Niets doen en toch duurzaam samenwerken

De verspreiding van virussen en de opwarming van de aarde, als gevolg van mondiale CO₂- en methaanuitstoot, brengt mensen over de hele wereld voor het eerst in de geschiedenis in een unieke situatie: we hebben (als mensheid) een gemeenschappelijk belang om te overleven. We kunnen elkaar helpen die op den duur levensgevaarlijke uitstoot te verminderen. We zijn afhankelijk van elkaar en "veroordeeld" tot samenwerking met elkaar, met iedereen, om onheil af te wenden.
Wanneer we dat niet doen gaan toekomstige generaties daar de negatieve gevolgen van ondervinden. De zeespiegel zal stijgen en veel gebieden zullen onder water lopen. Andere verwoestijnen juist, en worden daarmee onleefbaar en ongeschikt om voedsel op te verbouwen.
Wij Nederlanders kunnen de CO₂-uitstoot in eigen land aanpakken, en bovendien andere landen helpen hun uitstoot te verlagen.
We kunnen het goede voorbeeld geven door zelf de hieronder genoemde zaken aan te pakken, en andere landen verleiden dat ook te gaan doen.

• Minder vlees eten.
• Minder vliegen.
• Minder (hard) autorijden.
• Vervuilende industrie aanpakken.
• Minder vlees en zuivel produceren.
• Minder fossiele brandstoffen verstoken en meer groene stroom gebruiken.
• Minder kinderen op de wereld zetten.

We kunnen dat doen als individu en als land. We kunnen onze eigen uitstoot verkleinen en anderen helpen dat ook te doen.
Heikel punt zou kunnen zijn dat sommigen weigeren mee te doen. Ze ontkennen de noodzaak of denken letterlijk “na mij de zondvloed”. Die weigering kan productief gemaakt worden wanneer zij meer belasting betalen voor vervuilende activiteiten. Met die opbrengst kan een land effectieve maatregelen bekostigen.
Vaak gehoorde argumenten door klimaatontkenners zijn de volgende.

• Het valt allemaal wel mee – overdreven optimisme.
• Maar ik doe toch al iets – morele toestemming.
• Als het echt zo erg was, dan greep iemand wel in - omstandereffect.
• Ik wil het niet weten –cognitieve dissonantie.
• Dat bepaal ik zelf wel - reactance.
• Maar iedereen doet het – kuddegedrag.

Wanneer de belasting op kerosine wordt verhoogd, wordt vliegen duurder. Dan zullen er mensen gaan protesteren omdat vliegen iets voor de rijken dreigt te worden. Maar het is geen mensenrecht om jaarlijks meermalen te mogen vliegen – en al evenmin om elke dag vlees te eten. Vrijheid is een grondrecht voor mens en dier. Maar wie beseft dat vervuilend en klimaatopwarmend gedrag belast wordt om de negatieve gevolgen ervan te verkleinen, moet inzien dat daarmee geen essentiële menselijke vrijheden in het geding zijn. De vervuiler betaalt voor zijn gedrag en iedereen profiteert van de daarmee bekostigde maatregelen.
De meest simpele en in principe niets kostende ingreep zou zijn om te stoppen met het heen en weer slepen van goederen. Er zijn landen die vlees produceren en exporteren naar landen die hetzelfde doen. Daarmee stoppen laat het mes aan vele kanten snijden: geen onnodige uitstoot van CO₂ en geen onnodige concurrentie. Ook stoppen met het importeren van goederen die in het buitenland goedkoper worden geproduceerd, maar minder kwaliteit hebben, scheelt uitstoot door transport en goedkoop is duurkoop.

Filosofisch gezien is de bijbehorende morele opdracht lastig: anders dan vroeger moet je niet iets doen om het goede te bevorderen, maar iets laten. Maar wij zijn het niet gewend om iets niet-doen positief te labelen. Minder vlees eten, minder consumeren, is iets laten. We zien zoiets gewoontegetrouw als een zwakte en zijn niet gewend om de kracht ervan in te zien. Normaliter pakken we de ruimte die een ander laat liggen.
Er zal nog heel wat water naar de zee moeten stromen voor we oog krijgen voor de andere kant en waarderen dat een ander iets laat. Dat zal trouwens wel gemakkelijker worden wanneer we het voortaan achterwege laten te liegen, bijvoorbeeld over hoe fantastisch die vliegvakantie was, en eerlijk zijn over de nadelen voor onszelf van massaal vliegen, het ongemak, het geestdodende van begane paden.

Voor de kritische lezer: het gaat hier natuurlijk niet letterlijk om niets doen, maar om je bewust te zijn van de kracht van niet-doen (in de oosterse filosofie bekend onder de term wei wu wei). Wei wu wei betekent een actieve manier van handelen zonder inspanning, terwijl "niet doen" simpelweg de afwezigheid van actie betekent.

Er is een verantwoordelijkheid op overheidsniveau en op individueel niveau. Het is zinloos om elkaar te beschuldigen van onverantwoordelijk gedrag op het gebied van duurzaamheid, daarvoor is de invloed van het individu te gering. We zijn effectiever wanneer we elkaar ondersteunen en positief gedrag waarderen.
Nog mooier wordt het wanneer we constructief gaan zoeken naar win-win effecten van deze maatregelen. Minder vlees en zuivel produceren bijvoorbeeld gaat niet alleen samen met minder dierenleed en belasting van het milieu en de natuur, maar levert ook een mooier landschap op, wanneer het voor boeren aantrekkelijk wordt om de biodiversiteit te vergroten, en het land niet alleen te gebruiken voor veevoerproductie of om mest op uit te rijden.

