Wereldverbeteren? Keep it SimPol

SimPol staat voor Simultaneous Policy (Gelijktijdig Beleid). Schrijvers John Bunzi en Nick Duffell hebben het plan opgevat om burgers, politici en ondernemers een gezamenlijke verklaring te laten ondertekenen, dat ze/we vanaf een bepaald moment de mensen behoorlijk betalen, de natuur respecteren, de mensenrechten respecteren – op voorwaarde dat alle anderen dat vanaf datzelfde moment ook doen.
De auteurs (eigenaar van een internationaal bedrijf en een psychotherapeut) signaleren een Negatieve Mondiale Concurrentiespiraal (NMC). Zij pleiten voor een mondiale aanpak, meer internationale samenwerking om problemen als klimaat, milieu en bewapening gezamenlijk op te lossen. Voorwaarde daarbij is dat alle landen tegelijkertijd overgaan tot gezamenlijke aanpak, Simpol (Simultaneous Policy), van meerdere vraagstukken en een nieuwe vorm van internationaal stemrecht. Dit vergt een omwenteling in ons denken als wereldburgers. Vergelijk het met het rouwproces zoals beschreven door Kübler-Ross, in vijf fasen van ontkenning tot aanvaarding. Hoe krijg je iedereen bereid tot deze omwenteling?
Het klassieke motto “verbeter de wereld, begin bij jezelf” wordt dan “we maken een betere wereld en dat doen we tegelijkertijd”.

Uit het boek.
‘De hele evolutie – van de hele kosmos en van onze eigen planeet daarbinnen – is een eindeloze dans van eenheden die in delen uiteenvallen en delen die zich weer verenigen in met elkaar verenigbare nieuwe eenheden. Het vertoont het patroon van een zich herhalende opwaartse spiraal: van eenheid naar individuatie naar concurrentie naar conflict naar onderhandelingen naar oplossing naar samenwerking naar nieuwe niveaus van eenheid, et cetera etc.. Er is zowel sprake van concurrentie en samenwerking binnen, als tussen de soorten, terwijl ze improviseren en zich ontwikkelen en de dans uit zijn evenwicht en weer in evenwicht brengen’.
Er is een nieuwe lichting wetenschappers die stelt dat de evolutie zelf een evolutie doormaakt door nieuwe manieren te bedenken om sneller en effectiever te evolueren. Daarbij hoeven we onze identiteit niet op te geven en voegen er een mondiale identiteit aan toe. We maken dan afspraken om simultaan te werken aan mondiale verbeteringen en iedereen die in hetzelfde schuitje zit helpt overleven.
De mondiale concurrentiestrijd is inmiddels zo destructief geworden dat samenwerking nog de enige oplossing is. Wat Robert Pirsig de ‘Dynamische Kwaliteit, de voortdurend veranderende beweging van de directe realiteit’ noemt, begint te veel te worden voor wat hij de patronen van ‘statische waarde’ noemt, en er vindt een totale ommekeer in het systeem plaats. Deze dynamiek richt het evenwicht van de tot dan toe geaccepteerde realiteit te gronde – soms op een gewelddadige manier – om een transformatie teweeg te brengen.
De destructieve concurrentiestrijd fungeert paradoxaal genoeg juist als een aanjager van samenwerking.

De oplossing is SimPol, een uitweg uit de vernietigende spiraal van de neoliberale wereldorde (bol.com).

We laten ons met taal in de luren leggen

Taal om te verhullen

Het is van alle tijden dat politici met halve waarheden en loze woorden kiezers proberen te paaien.
Demagogie en drogredeneringen worden tegenwoordig door voor- en tegenstanders aangevuld met Fake News. De slimme software van het advertentieprogramma van Facebook weet in elke bubbel de juiste doelgroep te bereiken met de gewenste “gesponsorde” boodschap. Ook voor de kleine portemonnee.
  • “Het zou kunnen dat de aanslag in Utrecht een terroristisch motief heeft”. Zonder nadere kennis kun je heel veel niet uitsluiten.
  • “Wanneer ik u beledigd heb, dan bied ik u mijn excuses aan”. Bewijs is niet te leveren, wel een eerlijk antwoord dat je je beledigd voelt en dat zegt weer alles over jezelf.
  • “Van overtrokken beschuldigingen trek ik mij niets aan”. Natuurlijk niet, van iets wat overtrokken is hoef je je per definitie niets aan te trekken.
  • "Het agrarisch buitengebied vergroent". Boeren spuiten al het onkruid en insecten dood, het resultaat oogt als een groene woestijn ("grasfalt").
  • "We nemen uw bezwaar mee in onze overweging" maar geven het nul gewicht.
  • "Dit heeft onze hoogste prioriteit" en alle andere zaken tellen niet mee.

Het zijn allemaal zegswijzen die op zich niet onwaar zijn, maar ook niets zeggen.  Wat begint met een veronderstelling is na een paar keer doorgeven een (ander) feit geworden. Kijk maar naar wat er van de oorspronkelijke versie overblijft in het kinderspelletje waarin een gecompliceerd verhaaltje fluisterend wordt doorgegeven.
Nieuws en verhaaltjes worden ons tegenwoordig in zo’n hoog tempo voorgeschoteld dat we niet meer de tijd (kunnen) nemen om een en ander te laten bezinken. Vooral wanneer iets een grappig of spectaculair element bevat zijn we met de moderne middelen bliksemsnel in staat om het buiten het ruimere kader door te geven via de sociale media. Voordat je het weet ben je geframed.
Het is het paradoxale gevolg van de versnelling in communicatie dat we er aan de ene kant meer last van hebben, maar tegelijk minder van aantrekken.

