Wantrouwen als overlevingsstrategie

Wanneer voelen gevaarlijk werd, werd wantrouwen veilig

Sommige mensen hebben hun leven lang geworsteld met het verschil tussen wat anderen zeggen en wat ze daadwerkelijk voelen of bedoelen. Ze zijn keer op keer geconfronteerd met dubbele boodschappen, met geruststellingen die niet geruststelden, met “het gaat prima” terwijl alles in hun lijf zei: dit klopt niet. Op een gegeven moment houdt het op. Het vertrouwen breekt. En dan begint het echte probleem: ze geloven niemand meer, ook zichzelf niet.

Wat begon als een scherpzinnig aanvoelen van incongruentie, wordt een overlevingsstrategie die doorslaat. Elke boodschap van een ander wordt verdacht. Elk kalmerend woord voelt als een nieuwe poging tot misleiding. Zelfs wanneer iemand oprecht zegt: “Ik heb geen probleem”, klinkt er vanbinnen onmiddellijk: “Ik geloof je niet”. Niet omdat die ander onbetrouwbaar is, maar omdat het systeem altijd op scherp staat.

Die overgevoeligheid keert zich uiteindelijk naar binnen. Het eigen gevoel, de eigen intuïtie wordt niet langer vertrouwd. Men ‘gaslight’ zichzelf, zonder dat er nog een ander nodig is. De innerlijke stem die ooit waarschuwde voor gevaar is verworden tot een stem die zelfs vrede niet vertrouwt. Er is geen rust meer, alleen alertheid.

Soms wortelt dit patroon al vroeg in de kindertijd. Bijvoorbeeld wanneer een kind opgroeit tussen ouders of oudere broers die hun woede niet kunnen beheersen. Het kind leert dan: woede is gevaarlijk. Niet alleen die van anderen, maar ook die van zichzelf. De angst om iemand anders te kwetsen wordt zo groot, dat het veiliger voelt om kwaadheid überhaupt te ontkennen. Want toegeven dat je boos bent, zou weleens het begin kunnen zijn van iets dat je niet meer kunt stoppen. Dus leer je om alles te sussen, ook vanbinnen.

En zo ontstaat een mechanisme dat ooit bedoeld was om de vrede te bewaren, maar uiteindelijk de innerlijke waarheid ondermijnt. Alles wordt gerelativeerd, gewantrouwd, genegeerd, zelfs wat wél klopt.

Toch zit juist daar de kiem van herstel: in het besef dat dit wantrouwen ooit logisch was. Het diende een doel. Het beschermde. Maar nu mag het systeem opnieuw leren afstemmen. Niet alles is verdacht. Niet elke kalmte is een dekmantel. Er zijn mensen die menen wat ze zeggen. Er zijn momenten waarop het goed is.

Het vraagt oefening om weer vertrouwen te voelen. Niet blind, niet naïef, maar zorgvuldig. Met open ogen, open hart en met de erkenning dat ook een beschadigd waarnemen weer zacht kan worden.

Soms is het grootste vertrouwen durven geloven dat iets werkelijk klopt.