Het belang van fysische en biologische balans

Balans doet leven

Er kan een analogie worden getrokken tussen het concept van balans in het leven van mensen en het langdurig stralen van sterren. Beide gevallen suggereren een staat van stabiliteit en harmonie tussen tegenwerkende krachten of processen. 

In het geval van een gezonde mens, kan een balans tussen rust en activiteit leiden tot een algemeen gevoel van welzijn. Een goed evenwicht tussen fysieke activiteit, mentale rust en emotionele stabiliteit kan bijdragen aan een gezonde levensstijl en een optimale levenservaring. 

Bij sterren die langdurig stralen, zoals de zon, wordt hun straling in evenwicht gehouden door interne fysische processen, met name kernfusie. Het is een balans tussen de krachtige zwaartekracht die probeert de ster ineen te drukken en de energie die vrijkomt door kernfusie, waarbij waterstof wordt omgezet in helium en enorme hoeveelheden energie worden vrijgegeven. Deze balans zorgt ervoor dat sterren gedurende lange periodes stabiel blijven schijnen.

Het leven zoals wij dat kennen, heeft een driedimensionale ruimte nodig om zich te ontvouwen en te evolueren. Organismen hebben een fysieke ruimte nodig om te groeien, zich voort te planten en met hun omgeving te interageren.
Levensprocessen zijn afhankelijk van tijd, aangezien evolutie een proces is dat zich in de loop van de tijd voordoet. Tijd is essentieel voor de ontwikkeling, groei en verandering van organismen.
Leven zoals wij dat kennen, is ook afhankelijk van de aanwezigheid van een geschikte temperatuurreeks. Te hoge of te lage temperaturen kunnen levensprocessen belemmeren of zelfs vernietigen.

Analogieën

Net als mensen en dieren worden sterren geboren en sterven ze. Sterren worden geboren uit gigantische wolken van gas en stof, waar de zwaartekracht ervoor zorgt dat het materiaal samentrekt en een kern begint te vormen. Deze kern begint vervolgens te schijnen door kernfusie, en de ster wordt geboren. Na verloop van tijd raken sterren uitgeput van brandstof en ondergaan ze een proces dat kan leiden tot het sterven als een supernova-explosie of zwart gat.
Sterrenstelsels, zoals ons eigen Melkwegstelsel, hebben ook een levenscyclus. Ze ontstaan uit de samentrekking van gas en stof in enorme wolken, vergelijkbaar met de geboorte van sterren. Na verloop van tijd ondergaan sterrenstelsels verschillende evolutieprocessen, waarbij ze botsen met andere sterrenstelsels, sterren vormen en vernietigen, en uiteindelijk kunnen samensmelten met andere sterrenstelsels. Dit proces speelt zich af over enorme tijdschalen.
Hoewel het concept van "stralen" bij mensen en dieren voornamelijk figuurlijk is en verwijst naar een periode van geluk, succes of vitaliteit, kunnen we een parallel trekken met sterren. Sterren kunnen op hun hoogtepunt van helderheid en activiteit zijn wanneer ze in een fase van hun leven verkeren waarin ze veel energie produceren door kernfusie in hun kern. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de zon, die schijnt door waterstofkernfusie.

Stabiliteit en orde

Het idee van balans tussen positief en negatief geladen deeltjes (zoals protonen en elektronen in atomen) die elkaar in evenwicht houden, komt op verschillende niveaus in het universum voor en speelt een cruciale rol bij het in stand houden van stabiliteit en orde in systemen. 

In een atoom bevinden zich positief geladen protonen in de kern, terwijl negatief geladen elektronen om de kern heen cirkelen in bepaalde energieniveaus of banen. De elektromagnetische aantrekkingskracht tussen protonen en elektronen houdt het atoom stabiel en maakt het mogelijk om samen te binden als moleculen.