Verwarrende verhalen in het geloof

Mensen die -net als ik- een christelijke opvoeding hebben gehad, hebben verhalen te horen gekregen over de Bijbel en het Nieuwe Testament met nauwelijks toelichting over de joodse, Griekse en Romeinse context waarin die verhalen zijn ontstaan. De ene cultuur kende maar één God, de andere vele goden en de keizers hadden goddelijke status.
Verwarrend is vooral de triniteit, dat er één God bestaat in drie goddelijke entiteiten: de Vader, de Zoon (Jezus Christus) en de Heilige Geest. Verwarrend is ook waarom een onschuldige baby gedoopt moet worden voor onze erfzonde en Jezus aan het kruis stierf om ons van de erfzonde te verlossen? Of waarom begraven we dode mensen en ruimen we hun graf ruim voor het einde der tijden?
Ik snap dat het in de eerste eeuwen lastig moet zijn geweest om de christelijke volgelingen uit vele landen te verenigen en de vervolging van de volgelingen te overleven. Werelds en kerkelijk machtsmisbruik lag en ligt nog steeds op de loer. Vele goed bedoelende en vrij denkende ketters zijn op een bepaald niet christelijke manier op de brandstapel geraakt.

De joodse Jezus heeft nooit het plan gehad om een nieuwe religie te starten, anders had Hij wel notulen laten maken. Het verslag van zijn leven en zijn boodschap is ver na zijn dood vastgelegd in het Nieuwe Testament. Het bestaat uit 27 'boeken' (geschriften) die in de periode van de tweede helft van de eerste en het begin van de tweede eeuw na Christus zijn geschreven in het Koinè-Grieks. Deze canonieke (door de kerk geaccepteerde) boeken zijn geschreven door verschillende auteurs.
Evangelie betekent “goede boodschap”. 
De vier ("goede") door de kerkvaders voor het Nieuwe Testament geselecteerde evangelisten Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes waren niet de enige. Er zijn meer evangeliën, waaronder die van Maria Magdalena, de veronderstelde en soms als ex-prostituee verguisde echtgenote van Jezus.
De niet echt contemporaine evangelisten moeten niet worden verward met de twaalf apostelen (volgelingen tijdens het leven van Jezus): Simon, die Petrus genoemd wordt, zijn broer Andreas, Jakobus van Zebedeüs, zijn broer Johannes, Filippus en Bartolomeüs, Tomas, Matteüs, Jakobus van Alfeüs, Taddeüs, Simon Kananeüs en Judas Iskariot.
De niet helemaal overlappende verhalen van de evangelisten zijn rond het jaar 70 (toen ook Jeruzalem door de Romeinen werd verwoest) op schrift gesteld.
Welke versie vertegenwoordigt de "goede" boodschap?
Vanaf de tweede eeuw verschenen er alternatieve verhalen over het leven en de betekenis van Jezus. Deze werden bekend onder de naam gnostische geschriften.
Sommige bronnen zijn later (her)ontdekt. De Nag Hammadi geschriften, bijvoorbeeld, zijn een verzameling teksten uit de begintijd van het christendom die in 1945 gevonden werden in Midden-Egypte in het plaatsje Nag Hammadi. Een eerste integrale Nederlandse vertaling van alle teksten werd in 1994 gepubliceerd door Jacob Slavenburg en Willem Glaudemans. De geschriften bieden een alternatieve kijk op de verhalen over Jezus. Daar was de kerk niet per se blij mee. Het nam in de loop der eeuwen wel zeven concilies om de kerkelijke waarheid in dogma's vast te  leggen.

Citaat uit Wikipedia.
Tot aan de vondst van de Nag Hammadi-geschriften waren onderzoekers op het gebied van de gnostiek vrijwel uitsluitend aangewezen op overgeleverde teksten van kerkvaders die van opvatting waren dat de gnostiek een vorm van ketterij was die bestreden moest worden. Het ter beschikking krijgen van een aanzienlijk aantal authentiek gnostische geschriften maakte het mogelijk om gnostische opvattingen en waarden in de eerste eeuwen na Christus in een veel breder kader te bestuderen. Het heeft geleid tot onder meer het inzicht dat ook er ook binnen de gnostiek zelf een grote variatie aan opvattingen was. Raakvlakken met het platonisme kunnen veel beter onderbouwd worden. Het heeft ook het inzicht verbreed in de grote mate van pluriformiteit van het christendom in de eerste eeuwen. Daarin is gnostiek geen ketterse afwijking van een orthodoxe standaard, maar een illustratie van de veelvormigheid van interpretaties van een christelijke boodschap.
Tot zover Wikipedia.

In een ander boek schrijft Jacob Slavenburg met John van Schaik over westerse en oosterse wijsheid en de esoterische traditie door de eeuwen heen. Slavenburg behandelt ook het ontstaan van het christendom.
Er is door vele kerkelijke historici nagedacht over de vraag of Jezus letterlijk een zoon van God is. Een opvatting is dat het geval is via de onbevlekte ontvangenis van de Heilige Geest door zijn moeder, tevens maagd, Maria. Een andere opvatting is dat Jezus door het ontvangen van de Heilige Geest bij zijn doop in de Jordaan door Johannes, ongeveer drie jaren voor zijn dood, de goddelijke status (Christus als deel van God) heeft gekregen en vervolgens in plaats van Jezus van Nazareth (een naam verwijzend naar menselijke afkomst) Jezus Christus genoemd kon worden.
Jezus was net als zijn vader Josef het overgrote deel van zijn leven timmerman van beroep en wordt verondersteld getrouwd te zijn en kinderen te hebben gehad met Maria Magdalena. Zij wist soms tot frustratie van de mannelijke apostelen zijn boodschap het beste te kennen en te kunnen uitdragen.
Tot zover Slavenburg.

