Posts tonen met het label drogredenen. Alle posts tonen
Posts tonen met het label drogredenen. Alle posts tonen

Op een integere manier gesprekken voeren

Machtsstrijd of plaagstoot?

In menselijke communicatie wordt vaak een verborgen machtsstrijd gevoerd met woorden. De ander wordt geprobeerd ongemerkt onderuit te halen (te vloeren of de mond te snoeren). Dat gebeurt met suggestieve opmerkingen of met drogredeneringen. Overigens gebeurt het niet altijd met opzet. Soms ook leidt een gesprek per ongeluk tot foutieve conclusies. Mensen zijn zich er niet altijd van bewust dat hun opmerkingen een bepaalde richting sturen.

Hieronder wordt dieper ingaan op het verschil tussen suggestief redeneren en het gebruik van drogredeneringen. Voor degenen die integer gemotiveerd zijn om valkuilen te vermijden en zijn gesprekspartner wil respecteren.

Suggestief redeneren

Suggestief redeneren omvat het gebruik van uitspraken of vragen die de luisteraar of gesprekspartner in een bepaalde richting willen sturen zonder harde bewijzen te presenteren. Het doel is vaak om een bepaalde indruk te wekken of om iemand te laten nadenken over een bepaald standpunt, zonder concrete feiten te verstrekken. Suggestieve opmerkingen kunnen subjectief zijn en berusten vaak op persoonlijke overtuigingen of ervaringen.

Drogredeneringen

Drogredeneringen zijn foutieve redeneerpatronen die de logica van een argument aantasten en de geldigheid van de conclusie in twijfel trekken. Het zijn vaak misleidende argumenten die de schijn van geldigheid kunnen hebben, maar bij nadere inspectie onjuist blijken te zijn. Er zijn verschillende soorten drogredeneringen, zoals ad hominem (het aanvallen van de persoon in plaats van het argument), cirkelredenering (het herhalen van de conclusie als een premisse) en valse analogieën (ongepaste vergelijkingen).

Een voorbeeld van de stroman drogredenering

Stroman, vertekenen van argumenten en in de grond boren van de ander
A 'We moeten heel voorzichtig zijn met het toepassen van kunstmest'.
B 'Dus jij zegt dat we kunstmest niet moeten toestaan?'.

In het algemeen is het belangrijk om zowel suggestieve redeneringen als drogredeneringen te vermijden in een discussie of argumentatie. Een sterke redenering moet gebaseerd zijn op feitelijke informatie, logische consistentie en eerlijke redeneerpatronen om een overtuigend en redelijk standpunt te presenteren. Het herkennen van deze concepten kan bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van communicatie en het vermijden van valkuilen in discussies.

Het vraagt bijna een studie om deze valkuilen in de eigen gesprekken met anderen voor te zijn en te voorkomen of -wanneer de ander het doet- voldoende alert te zijn om tijdig een gepast antwoord te vinden. Maar het loont om te proberen, want het voorkomt onbedoelde spanning als gevolg van onbewust optredende misverstanden. Het draagt bij aan effectievere communicatie en constructievere gesprekken.

Voor wie zich wil verdiepen in de materie is hier een link naar een artikel met een overzicht van typen drogredeneringen. Ook leerzaam is het wel of niet gepast inzetten van dooddoeners.

Uitgebreid en met veel tips is dit artikel: Hoe voer je een constructief gesprek?

We laten ons met taal in de luren leggen

Taal om te verhullen

Het is van alle tijden dat politici met halve waarheden en loze woorden kiezers proberen te paaien.
Demagogie en drogredeneringen worden tegenwoordig door voor- en tegenstanders aangevuld met Fake News. De slimme software van het advertentieprogramma van Facebook weet in elke bubbel de juiste doelgroep te bereiken met de gewenste “gesponsorde” boodschap. Ook voor de kleine portemonnee.
  • “Het zou kunnen dat de aanslag in Utrecht een terroristisch motief heeft”. Zonder nadere kennis kun je heel veel niet uitsluiten.
  • “Wanneer ik u beledigd heb, dan bied ik u mijn excuses aan”. Bewijs is niet te leveren, wel een eerlijk antwoord dat je je beledigd voelt en dat zegt weer alles over jezelf.
  • “Van overtrokken beschuldigingen trek ik mij niets aan”. Natuurlijk niet, van iets wat overtrokken is hoef je je per definitie niets aan te trekken.
  • "Het agrarisch buitengebied vergroent". Boeren spuiten al het onkruid en insecten dood, het resultaat oogt als een groene woestijn ("grasfalt").
  • "We nemen uw bezwaar mee in onze overweging" maar geven het nul gewicht.
  • "Dit heeft onze hoogste prioriteit" en alle andere zaken tellen niet mee.