Bij het inschatten van de aard van de communicatie is het van belang om eerlijk te zijn over de omstandigheden waaronder iemand een uitspraak doet. Wie legt wie in de luren? Wie iemand dwingt tot een uitspraak, kan niet verwachten een eerlijk antwoord te krijgen. Wie te lang aan het woord is, loopt kans onderbroken te worden met een dooddoener.

Bovengenoemde voorbeelden zijn uitspraken die vaak voorkomen bij politici op TV. Of je je door die uitspraken in de luren laat leggen, is ook een eigen verantwoordelijkheid. Je moet de bereidheid hebben om je eigen belang te erkennen om onwaarheden over het hoofd te zien.

Wie in de tegenwoordige hectiek nog rust wil doet er verstandig aan om niet meer (snel)  te oordelen en het effect van de aloude zegswijze met geduld af te wachten “al de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel”,  “wiens brood men eet, diens woord men spreekt”, “chercher la femme”, "follow the money", kortom “oude wijn in nieuwe zakken”.

Denk zelf. Wie zich wil trainen in het herkennen van en omgaan met drogredeneringen, leze hier verder of klik hieronder bij de Internetversie op de labels.

Deflectie psychologie

Deflectie is het proces van het verliezen of verwijderen van buigingsuitgangen in een taal. Dit proces wordt ook wel deflexie genoemd en kan leiden tot vereenvoudiging van de grammatica van een taal.
In de taalkunde kan deflexie worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals contact tussen verschillende talen, veranderingen in de uitspraak van woorden, of veranderingen in de manier waarop mensen communiceren.
Het verlies van buigingsuitgangen kan leiden tot veranderingen in de manier waarop woorden worden gevormd en gestructureerd in de taal, en kan dus van invloed zijn op de manier waarop mensen communiceren en hun gedachten en ervaringen uitdrukken.

De invloed van taalveranderingen op de psychologie van sprekers en luisteraars kan op verschillende manieren plaatsvinden. Hier zijn een paar voorbeelden.

  • Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen denken over tijd en ruimte. Sommige talen hebben bijvoorbeeld verschillende woorden voor verschillende soorten tijd (bijv. verleden, heden, toekomst), terwijl andere talen geen onderscheid maken tussen deze tijden. Studies hebben aangetoond dat sprekers van talen die onderscheid maken tussen verschillende tijden beter in staat zijn om gebeurtenissen in de tijd te ordenen en te herinneren dan sprekers van talen die geen onderscheid maken tussen de verschillende tijden.
  • Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen emoties uitdrukken en waarnemen. Sommige talen hebben bijvoorbeeld woorden die specifiek verwijzen naar bepaalde emoties, terwijl andere talen minder specifieke woorden hebben om emoties uit te drukken. Studies hebben aangetoond dat sprekers van talen die specifieke woorden hebben om emoties uit te drukken, beter in staat zijn om emoties te herkennen en te benoemen dan sprekers van talen die minder specifieke woorden hebben om emoties uit te drukken.
  • Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen denken over gender en seksualiteit. Sommige talen hebben bijvoorbeeld geslachtsneutrale voornaamwoorden, terwijl andere talen mannelijke en vrouwelijke voornaamwoorden hebben. Studies hebben aangetoond dat het gebruik van geslachtsneutrale voornaamwoorden de genderstereotypen kan verminderen en de acceptatie van niet binair gedrag kan vergroten.
  • Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen sociale interacties aangaan. Sommige talen hebben bijvoorbeeld verschillende vormen van aanspreekvormen voor verschillende sociale relaties (bijv. ouder-kindrelatie, vriend-relatie), terwijl andere talen slechts één vorm van aanspreekvormen hebben. Studies hebben aangetoond dat het gebruik van verschillende vormen van aanspreekvormen kan bijdragen aan het behoud van sociale hiërarchieën en dat het gebruik van slechts één vorm van aanspreekvormen kan bijdragen aan het verminderen van sociale hiërarchieën.

Korte en lange wegen naar een eenheidservaring

Wat is het?

Een eenheidservaring verwijst naar een staat van bewustzijn waarin iemand een gevoel van verbondenheid, harmonie en eenheid met de rest van het universum ervaart. Het kan ook bekend staan als mystieke ervaring, spirituele ervaring of transcendentale ervaring.
Een eenheidservaring kan op verschillende manieren worden ervaren, zoals door middel van meditatie, gebed, psychedelica, contemplatie, een wandeling in de natuur of gewoon spontaan. Het kan worden gekenmerkt door gevoelens van extase, vreugde, dankbaarheid, nederigheid en vrede. Tijdens een eenheidservaring kan iemand het gevoel hebben dat de grenzen tussen zichzelf en de rest van de wereld vervagen, en dat alles met elkaar verbonden is en één geheel vormt.
Dit kan leiden tot een dieper begrip en een gevoel van harmonie met de natuur, andere mensen, de kosmos en het goddelijke. Een eenheidservaring kan een transformerende impact hebben op iemands leven en kan leiden tot een verandering in de manier waarop iemand de wereld en zichzelf waarneemt. Het wordt vaak beschouwd als een belangrijk onderdeel van veel spirituele en religieuze praktijken en wordt steeds meer erkend als een belangrijk onderdeel van de menselijke ervaring en psychologie.

Wat levert het op?

Een eenheidservaring kan verschillende effecten hebben op iemands leven en persoonlijkheid. Hier zijn enkele mogelijke effecten die mensen kunnen ervaren na het hebben van een eenheidservaring. 