Op een grotere schaal houden de wisselwerkingen van zwaartekracht tussen hemellichamen, zoals sterren en planeten, deze in banen om elkaar heen. Dit zorgt voor een relatieve stabiliteit in het zonnestelsel en sterrenstelsels.
Ook donkere energie en donkere materie spelen een cruciale rol in de kosmische balans. Donkere energie werkt als een soort "negatieve zwaartekracht" die de uitdijing van het universum versnelt, terwijl donkere materie werkt als een "positieve zwaartekracht" die de zichtbare materie bij elkaar houdt. De balans tussen deze krachten is van vitaal belang voor het begrijpen van de evolutie en het lot van het universum.

In de oosterse filosofie, zoals in het concept van Yin en Yang in het taoïsme, wordt de balans tussen tegengestelde krachten benadrukt als een essentieel onderdeel van het universum en het leven. Yin en Yang zijn complementaire en tegenovergestelde krachten die elkaar in balans houden en elkaar aanvullen.

Wanneer de balans wordt verstoord, kunnen er veranderingen of reacties optreden die het systeem beïnvloeden. Dit kan zich manifesteren in verschillende gebeurtenissen, zoals chemische reacties, sterexplosies of veranderingen in het klimaat.

Het concept van balans is een intrigerend idee dat zowel in de natuur als in het universum voorkomt. In veel aspecten van het leven, of het nu gaat om fysische systemen, ecosystemen of menselijke gezondheid, lijkt balans een belangrijke factor te zijn die stabiliteit, groei en veerkracht ondersteunt. Het doet ons beseffen hoe universele principes van evenwicht en harmonie in verschillende contexten opduiken.

Net zoals balans in de natuur en het universum leidt tot stabiliteit en harmonie, kan liefde als een vorm van balans tussen geven en ontvangen, tussen verbondenheid en individualiteit, bijdragen aan het welzijn en de groei van individuen en samenlevingen. Liefde kan ook dienen als een kracht van genezing en transformatie, waarbij het de kracht heeft om conflicten te overwinnen en een gevoel van eenheid te bevorderen.

Een citaat van Alan Watts

"Wanneer we onze bloedvaten onder een microscoop zouden bestuderen, zouden we zien dat er een hevig gevecht plaatsvindt. Allerlei micro-organismen verslinden elkaar. En als we te zeer gefascineerd zouden raken door ons kijken naar onze eigen bloedstroom onder de microscoop, zouden we partij moeten kiezen, wat fataal zou zijn, want de gezondheid van ons organisme hangt af van het voortduren van deze strijd. Met andere woorden, wat op één vergrotingsniveau conflict is, is op een hoger niveau harmonie. Zou het dan mogelijk kunnen zijn dat wij, met al onze problemen, conflicten, neuroses, ziekten, politieke verontwaardiging, oorlogen, martelingen en alles wat er in het menselijk leven gebeurt, een staat van conflict vormen die in een groter perspectief gezien kan worden als een situatie van harmonie?".

Een citaat van Martin Luther King

"De sterke persoon houdt in zichzelf een levende mix van sterk gemarkeerde tegenstellingen. Normaal gesproken bereiken mensen deze balans van tegenstellingen niet. Idealisten zijn doorgaans niet realistisch, en realisten zijn doorgaans niet idealistisch. Militanten staan zelden bekend als passief, noch staan passieve mensen bekend als militant. Zelden zijn bescheiden mensen zelfverzekerd, of zelfverzekerde mensen bescheiden. Maar het leven op zijn best is een creatieve samenvoeging van tegenstellingen in vruchtbare harmonie.".

Hoe houd je de balans in gevoelens leuk?

Het is belangrijk om zowel prettige als onprettige gevoelens te erkennen voor een evenwichtig leven. In plaats van onprettige gevoelens te onderdrukken, is het beter om ze te accepteren en ze (zonder ze te uiten) te laten groeien tot een punt waarop je ze kunt begrijpen en beheersen. Humor kan hierbij helpen.

Op weg naar balans

Begrijp en erken zowel prettige als onprettige gevoelens om beter te kunnen reageren op je behoeften en die van anderen.
Het "containen" van gevoelens betekent dat je onprettige gevoelens toelaat zonder ze te laten overheersen. Je kunt beslissen of je ze laat zien als emoties, maar het geeft je de kans om van ze te leren en ze op een gezonde manier te verwerken.

