Over verlangen, ontvangen en het loslaten van verdienmodellen
We verlangen naar liefde. Liefde van een partner, een ouder, een vriend. We doen ons best, laten ons van onze mooiste kant zien of juist van onze kwetsbare kant, in de hoop dat er iets terugkomt. Soms gebeurt dat. Soms niet. Of niet op de manier waarop we hadden gehoopt.
Dan rijst de vraag.
Wat moet ik doen om liefde te krijgen?
Die vraag lijkt logisch. Toch zit er iets misleidends in. Liefde is geen beloning. Ze komt niet als gevolg van goed gedrag of de juiste woorden. Ze verschijnt waar ruimte is. Waar niets hoeft. Waar iemand er mag zijn zoals hij of zij is. Juist waar geen verwachting op antwoord ligt, kan liefde zich vrij bewegen.
Dat maakt het lastig voor wie smacht. Hoe laat je verlangen los als het je diepste honger is? Hoe stop je met zoeken als je leegte voelt? Hier ligt een menselijke paradox. We verlangen naar liefde en dat verlangen is echt. Maar zodra we denken dat liefde iets is wat je moet verdienen, sluiten we de deur. We wringen ons in bochten, worden onvrij, passen ons aan en voelen ons juist minder geliefd. Dan ontstaat er een kringetje: ik doe mijn best voor liefde, maar het werkt niet, dus moet ik nog meer mijn best doen.
Daarom is liefde geen prestatie. Dat inzicht is bevrijdend, maar niet eenvoudig toe te passen. Wie gekwetst is, wie tekort is gekomen, wie lang heeft gewacht, voelt verlangen als iets lichamelijks. Dat laat zich niet wegredeneren. Het vraagt tijd om vertrouwen te leren in plaats van te controleren.
Misschien helpt het om de beweging van verlangen en loslaten te zien als een weg. Geen truc. Een oefening in open zijn. Het vraagt moed om niets te forceren. Om een ander niet naar je toe te trekken, maar hem of haar te laten komen. Of niet.
Hier raakt de mythe van Orpheus aan ons thema. Orpheus daalt af in de onderwereld om zijn gestorven geliefde Eurydice terug te halen. Hij mag haar meenemen op één voorwaarde. Hij mag niet omkijken voordat ze beiden het licht hebben bereikt.
 | ||||
| Orpheus leidt Eurydice naar het daglicht Jean-Baptiste-Camille Corot (1861) |
Orpheus wil zekerheid. Hij wil weten of zij echt volgt. Hij kijkt om. Op dat moment verliest hij haar opnieuw.
Deze mythe laat zien wat er gebeurt wanneer verlangen de leiding neemt over vertrouwen. Liefde laat zich niet vastpakken, niet naar onze hand zetten, niet controleren. Ze beweegt in vertrouwen, niet in zekerheid. Hoe sterker de greep, hoe groter het verlies.
We zien een mildere versie van dezelfde beweging in veel levensverhalen. Het kind dat altijd braaf was in de hoop gezien te worden. De volwassene die te veel geeft om waardering af te dwingen. De partner die zichzelf kleiner maakt uit angst verlaten te worden. In al die gevallen staat het streven naar verdienen in de weg van ontvangen. Liefde kan pas stromen wanneer de druk eraf mag.
Filosofen en wijzen hebben dit op verschillende manieren verwoord.
Emmanuel Levinas wijst erop dat de ander ons aanspreekt voordat we klaar zijn. Liefde en verantwoordelijkheid beginnen niet bij wat wij doen, maar bij geraakt worden door het gelaat van de ander. De eerste beweging is ontvankelijkheid, niet prestatie.
Martin Buber onderscheidt Ich-Du van Ich-Es. Wanneer we de ander benaderen als Es, object, willen we controleren, gebruiken, verdienen. In een Ich-Du-ontmoeting is er geen voorwaarde. Liefde is dan niet de beloning voor gedrag, maar de ruimte waarin de ander verschijnt.
Laozi laat in het Taoïsme zien dat niet-doen vaak vruchtbaarder is dan forceren. De mens die nalaat, opent. De mens die per se wil grijpen, vernauwt. Water stroomt waar het kan. Het duwt niet. Het zoekt een weg in leegte. Zo werkt liefde ook.
Een kleine scène om dit tastbaar te maken.
De stoel bij het raam
In een hospice zat een man op een stoel bij het raam. Hij was moe geworden van proberen. Een heel leven had hij zijn best gedaan om het goede te doen. Om aardig gevonden te worden. Om rechtvaardig te zijn. Om iets te betekenen.
Nu zat hij daar. Geen carrière. Geen taken. Geen toekomstplan. Alleen de zon op de muur, het geluid van bestek in de gang en af en toe een hand op zijn schouder.
"Ik had gehoopt dat ik me geliefd zou voelen", zei hij op een ochtend tegen een vrijwilliger.
De vrouw keek hem aan. "Mag ik iets zeggen wat misschien vreemd klinkt?" vroeg zij.
Hij knikte. Alles mocht nu vreemd zijn.
"Misschien ben je niet ongeliefd geweest. Misschien stond je jezelf gewoon nooit toe het te voelen, tenzij je het had verdiend."
Er viel een stilte. Niet ongemakkelijk. Helder.
Zij vervolgde. "Veel mensen denken dat liefde iets is dat komt als beloning. Maar liefde laat zich niet opwekken door prestatie. Ze stroomt waar niets in de weg staat. Zoals zonlicht niet wacht op toestemming om op een muur te vallen."
De man keek naar het licht. Hij begon zachtjes te huilen. Niet uit verdriet. Uit herkenning. Niet omdat hij iets had gemist. Omdat hij nu iets losliet.
Vijf kernpunten om het verschil te zien
- Liefde is geen object dat je kunt verdienen. Liefde leeft in relatie en nabijheid. Wie probeert liefde te verdienen, creëert afstand.
- Wie liefde wil verdienen, schuift zichzelf een rol toe. Aanpassing vervangt authenticiteit. Liefde vraagt aanwezigheid, niet een rol.
- De ander voelt de druk. Liefde die verdiend moet worden kan als verwachting gaan knellen. Vrije liefde geeft zonder plicht.
- Wanneer je stopt met streven en eenvoudig aanwezig bent -met je onzekerheid, je zwakte, je stilte- ontstaat ruimte voor ontmoeting.
- Liefde is zelden het resultaat van forceren. Ze verschijnt wanneer je ophoudt te handelen om haar af te dwingen.
Stapje voor stapje
Laat je niet ontmoedigen als dit lastig klinkt. Niemand laat zomaar oude patronen los. We leren stukje voor stukje minder te grijpen en meer te ontvangen. Soms ontdek je pas achteraf dat liefde er al was, zoals de zon al scheen terwijl jij nog binnen stond. Begin klein. Laat vandaag één poging om waardering af te dwingen achterwege. Kijk wat er overblijft. Misschien meer dan je dacht.