  • Mensen die een eenheidservaring hebben gehad, beschrijven vaak een diep gevoel van verbondenheid met alles om hen heen. Ze kunnen zich meer bewust worden van de onderlinge verbondenheid van alle dingen en ervaren dat ze deel uitmaken van een groter geheel.
  • Een eenheidservaring kan leiden tot een vermindering van angst en depressieve gevoelens. Mensen kunnen meer vrede en sereniteit ervaren, en een gevoel van zingeving en doel in het leven.
  • Een eenheidservaring kan ook leiden tot een verhoogde empathie en mededogen voor anderen. Mensen kunnen zich meer bewust worden van de onderlinge verbondenheid van alle wezens en voelen dat ze de pijn van anderen kunnen begrijpen en delen.
  • Sommige mensen ervaren na een eenheidservaring een verhoogde creativiteit en inspiratie. Ze kunnen nieuwe inzichten en ideeën krijgen en deze op een nieuwe manier uiten.
  • Een eenheidservaring kan ook leiden tot een verandering in spirituele overtuigingen. Mensen kunnen zich meer bewust worden van de aanwezigheid van een hogere macht of eenheid in het universum en kunnen hun overtuigingen en praktijken aanpassen aan deze nieuwe inzichten.

Genade

Een eenheidservaring is lastig (eigenlijk onmogelijk) in woorden te beschrijven. Gustaaf Rutgers doet in dit verslag een poging. Ik heb de voorkeur om het te beschrijven als een gelukzalig moment van inzicht in het niet-twee zijn van alle levende wezens en de natuur.

Zelf heb ik 1 keer in mijn leven een eenheidservaring gehad toen ik 8 jaar was op een mooie, zonnige zondagochtend in mei. Het overkwam me en ik ervoer het als genade. Ik hoefde daar geen moeite voor te doen, ik kreeg het in mijn schoot geworpen. In principe kan ik voor mijn geluk nog steeds terugvallen op die ervaring omdat het mij duidelijk werd dat je voor geluk niet afhankelijk bent van iets in de buitenwereld. Ik realiseer me dat er veel verleidingen zijn die blokkades in jezelf in stand houden om de ervaring weer te krijgen. Het inzien en opruimen daarvan zie ik als de hoogste prioriteit, naast het afzien van materieel gewin.

Kun je het oproepen?

Hieronder een kort overzicht van benaderingen van een paar non-dualisten die verschillende methodes aanbevelen om ook een eenheidservaring op te roepen. Het is belangrijk om te onthouden dat eenheidservaringen vaak spontaan gebeuren en niet geforceerd kunnen worden. Het is belangrijk om open te staan voor de mogelijkheid van eenheidservaringen en deze te verwelkomen wanneer ze zich voordoen.

De snelste methode wordt aanbevolen door Peter Gordijn. Na het gebruik van bewustzijnsverruimende psychedelica is hij ervan overtuigd geraakt dat het heilzaam voor iedereen kan zijn om dit met begeleiding te ervaren. Hij biedt een ceremonie aan die drie dagen duurt. Eén dag voorbereiding, één dag ervaren en één dag nabespreken en integreren in je leven. Mensen die medicijnen gebruiken als bijvoorbeeld antidepressiva of die psychiatrische problemen hebben worden niet toegelaten.

Hans Laurentius kan je begeleiden tot het punt waarop je zelf verder moet gaan en geeft geen garanties. Zijn methode is het rigoureus onder ogen zien en elimineren van de in je leven opgebouwde blokkades en zinloze overtuigingen, die je afscheiden van anderen. Ongrijpbare inzichten kun je niet pakken, maar slechts benaderen. Het lijkt een zwakke (paradoxale) benadering, maar is uiteindelijk effectiever.
Een lange en maximaal rigoureuze weg bewandelde meister Eckhart in de Middeleeuwen. Hij mediteerde net zo lang totdat hij zijn identiteit kwijt was en ook geen verwachtingen meer had van een ontmoeting met God. Zo maakte hij de weg vrij voor een eenheidservaring met God.

Welke methode de voorkeur heeft? Je hoeft niet te kiezen, je kunt ook meer dan één methode volgen en leren van de ervaringen van degenen die al een bepaald pad hebben gevolgd.

Allen bevelen varianten aan van het taoïstische wu wei principe: doen door niet te doen. Vrij, maar niet letterlijk vertaald: weten wanneer te doen en wanneer te laten.
Wie vooraf aan een eenheidservaring moest werken voor zijn geld, moet ook na die ervaring werken om te leven. Het verschil zit ‘m in het inzicht dat we allen niet-twee zijn. En dat inzicht kan levens beïnvloedend zijn, maar werkt bij iedereen anders uit. Het leidt niet tot materieel voordeel, maar mogelijk tot geestelijke rust en rijkdom.

Spirituele paradoxen bij een eenheidservaring

Tweerichtingsverkeer

Word je gelukkiger wanneer je jezelf maximaal onderscheidt van een ander of juist wanneer je je meer richt op wat je gemeen hebt met een ander? Of ligt het nog weer anders?

Theoloog en dichter De Génestet wees in 1930 op het belang van individualiteit in deze twee regels.
'Wees u–zelf!' sprak ik tot iemand.
Maar hij kon niet: hij was niemand.

En over en-en denken.
Twee coryphaeën.
‘Gek zijn wij, een van beide wij’.
Zeî de eene Theoloog tot de ander.
‘Wat wíj gelooven toch strijdt lijnrecht met elkander;
Dit's evident voor ú, dat's evident voor míj -.
Dús, een van tweeën is maar mooglijk, ík òf gíj…’.
Of beide, dacht er een en - ging voorbij.