Humor kan helpen om licht te brengen in donkere momenten en afstand te nemen van je gevoelens, waardoor je een frisse kijk krijgt op situaties.

Mentale pauze

Door contemplatie kun je dieper nadenken over je gevoelens, de oorzaken begrijpen en groeien als persoon. Het is wanneer je echt de tijd neemt om over iets na te denken, misschien zelfs wat stil te zijn en te reflecteren. Het is als een soort van 'mentale pauze' waarin je je gedachten ordent, je gevoelens verkent en probeert te begrijpen waarom je je op een bepaalde manier voelt of denkt. Het helpt je om beter te begrijpen wie je bent en hoe je in de wereld staat. Het is een manier om jezelf beter te leren kennen en te groeien als persoon.

Leven in balans betekent streven naar harmonie tussen prettige en onprettige gevoelens, waarbij je een gezonde relatie ontwikkelt met beide vormen van gevoelens voor welzijn en groei.

Competitiedrift: jong geleerd, oud overwonnen?

Onderlinge strijd en economie

De menselijke aard en samenleving is doordrongen van competitiviteit. Of het nu gaat om academische prestaties, carrièrevooruitgang of persoonlijke relaties, mensen hebben de neiging om zichzelf te vergelijken met anderen en vaak te streven naar superioriteit. Dit competitieve streven kan voortkomen uit verschillende psychologische en sociale factoren. Competitie onder kinderen kan nuttig zijn voor grensverlegging, zelfontdekking en persoonlijke groei. Echter, op latere leeftijd is het verstandiger om deze ambitie om te zetten in een meer evenwaardige omgang met anderen.
Er zijn verscheidene verklaringen over de factoren die aanzetten tot onderlinge strijd.

1. De sociale vergelijkingstheorie. De sociale vergelijkingstheorie stelt dat mensen hun eigen waarde, geluk en tevredenheid afmeten aan anderen in hun sociale omgeving. Door zichzelf te vergelijken met anderen, kunnen mensen inzicht krijgen in hun eigen positie en prestaties. Deze vergelijking kan als motivatie dienen om grenzen te verleggen en mogelijkheden te verkennen.
2. De rol van competitie in de kinderjaren. Competitie onder kinderen bijvoorbeeld via spelletjes kan nuttig zijn voor hun ontwikkeling. Het kan hen helpen om hun eigen vaardigheden en mogelijkheden te ontdekken, grenzen te verleggen en motivatie te vinden om te trainen en zo te groeien. Het kan ook belangrijke levenslessen leren, zoals het omgaan met winnen en verliezen, het ontwikkelen van geduld en doorzettingsvermogen en het leren samenwerken in een competitieve omgeving.
3. Een overgang naar evenwaardige omgang naar anderen (mens en dier). Naarmate mensen volwassen worden, is het belangrijk om de ambitie om beter te zijn dan anderen om te zetten in een meer evenwaardige omgang. Overmatige competitie kan leiden tot negatieve gevolgen, zoals vijandigheid, het verlies van verbinding en het ondermijnen van relaties (eenzaamheid en uitsluiting). Het is verstandiger om in de opvoeding de nadruk te leggen op samenwerking, empathie en waardering voor de unieke bijdragen van anderen. En om ook oog te hebben voor de natuur. Die en de dieren daarin kunnen lijden wanneer mensen het onderste uit de kan willen halen.
4. Het belang van evenwicht. Competitie op zichzelf is niet per se negatief, maar het is essentieel voor het lichamelijk en geestelijk welzijn om een evenwicht te vinden tussen competitie en samenwerking. Het (h)erkennen van het nut van competitie in de kinderjaren kan helpen bij het begrijpen van de voordelen ervan. Echter, naarmate we ouder worden, moeten we streven naar een evenwaardige omgang waarin we anderen ondersteunen, inspireren en waarderen zonder de behoefte om te overheersen.