Het zijn allemaal zegswijzen die op zich niet onwaar zijn, maar ook niets zeggen.  Wat begint met een veronderstelling is na een paar keer doorgeven een (ander) feit geworden. Kijk maar naar wat er van de oorspronkelijke versie overblijft in het kinderspelletje waarin een gecompliceerd verhaaltje fluisterend wordt doorgegeven.
Nieuws en verhaaltjes worden ons tegenwoordig in zo’n hoog tempo voorgeschoteld dat we niet meer de tijd (kunnen) nemen om een en ander te laten bezinken. Vooral wanneer iets een grappig of spectaculair element bevat zijn we met de moderne middelen bliksemsnel in staat om het buiten het ruimere kader door te geven via de sociale media. Voordat je het weet ben je geframed.
Het is het paradoxale gevolg van de versnelling in communicatie dat we er aan de ene kant meer last van hebben, maar tegelijk minder van aantrekken.

Bij het inschatten van de aard van de communicatie is het van belang om eerlijk te zijn over de omstandigheden waaronder iemand een uitspraak doet. Wie legt wie in de luren? Wie iemand dwingt tot een uitspraak, kan niet verwachten een eerlijk antwoord te krijgen. Wie te lang aan het woord is, loopt kans onderbroken te worden met een dooddoener.

Bovengenoemde voorbeelden zijn uitspraken die vaak voorkomen bij politici op TV. Of je je door die uitspraken in de luren laat leggen, is ook een eigen verantwoordelijkheid. Je moet de bereidheid hebben om je eigen belang te erkennen om onwaarheden over het hoofd te zien.

Wie in de tegenwoordige hectiek nog rust wil doet er verstandig aan om niet meer (snel)  te oordelen en het effect van de aloude zegswijze met geduld af te wachten “al de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel”,  “wiens brood men eet, diens woord men spreekt”, “chercher la femme”, "follow the money", kortom “oude wijn in nieuwe zakken”.

Denk zelf. Wie zich wil trainen in het herkennen van en omgaan met drogredeneringen, leze hier verder of klik hieronder bij de Internetversie op de labels.

Deflectie psychologie

Deflectie is het proces van het verliezen of verwijderen van buigingsuitgangen in een taal. Dit proces wordt ook wel deflexie genoemd en kan leiden tot vereenvoudiging van de grammatica van een taal.
In de taalkunde kan deflexie worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals contact tussen verschillende talen, veranderingen in de uitspraak van woorden, of veranderingen in de manier waarop mensen communiceren.
Het verlies van buigingsuitgangen kan leiden tot veranderingen in de manier waarop woorden worden gevormd en gestructureerd in de taal, en kan dus van invloed zijn op de manier waarop mensen communiceren en hun gedachten en ervaringen uitdrukken.

De invloed van taalveranderingen op de psychologie van sprekers en luisteraars kan op verschillende manieren plaatsvinden. Hier zijn een paar voorbeelden.

  • Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen denken over tijd en ruimte. Sommige talen hebben bijvoorbeeld verschillende woorden voor verschillende soorten tijd (bijv. verleden, heden, toekomst), terwijl andere talen geen onderscheid maken tussen deze tijden. Studies hebben aangetoond dat sprekers van talen die onderscheid maken tussen verschillende tijden beter in staat zijn om gebeurtenissen in de tijd te ordenen en te herinneren dan sprekers van talen die geen onderscheid maken tussen de verschillende tijden.
  • Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen emoties uitdrukken en waarnemen. Sommige talen hebben bijvoorbeeld woorden die specifiek verwijzen naar bepaalde emoties, terwijl andere talen minder specifieke woorden hebben om emoties uit te drukken. Studies hebben aangetoond dat sprekers van talen die specifieke woorden hebben om emoties uit te drukken, beter in staat zijn om emoties te herkennen en te benoemen dan sprekers van talen die minder specifieke woorden hebben om emoties uit te drukken.
  • Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen denken over gender en seksualiteit. Sommige talen hebben bijvoorbeeld geslachtsneutrale voornaamwoorden, terwijl andere talen mannelijke en vrouwelijke voornaamwoorden hebben. Studies hebben aangetoond dat het gebruik van geslachtsneutrale voornaamwoorden de genderstereotypen kan verminderen en de acceptatie van niet binair gedrag kan vergroten.
  • Het kan invloed hebben op de manier waarop mensen sociale interacties aangaan. Sommige talen hebben bijvoorbeeld verschillende vormen van aanspreekvormen voor verschillende sociale relaties (bijv. ouder-kindrelatie, vriend-relatie), terwijl andere talen slechts één vorm van aanspreekvormen hebben. Studies hebben aangetoond dat het gebruik van verschillende vormen van aanspreekvormen kan bijdragen aan het behoud van sociale hiërarchieën en dat het gebruik van slechts één vorm van aanspreekvormen kan bijdragen aan het verminderen van sociale hiërarchieën.