De oproep van De Génestet om het belang van individualiteit te overdenken kan gemakkelijk misverstaan worden als een oproep om iemand te zijn in de vorm van maatschappelijke status. Wie probeert een status in de ogen van anderen te verwerven is gericht op onderscheiding van de meute. Het woord individu betekent “ondeelbaar”, niet zoals je mogelijk geneigd bent te denken “afgescheidene”. Het is eerder het beeld van iemand niet ge- of verdeeld is, die heel is. Die zowel zichzelf is als verbonden met anderen.
De paradox van jezelf zijn, namelijk dat de meeste mensen die geen moeite doen om zichzelf met zekerheid te vinden of te bewijzen, is dat het juist die mensen zijn die volledig zichzelf lijken te zijn. Dus wie op zoek gaat naar zichzelf is niet zichzelf en wie het niet doet, is het juist.

Iemand als mysticus Meister Eckhart wilde niemand zijn om een Godservaring op te roepen. Ook wilde hij zich geen Godsbeeld vormen. De paradox van die methode is dat het de vraag oproept: wie ontmoet wie, wanneer beiden niemand zijn? En is dat misschien de kern van de eenheidservaring en opgaan in pure essentie?
Wanneer God zowel één is als weerspiegeld in elk levend wezen dan kun je God overal en nergens ontmoeten.

Poortloze Poort

Kortom, die mensen gaan op weg naar een eenheidservaring die al weten dat ze niet-twee zijn. Ze gaan als ware op pad zonder dat het uitmaakt in welke richting (naar binnen of naar buiten door de Poortloze poort) ze gaan en met welke snelheid. Niemand kan de Poortloze Poort passeren, dus wees niemand (koan uit de Mumonkan). Wie de rust neemt om de eenheid met wie of wat (mens of dier) dan ook te ervaren loopt de grootste kans om dit mee te maken.

De term "Poortloze Poort" verwijst naar het feit dat er geen echte poort is die moet worden geopend om verlichting of bevrijding te bereiken. In plaats daarvan is het een symbolische uitdrukking van het idee dat onze natuurlijke staat van zijn al verlicht en vrij is, en dat het pad naar bevrijding of zelfrealisatie geen externe obstakels bevat die moeten worden overwonnen. De Poortloze Poort verwijst onder meer naar de oneindig smalle poort tussen verleden en toekomst, ook wel bekend als het heden of het nu. Het is de staat van bewustzijn waarin we niet vastzitten in gedachten over het verleden of de toekomst, maar ons volledig richten op het huidige moment.
De Poortloze Poort kan ook worden gezien als een paradox of een schijnbare tegenstrijdigheid, omdat het zowel verwijst naar de toegang tot innerlijke vrijheid en bewustzijn als naar de erkenning dat er in feite geen poort is die moet worden geopend. Voor wie de functie heeft doorzien, is het geen poort meer omdat er geen obstakels meer zijn om te overwinnen en omdat het bewustzijn van de poortloze natuur van ons bestaan een natuurlijk onderdeel van ons dagelijks leven wordt.

Hallucinerende middelen en het absolute perspectief

Peter Gordijn schreef na het gebruik van hallucinerende middelen zijn tweede boek getiteld Het Absolute Perspectief.
In zijn boek de volgende illustratie van het proces naar het opgaan van het ik in pure essentie als kers op de taart van spirituele ontwikkeling. Jezelf overgeven en verliezen (ego-dood) om te komen tot een totaal inzicht en de ervaring van eenheid en je te bevrijden van verkramping.

Kosmische dans


Het absolute perspectief van verkramping naar vrijheid.
In de rondgang van egoloze baby naar opgaan in pure essentie is zowel de cirkel van een individueel leven te zien als wat zich ont-wikkelt bij de spiraal van bevrijding in het doorlopen van het spirituele pad.

Peter introduceert de Gouden Regel.

Voel je helemaal vrij om jezelf te zijn;
laat anderen vrij om zichzelf te zijn;
laat de wereld zijn zoals ze is.

Trouw zijn aan de Gouden Regel betekent volledig openstaan voor het leven. Niets van de werkelijkheid hoeft meer anders te zijn. Dit betekent diepe acceptatie van hoe de kosmische dans zich ontvouwt. Dit is het einde van weerstand en streven. Niets hoeft meer te veranderen en ALLES mag veranderen.

Totale overgave

Sta jezelf toe precies te zijn zoals je nu bent. Sta anderen toe te zijn zoals ze nu zijn. Sta de wereld toe te zijn zoals die is. En sta jezelf, anderen en de wereld toe elkaar te beïnvloeden en te mogen veranderen, ongeacht in welke richting. De sleutel tot geluk is niet controle. De sleutel tot geluk is juist totale overgave.
"Overgave is kracht". Op het eerste gezicht lijkt dit in tegenspraak met het idee dat het tonen van wilskracht en vastberadenheid belangrijk is om doelen te bereiken. Toch suggereert deze paradox dat het loslaten van controle en het accepteren van wat er gebeurt, uiteindelijk krachtiger kan zijn dan vasthouden aan een specifiek resultaat.

De kip en het ei in het non-dualisme

Non-dualisme kun je opvatten als het inzicht dat er geen tijd bestaat, geen ruimte, geen vorm, geen waarneming, geen afscheiding, geen object-subject, niets dat zich bewust is van iets dat niet zichzelf is. Kortom, zoals een pas geboren kind de omgeving zonder angst lijkt te ervaren, maar dan op een bewust niveau. Of zoals intens verliefden zich een tijdje voelen.

In het Bijbelse paradijsverhaal worden Adam en Eva het zorgeloze paradijs uitgejaagd nadat ze een gebod van God hadden overtreden. Ze werden zich in één keer bewust van de dualiteit van goed en kwaad en konden en mochten niet meer terug in de paradijselijke eenheidservaring.