Race to the bottom

Bewustwording van de schaduwkant van competitie kan mensen aan het denken zetten over bredere sociaal-economische kwesties, zoals het neoliberale economische denken. Het neoliberale paradigma legt de nadruk op vrije markten, individuele concurrentie en winstmaximalisatie. Hoewel dit model bepaalde voordelen heeft gehad, heeft het ook geleid tot afbraak van de natuur en biodiversiteit, vervuiling, ongelijkheid, sociale fragmentatie en het verlies van collectieve waarden.

• Het neoliberale economische denken. Het neoliberale economische denken legt de nadruk op vrije markten, individuele concurrentie en winstmaximalisatie. Dit paradigma heeft geleid tot economische groei en innovatie, maar heeft ook negatieve effecten gehad op sociale gelijkheid, publieke voorzieningen en het gemeenschapsgevoel.
• De schaduwkant van competitie in het neoliberale paradigma. In het neoliberale model is concurrentie vaak onbeperkt en gericht op individuele prestaties en winst. Dit kan leiden tot toenemende ongelijkheid, uitbuiting van arbeid, sociale fragmentatie en het verlies van collectieve waarden. Het nadruk leggen op winstmaximalisatie kan ook resulteren in kortetermijndenken en het negeren van bredere maatschappelijke belangen.
• Bewustwording en verandering. Niet alles draait om geld of is in geld uit te drukken. Bewustwording van de schaduwkant van competitie binnen het neoliberale economische denken kan leiden tot een heroverweging van onze sociale en economische waarden. Het stimuleert het zoeken naar alternatieve modellen die sociale rechtvaardigheid, duurzaamheid en menselijke verbondenheid bevorderen. Het is belangrijk om te streven naar een evenwichtige benadering waarin zowel concurrentie als samenwerking worden gewaardeerd.

Het is belangrijk voor individuele en het algemene belang om een evenwichtige benadering na te streven waarin concurrentie wordt gekoppeld aan sociale rechtvaardigheid, duurzaamheid en het behoud van collectieve waarden en daarvan op (jonge leef)tijd van bewust te worden en de koers bij te stellen.

Montessori was kritisch over de rol van competitie in het onderwijs en haar bredere implicaties voor de samenleving.

Haar zorg over competitie was geworteld in het idee dat competitie vaak leidt tot vergelijkingen tussen individuen, waarbij sommigen als winnaars worden aangemerkt en anderen als verliezers. Ze geloofde dat dit winnen of verliezen de basis legt voor gevoelens van superioriteit of inferioriteit, wat op zijn beurt kan leiden tot conflicten en ongelijkheid in de maatschappij.

Draagt overwaardering van je kind bij aan narcisme?

Psycholoog en pedagoog Eddie Brummelman, die aan de UvA onderzoek doet naar het zelfbeeld van kinderen, waaronder hun zelfwaardering en narcisme, antwoordt in een interview met de Volkskrant.
‘Dat kan. We hebben onderzoek gedaan naar de invloed van complimenten. Ouders denken dat het belangrijk is om kinderen te overspoelen met complimenten. Maar dat heeft niet zelden een tegengestelde uitwerking. Een compliment is in essentie een oordeel. Weliswaar een positief oordeel, maar het blijft een oordeel. We zien dat kinderen die overspoeld worden met overdreven complimenten vaak een lagere zelfwaardering ontwikkelen, minder tevreden worden met zichzelf en soms ook die narcistische persoonlijkheidstrekken ontwikkelen.’
Dus je kunt je kind beter geen complimenten geven?

‘Er zijn goede alternatieven. We kunnen kinderen veel liefde en enthousiasme tonen zonder ze te beoordelen.’

Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt het lid op de neus

Wanneer we constant over onze grenzen gaan, zullen we onszelf uitputten en mogelijk negatieve gevolgen kunnen ervaren, zoals stress, burn-out of zelfs fysieke problemen. Door op tijd te stoppen en een zekere balans te bewaren, kunnen we onze energie en middelen beter beheren, waardoor we effectiever kunnen zijn op de lange termijn.

