Sekse stereotype rollen
De invulling van rollen voor mannen en vrouwen verandert over de tijd. Er zijn overwegingen die leiden tot gelijkheid en andere die leiden tot ongelijkheid. Wat betekent dat voor de emancipatie?
De trage vooruitgang in de emancipatie tussen man en vrouw, ondanks brede instemming en steun voor gelijkheid, kan verklaard worden door verschillende factoren die elkaar versterken.
- Culturele en historische patronen
Traditionele genderrollen zijn diep geworteld in cultuur en geschiedenis. Ze hebben eeuwenlang de maatschappelijke structuren bepaald en zijn moeilijk te doorbreken, zelfs als mensen zich bewust zijn van hun nadelen. - Onbewuste vooroordelen
Veel ongelijkheid is subtiel en werkt door in de vorm van onbewuste vooroordelen. Mensen kunnen onbedoeld aannames maken over wat mannen en vrouwen wel of niet kunnen, wat leidt tot ongelijke kansen of verwachtingen. - Machtsstructuren
Traditionele machtsstructuren, waarin mannen vaak meer posities van invloed bekleden, kunnen verandering belemmeren. Zij hebben soms onbewust belang bij het in stand houden van de status quo, omdat het hun positie in gevaar kan brengen. - Sociale normen en verwachtingen
Maatschappelijke druk om aan genderverwachtingen te voldoen blijft sterk. Zo kunnen mannen zich verplicht voelen om competitief en dominant te zijn, terwijl vrouwen worden aangemoedigd om verzorgend en meegaand te zijn. Dit beperkt vrijheid van keuze voor beide geslachten. - Stereotypering in de media
Beeldvorming in media versterkt vaak genderstereotypen, wat het moeilijk maakt om een werkelijk evenwichtige representatie van mannen en vrouwen te zien. Dit beïnvloedt hoe mensen zichzelf en elkaar zien. - Balans tussen werk en privé
De ongelijke verdeling van zorg- en huishoudelijke taken blijft een groot struikelblok. Zelfs wanneer vrouwen dezelfde kansen krijgen in het werkveld, dragen ze vaak de meeste verantwoordelijkheid thuis, wat hen beperkt in hun professionele groei.
Hebben stereotypen ook voordelen?
Er kunnen aantrekkelijke aspecten zijn voor zowel mannen als vrouwen om sekse-stereotypen in stand te houden, omdat deze stereotypen vaak een vorm van zekerheid, sociale goedkeuring en zelfs voordelen bieden.
Voor mannen
- Machtspositie en status
Traditionele mannelijke rollen zoals die van kostwinner en leider bieden sociale status en macht. Dit kan aantrekkelijk zijn, omdat het zorgt voor een duidelijke positie in de samenleving en in relaties. - Vermijding van kwetsbaarheid
Stereotypen die mannen neerzetten als sterk, onafhankelijk en emotioneel beheerst, kunnen mannen helpen om zich te beschermen tegen de kwetsbaarheid die komt kijken bij het tonen van emoties of het vragen om hulp. - Sociale waardering
Mannen die zich conformeren aan het stereotype van de sterke, rationele en prestatiegerichte figuur ontvangen vaak erkenning en waardering van de maatschappij.
Voor vrouwen
- Zekerheid in zorgende rol
De traditionele rol van vrouwen als verzorgers of emotionele steunpilaren biedt vaak een vorm van zekerheid. Het maakt hen onmisbaar binnen relaties en gezinnen, waardoor ze controle over bepaalde situaties kunnen behouden. - Bescherming en afhankelijkheid
Sommige vrouwen voelen zich comfortabel in de rol van de verzorgde of beschermde partij, omdat het hen vrijwaart van bepaalde verantwoordelijkheden, zoals die van kostwinner. Dit kan aantrekkelijk zijn wanneer het sociale en financiële zekerheid biedt. - Sociale goedkeuring
Voldoen aan het stereotype beeld van de verzorgende, ondersteunende vrouw wordt vaak beloond met maatschappelijke acceptatie en waardering, wat zorgt voor een gevoel van veiligheid en bevestiging.
