dat is nu uitdrukkelijk het geval".


Wat spiegelt Facebook?

Vriendelijk smoelenboek?

De titel van dit blog is een variant op de titel van het boek van de Amerikaanse schrijver Ben Mezrich over Mark Zuckerberg en de oprichting van Facebook, getiteld The Accidental Billionaires: The Founding of Facebook, A Tale of Sex, Money, Genius, and Betrayal. Facebook is zo succesvol omdat het mensen over de hele wereld samenbrengt, maar de ironie wil dat juist dit succes twee beste vrienden (oprichters van Facebook) uit elkaar dreef.
Het bedrog weerspiegelt niet alleen in de groeistuipen van het bedrijf, maar ook in de foto’s van haar gebruikers. Bijna alle foto’s gaan over hoe goed het met hun gaat op een letterlijk niet oprechte manier: iedereen gaat voor de fotograaf met de hoofden tegen elkaar aanstaan. Het resultaat is een scheef beeld van hoe we ons met elkaar verhouden. Zodra er geknipt is, gaan we weer op afstand van elkaar staan.

Status, fake it until you make it

In De virtuele spiegel schetst Koen Damhuis (1987) het portret van zijn eigen generatie, de Facebookgeneratie, die digitaal meer en meer met elkaar deelt, maar achter de perfecte zelfbeelden vooral vecht tegen zichzelf. Stap voor stap ontleedt hij de oprukkende kijk-en-vergelijkcultuur, die ook aan de basis van Facebook lag. Zijn analyse roept de vraag op of we niet vaker de ogen moeten sluiten om te zien wat er werkelijk toe doet. In hoeverre houdt Facebook ons een spiegel voor? Wat is de relatie tussen statusangst en statusupdates? En hoe kunnen we ons verhouden tot al die geweldige Facebookvrienden?



Paradoxaal exhibitionisme

We luisteren mensen af, bespieden ze en hongeren naar intieme details. Intussen beschermen we onszelf door muren te bouwen en firewalls aan te leggen. Het is paradoxaal: hoe meer we ons afschermen voor gluurders en afluisteraars, hoe exhibitionistischer we tegelijkertijd worden. Sociale media als Twitter en Facebook lopen over van de zelfontboezemingen. Zie mij! De begrippen privé en publiek, intimiteit en intimidatie zijn dringend aan vernieuwing toe, zo betoogt Jensen in Echte Vrienden. Daarna had ze er genoeg van en schreef Dag Vriend! Intimiteit In Tijden Van Facebook, Geenstijl En Wikileaks.

Waarom Facebook pijn kan doen

Uit onderzoek door de Humboldt universiteit uit Berlijn dat de top drie redenen waarom Facebook pijn doet is:
1. anderen lijken een leuker leven te leiden;
2. er wordt niet of nauwelijks gereageerd op berichten;
3. het knagende gevoel dat je je tijd beter kunt besteden.

Jongeren onder de 35 jaar raken met name ontgoocheld en vertonen burn-outverschijnselen, omdat ze niet kunnen voldoen aan de verwachting. Ze zien op sociale media zoals Facebook en Twitter dat hun vrienden en vriendinnen het allemaal wél goed voor elkaar lijken te hebben, met talloze vrolijke vakantiefoto's, hippe evenementen, en etentjes in restaurants.


Macht en seksueel geweld

Een commissie onder leiding van Wim Deetman onderzocht eind 2011 hoeveel jongeren in de periode na de Tweede Wereldoorlog tot begin jaren ’80 geconfronteerd zijn met seksueel misbruik.
De kans op ongewenste seksuele benadering was voor minderjarigen in een instelling twee keer zo groot als het landelijk gemiddelde van 9,7 procent.
Daarbij is geen verschil tussen instellingen met en zonder rooms-katholieke achtergrond. De commissie schat dat enkele tienduizenden minderjarigen in de afgelopen decennia te maken hadden met grensoverschrijdend seksueel gedrag.
Dit aantal wijkt nauwelijks af van misbruikcijfers onder niet-katholieken in Nederland.

Mensen met een verstandelijke beperking zijn vaker slachtoffer van seksueel geweld dan mensen zonder beperking. Ook is het seksueel geweld ernstiger, en zijn de plegers meestal bekenden van het slachtoffer.
61% van de vrouwen en 23% van de mannen met een verstandelijke beperking heeft een vorm van seksueel geweld meegemaakt, variërend van op een kwetsende manier aangeraakt worden tot verkrachting. Dit is hoger dan in de algemene bevolking. Bij vrouwen met een lichamelijke beperking is dit cijfer 35% en bij mannen 15%. Die percentages worden hoger als er naar specifieke vormen van seksueel geweld wordt gevraagd. Een aanzienlijk deel van het seksueel geweld heeft zich in de jeugd afgespeeld, met name bij mensen met een lichamelijke of zintuiglijke beperking. Ook mannen met een lichamelijke of visuele beperking bleken met name op jonge leeftijd vaker seksueel geweld te hebben meegemaakt dan mannen zonder beperking.

