Kun je ook door te onderscheiden eenheid ervaren?
Mensen kunnen ervaren door onderscheid te maken. Ze ervaren de scheiding (dualiteit) tussen zaken. Dat maakt het leven leefbaar. Je kunt ook de eenheid (non-dualiteit) ervaren. Zo komt verbinding tot stand. En die verbinding raakt weer los of wordt losgemaakt. Telkens opnieuw. Is de realiteit één of juist niet?
In dit artikel de betekenis van non-dualiteit voor het begrijpen van de realiteit en de samenhang tussen duale verschijnselen.
Non-dualiteit overstijgt niet alleen het niveau van de dualiteit. Je kunt ook "twee niveaus" onderscheiden in non-dualisme.
Niveau 1. Op dit niveau wordt non-dualisme begrepen als het overstijgen van de dualiteit van subject-object relaties. Dit houdt in dat je de illusie van scheiding tussen jezelf en de wereld om je heen doorziet. Dit is het soort non-dualisme dat vaak wordt geassocieerd met spirituele leringen en bewustzijnspraktijken.
Niveau 2. Hier wordt non-dualisme breder geïnterpreteerd als de erkenning dat dualiteit en non-dualiteit beide aspecten zijn van de totale realiteit. Dit betekent dat dualiteit (zoals onze individuele ervaringen en verschillende vormen) en non-dualiteit (de eenheid en verbondenheid van alles) beide geldig zijn op verschillende niveaus van begrip.
Met andere woorden, op dit "niveau 2" van non-dualisme wordt dualiteit niet verworpen, maar wordt het opgenomen als een aspect van de gehele ervaring. Dit idee wordt soms aangeduid als "non-dualiteit in dualiteit", waarbij de dualiteit wordt gezien als een manifestatie van een dieper non-duaal bewustzijn.
Betekenis geven aan onze ervaringen
Wat we met onze zintuigen waarnemen in de realiteit wordt voor een belangrijk deel betekenis gegeven door wat we daarvoor in het verleden menen te hebben geleerd over de te verwachten waarneming in de toekomst. We zien wat we willen zien en dat volstaat ons te kunnen handhaven als individuen die nooit helemaal zeker zijn of zij echt in verbinding staan.
Er zijn zelfs mensen die de stelling poneren dat de buitenwereld niet eens als afzonderlijke realiteit bestaat en dat we één zijn met alles wat we buiten onszelf onderscheiden. “Jij en de buitenwereld bestaan niet; dingen gebeuren en dat is alles”. Zie ook de Advaita shuffle.
Wat schieten we op met deze manier van in de wereld staan?
Het kan ons een gevoel van evenwaardigheid geven omdat we ons realiseren dat niemand als afzonderlijke eenheid of individu boven een ander staat of meer waard is. Bovendien hoeven we niet meer te bewijzen dat we er mogen zijn. Het bewijs kan niet worden geleverd en tegelijk hoeft niemand dit bewijs te leveren. Het maakt duidelijk dat we in alle diversiteit en verschillen ook minstens één ding gemeenschappelijk hebben. We staan niet meer geïsoleerd in het leven.
Maar er zijn ook mensen die anderen tot positief gedrag willen dwingen omdat “alles wat we een ander aandoen, we onszelf aandoen”. Dat kan wel zo lijken, maar dit heeft ook een manipulatief element in zich dat voorbijgaat aan het recht op autonomie. Het ondermijnt het wederzijds vertrouwen, alsof we macht over de ander willen uitoefenen. En daar waar macht opduikt verdwijnt de liefde. Liefde gedijt, dat wil zeggen: liefde kan alleen worden ervaren wanneer we met een ander vrij en open (willen) omgaan. “Liefde is” en wie pretendeert liefde te kunnen scheppen of ontvangen draagt bij aan een illusie of mythe. Een aantrekkelijke en breed gedragen mythe, dat wel, maar ook met de valkuil van frustratie omdat het tijdelijk geluk oplevert.
Verbinden en loslaten
Niemand heeft de waarheid in pacht en niemand heeft de macht om liefde te laten ontstaan of volledige eenheid te ervaren. In onze cultuur proberen we overigens wel de suggestie te wekken. Liefde stroomt en ons bewust te zijn dat we zelf weleens die stroom blokkeren of verleggen naar elders volstaat om kunnen leven in liefde. We zullen de ander de vrijheid moeten laten om de illusie te koesteren dat hij of zij als individu volledig in verbinding of helemaal los staat van de ander. In de poging om goed getimed keer op keer jezelf te verbinden met de ander en weer los te laten zit de garantie van eenheid.