Daarnaast kan het nemen van pauzes en af en toe stilstaan ons helpen om te reflecteren, nieuwe perspectieven te krijgen en onze doelen en prioriteiten in het leven bij te stellen. Het stelt ons in staat om te genieten van wat we hebben bereikt en dankbaar te zijn voor onze successen, in plaats van altijd te streven naar meer zonder tevredenheid te vinden.

Hoewel ambitie en de drang om te groeien belangrijke drijfveren kunnen zijn, is het belangrijk om een gezonde balans te vinden. Het draait niet alleen om het behalen van meer succes of het overtreffen van anderen, maar ook om het ervaren van tevredenheid, geluk en welzijn in ons leven. Het gaat erom te begrijpen wat echt belangrijk voor ons is en te streven naar een evenwicht tussen het nastreven van doelen en het in stand houden van onze eigen gezondheid en welzijn.

Een balans in compassie en onverschilligheid

Bewust zijn en zelfbescherming

In het streven naar een betere wereld en het verlenen van hulp aan anderen, is het van essentieel belang om een balans te vinden en/of te houden tussen liefde, compassie en onverschilligheid. Hoewel liefde en compassie fundamentele waarden zijn die ons als mens verbinden, kan onverschilligheid ook een positieve kant hebben als het gaat om zelfbescherming en het behouden van onze eigen energie en welzijn.
Onverschilligheid kan worden gezien als een zelfbeschermingsmechanisme dat ons in staat stelt om onze emotionele energie te behouden en te richten op wat werkelijk belangrijk is. In een wereld vol problemen en uitdagingen kan het overweldigend zijn om voortdurend aandacht te besteden aan alle negativiteit en ellende die we om ons heen zien. Het stellen van grenzen en het selectief zijn in waar we onze energie aan besteden, kan cruciaal zijn voor ons eigen welzijn en onze mentale gezondheid.
Het betekent echter niet dat onverschilligheid gelijkstaat aan ongevoeligheid of het negeren van de behoeften van anderen. Het gaat erom dat we bewuste keuzes maken over waar we onze energie, tijd en middelen aan besteden, zodat we effectiever kunnen zijn in het helpen van anderen en het bijdragen aan positieve verandering.

Daadwerkelijk bijdragen

Het is belangrijk om onze liefde en compassie te richten op diegenen die het het meest nodig hebben, waarbij we ons bewust zijn van onze eigen beperkingen. Door selectief te zijn in onze betrokkenheid en ons te concentreren op gebieden waar we een echte impact kunnen hebben, kunnen we effectiever zijn in onze inspanningen en daadwerkelijk bijdragen aan positieve verandering.
Het vinden van de balans tussen liefde, compassie en onverschilligheid is een persoonlijke reis die afhangt van individuele grenzen, capaciteiten en omstandigheden. Het is belangrijk om eerlijk te zijn tegenover onszelf en te erkennen wanneer we overweldigd raken of onze eigen welzijn in gevaar brengen door te veel van onszelf te geven. Zelfzorg is een cruciaal aspect van het behouden van onze eigen energie en veerkracht, zodat we anderen op een gezonde en duurzame manier kunnen ondersteunen.
Het stellen van grenzen betekent niet dat we onverschillig zijn voor het lijden van anderen of de problemen in de wereld. Het betekent dat we bewuste keuzes maken over hoe en waar we onze energie en middelen inzetten. Het kan betekenen dat we ons richten op lokale gemeenschappen waar we directe impact kunnen hebben, of dat we ons inzetten voor specifieke oorzaken waar we gepassioneerd over zijn.
Het is ook belangrijk om te erkennen dat onverschilligheid niet altijd negatief hoeft te zijn. Soms is het nodig om afstand te nemen van bepaalde situaties of relaties die ons uitputten of schadelijk zijn. Het betekent niet dat we ongevoelig zijn, maar eerder dat we ons richten op het behoud van onze eigen welzijn en gezondheid.