Kinderen leren liefdevolle gesprekken te voeren

Valkuilen bij het communiceren

Er wordt weleens voor gepleit om kinderen les in liefde of debatteren te geven. Maar in een maatschappij waarin vooral competitie wordt gevoerd zullen deze lessen in debatteren bijdragen aan het zoeken naar liefdeloze macht in relaties. In de huidige maatschappelijke en menselijke verhouding is overal machtsstrijd te zien. Het verziekt de sfeer, privé en in het openbaar. Het ware beter om al op de lagere en middelbare school kinderen te leren hoe zij een machtsstrijd kunnen herkennen, voorkomen en stoppen.

Een bijna liefdevolle manier om met elkaar constructief in gesprek te gaan is een dialoog te voeren. In een echte dialoog wordt geen machtsstrijd gevoerd. Bij het voeren van debatten gaat het om te winnen en dat gaat gepaard met veel trucjes. Die komen vaak neer op het gebruik van drogredenen.

Een gemeen voorbeeld van een drogreden is het gebruik van een “stropop” in onderstaand gesprek tussen man A en man B. Uiteraard is dit voorbeeld van gentech te abstract voor kinderen en kan vervangen worden door een onderwerp dat kinderen op hun leeftijd aanspreekt.

A ‘We moeten heel voorzichtig zijn met het toepassen van gentech’.
B ‘Dus jij zegt dat we gentech niet moeten toestaan? Dat is niet realistisch’.

Wat B doet is dubbel doortrapt. Hij vat eerst het standpunt van A extremer samen dan hij het heeft gezegd. En boort het vervolgens de grond in (of anders en beeldend gezegd: de stropop wordt in de fik gestoken).

Net als bij pesten is het gebruik van drogredenen bedoeld om de ander te vernederen. Die negatieve vormen te herkennen en weten waar je als kind of puber wel iets aan kan doen en wat je beter kunt negeren  is iets waar ze later in de maatschappij en relaties positief mee uit de voeten kunnen.
Waar ik voor pleit is niet om kinderen ongrijpbare concepten als liefde proberen aan te leren, maar om hen te leren wat wel en niet oorbaar is bij het voeren van een gesprek over verschil in inzicht. En daarmee samen (liefdevol en evenwaardig) te laten zoeken naar win-win doelen.

Meer in het algemeen: door zelf een goed voorbeeld te zijn, kinderen te leren hun emoties te beheersen en te communiceren, te vergeven, complimenten te geven en respect te hebben voor anderen en hun eigendommen, en samenwerking te stimuleren, kunnen we kinderen leren om liefdevoller met elkaar om te gaan.

Zie ook het artikel over wellevendheid.

Hoe voer je een constructief gesprek?

De dialoog

Wie een constructief gesprek wil voeren met één of meer anderen, kan zonder al te veel moeite een aantal richtlijnen aanhouden. Er zijn allerlei vormen van gesprek, maar de meest positieve is de dialoog. Een dialoog voldoet aan de volgende kenmerken.

  • Er is gelijkwaardigheid tussen de gesprekspartners: niemand weet het a priori beter; meerdere gezichtspunten zijn mogelijk; voer geen machtsstrijd, er is geen sprake van winnen of verliezen.
  • Er is bereidheid om open naar elkaar te luisteren: er wordt niet geoordeeld over elkaar.
  • Ieder zorgt voor een sfeer waarin hijzelf en de ander zijn mening durft te geven ook al is die mening afwijkend.
  • Indien van toepassing: er worden gevoelens gedeeld en benoemd.
Er zijn tijdens het gesprek niveaus van communicatie die je kunt monitoren of alles nog naar wens verloopt.