Bij zijn doop komt Jezus in een nieuwe verhouding tot God te staan en wordt hij Gods geestelijke (naast letterlijke) Zoon. In het Nieuwe Testament wordt dit verbeeld doordat Gods Heilige geest (in de vorm van een duif) over hem heen is gedaald. Op Pinksteren wordt de uitstorting van de Heilige Geest (deze keer in de vorm van vurige tongen) gevierd over allereerst een groep van 120 volgelingen van Jezus Christus. Zij doopten vervolgens 3000 gelovigen met hetzelfde resultaat.
Christenen in de latere eeuwen -en ook nu nog- worden direct bij hun geboorte gedoopt met wijwater om de baby’s “vervuld te laten zijn van de Heilige Geest”. Vlak voor hun puberteit worden jonge christenen geacht zelf de keuze te maken om volgeling van Jezus te zijn door de vernieuwing van de doopbelofte, die in eerste instantie door de ouders ba de geboorte was gedaan.
Elke belijdende katholiek "getuigt" voortdurend van z'n geloof door een kruis te slaan met de woorden "in de naam van de vader, de zoon en de Heilige Geest, amen". Het is natuurlijk meer een gewoonte of ritueel dan een geloofsbelijdenis. Anders gelovigen doen dat niet of in een andere volgorde.

Natuurlijk is van Jezus het belangrijkste wat zijn boodschap is en doen zijn huiselijke omstandigheden er niet echt toe. Voor mij is de kern van zijn boodschap dat wij allen (al dan niet gedoopt) evenwaardig zijn (in ons recht op vrijheid) en dat we onze naasten zo moeten behandelen als we zelf ook behandeld willen worden.

Liefdevol en vrij

Dat een God niet ingrijpt bij onrechtvaardigheid vind ik niet verwarrend. We zijn niet vrij wanneer er voortdurend van hogerhand wordt ingegrepen, zoals een ouder zijn kind corrigeert. We zijn zelf verantwoordelijk. Een onzichtbare God kan duiden op een niet bestaan of op een liefdevolle en vrijheid liefhebbende goddelijke aard. Liefde voor Zijn eigen vrijheid en voor die van anderen. Hele volksstammen hebben vroeger en nu geprobeerd God voor het eigen karretje te spannen via bidden, smeken en offerandes. Logisch dat God zich afzijdig lijkt te houden. Kwestie van geloof.
Het is zeker tegen de boodschap van Jezus in om te twisten op leven en dood over zijn al dan niet goddelijke of menselijke status. Misschien heeft het Vaticaan wel de koppeling tussen God en zijn zoon Jezus als een truc verzonnen om indirect een Godsbewijs te maken. En geldt niet hetzelfde voor de ziel, als deel van God in ons? We zijn vrij om een bewijs van het bestaan van God te zien in alles wat leeft en ook een bewijs voor het tegendeel, aangezien er in geen enkel levend wezen een aanwezigheid van God valt te aan te tonen.
Het respecteren van de vrijheid van mens en dier zie ik als een vorm van wellevendheid waarop een liefdevolle God het bedoelt. Zie ook Tullia d'Aragona (1510-1556) "de vrije wil is de grootste gave, die God ons ooit schonk".

Meer lezen? De boeken (artikelen) van Jacob Slavenburg (bol.com).
Lezing van het boek van Slavenburg over de duizenden pogingen die overal ter wereld in de loop der eeuwen zijn gedaan om een geloofwaardig verhaal over geloof en God de wereld in te slingeren, schept verwarring en maakt bescheiden. Je kunt je het beste verwonderen over de ongeloofwaardigheid van de veelvormige verhalen en er om glimlachen.
Lijken goden op mensen? Zo onder, zo boven? We zien nog steeds wat we willen zien. Ze zagen ook in de oudheid wat ze wilden zien. We projecteren wat er in ons leeft op anderen en zoeken bevestiging.

Een citaat van Jacob Slavenburg over Maria Magdalena die verwarrend kan zijn voor mysogene personen en christelijke feministen.
In een al langer bekend geschrift, het Evangelie van de Pistis Sophia, fungeert Maria Magdalena als ‘tolk’ voor de overige apostelen, die niet altijd direct de leringen van Jezus begrijpen. Als ze aan Jezus vraagt openlijk te mogen spreken, zegt deze het volgende.
‘Maria, jij begenadigde, die ik in alle hemelse mysteriën heb ingewijd spreek openlijk, want jouw bewustzijn is meer dan dat van al je broeders gericht op het Koninkrijk der hemelen'.

Als Maria dan uitleg aan de anderen geeft, prijst Jezus haar uitbundig.
‘Toen Jezus Maria Magdalena deze woorden hoorde spreken, zei hij: ‘Jij bent gelukzalig en vervuld, de gelukzalige omvatte volheid, die door alle geslachten zalig zal worden geprezen’. Toen Maria uitgesproken was, zei hij: ‘Goed gesproken, Maria. Jij bent begenadigd boven alle vrouwen op aarde omdat jij de volheid der volheid en de voleinding der voleinding zal zijn'.

Maar Maria ondervindt ook tegenstand. Haar bewustzijn is telkens in staat om de juiste interpretaties te geven’, maar ze aarzelt omdat ze bang wordt van Petrus: ‘want hij bedreigt me en haat onze sekse’. Petrus op zijn beurt roept uit: ‘Heer, deze vrouw is voor ons onverdraaglijk omdat zij ons de gelegenheid ontneemt om iets te zeggen, maar zelf herhaaldelijk aan het woord is'.

Wat kun je nu al beslissen?

