Ware emancipatie

Eenvoudig van aard, maar moeilijk te doorzien

De manier waarop we met dieren omgaan, is een spiegel van hoe we met elkaar omgaan. Onze houding tegenover andere levende wezens onthult onze diepere opvattingen over vrijheid, respect en rechtvaardigheid. Willen we werkelijk vooruitgang boeken in het samenleven, dan moeten we begrijpen dat emancipatie van dieren en mensen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Zodra wij zeggen dat dieren ‘intrinsieke waarde’ hebben, lijkt het alsof we iets toevoegen aan hun bestaan, maar in werkelijkheid nemen we het opnieuw over. We blijven spreken over hen in plaats van naast hen. Zelfs de taal van waarden kan, hoe goedbedoeld ook, een herhaling zijn van de oude hiërarchie waarin de mens de maat van alle dingen blijft. Wat werkelijk nodig is, is dat we onze positie als beoordelaar loslaten. Niet om ons terug te trekken, maar om ruimte te maken voor de ander, niet op grond van wat wij erin herkennen, maar omdat die ander er gewoon is.

In elke emancipatiegeschiedenis zien we dit patroon terug: wie zich superieur acht, bepaalt of de ander erkend wordt. De strijd tussen wit en zwart, man en vrouw, heteroseksueel en niet-hetero ging telkens over één kernvraag: mag de ander bestaan zonder zich te moeten verantwoorden?
Emancipatie is het doorbreken van het superioriteitsdenken. Het is de beweging van bevoogding naar evenwaardigheid.

Daarom zijn rechten zo belangrijk. Niet als erkenning van een door ons toegekende waarde, maar als bescherming van het fundamentele bestaansrecht. Mensen hebben rechten opdat ze zich niet voortdurend hoeven te verantwoorden dat ze bestaan. Datzelfde principe geldt voor dieren. Rechten zijn geen beloning, maar een begrenzing van onze macht. Ze markeren de grens waar ons ingrijpen stopt en de vrijheid van een ander begint.

Ware emancipatie –van mens én dier– begint daar: bij het inzicht dat leven zichzelf genoeg is. Dat niemand hoeft te vragen of hij er mag zijn.

Niet door onze maatstaven. Maar door onze bescheidenheid.
Niet om iets toe te kennen. Maar om niets meer af te nemen.
Niet als erkenning van waarde. Maar als erkenning van vrijheid.