Het gevecht om de waarheid
Waar twee vechten wordt gezegd "daar hebben twee schuld". Er wordt gesuggereerd dat beiden dan ook evenveel schuld hebben en dat "de waarheid in het midden ligt".
Het idee achter deze uitspraak is dat extremen vaak onrealistisch of onpraktisch zijn en dat de waarheid vaak ergens tussen deze extremen ligt. Dit kan betekenen dat beide partijen een deel van de waarheid in hun standpunt hebben, maar ook dat er vaak compromissen nodig zijn om tot een werkbare oplossing te komen.
Hoewel deze uitspraak in sommige gevallen nuttig kan zijn als een manier om een evenwichtige benadering van de waarheid te bevorderen, is het belangrijk om op te merken dat dit niet altijd het geval is. Er zijn situaties waarin een van de uitersten meer waarheid bevat dan de andere, en het is belangrijk om open te staan voor deze mogelijkheid.
Bovendien kan het idee van "de waarheid ligt in het midden" leiden tot het idee dat het altijd nodig is om een compromis te vinden tussen verschillende standpunten, zelfs als dit compromis niet de beste oplossing is. Het is daarom belangrijk om altijd de feiten en het bewijs te onderzoeken en te streven naar een objectieve en eerlijke beoordeling van de situatie om de beste oplossing te vinden, in plaats van simpelweg vast te houden aan het idee van het midden.
Waarom zien we de waarheid over het hoofd?
Over het algemeen kan worden gesteld dat mensen op verschillende manieren met de waarheid omgaan, afhankelijk van hun persoonlijke overtuigingen, ervaringen en omgeving.
Sommige mensen zijn bijvoorbeeld erg gehecht aan de waarheid en hechten er veel waarde aan om altijd eerlijk en oprecht te zijn. Anderen vinden het misschien minder belangrijk en zijn eerder geneigd om situaties te manipuleren om hun eigen doelen te bereiken.
Daarnaast kunnen mensen ook verschillende reacties hebben op de waarheid, afhankelijk van hoe ze zich er emotioneel bij betrokken voelen. Als de waarheid bijvoorbeeld hen of hun dierbaren beïnvloedt, kunnen ze zich defensief of ontkenning gedragen. Dit komt doordat de waarheid vaak confronterend en ongemakkelijk kan zijn, en het kan moeilijk zijn om ermee om te gaan.
Het is ook mogelijk dat mensen de waarheid niet opmerken, zelfs als deze voor de hand ligt. Dit kan te wijten zijn aan verschillende factoren, zoals een gebrek aan kennis of begrip, cognitieve biases of zelfs een bewuste keuze om de waarheid te negeren.
Projectie verblindt
Mensen kunnen onbewust hun eigen gedachten, gevoelens en eigenschappen op anderen projecteren, waardoor ze de realiteit anders zien dan het werkelijk is. Dit kan ertoe leiden dat mensen alleen de informatie zien en accepteren die past bij hun eigen overtuigingen en verlangens en informatie negeren die niet past bij hun wereldbeeld. Dit kan ertoe leiden dat mensen de waarheid niet zien, zelfs wanneer deze voor hun ogen ontvouwt.
Om te voorkomen dat we onbewust onze eigen projecties op de werkelijkheid leggen en de waarheid niet zien, is het belangrijk om ons bewust te zijn van onze eigen overtuigingen en verlangens en om open te staan voor verschillende perspectieven en informatie. Door kritisch na te denken over de informatie die we ontvangen en onze eigen vooringenomenheid te erkennen, kunnen we ons vermogen om de waarheid te zien verbeteren en ons begrip van de wereld om ons heen vergroten.
De ultieme werkelijkheid en waarheid kunnen niet in concepten worden gevangen. Er kan hoogstens naar worden verwezen.
Op zoek naar de waarheid
Het trilemma van Agrippa stelt dat geen enkele waarheid of aanname met zekerheid vast te stellen is. Bij het uitpluizen van bewijzen (en de daaronder liggende onderbouwingen) komt men uit op een doodlopend spoor.
- Men loopt tegen een regressie-probleem aan. Immers alle bewijzen zijn onderbouwd door onderliggende bewijzen. Men zal tot in het oneindige door moeten gaan met onderbouwen.
- Men komt uit bij een niet-bewijsbare aanname, een axioma.
- Men komt terecht in een cirkelredenering. Een bewijs wordt ondersteund door een eerder genoemd bewijs. “Het is zo omdat het zo is”.
In haar column in de Volkskrant schrijft filosoof Marjan Slob 20 mei over waarheidspijn. Ze pleit erover om geesteswetenschappers die een studie hebben gemaakt van het omgaan met waarheid serieus te nemen en niet te beledigen.
Een citaat.
"Jouw verhaal over wat er in de wereld werkelijk toe doet, hoeft het mijne niet te zijn. In een democratie zullen − moeten − meerdere van zulke verhalen naast elkaar kunnen bestaan. Uit het kale feit dat jij een ander verhaal hebt dan ik, kun je niet concluderen dat één van ons twee ongelijk moet hebben. Maar – en nu nuchter blijven denken – er volgt net zo min uit dat wij allebei gelijk hebben. Noch dat in een pluralistische wereld alles ‘slechts een verhaal’ is. Logisch gesproken zijn alle drie die gevolgtrekkingen onzin. De waarheid doet er nog net zo sterk toe als in de tijd vóór de waarheidspijn. Het enige wat je nu gedwongen bent onder te ogen zien, is dat jouw waarheidszoekende verhaal niet per se de waarheid is. Dat een verhaal-met-waarheidsclaim altijd nadere toelichting vergt".
Wie afstand neemt van een gevecht om de aanspraak op de waarheid en zich verdiept in de voorgeschiedenis ziet dat de waarheid in het spreekwoordelijke midden is komen te liggen juist omdat er van alle kanten aan getrokken wordt. Het hele omstreden gebied van het duel, de dualiteit, is onderdeel van de waarheid.
De waarheid ligt niet in het midden, de waarheid is paradoxaal. Je hebt iemand nodig die je laat zien dat je niemand nodig hebt.
Wat is vervolgens de methode om achter de waarheid te komen?
Daarvoor is een dialoog nodig tussen twee mensen of meer die zich bereid verklaard hebben om open op weg te gaan naar waarheidsvinding. Zelfs dan is de kans om met zekerheid waarheid te vinden niet 100%. Er ligt dan bevrediging in het proces en niet meer in de uitkomst.