Het beeld van een straffende God lijkt op de ouder op wiens bescherming een opgroeiend kind rekent, maar dat het lijkt te kunnen verliezen door verkeerd om te gaan met zijn eigenheid en afgescheidenheid.
Bij de ontwikkeling van het eigen ego, zo rond het tweede levensjaar, begint het kind zichzelf af te scheiden van de omgeving. Daarin wordt het aangemoedigd door de ouders, immers het zijn de eerste tekenen van zelfstandigheid, maar tegelijk wordt het kind zich stapje voor stapje bewust van het nadeel van afgescheiden zijn, namelijk dat het ongenoegen kan oproepen bij de ander of dat je een ander gaat missen. Mogelijke straf roept angst op, angst om te worden verlaten of alleen gelaten, terug te worden geworpen op het zelf. Het leven levert je op die leeftijd, en eigenlijk nooit meer, de zorgeloze veiligheid van het eerste levensjaar. De peuter is er zich nog niet bewust dat je ongelijk bent en kunt twijfelen aan evenwaardigheid. Het gaat er gewoon vanuit en doet gewoon.

In termen van (non-)dualisme: vóór het ontstaan van het ego was de wereld één, was alles liefde. Na het ontstaan van het ego is er voor het eerst angst en is er dualiteit: ik en jij, goed en slecht, liefde en haat, blijdschap en verdriet, schuld en onschuld, straf en beloning, vroeger en later et cetera. Essentieel voor de realisatie van non-dualiteit is dat ego doorzien wordt als een construct, een activiteit van de mind en geen entiteit. Non-duaal gewaarzijn laat zich per definitie niet vangen in het begrippenkader van het ego dat wil begrijpen en daarmee dualiteit schept.

Het lijkt een naïef wereldbeeld, maar dat alles verbonden is, is een inzicht dat al eeuwen speelt in oosterse culturen en in de moderne kwantumfysica. Is de moderne mens zich daarnaast wel voldoende bewust van de werking van angsten (ook in de vorm van twijfel) die (economische) belanghebbenden ook nu nog (en dan met opzet) oproepen?

Het beeld dat religies of ouders opriepen, is ook het beeld dat de politiek en de economische grootmachten oproepen. Het is de angst om niet goed of veilig genoeg te zijn, die de kiezer verleidt tot populisme en de consument herhaald tot aanschaf doet overgaan. Het bevordert dat materialisme (kopen) geassocieerd wordt met gelukkig worden.

Zet het beeld van een oordelende en straffende God tegenover het beeld van onvoorwaardelijke liefde dat door Een cursus in wonderen wordt aangehouden. Dit is een boek waarin misvattingen over de bedoelingen van God worden rechtgezet. De wonderen, die de cursus onderwijst, zijn uitdrukkingen van liefde die gepaard gaan met veranderingen in waarneming, waardoor we de wereld door de ogen van liefde in plaats van angst zien.
Jan-Willem van Aalst schrijft daarover in Wonderen of waan: God denkt niet; veroordeelt niet; straft niet. God heeft in het geheel niets met materie van doen. God weet niets van dualisme. God is. “God” is letterlijk synoniem met “onvoorwaardelijke liefde”. God doet niets, omdat hij niet van tijd weet. Onvoorwaardelijke liefde is simpelweg, volstrekt onbeïnvloedbaar omdat er in nondualisme niets anders is. Het “laatste oordeel” wordt volgens Een cursus in wonderen niet door God uitgesproken, maar door onszelf, zodra we ten langen leste het ego-denksysteem aan de kant schuiven en er dankbaar voor kiezen om tijd, ruimte, waarneming, veroordeling en individueel bewustzijn achter ons te laten. Dat is onze verantwoordelijkheid: het ontkennen van de ontkenning van Eenheid met onze Schepper.

In onze nachtelijke dromen kunnen de meest bizarre dingen gebeuren, en toch zijn we daarover niet verbaasd zodra we wakker worden. Wat we ons niet realiseren is dat zodra we denken wakker te zijn, wij slechts wakker zijn in dualisme, wat zelf een droom is.
Tot zover van Aalst.

Wonderen of waan, Jan-Willem van Aalst (bol.com)


Mieke Berger schrijft het volgende over onze identiteit.
"Alles dat wij kennen, zijn we dus niet zelf. We zijn dus niet ons lichaam en ook niet onze gedachten, zonder welke geen wereld kan ontstaan. We kunnen immers ons lichaam en onze gedachten waarnemen. Wat we dan wel zijn? Dat wat geen tegenstellingen kent en dus geen eigenschappen heeft. Onbeweeglijkheid, die beweging waarneemt. Tijdloosheid, die tijd waarneemt. Eigenschaploosheid, die eigenschappen waarneemt. Als we tot dat inzicht komen, zullen we moeten erkennen, dat wij niet in de wereld verblijven, maar dat de wereld in ons verblijft".

Non-dualiteit is (net als de natuur) Eenheid in beweging en in verscheidenheid en wij laten ons in slaap sussen met het idee dat dualiteit voorafgaat aan een onbereikbare nondualiteit. Dat verleidt ons om slechts te focussen op het eigen belang en de belangen van het geheel te negeren. "Pak wat je pakken kan" en "doe je voordeel met de tegenstellingen".
Het zou mooi zijn wanneer we ontwaken in de realiteit van het universele nonduale bewustzijn dat de illusie van dualiteit voortbrengt.

