Stop met groeien, maar ontwikkel je

Simone van Saarloos schrijft columns in de NRC.
Een paar citaten uit “Een positieve nee”.

In De vermoeide samenleving stelt de Duits-Koreaanse filosoof Byung-Chul Han dat de vele depressies en burn-outs worden veroorzaakt door een overmaat aan positiviteit: „Yes, we can, is de ultieme formulering voor het positieve karakter van de prestatiesamenleving”. Er is geen ruimte voor negativiteit: wie even niet kan, is een kneus.
Ook schrijft Han hoe het leven tegenwoordig „radicaal vergankelijk” is. Het werk dat we doen is alleen bedoeld om in beweging te blijven, om de verlangens van het lichaam met verdiende luxe koest te houden. Zelfs wie werk doet dat duidelijk op ‘opbouw’ is gericht – zoals een bouwvakker of beleidsmaker – weet dat er straks weer nieuwbouw is met nieuwe technieken, materialen, nieuwe informatie en regels.
Han zegt ook dat er in de huidige westerse samenleving geen ruimte is voor ‘nee’ en woede. Woede is radicaal stilstaan: „het vermogen om een toestand te onderbreken”. Voor die uitzonderlijke negatieve energie is geen ruimte. Alles draait door, positief en actief. Woede wordt gereduceerd tot behapbare ‘nare gevoelens’ en het ferme ‘nee’ wordt gladgestreken doordat ‘opbouwende kritiek’ wordt aangemoedigd. Georganiseerde weerstand hoort erbij ten behoeve van het gemak: alles moet stromen. Meedoen is belangrijk.
Tot zover de schrijver door de schrijfster geciteerd.

Rianne Philipsen, masterstudente filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen, schreef aan de Volkskrant in 2014 over de zesjes cultuur:

Van jongs af aan wordt ons verteld hoe goed we het hebben: we mogen naar school, kunnen studeren en moeten dankbaar zijn voor al onze mogelijkheden. We krijgen constant te horen dat we moeten uitblinken, excelleren, onze potentie tot het uiterste benutten. Een zesjesmentaliteit is taboe: we moeten de kansen aangrijpen die onze ouders en grootouders niet hadden. In onze moderne maatschappij, met onze capaciteiten, ligt de wereld aan onze voeten, dus moeten we er ook het beste uit halen. Deze ideeën hebben we geïntegreerd in ons eigen denken, maar maken ons, zoals Byung-Chul Han in De Vermoeide Samenleving beschrijft, moe en eenzaam.

Groeien, méér en beter
Optimaal presteren, wat velen van ons als ideaal zien, is dus niet per se voor ons als mens het beste. Het is gebaseerd op een samenleving van generaties voor ons, gericht op groeien, méér en beter. Deze idealen hebben wij ook geleerd, maar we lijken ons te verzetten tegen deze druk die we inmiddels geïnternaliseerd hebben.


Zie ook het positieve van de negatie.

Andreas Jonker schreef voor De Correspondent het volgende.

Sowieso domineert de logica van de sport – van ranglijstjes, competitie, winnaars en verliezers – inmiddels ook allerlei andere domeinen, meent Denker des Vaderlands René Gude. In zijn essay Dan maak je maar zin (2014) noemt hij dit de ‘sportificering’ van de samenleving: ‘Sporttermen doordringen het hele leven, in alle hoeken van de samenleving staan scoreborden te knipperen. Peilingen en rankings tuimelen over elkaar heen. De kwaliteit van ondernemingen, maatschappelijke initiatieven en politieke instituties toont zich achteraf in statistieken’.

Dat wat niet in cijfers te vangen valt – wat er ‘werkelijk geleerd is op school, onderzocht is in de wetenschap of politiek tot stand is gebracht’ – dat is niet meetbaar en telt niet mee. Hetzelfde geldt voor zo mogelijk nog vagere onderdelen van het leven, zoals vriendschap, ouderschap en de liefde.