Balanceren

In essentie draait de balans tussen liefde, compassie en onverschilligheid om zelfbewustzijn, het stellen van grenzen en het maken van bewuste keuzes. Door ons te richten op gebieden waar we een echte impact kunnen hebben en tegelijkertijd onze eigen energie en welzijn te beschermen, kunnen we effectief bijdragen aan positieve verandering zonder onszelf uit te putten.
Het is belangrijk om te onthouden dat iedereen zijn eigen balans moet vinden, en dat kan variëren afhankelijk van individuele omstandigheden en persoonlijke capaciteiten. Door zorg te dragen voor onszelf, kunnen we op de lange termijn een grotere bijdrage leveren aan anderen en de wereld om ons heen.

De parallel met respect tonen

De balans tussen liefde en onverschilligheid doet denken aan de manier hoe ik aankijk tegen respect. Respect is voor mij de balans tussen betrokkenheid en de juiste afstand houden, tussen liefde en vrijheid.
Het impliceert het erkennen en waarderen van de waarde, waardigheid en autonomie van anderen, terwijl men tegelijkertijd ruimte laat voor individuele vrijheid en persoonlijke grenzen.
Door respect te tonen, toon je een dieper begrip en erkenning van de uniciteit van anderen. Het gaat niet alleen om het tonen van beleefdheid en fatsoen, maar ook om het waarderen van iemands eigenheid, meningen, overtuigingen en levensstijl, zelfs als deze verschillen van de jouwe. Het betekent dat je anderen serieus neemt, naar hen luistert en hen de ruimte geeft om hun eigen keuzes te maken.

Grenzen

Respect houdt ook in dat je de grenzen van anderen respecteert en hen niet dwingt of probeert te beïnvloeden tegen hun wil. Het betekent dat je anderen toestaat om hun eigen beslissingen te nemen en hun eigen pad te volgen, zelfs als het anders is dan wat je zelf zou kiezen. Tegelijkertijd houdt respect ook in dat je grenzen stelt voor jezelf, zodat je jezelf beschermt tegen ongezonde situaties en relaties.
Net zoals bij liefde en onverschilligheid, is het vinden van de juiste balans tussen betrokkenheid en afstand, tussen liefde en vrijheid, een voortdurend proces. Het vergt bewustzijn, empathie en een open geest. Het vraagt om het cultiveren van een dieper begrip van anderen en het ontwikkelen van een gevoel van mededogen en acceptatie, terwijl je tegelijkertijd ruimte geeft voor diversiteit en individuele groei.
Respect is een waardevolle eigenschap die kan bijdragen aan positieve relaties, harmonie en vreedzaam samenleven. Het is een manier om verbinding te maken met anderen op een dieper niveau en om wederzijds begrip en acceptatie te bevorderen.

Er zijn meerdere wegen

Door het erkennen en waarderen van de grootsheid van God of het universum in zijn veelzijdigheid en het aanbieden van gelijke kansen op spirituele groei, kunnen mensen een dieper begrip en respect ontwikkelen voor de diverse wegen die anderen bewandelen. Dit kan bijdragen aan een sfeer van tolerantie, samenwerking en vreedzaam samenleven, waarin iedereen wordt aangemoedigd om zijn of haar eigen unieke spirituele pad te ontdekken en te bewandelen.

Onderscheid maken in het geheel

Dit artikel is een lichtvoetige combinatie van westerse, oosterse en overstijgende inzichten. Bij het zoeken naar de eenheid als doel, maakt het zien van alleen maar tweedelingen veel problemen, maar ligt de oplossing in het kiezen van de juiste driedeling.

Driedeling en drie-eenheid

1. Het getal 3 verenigt 1 en 2 en staat voor stabiliteit en voor constructieve zaken. Met een simpele tweedeling kunnen we de rust en de beweging in de duale wereld niet vol-ledig beschrijven en verenigen. We hebben plaats en tijd van leven dankzij de driedimensionale ruimte. Ons leven startte nadat één en één drie werd. Dat is biologie, fysica en metafysica in één.
   Het Sanskriet woord voor non-dualiteit is A-dvai-ta, wat niet-twee(heid) betekent. Het is een voor velen een vage, maar in alle bescheidenheid een oeroude Oosterse spirituele wijsheid, waarmee bijvoorbeeld het een en het ander wordt verenigd, maar ook meer.
   