"Het klimaatprobleem is groter dan ik, maar niet groter dan wij".

Stikstofuitstoot (ammoniak) kan worden verminderd. CO₂ uitstoten zullen we als levende wezens altijd blijven doen, maar het onnodige deel door ons consumptieve gedrag kan worden voorkomen en beëindigd.

Door de lockdown wereldwijd als gevolg van de coronacrisis konden we ons levensgeluk eens bekijken onder omstandigheden die vrijwel iedereen in gelijke mate zeer beperkte bewegingsruimte geeft. Wat is belangrijk wanneer je niet weet of je binnenkort getroffen wordt door een mogelijk dodelijke ziekte?

De een, die op de lange termijn denkt, windt zich op omdat weinigen zich druk lijken te maken over alarmerende trends als klimaatopwarming en de ander, die eveneens op de lange termijn denkt en inschat dat het allemaal zo'n vaart niet loopt, gaat over tot de orde van de dag. Waarschijnlijk hebben ze op individueel niveau allebei gelijk. Maar een groep van individuen die zijn gedrag effectief afstemt kan het verschil op de loop van de geschiedenis uitmaken.
Ondertussen formuleren het kabinet, provincies en gemeentes beleidsdoelen op afzienbare termijn waarop onnodige en schadelijke CO2 uitstoot moet worden gereduceerd tot nul. Gelukkig gelden die doelen niet voor mens en dier zelf, want dat is alleen haalbaar wanneer we sterven. Bepaalde industrieën, instanties of automobilisten moeten de uitstoot tot nul reduceren door het niet meer zelf uit te stoten maar hun energie te betrekken van elektriciteitscentrales. En dat geheel van elektriciteitscentrales is vanuit de overheid beter te beheren dan de grote groep van individuen. Of die centrales ten tijde van de deadlines allemaal op groene stroom (zon, wind, getijde, waterkracht, e.d.) draaien dat zien we dan wel weer. Misschien is de technologie inmiddels dan zo ver ontwikkeld dat het 100% mogelijk is.
Waarop ieder individu wel kan bijdragen aan een lange termijn doel is nadenken over welk eigen gedrag zowel op de korte als op de lange termijn beter kan worden aangepast.

Een voor de hand liggend voorbeeld is stoppen met consumptie van vlees en zuivel uit de bio-industrie. Dit draagt bij aan dierenleed en aan klimaatopwarming en nog veel meer ellende. Daarmee stoppen is altijd goed.
De mensheid zal op niet al te lange termijn waarschijnlijk geen vlees meer eten van dieren die worden gehouden in stallen. Mogelijk wel vlees dat op dat van dieren lijkt of dat opgebouwd is uit celkweek van dierlijke oorsprong, al dan niet gemixt met plantaardig materiaal. De huidige wijze van voedsel produceren heeft domweg meer nadelen dan voordelen wanneer mensen dit op grote schaal blijven consumeren of produceren voor de export. Nu al verblijven meer zoogdieren in gevangenschap dan er vrij rondlopen. Die verhouding op zich is niet het probleem, maar een wereld waarin geen enkel dier gevangen wordt gehouden is best denkbaar en het beeld van voldoende ruimte voor vrije dieren in een vrije natuur is aantrekkelijk.
Aantrekkelijker dan de wereld zoals deze nu steeds meer gevuld wordt met gevangen gehouden dieren en die door het eten van vlees bijdraagt aan de stikstofuitstoot.

Citaat van National Geographic.
In een verklaring die in december 2018 online werd gepubliceerd, hebben enkele van de belangrijkste natuurbeschermingsorganisaties in de wereld opgeroepen om tegen het jaar 2030 dertig procent van de wereld als beschermd natuurgebied in te richten, met als doel om dat aandeel in 2050 naar vijftig procent uit te breiden. Vorige week reageerde een werkgroep van de VN daarop met het plaatsen van een samenvatting van het idee op internet (hier direct te downloaden).



Totaal stoppen met diergebruik en geen gebruik maken van vliegtuigen voor vakantie is een beslissing die veel mensen al hebben genomen. Anderen daartoe aanzetten door te wijzen op het leed dat zij daarmee voorkomen is nauwelijks een aanzet omdat gedragsverandering duidelijk voordelen moet opleveren.

We zijn vooral gericht op doen en niet op laten. En duurzaamheid is vooral een kwestie van laten. Je krijgt echter zelden een compliment voor iets wat je niet hebt gedaan.
Het gemak op korte termijn en de wens om verre verten te bezoeken lijkt als het ware ingebakken in de menselijke geest. Het enige wat veganisten en vliegtuigweigeraars kunnen laten zien is wat het individuele voordeel is en dat bewijs is dun, hoogstens wat minder gewetensnood en een mogelijk gezondheidsvoordeel op lange termijn. Het is voor hun zaak om bepaalde typering te vermijden, bijvoorbeeld dat het voortkomt uit morele superioriteit of de wens om ongegronde angst aan te jagen. Mensen luisteren nu eenmaal liever naar iemand die hen serieus neemt en niet betuttelt. Wie evenwaardigheid wil uitstralen dient oordelen over anderen uitspreken te vermijden.