Niveaus van communicatie

Je neemt deel aan het gesprek, maar je reserveert een deel van je aandacht door jezelf al observerende telkens de volgende vragen te stellen.
Inhoud. Waarover praten wij? Je gaat door op en houd je aan het onderwerp, stelt vragen, ordent en toetst. Je mag kort afwijken van de hoofdlijn, maar keert zelf weer terug.
Proces. Hoe praten wij? Hebben we een agenda, zijn er afspraken over rollen, is een (eind)tijd afgesproken?
Interactie. Hoe gaan we met elkaar om? Je gaat als het ware ‘boven het gesprek hangen’ en volgt wat er gebeurt. Hoe gedragen wij ons? Hoe reageren we op elkaar? Praat ik of de ander niet te lang, wordt er niet vervelend ingebroken op elkaars inbreng? Doet iedereen mee?
Gevoelens. Welke gevoelens spelen er (op)? Benoem de gevoelens die je bespeurt bij jezelf en de ander wanneer je denkt dat het verloop van het gesprek ten goede komt.

Evenwaardigheid

Grijp niet te snel in in het gesprek vanuit metacommunicatie. Het kan dominant overkomen en de evenwaardigheid ondermijnen. Kijk eerst wat je zelf kunt aanpassen. Denk vanuit win-win, maar spreek dat niet te snel uit. Je kunt proberen een ander te overtuigen, maar wees je bewust waarom je dat wilt proberen en of het niet ten koste gaat van de kwaliteit van de verhouding (gelijkwaardigheid) met de ander(en).

Ken je eigen motieven

Je kunt een gelijkwaardige houding willen aanhouden met je gesprekspartner, maar dat mislukt wanneer je jezelf niet goed kent of je hebt geen goed beeld van je eigen ego of je denkt te gemakkelijk “ik heb toch gelijk en ik zal die ander met een goed argument overtuigen". Wanneer je niet goed weet wat een machtsstrijd is en hoe die te beëindigen, verdiep je daar dan eerst in.

Weet waarom je argumenten inbrengt

Wie gericht is op harmonie denkt mee met de ander. Wie gericht is op tegenspraak verzint tegenargumenten ("advocaat van de duivel"). Geen van beide is a priori beter of slechter. De eerste manier van samen spreken kan nadelen over het hoofd zien en de tweede manier kan leiden tot onbevredigende compromissen.
Je kunt ook dialectisch spreken, bijvoorbeeld op de volgende manier.
  • Mensen zijn ongelijk (these).
  • Mensen zijn gelijk (antithese).
  • Mensen zijn in bepaalde opzichten (vanuit juridisch perspectief) gelijk, in andere opzichten (bijvoorbeeld in termen van status) ongelijk (synthese).

Vermijd drogredeneringen

Een wijdverbreid misvatting is dat een gesprek gericht zou moeten zijn op het winnen bij uitwisselen van argumenten. Veel mensen hebben de neiging om oneerlijk te reageren, bijvoorbeeld door een bewering van de ander te overdrijven en vervolgens de grond in te boren ("stropop maken en verbranden"). Weinigen weten direct te reageren op een drogredenering omdat het vraagt om op metaniveau feedback te geven op het gesprek. Het is altijd verstandig om je te verdiepen in welke drogredeneringen bestaan en je voor te bereiden op een kalme reactie.

Herken signalen

Een gesprekspartner die niet tevreden is over het verloop van een gesprek zal daarover signalen uitzenden. Dat kan een gezichtsuitdrukking zijn, lichaamstaal of via woorden. Niet iedereen zal dat direct of rechtstreeks of tactvol of doen uit voorzichtigheid om de ander niet te ontrieven. Wie van onderwerp wil veranderen of het huidige wil beëindigen kan van alles meer of minder subtiel doen om het gesprek “dood” of stil te leggen. Vat samen wat de ander probeert te zeggen (parafraseer). Probeer de poging van de ander op te pakken door de ander subtiel de gelegenheid te geven om het gesprek te vervolgen door jouw inbreng af te sluiten met “hoe denk jij erover” of “wat vind jij”?