Ook in het buitenland is seksueel misbruik aan de orde. In de volgende cijfers gaat het om vrouwen en het instituut huwelijk. Het percentage is vergelijkbaar met seksueel misbruik binnen RK instituten (bijna 20%).
Bijna 20 procent van de vrouwen in de VS is ooit verkracht. Onder de mannen is dat maar 1 op de 71. Bij meer dan de helft van de verkrachte vrouwen was de dader een (voormalige) partner. Bij een op de acht verkrachte vrouwen was de dader een lid van de eigen familie.

Het gaat bij de seksuele misbruik niet op de eerste plaats om seksuele bevrediging. Het gaat om misbruik van macht door seksueel geweld. De seksualiteit wordt als middel of “wapen” gebruikt, om macht uit te oefenen. Seksueel misbruik is niet een gewelddadige vorm van seksualiteit, maar een seksuele vorm van geweld.

Volwassenen die in hun jeugd ernstig, langdurig misbruikt zijn kunnen klachten krijgen op vier gebieden:
  1. Psychische klachten. De angst die het kind als slachtoffer heeft meegemaakt kan zich later uiten in angsten, paniekreacties, depressiviteit en slaapproblemen. Die reacties treden vooral op in situaties die lijken op de vroegere gebeurtenissen. Bijvoorbeeld, er niet tegen kunnen ergens alleen te zijn en bang te zijn achtervolgd te worden.
  2. Relationele problemen. Een kind dat zich gebruikt en verraden voelt door iemand van wie het afhankelijk was, kan op latere leeftijd anderen nog maar moeilijk vertrouwen. Dat gaat gepaard met gevoelens van machteloosheid, onzekerheid, nietswaardigheid en eenzaamheid. Soms kan dat leiden tot problemen bij het opvoeden van de eigen kinderen.
  3. Seksuele problemen. Seksuele toenaderingspogingen van de partner roepen meteen onaangename herinneringen op aan het misbruik. Bij sommigen is sprake van afkeer van partners en aanrakingsangst. Eigen kinderen worden heel angstig gemaakt voor mogelijk misbruik.
  4. Gezondheidsklachten. Soms ontstaan lichamelijke problemen, zoals hoofdpijn, buikklachten, rugpijn, maagklachten en hyperventilatie, zonder dat daar een aanwijsbare lichamelijke oorzaak voor is.

De ernst van de gevolgen kan groter worden naarmate:
  • de afhankelijkheidsrelatie tot de pleger groot is (bijvoorbeeld een ouder, leerkracht, verzorger, hulpverlener of leidinggevende).
  • de duur en de frequentie van het seksuele misbruik hoog is.
  • de seksuele handelingen ingrijpend zijn.
  • er geweld en/of dwang door de pleger is toegepast.
  • het slachtoffer jonger is toen het misbruik begon.
  • er sprake is van een of van meerdere plegers.
  • de omgeving het slachtoffer niet gelooft of de schuld bij het slachtoffer legt.

bronnen: nu.nl; begrensdeliefde.nl

Bespiegelingen van een spiegoloog

"Eenheid en veelheid, dat is altijd spannend"

Willem de Ridder is spiegoloog. Dat houdt in dat hij van mening is dat alles wat we zien vooral weerspiegelt wat we projecteren van onszelf op de wereld. Dat “autistische” gegeven kunnen we positief gebruiken om de eenheid met de ander te zoeken. Want als we allemaal een aspect van dezelfde eenheid zijn, waarom zouden we dan niet van onszelf houden? Onszelf kunnen we het beste overzien en sturen. Alle liefde die we naar onszelf brengen, laten we ook naar de ander stromen. Daarmee bevorderen we dus, gek genoeg, de eenheid door eerst en vooral goed voor onszelf te zorgen. In de opvatting van de Ridder gaat die eenheid zelfs zo ver dat hij vindt dat elke levende cel in het universum communiceert met alle andere levende cellen.
De Ridder is ook een doener en daarom heeft hij overal fanclubs opgericht, niet van zichzelf, maar van jezelf.
De Ridder is vooral verhalenverteller. Op humorvolle, eigenzinnige en onverwachte wijze geeft hij zijn bespiegelingen op man-vrouw verschillen, seksualiteit en over de loop van de geschiedenis in de richting van emancipatie. Als je de tijd en het lef hebt, luister dan eens naar zijn optreden in Paradiso via deze link die niet (direct) is wat het lijkt.
Deze korte tekst is slechts een vage afspiegeling van de veelzijdigheid van Willem de Ridder. Wil je zijn levensfilosofie (verwant aan Byron Katie, het boeddhisme, The Secret, etc.) van allerlei kanten bekijken, kijk dan op zijn site. Willem de Ridder lijkt geen geheimen te hebben. Hij deelt alles (en dat is veel en lang) met je vanuit de wetenschap dat elk oordeel een weerspiegeling is van jouw eigen projectie.