  • Dat we realiseren dat alles niet twee is en we vervolgens de ander, mens en dier, vriendelijker behandelen.
  • Dat we de schadelijkheid inzien van louter op het eigen belang gericht te zijn, ingefluisterd door het ego.
  • Dat we intuïtief herinneren dat wij (en dualiteit) voortkomen uit eenheid.
  • Dat we niet meer dualiteit (afscheiding) scheppen door te veroordelen.
  • Dat we inzien dat ogenschijnlijk tegenstrijdige zaken geen dualiteit vertegenwoordigen / betekenen.
  • Dat we inzien dat alle mensen en dieren intrinsiek evenwaardig zijn in het recht op beleven van vrijheid en liefde.

Er hebben triljoenen levensvormen geleefd, er leven er nu miljarden tegelijk. Dat waarin wordt waargenomen verschilt niet, wel wat en hoe wordt waargenomen. Het maakt een wereld van verschil.
Jij en ik zijn dat. "Tat tvam asi". We zijn allemaal vormen van energie. De een heeft het talent om informatie (bijvoorbeeld een levensdoel) uit allerlei energielichamen op te pikken, een ander ziet alleen één lichaam. Het maakt niet uit voor het ontwaken in non-duaal bewustzijn. Frustrerend, omdat het niet valt te (be)grijpen? Je kunt er ook om lachen, zoals Alan Watts aangeeft.

De eenheidservaring is een tijdelijk kijkje in de staat van verlichting of zelfrealisatie.
Ervaringen blijven vernieuwen, het inzicht in het evenwaardige geheel van dualiteit en non-dualiteit kan blijvend zijn. Wie probeert het vast te leggen (in tekst, beeld, herinnering etc.), verstoort de resonantie binnen en met het geheel.
Het gaat om de balans tussen betrokken zijn en loslaten, als een eeuwig durende dans in het nu.
Liefde zijn en liefdevol doen en laten.
Het leven is één en liefde maakt dat je de verbinding herkent. Namasté mudra, "De ziel in mij, groet de ziel in jou".

Nondualiteit is het liefdevolle startpunt van waaruit iedereen tijdelijk wil vertrekken om de wereld te verkennen en wat vervolgens uit het oog wordt verloren omdat woorden en gedachten in de weg zitten. En tegelijkertijd kan die verbinding (met de eenheid) niet verloren gaan. Het is de kip en het ei in één.

De (ongeboren) baby wordt concipieerd in en tot eenheid en door versmelting van eicel en zaadcel. Met het geleidelijk loskoppelen van de eenheid bij het kind door het ontwikkelen van het ego wordt het kind het pad opgeleid dat via vele kronkelige omwegen en liefdesperikelen toch de kortste weg is naar nieuwe eenheid. Dit is niet letterlijk een terugkeer naar de bron van waaruit het startte, maar een (vermogen tot een) verbinding (thuis komen), opnieuw verbinden (latijn: "religare") op een transcendent, meer rustgevend niveau.
Terwijl de vanzelfsprekende en zorgeloze eenheid van de vroegste jeugd altijd blijft trekken, heeft het leven er belang bij dat we ons zo ontwikkelen dat we meer in harmonie gaan leven met onze omgeving, dat we geen oplossingen willen forceren, dat we een vredige omgeving helpen creëren waarin nieuw leven kan ontstaan en van waaruit het zich verder kan ontwikkelen.
Kortom een (individuele en evolutionaire) ontwikkeling van (meer) vrijheid en liefde.
Een ontwikkeling die plaats vindt in het eeuwig durende nu van onbewust paradijselijk naar bewust hemels.

Miranda Warren
Nondualiteit heeft met kunst gemeen dat ze ons de verborgen diepten van de menselijke ervaring toont en laat voelen; niet verborgen omdat ze geheim zijn, maar omdat ze buiten het conventionele, culturele verhaal leven. Het nonduale perspectief op het leven geeft een veel rijkere en minder stressvolle manier van zijn heeft bezorgd dan wat we ooit eerder hebben ondervonden.
Nondualiteit gaat natuurlijk niet om het verbeteren van het bestaan, maar haar weigering om te beoordelen wat zich gewoon afspeelt biedt een vorm van vrijheid die zowel beter als slechter ontstijgt. Het gaat er niet om dat we onze menselijkheid verliezen of transcenderen, maar dat we onszelf niet langer beschouwen als iets wat losstaat van alles wat zich voordoet.

De draaglijke lichtheid van het bestaan

De reeks van interviews in de Volkskrant door Fokko Obbema over de zin van het leven groeit. Inmiddels hebben een tiental belezen en nuchtere ervaringskundigen zinvolle antwoorden gegeven. Hun antwoorden zijn soms positief doorgetrokken naar een zinvol vervolg op een in aanvankelijk negatief antwoord: het leven heeft geen zin.

Een mens leeft als individu en als lid van een samenleving. Als individu kan je bepaalde keuzes maken, met name met wie je omgaat. Je kiest een beroep of bezigheid waarin je je lekker voelt en jezelf en je onafhankelijkheid kan onderhouden. Als lid van de samenleving kan je rekenen op bescherming in de vorm van rechten. Dat het leven, filosofisch gezien, geen objectief onder woorden te brengen zin heeft, lijkt voor een individu lastig, maar maakt het gemakkelijk om op groepsniveau elk lid gelijke rechten toe te kennen. Niemand kan immers betogen dat zijn leven meer waard is dan een ander. Hij kan hoogstens aanvoeren dat hij belangrijk werk verricht en daarom meer salaris verdient. En zo kan rechtsgelijkheid en op maat behandelen samengaan met oog voor individuele verschillen.
We kunnen in principe vrij kiezen op welke manier we ons leven zin geven.