Spreken is zilver, zwijgen is goud

Is het zwijgen van de ander instemming met het verloop van het gesprek of een tactisch vermijden van het uiten van een pijnlijke mening of ongenoegen? Je hebt nooit 100% zekerheid of een gesprek perfect is verlopen. Laat het los.
Een constructief gesprek voelt goed.

Wanneer wordt het niet constructief?

Met dank aan historicus Bernd Timmerman het volgende.
Het blijft vrij lastig om een dialoog te houden met:

  • mensen die niet in staat zijn een these met argumenten te onderbouwen, die vooral (vaak) zonder kennis blijven zenden;
  • mensen die vooral zinnen formuleren waarin een kwalificatie over de ander staat en daarbij voorbij de inhoud gaan of gewoonweg gaan schelden;
  • mensen die zaken beweren die aantoonbaar onjuist zijn maar toch de onjuistheid blijven omarmen, alternatieve feiten laten bestaan, gewone onwaarheden ook en dikwijls ongefundeerde meningen verspreiden;
  • mensen die vanuit de eigen moraliteit denken waardoor de ander dikwijls (in de ogen van) immoreel handelt;
  • mensen die per definitie alles wat anderen doen, die dezelfde visie hebben, geweldig vinden, waarbij de eigen visie dogmatische trekken krijgt;
  • mensen die zich teveel laten leiden door verdriet en woede (en andere emoties) over misstanden of zich wentelen in slachtofferschap;
  • mensen die per definitie tegen iedere vorm van compromissen zijn en streven naar de dictatuur van hun gelijk;
  • mensen die weigeren in te zien dat alles wat mensen 'maken' sociale constructies zijn (inclusief ethiek);
  • mensen die moeilijk kunnen aanvaarden dat er tal van (on)werkelijkheden zijn;
  • mensen die denken dat de ander denkt, redeneert en voelt zoals zijzelf waarbij het verschil in diverse kapitalen (sociaal, economisch, cultureel, politiek, linguïstisch enz.) wordt ontkend.

 Aandachtspunten

Anna van den Breemer gaf in de Volkskrant 9 tips voor een constructief gesprek.

  1. Heb geduld, geef niet toe aan een primaire reactie.
  2. Verplaats je in de ander.
  3. Luisteren is een vaardigheid, die je kunt oefenen.
  4. Wees niet bang voor stiltes.
  5. Maak onderscheid tussen feiten en gevoelens.
  6. Wees niet bang om door te vragen en benoem je aarzeling.
  7. Neem af en toe afstand en een time-out.
  8. Onderbreek iemand die eindeloos spreekt en uitweidt.
  9. Maak af en toe het gesprek bespreekbaar op metaniveau.

Samengevat

  • Luister actief. Luister naar de ander zonder onderbrekingen en probeer te begrijpen wat de ander zegt. Stel indien nodig vragen ter verduidelijking. 
  • Wees respectvol. Toon respect voor de mening en gevoelens van de ander, zelfs als je het er niet mee eens bent. 
  • Vermijd oordelen. Probeer niet te oordelen over de ander of zijn of haar standpunt. Wees open en nieuwsgierig. 
  • Geef ruimte. Laat de ander de ruimte om zijn of haar standpunt te uiten en uit te leggen. Val de ander niet aan of onderbreek niet. 
  • Geef feedback. Geef op een respectvolle manier feedback op wat de ander zegt. Geef je eigen mening op een duidelijke en respectvolle manier. 
  • Zoek naar gemeenschappelijke grond. Probeer te zoeken naar gemeenschappelijke grond en overeenkomsten in plaats van alleen te focussen op de verschillen. 
  • Wees bereid om een compromis aan te gaan. Wees bereid om te zoeken naar oplossingen die voor beide partijen aanvaardbaar zijn. 
  • Beëindig het gesprek positief. Probeer het gesprek af te sluiten met een positieve noot en bedank de ander voor het gesprek, zelfs als jullie het niet eens zijn geworden.

Een robot die drogredeneringen kan herkennen

Gebruikers van drogredenen ontmaskeren

De ontwikkeling van robots die kunnen debatteren als mensen is al ver. Sommige robots kunnen gesprekken voeren die niet zijn te onderscheiden van een gesprek met mensen. Er zijn mensen die denken dat die robots worden in gezet om politieke debatten te voeren en dat die in de naaste toekomst gemakkelijk kunnen winnen. De software is in staat om allerlei argumentatie te onderscheiden.