Wie nu al toekomstvaste beslissingen wil nemen kan zich proberen in te leven wat nu al verstandig is om te doen. Voor een roker is dat gemakkelijk. Wie overgewicht heeft door te weinig beweging en/of een eenzijdig dieet ook. Voor wie verslaafd is aan wat dan ook is het eigenlijk ook niet zo moeilijk.
Als individu zijn wij volledig vrij om onze gang te gaan zo lang we de grenzen van anderen niet overgaan, op groepsniveau zijn we (bijvoorbeeld in de stembus) verantwoordelijk voor beslissingen die ons allen aangaan. Het is voor het eerst in de geschiedenis dat er een globaal belang is om samen te werken aan tegengaan van klimaatopwarming en uitbraak van virussen. We kunnen stoppen met elkaar te bevechten, met elkaar in competitie te zijn en te proberen superieur aan anderen te zijn. Laat je niet ontmoedigen door de verdeel en heers demagogie van sommige grote bedrijven.
Het zou een mooie en schone taak van de VN zijn om (naast het bewaken van vrede) meer kennis over de wereld te verspreiden die leidt tot een schonere economie, minder armoede en dierenleed en minder klimaatopwarming en effectievere bestrijding van virussen. Uit een interview in de Volkskrant. ‘De VN hebben een slechte reputatie, maar op het gebied van humanitaire hulp hebben ze grote successen geboekt’, zegt O’Malley, bijzonder hoogleraar United Nations studies in peace and justice aan de Universiteit Leiden. ‘Het virus heeft de tekortkomingen van de VN blootgelegd. De noodzaak van versterkte samenwerking, van unilateralisme is eens te meer aangetoond. Zelfs een supermacht kan het virus niet op eigen houtje bestrijden’, aldus O’Malley.

De waarheid ligt alleen in het midden bij omstanders

Het gevecht om de waarheid

Waar twee vechten wordt gezegd "daar hebben twee schuld". Er wordt gesuggereerd dat beiden dan ook evenveel schuld hebben en dat "de waarheid in het midden ligt".
Het idee achter deze uitspraak is dat extremen vaak onrealistisch of onpraktisch zijn en dat de waarheid vaak ergens tussen deze extremen ligt. Dit kan betekenen dat beide partijen een deel van de waarheid in hun standpunt hebben, maar ook dat er vaak compromissen nodig zijn om tot een werkbare oplossing te komen.
Hoewel deze uitspraak in sommige gevallen nuttig kan zijn als een manier om een evenwichtige benadering van de waarheid te bevorderen, is het belangrijk om op te merken dat dit niet altijd het geval is. Er zijn situaties waarin een van de uitersten meer waarheid bevat dan de andere, en het is belangrijk om open te staan voor deze mogelijkheid.
Bovendien kan het idee van "de waarheid ligt in het midden" leiden tot het idee dat het altijd nodig is om een compromis te vinden tussen verschillende standpunten, zelfs als dit compromis niet de beste oplossing is. Het is daarom belangrijk om altijd de feiten en het bewijs te onderzoeken en te streven naar een objectieve en eerlijke beoordeling van de situatie om de beste oplossing te vinden, in plaats van simpelweg vast te houden aan het idee van het midden.

Waarom zien we de waarheid over het hoofd?

Over het algemeen kan worden gesteld dat mensen op verschillende manieren met de waarheid omgaan, afhankelijk van hun persoonlijke overtuigingen, ervaringen en omgeving.
Sommige mensen zijn bijvoorbeeld erg gehecht aan de waarheid en hechten er veel waarde aan om altijd eerlijk en oprecht te zijn. Anderen vinden het misschien minder belangrijk en zijn eerder geneigd om situaties te manipuleren om hun eigen doelen te bereiken.
Daarnaast kunnen mensen ook verschillende reacties hebben op de waarheid, afhankelijk van hoe ze zich er emotioneel bij betrokken voelen. Als de waarheid bijvoorbeeld hen of hun dierbaren beïnvloedt, kunnen ze zich defensief of ontkenning gedragen. Dit komt doordat de waarheid vaak confronterend en ongemakkelijk kan zijn, en het kan moeilijk zijn om ermee om te gaan.
Het is ook mogelijk dat mensen de waarheid niet opmerken, zelfs als deze voor de hand ligt. Dit kan te wijten zijn aan verschillende factoren, zoals een gebrek aan kennis of begrip, cognitieve biases of zelfs een bewuste keuze om de waarheid te negeren.

Projectie verblindt

Mensen kunnen onbewust hun eigen gedachten, gevoelens en eigenschappen op anderen projecteren, waardoor ze de realiteit anders zien dan het werkelijk is. Dit kan ertoe leiden dat mensen alleen de informatie zien en accepteren die past bij hun eigen overtuigingen en verlangens en informatie negeren die niet past bij hun wereldbeeld. Dit kan ertoe leiden dat mensen de waarheid niet zien, zelfs wanneer deze voor hun ogen ontvouwt.
Om te voorkomen dat we onbewust onze eigen projecties op de werkelijkheid leggen en de waarheid niet zien, is het belangrijk om ons bewust te zijn van onze eigen overtuigingen en verlangens en om open te staan voor verschillende perspectieven en informatie. Door kritisch na te denken over de informatie die we ontvangen en onze eigen vooringenomenheid te erkennen, kunnen we ons vermogen om de waarheid te zien verbeteren en ons begrip van de wereld om ons heen vergroten.
De ultieme werkelijkheid en waarheid kunnen niet in concepten worden gevangen. Er kan hoogstens naar worden verwezen.

Op zoek naar de waarheid

Het trilemma van Agrippa stelt dat geen enkele waarheid of aanname met zekerheid vast te stellen is. Bij het uitpluizen van bewijzen (en de daaronder liggende onderbouwingen) komt men uit op een doodlopend spoor. 

1. Men loopt tegen een regressie-probleem aan. Immers alle bewijzen zijn onderbouwd door onderliggende bewijzen. Men zal tot in het oneindige door moeten gaan met onderbouwen. 
2. Men komt uit bij een niet-bewijsbare aanname, een axioma. 
3. Men komt terecht in een cirkelredenering. Een bewijs wordt ondersteund door een eerder genoemd bewijs. “Het is zo omdat het zo is”.