We kunnen voortdurend schakelen tussen niveaus waarop we naar het leven kijken. Op het ene niveau zien we de nuance, de dualiteit, het aangaan en loslaten en op het andere niveau de grote lijnen, de eenheid en de continuïteit. We kunnen op en met beide niveaus tegelijk leven.
Sommige filosofen en wetenschappers wijzen op de omstandigheid dat het leven allereerst vraagt om voortgezet te worden. Een kind krijgen wordt je dan ook letterlijk en figuurlijk door de natuur bijna in de schoot geworpen. Je moet eerder je best doen om niet zwanger te raken dan wel. Zo zorgt het leven allereerst voor de eigen continuïteit. Elk ouderpaar zal er op gebrand zijn dat hun kind een beter leven zal hebben dan hij/zij zelf heeft gehad, dus de intentie om de kwaliteit van het leven te verhogen is er ook nog eens. Dat de praktijk weerbarstig is, doet daar niets aan af.
Wie betoogt dat het leven vooral liefde is, sterker nog: alleen maar liefde is, die heeft misschien wel gelijk maar nog niet zo’n sterke case. Wie wil er nu liefde wanneer dat ten koste gaat van vrijheid? We willen nog wel -jong en verliefd- geloven dat de verbinding met de ware bijna eeuwig zal duren en dat het zeker te doen is om samen een kind op te voeden of een groter gezin te stichten.

Wie begint aan de tweede helft van het leven en aankijkt tegen een leeg nest staat opnieuw voor de vraag "hoe en met wie ga ik verder?". Dat je in een nieuwe relatie geen kinderen meer krijgt, maakt de keuze toch anders. Dat kun je je maar beter bewust zijn, want het verruimt je mogelijkheden nogal.
Naar verluid zei antropologe Margaret Mead dat je voor iedere levensfase een andere partner zou moeten hebben. Anderen pleiten voor een automatische beëindiging van een verbinding na zeven jaar.
Af en toe eens stilstaan bij waarom je bij iemand bent.
  1. De oorspronkelijke aantrekkingskracht bestaat nog en het gaat redelijk en je besluit samen verder te gaan.
  2. Je wilt nu weer eens meer van het leven genieten vanuit vrijheid en besluit als alleengaande verder te gaan.
  3. Je wilt een verbinding nog eens overdoen met een ander en niet de fouten te maken die je in de eerste helft van je leven maakte.
  4. Je gaat niet meer voor de “eeuwig durende” relatie en gaat relaties aan zolang het meer (vrijheid) oplevert dan het kost.
  5. Net als met vriendschappen ga je niet-exclusieve relaties aan.
  6. Anders, nl……. (vrij in te vullen).
Wie in een relatie een goede balans houdt tussen vrijheid en liefde (wie geen machtsstrijd voert) komt het verst zonder conflicten. De focus van een verbinding ligt gaandeweg het leven steeds minder op het uiterlijk en meer op het innerlijk. Een open deur voor wie ouder wordt, maar niet vanzelfsprekend. Er zijn nu eenmaal partijen die er commercieel of politiek belang bij hebben om ons te doen geloven dat je zo jong bent als je je voelt.

Het zinloos zijn van het leven is alleen verteerbaar wanneer de liefde, de vrijheid en kwaliteit kunnen worden ervaren. Je probeert zo gezond mogelijk te leven, zo integer mogelijk in het leven te staan en je netwerk te onderhouden en zo nog lang van het leven te mogen genieten.
Zo simpel kan het leven zijn, maar het voelt van tijd tot tijd bijna ondraaglijk licht. Wie gehecht is aan blijvende, positieve ervaringen, lijdt frequent verlies.

Wie vroeg ontdekt dat een positief gevoel van bijvoorbeeld geluk niet lang duurt en dat de duur niet afhankelijk is van factoren buiten jezelf, die kan na het opruimen en ontlopen van blokkades, die geluk in de weg staan, met een beetje geduld een lang en gelukkig leven leiden.

Het leven is zo vriendelijk om niet toe te staan dat al je dromen in vervulling gaan.
(uit Mooji: Adem van het absolute).
De mens en zijn verhaal over een zinvol leven (bol.com).

Leven vanuit non-duaal bewustzijn

Eenheid ervaren

Mensen die leven vanuit non-duaal bewustzijn ervaren de eenheid tussen alle levende wezens, ervaren vrijheid en het allesomvattende stromen van liefde.

Dit artikel is daarom geschreven in de je- en wij-vorm.

De ontmoeting met de ander is niet gericht op doen, maar op zijn.
We gebruiken het woord “ik” en “jij” om te communiceren, maar geloven niet in een scheiding tussen jij en ik. We kunnen leven met deze paradox. Door mij verschijnen jij en ik.

We trekken geen grenzen, laten alles en iedereen binnenkomen, maar laten ons niet overspoelen. We zijn niet bang om gekwetst te worden omdat er niet een afzonderlijk "ik" is. We roepen geen weerstand op en maken geen problemen. We hebben de waarheid niet in pacht, veroordelen niet, accepteren alles met “ja” en verkondigen niets. We beschouwen onszelf en de ander als evenwaardig. We zijn betrokken en onaangedaan in één, althans, niet-twee (A-dvaita).

Niets moet

Je mag, maar hoeft niets te leren of te veranderen. Laat liefde in en met vrijheid stromen zonder het te (be)grijpen.

We ervaren het leven als een dans en een zero-sum spel. We zijn (daarin) evenwaardige spelers.
Het non-duale inzicht kan ons genadevol in onze schoot zijn geworpen, opgeroepen door hallucinogene middelen of (na) het doorlopen van een (zeer) diepe crisis of lange meditatie. Terugkijkend realiseren we ons dat het komen tot non-duaal bewustzijn geen moeite hoeft te kosten en niet langs rationele weg valt te bereiken.