Er is een veel zinniger toepassing denkbaar die effectief kan bijdragen aan het vergroten van het vertrouwen in politici. Politici maken namelijk gebruik van argumenten en redeneringen die meestal niet zuiver op de graad zijn. Die redeneringen worden drogredeneringen genoemd. Wanneer een robot en software die kan herkennen kan iedere politicus een score worden toegekend voor het aantal drogredeneringen die hij of zij per teksteenheid inzet. Het vraagt weinig fantasie om voor te stellen dat politici met hoge scores uiteindelijk geen steun van anderen meer zullen krijgen.  Het kan ook ingezet worden om de integriteit van welke spreker dan ook te evalueren. Je kunt een app ontwikkelen die live het aantal drogredenen kan identificeren van een spreker. Je kunt daarbij zelfs een weging aanbrengen waarbij je aangeeft welke drogredeneringen "not done" zijn en een uitleg geven waarom niet. De kans is klein dat een spreker met een score zo hoog als een Trumptoren het woord mag blijven voeren.

Tips voor het reageren op drogredenen

ChatGPT is een afkorting van "Chat Generative Pre-trained Transformer". Het computerprogramma gebruikt kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence (AI)) om teksten te genereren.
Gevraagd hoe op drogredenatie te reageren, komt de software met de volgende, nuttige adviezen.

Er zijn verschillende manieren om te reageren op drogredeneringen. Hier zijn enkele tips.

  • Blijf rustig en emotieloos. Drogredeneringen zijn vaak bedoeld om emoties op te wekken, dus het is belangrijk om rustig te blijven en je emoties in bedwang te houden. 
  • Identificeer de drogredenering. Probeer te begrijpen welke soort drogredenering wordt gebruikt, zoals een ad hominem-aanval of een afleidingsmanoeuvre. 
  • Weerleg de drogredenering. Probeer de drogredenering te weerleggen door feiten te presenteren of logische argumenten te geven. 
  • Blijf op het onderwerp. Probeer terug te keren naar het onderwerp waarover de discussie gaat en probeer de discussie te houden op een rationeel niveau. 
  • Wees voorbereid. Als je weet dat je gaat praten met iemand die vaak drogredeneringen gebruikt, kan het nuttig zijn om voorafgaand aan het gesprek bepaalde feiten en argumenten te verzamelen om op terug te vallen.

Je moet toch wat zeggen

In het ideale geval is een gesprek een dialoog, dat wil zeggen dat spreker en luisteraar oprecht visies uitwisselen en erop vertrouwen dat de ander het goed met jou voorheeft en zijn best doet naar waarheid te antwoorden. Maar in minder evenwaardige situaties, bijvoorbeeld wanneer je de ander doorzaagt of ter verantwoording roept, dan loop je kans dat de ander maar wat zegt om er vanaf te zijn.
In zware gevallen als bij een rechtspraak doet het er nauwelijks toe wat een verdachte zegt. Het is mooi wanneer iemand vrijwillig bekent. Er is een recht op zwijgen zonder daarmee impliciet schuld te bekennen. Uit eeuwenlange ervaring heeft men geleerd dat een hard bewijs veel zwaarder moet wegen dan de verklaring die iemand zelf geeft. Niet iedereen is altijd toerekeningsvatbaar (bijvoorbeeld ziek of dronken) en het is efficiënt ellenlange discussie te voorkomen over wat iemand eigenlijk had willen of moeten zeggen.
In het gewone niet-wetenschappelijke taalgebruik noemt men attribueren in engere zin het gebruik van uitvluchten om een handelwijze te rechtvaardigen. Wanneer een bepaalde uitkomst ons goed uitkomt, dan rekenen we het toe aan de eigen vermogens en wanneer de uitkomst ons niet goed uitkomt dan zoeken we vaak een externe oorzaak. Onbewust weten we dat van elkaar en rekenen het hopelijk elkaar niet zo zwaar aan wanneer iemand niet meteen met de meest geloofwaardige uitleg op de proppen komt.

Het is de kunst van een prettige communicatie om de ander een veilig gevoel te geven en uit te nodigen om vrij te spreken. Wie een oordeel verwacht kan anticiperen met een nietszeggend verhaal of uitleg of liegt staalhard en alle varianten hier tussenin.

