Tussen strijd en stilte
 |
| Een wijze vrije vogel? |
De drang naar vrijheid is universeel, maar de wegen die daarheen leiden zijn verschillend. Sommige mensen (en dieren) veroveren hun vrijheid door te vluchten, anderen door te verdedigen wat hen toekomt, en weer anderen door te vechten voor hun overtuiging. Wat al deze strategieën met elkaar gemeen hebben, is dat ze voortkomen uit het gevoel dat er iets ontbreekt: ruimte, erkenning, autonomie.
Wanneer mensen onrecht vermoeden, kijken ze vaak naar hoe anderen reageren. De felste stem krijgt de meeste aandacht. Dat kan anderen op het verkeerde been zetten: ze negeren hun eigen, meer intuïtieve wijsheid en sluiten zich aan bij de luidste roep, niet per se bij de diepste waarheid.
Vrijheid vraagt niet alleen moed, maar ook inzicht. Wie altijd vlucht, verliest zichzelf. Wie altijd verdedigt, riskeert verstarring. En wie altijd vecht, loopt het risico gedood te worden – letterlijk of figuurlijk. De oude Zeloten vormen een voorbeeld van deze derde vorm: zij vochten uit religieuze overtuiging tegen Romeins gezag, tot in de dood. Hun opstelling was radicaal, hun motief oprecht, maar hun onbuigzaamheid leidde tot vernietiging.
Ook in onze tijd zien we mensen die zich met hart en ziel inzetten voor een rechtvaardige zaak. Ze nemen het op voor dieren die uitgebuit worden, of voor bevolkingen die structureel onderdrukt worden, zoals de Palestijnen. Hun woede is invoelbaar. Hun drijfveer komt voort uit compassie of verbondenheid. Maar ook hier geldt: de vorm doet ertoe. Een actie die voortkomt uit verontwaardiging kan onbedoeld leiden tot afkeer of geweld. Wie zichzelf onkwetsbaar acht vanwege het eigen gelijk, loopt het risico anderen weg te duwen – of zichzelf te verliezen in een strijd die geen einde kent.
Vrijheid vraagt ook om maat. Niet elke strijd hoeft gestreden te worden. Soms is terugtrekken een daad van zelfbehoud. Soms is verdedigen sterker dan aanvallen. En soms is stilte een diepere vorm van verzet.
Wie werkelijk vrijheid wil –voor zichzelf of voor anderen– doet er goed aan niet alleen het doel te onderzoeken, maar ook de weg ernaartoe.
Wijze mensen weten dat. Zij leggen zich niet vast op één vorm. Soms spreken zij, soms zwijgen zij. Soms grijpen zij in, soms laten zij gaan. Hun intentie is niet altijd herkenbaar voor de buitenstaander, juist omdat wijsheid geen vaste vorm heeft. In een wereld die vooral luistert naar de luidste stem, vraagt het moed om trouw te blijven aan een stille overtuiging. Maar misschien is dat wel de diepste vrijheid: niet om te doen wat je wilt, maar om te kiezen wat nodig is – ook als niemand het begrijpt, ook als niemand het ziet.
