Eva Illouz over kwetsbaarheid als sociale valuta
De Israëlisch-Franse sociologe Eva Illouz stelt een ongemakkelijke maar heldere diagnose: liefde is een spiegel van onze samenleving geworden. En wat we daarin zien, is niet per se fraai. Liefde doet pijn, niet omdat wij als individuen falen, maar omdat de structuur waarin we liefhebben fundamenteel veranderd is.
1. Liefde als markt
In een wereld waarin alles verhandeld kan worden, is ook liefde onderdeel geworden van het economisch denken. We “kiezen” onze partners met een mengsel van verlangen, strategie en vergelijking. Datingapps maken dat zichtbaar: mensen worden voorgesteld als profielen, gesorteerd op afstand, uiterlijk en hobby’s.
Illouz stelt dat deze marktlogica onze relaties heeft geïnfecteerd. Wie aantrekkelijker, succesvoller of emotioneler ‘in balans’ lijkt, maakt meer kans. Zo ontstaat een cultuur waarin we partners bekijken zoals consumenten producten vergelijken: wat krijg ik ervoor terug?
2. Emotionele onzekerheid als norm
Met het verdwijnen van vaste sociale kaders (zoals religieuze of traditionele rollen), is liefde een onderhandelingsspel geworden. Alles ligt open, en daardoor ligt niets vast.
Relaties beginnen vaag, grenzen zijn onduidelijk, en het gesprek over ‘wat we van elkaar zijn’ komt vaak pas als het al schuurt. Die onduidelijkheid veroorzaakt spanning en wantrouwen, en het wordt steeds moeilijker om erachter te komen of de ander werkelijk kiest voor jou of alleen maar tijdelijk aan het verkennen is.
3. Kwetsbaarheid als sociale valuta
In een wereld waarin zoveel draait om het zelf -zelfontwikkeling, zelfkennis, zelfzorg- is ook kwetsbaarheid iets geworden om te laten zien. Maar niet zomaar. Kwetsbaarheid moet tegenwoordig iets toevoegen: het moet oprecht zijn, maar ook beheerst, toonbaar, bij voorkeur met een verhaal van groei of herstel.
Het delen van kwetsbaarheid kan dan een middel tot verbinding zijn. Wie zich opent, nodigt de ander uit hetzelfde te doen. Maar er ontstaat ook een ongemerkte hiërarchie:
“Jouw kwetsbaarheid telt pas mee als je er iets mee hebt gedaan”.
Kwetsbaarheid is daarmee een soort sociale valuta geworden: wie het goed presenteert, wekt vertrouwen. Wie te veel deelt, te chaotisch is, of te rauw, verliest krediet. Zoals we vroeger indruk maakten met geld of status, zo proberen we nu sociale waardering te verdienen met onze innerlijke diepgang, zolang die maar mooi verpakt is.
Wat betekent dit voor onze omgangsvormen?
We leven in een tijd waarin beleefdheid en kwetsbaarheid niet meer tegenover elkaar staan, zoals vroeger vaak het geval was. In plaats van zwijgen, stilhouden of ‘je groot houden’, is het nu sociaal wenselijk om jezelf te tonen, maar op een manier die past binnen de mores van authenticiteit, zelfinzicht en controle.
Dat maakt onze omgangsvormen rijker, maar ook spannender. Want wie bepaalt wat oprechte kwetsbaarheid is? En wie durft zich nog écht open te stellen, als elk gevoel ook kan worden beoordeeld als ‘te veel’, ‘te heftig’ of ‘niet constructief’?
Eva Illouz laat zien dat liefde in de moderne tijd evenzeer een sociaal als een persoonlijk vraagstuk is. En dat onze omgangsvormen -van hoe we elkaar benaderen tot hoe we onszelf laten zien- zijn doordrenkt van culturele verwachtingen over vrijheid, zelfkennis en gevoeligheid.
Kwetsbaarheid kan verbinden, maar ook isoleren. Het kan deuren openen, maar ook tot nieuwe muren leiden. De kunst is misschien niet zozeer om minder pijn te voelen in de liefde, maar om te begrijpen waarom die pijn vandaag zo anders aanvoelt dan vroeger.
