De onmogelijke zoektocht naar het garantiebewijs
Ken je dat, mensen die zichzelf voortdurend afkraken? Die bij elke fout meteen zeggen: "Zie je wel, ik ben gewoon niet goed genoeg"? Die complimenten wegwuiven en zich lijken te verschuilen achter een muur van zelfkritiek?
Op het eerste gezicht lijkt het alsof ze zichzelf straffen. Maar er zit vaak iets anders achter: een onbewuste strategie. Door zichzelf harder aan te pakken dan anderen zouden doen, proberen ze de pijn van externe kritiek voor te zijn. Het is een vorm van emotionele zelfbescherming.
De valstrik van vooruitlopende zelfkritiek
 |
| Er mogen zijn |
Maar deze strategie houdt een gevaarlijke valkuil in. Door constant in die verdedigende houding te blijven, missen ze de kans om te ontdekken hoe de wereld hen werkelijk ziet. Hun innerlijke criticus -die meestal veel harder en meedogenlozer is dan welke buitenstaander ook- wordt hun enige referentiepunt.
Het ironische is dat deze aanpak vaak contraproductief werkt. Mensen die zichzelf voortdurend kleineren kunnen juist negatiever overkomen of minder zelfvertrouwen uitstralen. Hierdoor lokken ze soms precies die negatieve reacties uit waar ze zo bang voor waren, waardoor hun angsten lijken bevestigd te worden.
De zoektocht naar het garantiebewijs
Maar er speelt nog iets anders. Diep van binnen zijn deze mensen op zoek naar iets wat ik het "garantiebewijs" noem: een absolute, onweerlegbare bevestiging van hun waarde van anderen. Ze hopen dat iemand spontaan zal zeggen: "Ik garandeer je dat je waardevol bent en er mag zijn".
Het probleem is dat ze dit nooit expliciet vragen. Ze hopen dat anderen vanzelf zullen aanbieden wat ze het hardst nodig hebben. Ze wachten op die magische zin die al hun twijfels definitief wegneemt.
Waarom het garantiebewijs niet bestaat
Maar hier ligt de kern van het probleem: zo'n garantiebewijs bestaat niet. Zelfwaarde kun je niet van buitenaf krijgen, hoe lief mensen ook zijn. Menselijke relaties werken niet met levenslange garanties over iemands bestaansrecht.
Mensen geven wel waardering, aandacht, genegenheid, liefde, maar geen absolute zekerheden. Een compliment betekent "ik waardeer dit aan je”, niet "ik garandeer voor altijd dat je waardevol bent". Vriendschap betekent "ik vind het fijn om tijd met je door te brengen”, niet "hierbij het bewijs dat je er mag zijn".
Rupsje Nooitgenoeg (bevestiging)
Het tragische is dat deze mensen vaak wel degelijk signalen van waardering krijgen, maar die niet kunnen "ontvangen" omdat het niet die absolute zekerheid is waar ze naar zoeken. Een compliment voelt dan als "leuk, maar niet genoeg". Vriendschap voelt als "fijn, maar geen bewijs dat ik echt de moeite waard ben".
Zo blijven ze hongerig terwijl er eigenlijk voedsel om hen heen is. Ze zijn zo gefocust op het vinden van die ene grote bevestiging dat ze de kleine, dagelijkse bevestigingen missen die er wel zijn.
De moeilijke waarheid
De oplossing ligt niet in meer externe validatie zoeken. Die zoektocht is per definitie kansloos, omdat anderen nooit die absolute zekerheid kunnen geven waar ze naar verlangen.
De oplossing ligt in het onder ogen zien van een moeilijke waarheid: je bestaansrecht is niet afhankelijk van wat anderen ervan vinden, ook niet van de allerliefste mensen om je heen. Je hoeft het niet te "verdienen" door perfect te zijn. Je bent er, dus je mag er zijn, vrij.
Een andere manier
In plaats van jezelf constant afkraken in de hoop dat anderen je daardoor niet kunnen teleurstellen, kun je het volgende proberen.
- Nieuwsgierig te worden naar hoe anderen je werkelijk zien, in plaats van uit te gaan van je eigen negatieve aannames.
- Kleine bevestigingen te ontvangen zonder meteen te denken "maar dat is niet genoeg".
- Te accepteren dat onzekerheid hoort bij het leven - niemand heeft garanties, en dat is oké.
- Je innerlijke criticus te herkennen als wat het is: een stem in je hoofd, niet de waarheid.
Het is een moeilijke les, want het betekent die fundamentele onzekerheid onder ogen zien in plaats van proberen hem weg te laten nemen door anderen. Maar het is ook bevrijdend: je hoeft niet meer te wachten op een garantiebewijs dat toch nooit komt.
Je mag er zijn. Niet omdat iemand anders dat bevestigt, maar gewoon omdat je er bent.
