De balans vraagt voortdurend aandacht
Sumit Paul-Choudhury, voormalig hoofdredacteur van New Scientist en opgeleid als astrofysicus, pleit in zijn boek "The Bright Side" voor een optimistische levenshouding, zelfs in sombere tijden. Hij bouwt zijn betoog op met wetenschappelijk onderzoek en historische inzichten.
In NRC wordt beschreven hoe Paul-Choudhury's zoektocht naar de betekenis van optimisme begon na de dood van zijn vrouw. Hij benadrukt dat zijn optimisme niet betekent dat alles al goed is, maar dat het een poging is om de wereld beter te maken. Zijn benadering erkent de problemen en tegenslagen in het leven, maar ziet verbetering als mogelijk.
Volgens Paul-Choudhury zijn mensen evolutionair voorbestemd om optimistisch te zijn. Deze "noodzakelijke illusie" brengt zowel individuele als collectieve voordelen: het is gezonder en spoort aan tot actie. Hoewel deze houding niet volledig realistisch is, heeft ze wel heilzame effecten. Hij beargumenteert dat zowel optimisme als pessimisme de neiging hebben zichzelf te versterken, maar de zelfvervullende voorspelling van een optimist heeft in aanleg positieve effecten.
Er zijn meerdere wegen naar Rome
Interessant genoeg ziet hij overeenkomsten tussen filosofische pessimisten en optimisten: beiden komen vaak op hetzelfde punt uit, hoewel vanuit tegenovergestelde perspectieven. Zelfs pessimistische activisten handelen uiteindelijk omdat ze geloven dat verbetering mogelijk is. Onderzoek bevestigt herhaaldelijk dat optimisme mobiliseert, terwijl diep pessimisme dat niet doet.
Paul-Choudhury's denken is beïnvloed door de Duitse filosoof Leibniz, die betoogde dat God "de beste van alle mogelijke werelden" heeft geschapen. Hij waardeert Leibniz' idee van balans: goede daden kunnen slechte effecten hebben. Veel hedendaagse problemen, zoals de klimaatcrisis, zijn onbedoelde gevolgen van vooruitgang die grote verbeteringen bracht.
Optimisme moet volgens hem een gezamenlijke onderneming zijn, geen persoonlijke hoogmoed.
Optimisme en hoogmoed liggen soms dicht bij elkaar. Je moet blijven beseffen dat je anderen nodig hebt in je optimisme, wil je de samenleving verbeteren. Het moet een gezamenlijke onderneming zijn, geen persoonlijke hubris”.
Interviewer: U vraagt zich in het boek ook af of optimisme voor u niet gewoon een ander woord is voor hoop.
„Optimisme zoals dat van Leibniz begon als een rationeel project, hoop is eerder een spiritueel begrip. Ik ben er ambivalent over. Ik spreek het liefst van optimisme als belief, een onderbouwde overtuiging. Maar je kunt niet alles in je leven beredeneren. Er zit iets van beide in het boek”.
Tot zover NRC.
Tot slot plaatst Paul-Choudhury zijn concept van optimisme tussen een rationeel project en spirituele hoop. Hoewel hij de voorkeur geeft aan optimisme als onderbouwde overtuiging, erkent hij dat niet alles in het leven beredeneerd kan worden.