In haar column in de Volkskrant schrijft filosoof Marjan Slob 20 mei over waarheidspijn. Ze pleit erover om geesteswetenschappers die een studie hebben gemaakt van het omgaan met waarheid serieus te nemen en niet te beledigen.
Een citaat.
"Jouw verhaal over wat er in de wereld werkelijk toe doet, hoeft het mijne niet te zijn. In een democratie zullen − moeten − meerdere van zulke verhalen naast elkaar kunnen bestaan. Uit het kale feit dat jij een ander verhaal hebt dan ik, kun je niet concluderen dat één van ons twee ongelijk moet hebben. Maar – en nu nuchter blijven denken – er volgt net zo min uit dat wij allebei gelijk hebben. Noch dat in een pluralistische wereld alles ‘slechts een verhaal’ is. Logisch gesproken zijn alle drie die gevolgtrekkingen onzin. De waarheid doet er nog net zo sterk toe als in de tijd vóór de waarheidspijn. Het enige wat je nu gedwongen bent onder te ogen zien, is dat jouw waarheidszoekende verhaal niet per se de waarheid is. Dat een verhaal-met-waarheidsclaim altijd nadere toelichting vergt".

Wie afstand neemt van een gevecht om de aanspraak op de waarheid en zich verdiept in de voorgeschiedenis ziet dat de waarheid in het spreekwoordelijke midden is komen te liggen juist omdat er van alle kanten aan getrokken wordt. Het hele omstreden gebied van het duel, de dualiteit, is onderdeel van de waarheid.
De waarheid ligt niet in het midden, de waarheid is paradoxaal. Je hebt iemand nodig die je laat zien dat je niemand nodig hebt.

Wat is vervolgens de methode om achter de waarheid te komen?

Daarvoor is een dialoog nodig tussen twee mensen of meer die zich bereid verklaard hebben om open op weg te gaan naar waarheidsvinding. Zelfs dan is de kans om met zekerheid waarheid te vinden niet 100%. Er ligt dan bevrediging in het proces en niet meer in de uitkomst.

De tijd zal het in stilte leren

Grieks omdenken

In haar boek Stil de tijd beschrijft Joke Hermsen hoe de Grieken aankeken tegen tijd. Ze zouden de toekomst niet zien als iets dat voor ons ligt, maar juist als iets dat achter ons ligt. “De toekomst duwt of dringt van achteren, en het volume en gewicht waarmee ze dat doet, zijn de mogelijkheden die nog voor ons in het verschiet liggen”.

Plato beschreef al in zijn allegorie van "de grot" hoe de mensen vastgebonden gedwongen waren voor zich uit kijken naar de schaduwen van hunzelf die het vuur achter hun op de muur werpt en zich niet realiseren dat de werkelijkheid achter hen ligt. Ze denken dat ze naar de waarheid kijken en zien niet hoe zij die vertekenen in hun fantasie.

Op de Griekse tempels staat te lezen “Ken jezelf”. Wie goed heeft opgelet hoe zijn gedrag in het verleden tot stand is gekomen kan redelijk goed voorspellen hoe hij in de toekomst zal handelen. Het woord “projectie” slaat hier op. Letterlijk betekent het voor je uit werpen. We zien wat we willen zien of we interpreteren wat we menen te zien op basis van ervaringen uit het verleden.

Joke Hermsen schrijft verder over de laconieke houding van Grieken ten opzichte van de grote krachten, zoals de zon, de tijd, het lot, de weemoed. Daartegen heeft de Griek geen verweer, maar berust hij gelaten in de macht die ze op hem uitoefenen.

De Griekse beschaving heeft millennia voorbeeldig gefunctioneerd en heeft vele wijzen voortgebracht. Tegenwoordig lijkt de klad er in te zetten, althans in de economie. We associëren Griekenland vooral met een vakantiebestemming: daar waar je je vrije tijd wilt doorbrengen met een wijntje of biertje op het terras of op het strand kijkend naar wat er voorbij komt. A holiday is a holy day.

Aandacht

In haar boek verkent Joke Hermsen het belang van rust, verveling, aandacht en wachten; ervaringen die sinds de Oudheid als belangrijke voorwaarden voor het denken en de creativiteit werden beschouwd, maar in het huidige economische tijdsgewricht nog weinig waardering krijgen.
Ze schrijft in haar inleiding.
“We zijn al met al behoorlijk ver verwijderd geraakt van de klassieke filosofische gedachte dat rust en nietsdoen de grondslagen van een beschaving zijn. Niet voor niets stamt het woord ‘school’ af van het Griekse woord ‘scholè’, dat rust en vrije tijd betekent. Pas in rusttoestand, in het interval tussen twee handelingen, kunnen we tot bezinning en reflectie komen”.
En.
“De wereldwijde economische crisis en de dreigende klimaatcrisis geven juist nu aanleiding om de tijd te bevrijden van de economische dwangbuis waar we hem eigenhandig in hebben gestopt. Het is kortom tijd om ook rust, nietsdoen, verveling én bezinning weer op de politieke agenda te zetten, omdat zonder deze voorwaarden voor reflectie het democratische gehalte van een samenleving eigenlijk niet gewaarborgd kan worden”.

"Bewust zijn" gaat verder dan aandacht hebben, aandacht richten en is eerder aandachtig zijn.
Joke Hermsen. Stil de tijd, pleidooi voor een langzame toekomst (bol.com).

Betekenisvolle invallen

Het is levenskunst om stilte productief te maken zonder het resultaat te willen forceren. Het is tijd om ons te bezinnen op de bevrijding en de werking van zachte krachten en dat het bewustzijn zelf stil is.