Echte sex

In haar boek McSex De pornoficatie van de samenleving pleit Myrthe Hilkens voor een herwaardering van de seksualiteit en van het vrouwbeeld.
Pubers krijgen via de media (videoclips en Internet) een verwrongen vrouwbeeld en geen goed zicht op wat “echte sex” inhoudt. Scholen en ouders zouden een rol kunnen spelen, maar beperken zich vaak tot het opnoemen van de gevaren van onveilig vrijen.
Ouders zijn niet snel een aantrekkelijke gesprekspartner voor het kind omdat de meeste ouders eigenlijk het moment van experimenteren willen uitstellen en kinderen niet graag toegeven dat zij al lang met het onderwerp bezig zijn.
Oudere feministen zijn milder over de gevolgen van de door hun bevochten seksuele vrijheid, immers zij hebben het ook zelf moeten uitzoeken en zijn ook goed terecht gekomen. Maar dat is een bevoorrechte groep, die meer de mogelijkheden ziet en sex niet als een verplichting ziet.
Er is dus niemand die het goede voorbeeld geeft. Pubers zijn op het eigen inzicht overgeleverd. De meesten zullen dit goed verwerken, maar een kleine groep, veelal laag intelligente mannen en vrouwen, lopen schade op of een misvormd beeld van hoe het zou kunnen zijn.

Deze onwezenlijke situatie vraagt moed van alle betrokkenen: pubers, ouders, leraren, media-medewerkers en politici om het gesprek aan te gaan. Niemand kan het eigen sexuele gedrag als voorbeeld stellen, daarvoor is het te persoonlijk en eigenlijk ook niet interessant voor het kind. Wat wel kan is een gesprek over wat “echt” is. Want daarin kan jong en oud elkaar vinden. Ook voor ouderen is het zaak om de ingesleten gewoontes in de slaapkamer af en toe eens tegen het licht te houden met de vraag of het “echt nog gaat zoals zij het eigenlijk willen”.
Het antwoord op die vraag verschilt ook in tijd en is geheel afhankelijk van de eigen integriteit en de kwaliteit van de echtelijke communicatie. Het jezelf realiseren dat dit allemaal niet vanzelfsprekend is, kan een opening bieden in het gesprek met de jong volwassene. Dat je het als ouder soms wel weet, maar soms ook weer de greep dreigt te verliezen op het “echte” contact.
In de emancipatie tussen man en vrouw is het zoeken naar balans in gelijkwaardigheid ook een doorgaande afstemming. Het wordt tijd dat politici en mediamakers meer tijd en ruimte inruimen om het “echte” verhaal van vrouwen zelf aan te horen. Bevochten vrijheid moet toch elke keer weer opnieuw besproken worden om te bepalen of de hedendaagse uitwerking de bedoeling van alle betrokkenen is en instemming van de meerderheid heeft.
Myrthe Hilkens: McSex de pornoficatie van onze samenleving (bol.com).

Zie ook het artikel "wat is echte liefde?".

Sex is geen plicht of ruilmiddel

Jonge pubers hebben in de randstad sex als tegenprestatie.
Liddie Austin schreef al in Opzij, December 2001: sinds de jaren zestig, zeventig is seks de normaalste zaak van de wereld: in de media, op straat, overal komt seks ons tegemoet. Maar waarom hebben zoveel vrouwen er dan nog problemen mee? Waarom doen dertigers in vaste relaties `het' nauwelijks nog? Waarom kunnen jonge meiden nog steeds moeilijk hun grenzen bepalen?

Klik hier voor het volledige artikel.
Zie ook socioloog Cas Wouters over de jeugd en de lustbalans.

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (15) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (2) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (51) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (162) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (14) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (2) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (12) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (33) eenzaamheid (8) ego (45) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (13) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (51) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (79) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (35) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (41) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (12) ideaalbeeld (2) identificatie (10) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (12) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) l (1) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (8) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (97) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (20) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (14) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (1) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (1) motto (1) mystiek (5) nabijheid (2) narcisme (4) natuur (5) negatie (16) neti neti (3) niet doen (22) NLP (1) non-duaal bewustzijn (6) non-dualiteit (41) omdenken (7) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (1) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (1) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (15) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (18) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (2) verwondering (2) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (90) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (23) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (10)