Hoe kun je non-duaal leven?

Hier zijn enkele suggesties voor het leven vanuit non-duaal bewustzijn. 

  • Mediteer regelmatig. Meditatie is een beproefde manier om ons te helpen onze geest te kalmeren en ons bewustzijn te verruimen. Door regelmatig te mediteren, kunnen we meer gewaarwording krijgen van ons non-duale bewustzijn en deze toestand van bewustzijn integreren in ons dagelijks leven. 
  • Wees in het moment. Het leven in het moment is een belangrijk aspect van non-duaal bewustzijn. Probeer bewust te zijn van wat er om je heen gebeurt en wees aanwezig bij wat je doet. Als je je bewust bent van het huidige moment, kun je meer openstaan ​​voor de verbondenheid tussen alles. 
  • Erken de onderlinge afhankelijkheid van alle dingen. In plaats van te denken in termen van afzonderlijke entiteiten en gebeurtenissen, probeer te erkennen dat alle dingen onderling afhankelijk zijn van elkaar en elkaar beïnvloeden. Dit kan je helpen om een dieper begrip te krijgen van de non-duale aard van het leven. 
  • Cultiveer mededogen. Het cultiveren van mededogen en vriendelijkheid voor alle wezens kan je helpen om je verbondenheid met anderen te voelen. Probeer je te richten op het verlichten van het lijden van anderen en probeer te handelen vanuit een plaats van liefde en begrip. 
  • Vraag jezelf af wie of wat ervaart. In plaats van jezelf te zien als een afzonderlijk zelf, vraag jezelf af wie of wat er ervaart. Dit kan je helpen om je bewustzijn te verschuiven van het idee van een afzonderlijk zelf naar een bewustzijn van non-duale verbondenheid. 
Leven vanuit non-duaal bewustzijn is een continu proces van bewustwording en ontwikkeling. Door te oefenen en bewust te zijn van onze verbondenheid met alles om ons heen, kunnen we ons bewustzijn verruimen en onze ervaringen van het leven transformeren.

Peter Fenner schrijft in Radiant Mind op pagina 139.

Intimiteit omhult alles

Vaak gebruik ik liever het woord 'intimiteit' dan 'liefde' om deze ervaring te beschrijven, omdat in deze ervaring geen scheiding is tussen mijzelf en anderen. Non-duaal bewustzijn is geen gevoel. Het is eerder een besef van alomvattendheid omdat ik geen andere keus heb. Ik omhels, ik sluit alles in zonder oordeel of voorbehoud en niet omdat dat een goed idee is of een of ander moreel standpunt, maar gewoon omdat hier niemand is om zich ergens tegen te verzetten.
   Ik ben niet geïdentificeerd met mijn conditionering, ik kan je volledig ontvangen. Jij en ik voelen een echte verbinding - onze werkelijkheden dringen in elkaar door in een ruimte van diepe intimiteit en openheid. Ik ben totaal open en beschikbaar. Ik kan niets van mij afduwen, ik kan niets verder meer binnenlaten. Hoe zou ik dat kunnen doen? Er is geen weerstand. Er is alleen totale openheid - een gevoel dat je totaal en volkomen bij mij binnen kunt komen.
Tot zover een citaat.

Radiant mind, een praktische weg naar non-duaal bewustzijn (bol.com).

Non-duaal bewust van de paradox bij zelfrealisatie

Bij het omschrijven van non-duaal bewustzijn en zelfrealisatie wordt van de paradox gebruik gemaakt om te verbeelden wat je niet beschrijven kunt.
Je kunt comfortabel leven met een paradox en niet gevangen zijn. Zelfrealisatie is geen resultaat van de inspanningen van het ego maar van het contact herstellen met een ruimer gewaarzijn dat zich bevindt voorbij en voorafgaand aan het duale denken. Hoe meer je kijkt vanuit de eenheid, hoe meer je de dualiteit kunt accepteren en hoe meer je kijkt vanuit de dualiteit hoe beter je de eenheid kunt omarmen.

Je kunt de paradox niet in en niet uit. Je kunt er van alles mee en ook langs heen.

  • "Alleen Brahman (God, de natuur enz.) is reëel, de wereld is maya (illusie). Brahman en maya zijn niet twee".
  • Non-duaal bewustzijn is niet iets en niet niets.
  • Non-dualisme werkt niet voor wie er alleen zelf beter van wil worden. Iedereen wil er beter van worden. Non-dualisme werkt niet voor mij alleen.
  • Zelfrealisatie is als gaan door een Poortloze Poort. Niemand kan door deze poort, dus wees niemand. Je kunt direct naar binnen en naar buiten om er te komen, maar er is geen pad, want je bent er al. Via de weg van ervaring tot inzicht komen "waar ik naar kijk dat ben ik zelf".
  • Ik ben Dat.
  • Je doet door niet te doen.
  • Je bent en bent niet in één.
  • Je ervaart eenheid als niet-twee.

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (18) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (3) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (53) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (164) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (16) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (3) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (13) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (35) eenzaamheid (8) ego (46) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (14) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (53) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (80) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (36) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (42) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (14) ideaalbeeld (2) identificatie (11) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (13) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (10) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (98) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (21) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (15) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (2) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (3) motto (1) mystiek (7) nabijheid (2) narcisme (5) natuur (6) negatie (16) neti neti (3) niet doen (23) NLP (1) non-duaal bewustzijn (7) non-dualiteit (41) omdenken (8) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (2) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (2) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (16) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (19) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (3) verwondering (3) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (93) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (24) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (11)