Stilte kan een belangrijke rol spelen bij het ervaren van synchroniciteit omdat het ons helpt om onze geest te kalmeren en ons bewustzijn te verruimen. Als we onze geest voortdurend blootstellen aan externe prikkels, zoals geluiden, beelden en informatie, kan dit ons vermogen om betekenisvolle signalen en synchroniciteit te herkennen belemmeren. Stilte kan ons helpen om deze ruis te verminderen en ons te concentreren op de subtiele signalen die ons leven verrijken. Stilte kan ons ook helpen om ons te verbinden met ons innerlijke zelf en ons te openen voor nieuwe inzichten en ervaringen. 

Door tijd door te brengen in stilte, bijvoorbeeld door meditatie, yoga of wandelen in de natuur, kunnen we ons bewustzijn verruimen en ons verbinden met de diepere lagen van ons bestaan. Op deze manier kan stilte ons helpen om betekenisvolle toevalligheden en synchroniciteit in ons leven te ervaren en ons te verbinden met ons hogere zelf en de wereld om ons heen. 

Daarnaast kan stilte ons ook helpen om ons te concentreren op onze innerlijke stem en ons te leiden naar onze diepere verlangens en doelen. Door ons terug te trekken in stilte en ons te concentreren op onze innerlijke wereld, kunnen we ons bewust worden van onze ware roeping en ons leven meer in lijn brengen met onze diepere waarden en overtuigingen. 

Dit kan ons helpen om ons leven meer betekenis te geven en ons te openen voor nieuwe kansen en synchroniciteit.

Tot slot

Van "Dichter bij de stilte" Niek Zwakhals.

Stil

Ik heb gevraagd aan God
maar het bleef stil.

Ik heb gebeden tot God
maar het bleef stil.

Ik heb gesmeekt om God
maar het bleef stil.

Ik heb geschreeuwd om God
maar het bleef stil.

Toen werd ik stil
en daar was God.

Niek Zwakhals' stille bundel ‘dichter bij het hart’ is verkrijgbaar via:
de webwinkel van Niels Zwakhals.

Eerlijk jouw stem uitbrengen

Jouw mening telt

Verkiezingen worden uitgeschreven om iedere burger een stem te geven in het beleid van de overheid op gemeentelijk, provinciaal, landelijk en Europees niveau. Bij het kiezen van een vertegenwoordiger op wie je gaat stemmen, kijk je naar degene wiens mening het meest lijkt op die van jou of van wie je denkt dat die dit het beste kan behartigen.
Of je brengt uit protest een stem uit op een partij waarmee je het niet per se eens bent, maar je wilt een signaal afgeven omdat je je door de besturende regering niet gehoord voelt.

Stemwijzer

Weet je niet welke partij het beste bij je mening past, dan vul je een stemwijzer in. Het resultaat kan je verbazen want je hebt gevoelsmatig vaak het meest overeenkomst met die partij die slechts met een deel van wat jij vindt overlapt. Bijvoorbeeld, wanneer je vindt dat er veel te veel dierenleed in de economie en samenleving is, is de kans groot dat je Partij voor de Dieren stemt, maar dat de stemwijzer een andere middenpartij aanreikt. Omgekeerd komt ook voor natuurlijk, zoals in de afgelopen jaren velen tot hun verbazing hebben mogen constateren toen zij de uitslag van de stemkiezers/-wijzers gepresenteerd kregen.
Sommige stemwijzers vragen om per stelling een gewicht in te schatten om zo beter te kunnen voorspellen welke partij bij jou past, maar de precisie daarvan werkt op groepsniveau, maar niet op individueel niveau. Zelf nadenken blijft het adagium.
En vooral ook, laat niet jouw ego kiezen.

Verkeerd motief

Wat een minder goede reden is om te stemmen is de wens om die partij te kiezen die gaat winnen bij de verkiezingen. Terwijl het iedereen vrij staat om wat voor onbenullige reden dan ook te hebben voor een stem is de wens om bij de verkiezingsuitslag te winnen geen fraaie motivatie. Het gaat in tegen de belang van de samenleving om een evenredige vertegenwoordiging te hebben van wat er leeft onder de kiezers. Dat je, omdat je tot de winnaars wilt behoren, niet voor jouw mening uitkomt versluiert het zicht op een breed gedragen (trend in) beleid. Troost je dan liever met de gedachte dat jouw partij in de toekomst (alleen) wel kan winnen door jouw steun nu.

Is de werkelijkheid een simulatie?

Het is dit jaar 20 jaar geleden dat The Matrix uitkwam. In de eerste van de trilogie speelt de bevrijdingsstrijd van de mens tegen de machine. In de film zijn veel thema's en filosofische vragen verwerkt die al sinds mensenheugenis leven en die in licht van kunstmatige intelligentie (AI) steeds actueler lijken te worden. Bijvoorbeeld kan de geest los van het lichaam bestaan en ervaren of meer religieus: is er een verlosser, die ons eeuwig vrij en gelukkig maakt? Leven we tijdens onze slaap in een droomwereld en kunnen we wakker worden in een realiteit? Wat is de aard van liefde in de toekomst? Zullen we in de toekomst slaven zijn van een machinaal gemanipuleerde wereld of zijn we dat nu al lang en beseffen we ons dat niet?
De hoofdpersoon Neo krijgt van Morpheus de keuze voorgelegd om de rode of de blauwe pil te slikken en zo wel of niet inzicht in de aard van de realiteit te krijgen.

Morpheus — “Have you ever had a dream NEO that you were so sure was real. What if you were unable to wake from that dream"?