Voor beide partijen
- Duidelijke rolverdeling
Genderstereotypen bieden houvast en duidelijkheid in relaties. De traditionele verdeling van taken en verantwoordelijkheden kan overzichtelijk zijn en spanningen verminderen over wie wat moet doen. - Relationele dynamiek
Voor sommigen kunnen traditionele genderrollen ook een vorm van aantrekkingskracht en dynamiek in relaties bieden. Bijvoorbeeld de man als ‘beschermer’ en de vrouw als ‘verzorgende’ kan aansluiten bij eeuwenoude beelden van romantiek.
Ondanks de beperkingen die deze stereotypen opleggen, kunnen ze dus voor beide partijen voordelen bieden, wat bijdraagt aan hun voortbestaan. Deze voordelen gaan vaak gepaard met verlies van vrijheid of persoonlijke ontwikkeling, wat op de lange termijn problematisch kan zijn.
De strijd opgeven, helpt dat?
Er is ook nog de visie Simone de Beauvoir wanneer zij uitlegt dat sommige vrouwen zich lijken neer te leggen bij stereotypering omdat zij daarmee comfortabel een voortdurende strijd ontlopen.
Simone de Beauvoir biedt een diepgaande visie op waarom sommige vrouwen ervoor kiezen om zich neer te leggen bij sekse-stereotypen. In "De tweede sekse" stelt ze dat vrouwen in een patriarchale samenleving soms de positie van "De Ander" accepteren, omdat dit hen vrijwaart van de voortdurende strijd om volledige autonomie en verantwoordelijkheid.
Volgens de Beauvoir hebben vrouwen in zo’n systeem de keuze om …
... autonoom te zijn en hun vrijheid te claimen.
Dit betekent dat ze zichzelf zien als gelijke aan mannen, met dezelfde verantwoordelijkheden en uitdagingen. Deze keuze vereist echter voortdurende strijd, omdat ze actief moeten vechten tegen de maatschappelijke structuren en verwachtingen die hen beperken.... zich neer te leggen bij een ondergeschikte positie.
Deze keuze kan aantrekkelijk zijn, omdat het comfort en stabiliteit biedt zonder de constante noodzaak om te strijden voor vrijheid. Vrouwen die deze positie accepteren, krijgen vaak toegang tot bescherming en zorg van mannen, wat hen de last van volledige verantwoordelijkheid en existentiële vrijheid bespaart.
De Beauvoir stelt dat veel vrouwen ervoor kiezen om zich vast te houden aan deze traditionele rol, omdat het hun leven eenvoudiger maakt. Door het stereotype van de afhankelijke en verzorgende vrouw te omarmen, vermijden ze de onzekerheden en risico's die gepaard gaan met volledige zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. In die zin biedt deze ondergeschiktheid een zekere mate van veiligheid en rust, maar tegen de prijs van hun vrijheid en authenticiteit.
Voor de Beauvoir is deze keuze problematisch, omdat vrouwen zichzelf dan reduceren tot objecten in plaats van zichzelf als subjecten te zien die hun eigen lot bepalen. Ze verworden tot wat zij noemt de "eeuwige vrouwelijke", een constructie van het patriarchaat, wat hen verhindert om als volledig vrij en autonoom individu te leven.
In het kort: door de stereotypering te omarmen, kunnen vrouwen zichzelf tijdelijk vrijwaren van de complexiteit en onzekerheid van vrijheid. Maar volgens de Beauvoir is dit een vorm van zelfverloochening, omdat het hen verhindert om hun volledige potentieel als vrije individuen te realiseren.
Meer lezen over de Beauvoir en emancipatie, zie Evenwaardigheid is niet vanzelfsprekend.
