Stoïcijnse rust, synchroniciteit en evenwaardig contact
De eerste helft van een mensenleven staat vaak in het teken van leren. Ouders, leraren en de overheid wijzen ons de weg: we moeten kennis vergaren, vaardigheden ontwikkelen en zo toegang krijgen tot studie en werk. Ook ik heb dat kronkelige pad bewandeld. Met mijn pensionering merkte ik dat de balans verschoof. Waar ik ooit gedreven werd door de vraag wat ik moest leren, houd ik mij nu meer bezig met afleren.
Afleren klinkt misschien als verval of verlies, maar het is een bewuste keuze. Het is het opsporen en loslaten van overtuigingen die meer last dan vrijheid geven. Het is leven vanuit de via negativa, de apofatische benadering: niet zozeer benoemen wat iets is, maar ontdekken wat het níet hoeft te zijn. Wat overblijft is ruimte, ruimte voor vrijheid, ontvankelijkheid en nieuwe betekenis. De Gouden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet, is een universeel voorbeeld.
Afleren en stoïcisme
De stoïcijnen wisten al dat niet alles in onze macht ligt. Hun kernwijsheid is: onderscheid maken tussen wat je kunt beïnvloeden en wat niet. Veel overtuigingen die ons vasthouden -“ik moet succes hebben”, “anderen moeten mij begrijpen”, “het leven moet rechtvaardig zijn”- gaan juist over zaken die buiten onze macht liggen. Afleren betekent hier: terugtreden van deze illusies en je oefenen in aanvaarding.
De stoïcijnse houding sluit direct aan bij het apofatische pad: door los te laten wat buiten onze invloed ligt, openen we de ruimte om krachtig en rustig te handelen binnen wat wél mogelijk is.
Synchroniciteit: ruimte voor betekenisvolle toevalligheden
Wanneer overtuigingen en verwachtingen worden losgelaten, komt er ook ruimte om opmerkzaam te zijn voor synchroniciteit: de ervaring dat toevallige gebeurtenissen betekenisvol samenvallen. Het leven blijkt soms een subtiele samenhang te tonen die zich niet laat afdwingen of plannen.
Wie de apofatische houding beoefent, staat open voor zulke momenten. Niet omdat ze rationeel verklaard kunnen worden, maar omdat ze richting geven of onverwachte inzichten brengen. Synchroniciteit wordt zo niet een bewijs, maar een uitnodiging: vertrouw dat er in het loslaten van controle iets kan oplichten wat jou verder brengt.
Evenwaardigheid als levenshouding
Afleren heeft niet alleen een innerlijke, maar ook een relationele dimensie. Veel van onze overtuigingen hebben te maken met hiërarchie: beter willen zijn dan een ander, jezelf meten of juist tekortgedaan voelen. Door die kaders los te laten, door niet doen, ontstaat ruimte voor evenwaardigheid, maar ook voor flow.
Evenwaardigheid betekent niet dat iedereen hetzelfde is, maar dat ieder mens met respect wordt benaderd. Het is het afleren van superioriteitsdenken en het oefenen in gelijkwaardig contact. Wie zichzelf bevrijdt van de drang om zich boven of onder een ander (ook een dier) te plaatsen, ontdekt de mildheid van echte ontmoeting.
Voordelen van de apofatische levenshouding
Het afleren van belemmerende overtuigingen en het accepteren van leegte levert veel op.
- Innerlijke vrijheid: minder gevangen in verwachtingen, flexibeler in handelen.
- Stoïcijnse rust: onderscheid maken tussen wat je wel en niet kunt beïnvloeden vermindert spanning.
- Ontvankelijkheid: ruimte om synchroniciteit en onverwachte wendingen als betekenisvol te ervaren.
- Evenwaardigheid: meer gelijkwaardig contact met anderen, minder behoefte aan oordeel of competitie.
- Spirituele
verdieping: leven in vertrouwen dat het mysterie groter is dan je
overtuigingen.
Ruimte laten voor een open einde
De apofatische levenshouding is geen leegte, maar een weg naar vervulling. Door los te laten wat niet helpt, ontdek je opnieuw wat wezenlijk is. Stoïcisme helpt om helder te zien wat binnen je invloed ligt. Synchroniciteit leert je vertrouwen in de betekenis van het onverwachte. Evenwaardigheid herinnert je eraan dat vrijheid niet alleen persoonlijk is, maar ook relationeel.
Afleren is daarmee geen verlies, maar een vorm van
winst: de winst van ruimte, rust en respect: voor jezelf, voor anderen en voor
het leven zelf. In die geest sluit dit essay aan bij de gedachte van Martin
Buber in Ik en Jij: het leven krijgt diepgang waar de ontmoeting tussen
mensen niet wordt belemmerd door overtuigingen, maar gedragen wordt door
werkelijke wederkerigheid. Wat daarna volgt, laat zich niet vastleggen, het blijft
open en juist daarin ligt de vrijheid.