How would you know the difference between the dream world and the real world”?

“I’m trying to free your mind Neo, but I can only show you the door, you’re the one who has to walk through it”.

“The Matrix is a system NEO, that system is our enemy but when you’re inside what do you see?
Business men, teachers, lawyers, carpenters the very minds of the people that we are trying to save. But until we do these people are a part of that system and that makes them our enemy. You have to understand that these people are not ready to be unplugged. And so many of them are so dependent on the system that many of them will fight to protect it.

Met behulp van computertechnologie konden beelden gemaakt worden die zo vloeiend in elkaar over gingen dat alles wat we verbeelden wilden geloofwaardig in beeld kon worden gebracht. Maar het bleef natuurlijk een kwestie van geloof of wat je zag in The Matrix een realistisch scenario zou kunnen worden in de toekomst.

Inmiddels hebben talloze computersystemen de Turingtest doorstaan, dus is het voor een normaal mens niet meer vast te stellen of zij met een medemens of met een computer hebben te maken. Dat een robot of computer intelligent overkomt betekent niet dat het kan denken. Er is nog steeds geen software ontwikkeld die op een originele manier creatief en scheppend kan zijn. Het is niet waarschijnlijk dat een machine of computer een belang heeft bij het beheersen van de mens, zelfs niet wanneer het meer intelligentie dan de gemiddelde mens kan worden toegeschreven. Voor belangenbehartiging moet er een programmeur achter zitten die een machtsbelang heeft. Dat gegeven wordt in de tweede en derde vervolgfilms wel uitgewerkt, maar door de commerciële belangen komt dat niet meer duidelijk uit de verf. Gevechtsscenes om veel publiek te trekken overschaduwen een diepere betekenis.

Vandaag de dag blijft de vraag reëel: "gebeurt alles alleen in ons hoofd of is er daarbuiten ook een objectieve werkelijkheid"?
We gaan er vanuit dat het levende lichaam bewustzijn mogelijk maakt. Maar stel dat (er) bewustzijn bestaat los van ons hoofd, geest en lichaam en dat wij leven in bewustzijn?

Uit een inspiratiemail van Eric van Zuydam.

"Iedere ochtend worden we wakker uit de droomtoestand en betreden we de zogenaamde ‘waaktoestand’. Die term suggereert een bepaalde wakkerheid, maar zijn we werkelijk zo wakker in die waaktoestand? 

Is het niet eerlijker om te zeggen dat we iedere ochtend overgaan
van de droomtoestand naar de dagdroom-toestand? De term waakbewustzijn is misleidend, want de meeste mensen zijn tijdens
die toestand - overdag - net zo’n speelbal van ontelbare onbewuste gedachtenprocessen als ’s nachts. Hoe wakker is dat? Hoe vrij is dat?

Om werkelijk vrij te zijn dienen we niet alleen te ontwaken uit de droomtoestand, maar ook uit de zogenaamde waaktoestand.
We dienen dat in onszelf te ontdekken, wat altijd moeiteloos, onverstoorbaar wakker is en waarop geen enkele droom, hoe heftig ook, ook maar een spoor kan achterlaten. Dat is de ware waaktoestand.

Informatie die via onze vijf zintuigen binnenkomt wordt stapsgewijs geprojecteerd achter in ons hoofd (en) in ons bewustzijn. Dat suggereert dat bewustzijn in ons hoofd zit, maar dit is nog nooit door een wetenschapper aangetoond. Wel spreken we over "buiten bewustzijn geraken", bijvoorbeeld bij een klap op het hoofd of door verdoving of bij diepe slaap. Bewijst dit onomstotelijk dat bewustzijn vooral een eigenschap is van een gezond functionerend lichaam? Het bewijs dat het niet zo is, is vrijwel niet te leveren.

Is er bij de overdracht van informatie iets verloren geraakt of juist toegevoegd na die omzetting in elektrische signalen? En als die omzetting lijkt op een puls van dichotome informatie, een betekenisvolle sequentie van enen en nullen, wat is dan het verschil met een computersimulatie?

Vodgasten Paul Smit en Guido Weijers vragen zich in deze vodcast af of wij leven in een simulatie.

Je kunt uren doordenken over de antwoorden op de bijna retorische vragen, maar net als bij een paradox is een (uit)weg: het definitieve antwoord open laten.

"Dus laten we begrijpen dat de werkelijkheid al onze ideeën over de werkelijkheid overstijgt. De realiteit is niet christelijk, hindoeïstisch, joods, advaita vedanta of boeddhistisch. Het is niet dualistisch noch non-dualistisch, noch spiritueel noch niet-spiritueel. We moeten leren dat er meer realiteit en heiligheid is in een grassprietje dan in al onze gedachten en ideeën over de werkelijkheid. "- Adyashanti.

Zowel in de beeldtaal als in de letterlijke tekst is er een grens aan wat we kunnen beschrijven en begrijpen van de werkelijkheid. Kunnen we het wel preverbaal vatten? En wanneer we dat vermoeden kunnen we dan beter zwijgen (is dat de blauwe pil slikken?) of lopen we dan in de valkuil dat we blijven leven in een illusie? Is er een rode pil die ons doet doorzien hoe het zit? Kunnen we maar beter het risico lopen om alle illusies kwijt te raken?
Het antwoord op de laatste vraag, verwoord in andere artikelen op dit blog, is "ja".

"We zijn ongetwijfeld op een zeer kritisch moment in de tijd. Onze wereld hangt in de balans, en een precaire balans is het. Ontwaken van de werkelijkheid is niet langer een mogelijkheid; het is een imperatief. We hebben het schip van misleiding zo ver gevaren als het ons kan voeren". - Adyashanti.