Een dubbele rol is weggelegd voor de dooddoener. Een dooddoener is een soort kruispunt in een gesprek waarin een andere afslag kan worden genomen. De spreker kan de dooddoener die de ander inzet om in te breken op het gesprek opvatten als een belediging of een kans.

Daarentegen is het gebruik van drogredenen een kwalijke zaak. Je laat daarmee zien dat je de luisteraar niet respecteert, maar wilt manipuleren.

Wie zichzelf goed kent is er ook van anderen op bedacht dat ook zij een goede reden kunnen hebben om niet meteen voor de draad te komen met de waarheid. Een zekere compassie met dat het tijd kost om elkaar te vertrouwen en dat een gesprek dat begint met een “praatje voor de vaak” niet meteen een voorbode is van een gebrek aan bereidheid of vaardigheid van de gesprekspartner tot diepgang. Het is vaak een spel om al jonglerend in het contact elkaar uit te dagen en uit te nodigen om steeds duidelijker te worden.

Het is prudent om attent te zijn op wat er niet gezegd wordt, maar het is onbehoorlijk om daaruit conclusies te trekken zonder voorzichtig te controleren of jouw vermoeden klopt.

Dit spel is het gemakkelijkst te spelen wanneer je de wens opgeeft om te oordelen en altijd een open mind houdt zonder naïef te zijn.

Kasper C. Jansen en Michiel Lieuwma, bekend van De snijtafel, fileren gesprekken op de kwaliteit van wat er wel of niet wordt gezegd. In deze video een gesprek tussen Jeroen Pauw en Diederik Samsom over de slechte peilingen voor de PvdA.

De onderschatting van de dooddoener

Een dooddoener heeft in een gesprek dezelfde impact als het stilleggen van de bal bij voetballen. De speler wil de maximale mogelijkheid hebben om een andere wending aan het spel te geven. Dat is ook de bedoeling van de gesprekspartner die het onderwerp 'pauzeert' met een dooddoener. De dooddoener staat niet hoog in aanzien, zoals te lezen is in de Wikipedia-vermelding over deze "stijlfiguur".

'Zo gaat dat in het leven' is niet bepaald een verfijnde bijdrage aan het gesprek, maar het zou door de luisteraar opgevat moeten worden als de wens om een nieuw onderwerp aan te snijden. Dat initiatief kan van de spreker zelf komen of van een ander. Een elegantere methode is af en toe datgene wat de ander gezegd heeft samen te vatten, waarmee je laat zien dat je echt luistert. Hiermee creëer je meteen het uitgelezen moment om het gespreksinitiatief over te nemen.

Helaas is niet iedereen zo tactvol.

De dooddoener wordt dus gebruikt als een soort afsluiting van het ene onderwerp en tegelijk als opzet voor het volgende, of ter inleiding tot het afsluiten van het hele gesprek. Het heeft geen zin om je te ergeren aan degene die de dooddoener plaatst, want mogelijk probeert deze subtiel, op een vriendelijke manier, zijn gesprekspartner te waarschuwen dat deze nu wel lang genoeg aan het woord is geweest.

Soms worden dooddoeners ook gebruikt om een gesprek af te ronden wanneer er geen duidelijke manier is om het te beëindigen. In sommige gevallen kunnen dooddoeners echter ook worden ingezet als een tactiek om het vermijden van een moeilijk of lastig onderwerp, of het ontwijken van verantwoordelijkheid of actie.

In het algemeen is het echter belangrijk om bewust te zijn van het gebruik van dooddoeners en te proberen deze te vermijden in situaties waarin een dieper gesprek of betrokkenheid gewenst is. In plaats daarvan kan men proberen open vragen te stellen, interesse te tonen in de mening van de ander en empathisch te luisteren om zo een betekenisvolle dialoog aan te gaan.

Voor een opsomming van dooddoeners, zie Wikipedia.

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (15) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (2) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (51) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (162) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (14) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (2) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (12) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (33) eenzaamheid (8) ego (45) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (13) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (51) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (79) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (35) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (41) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (12) ideaalbeeld (2) identificatie (10) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (12) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) l (1) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (8) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (97) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (20) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (14) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (1) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (1) motto (1) mystiek (5) nabijheid (2) narcisme (4) natuur (5) negatie (16) neti neti (3) niet doen (22) NLP (1) non-duaal bewustzijn (6) non-dualiteit (41) omdenken (7) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (1) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (1) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (15) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (18) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (2) verwondering (2) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (90) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (23) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (10)