2. We zijn allemaal één, maar onderscheid en contrast moet er zijn. Niet alleen in voorgrond en achtergrond, maar ook alles er tussenin. (Over)leven is het voortdurend switchen tussen het geheel zien en de details via het onderscheid opmerken. Dat is op zich niet vermoeiend, tenzij wij voortdurend twijfelen of we het wel juist zien. Wie te lang en te veel twijfelt, is niet vrij en niet zichzelf. Wie focust, bevrijdt zichzelf paradoxaal gesproken door zichzelf tijdelijk gevangen te zetten. Dit is geen probleem zolang je voortdurend alert en aandachtig aanwezig bent om weer uit te zoomen. Een voortdurende dans van bewegen en rust.
   
3. Wanneer het systeem van ons lichaam en geest gezond is, werken beide samen door in stilte afwisselend te luisteren naar ons verstand en gevoel. Er is nog een derde, mogelijk externe bron van informatie en dat is onze intuïtie. Het meest optimaal zijn we vrij wanneer we ontspannen en niet vooringenomen kunnen luisteren naar onze gedachtes, gevoelens en invallen. Je weet dat je goed zit wanneer deze drie resoneren.

Dualisme en non-dualisme verenigd

1. Niveau 0. Dualisme verwijst naar het idee dat er twee fundamenteel gescheiden en onafhankelijke aspecten van de realiteit zijn.
2. Niveau 1. Op dit niveau wordt non-dualisme begrepen als het overstijgen van de dualiteit van subject-object relaties. Dit houdt in dat je de illusie van scheiding tussen jezelf en de wereld om je heen doorziet. Dit is het soort non-dualisme dat vaak wordt geassocieerd met spirituele leringen en bewustzijnspraktijken.
3. Niveau 2. Hier wordt non-dualisme breder geïnterpreteerd als de erkenning dat dualiteit en non-dualiteit beide aspecten zijn van de totale realiteit. Dit betekent dat dualiteit (zoals onze individuele ervaringen en verschillende vormen) en non-dualiteit (de eenheid en verbondenheid van alles) beide geldig zijn op verschillende niveaus van begrip.

Eenheid bespreken en ervaren

Drie-eenheid (triade) en tegelijk driedeling zie je op heel veel vlakken. Deels zijn die natuurlijk en deels functioneel en kunstmatig, bijvoorbeeld de Trias Politica. De taal (ook zwijgen) functioneert daarbij afwisselend als verbinder en scheider, bijvoorbeeld wanneer we negeren of een oordeel vellen. De balans oftewel koers houden tussen twee uitersten is het adagium. Eenheid ervaren kunnen we met onszelf, met de ander of met een groep. Wie binnen zichzelf eenheid ervaart bij de drie bronnen van kennen of weten: het denken, het voelen en het laten invallen, heeft weinig moeite met handelen of zwijgen en keuzes maken.

We maken contact, verbinden ons en laten elkaar weer los, althans, wie dat wil. Wie niet kan en niet wil loslaten, verliest de verbinding toch op den duur en misschien wel voor altijd.
Er is voortdurend beweging of we dat nu willen (zien) of niet. Heel abstract gezegd: er is het niet veranderende (het Zijnde) en het veranderende (het Wordende). En de beweging vindt plaats in de tijd, die weer hoort bij de ruimte. Opnieuw drie zaken die bij elkaar horen, maar ook iets ongrijpbaars hebben. Wat is tijd meer dan een afspraak en hoe groot is de ruimte? Oneindig?
We leven tussen verleden en toekomst in een eeuwigdurend heden (hier en nu).

Ook de dialectiek kent drie elementen: these, antithese en synthese. Wie voorbij willekeurige informatie tot zinvolle kennis wil komen, moet zich houden aan de evenwaardige beweging die zit in een dialoog. De dialoog start als gesprek en gaat via evenwaardige tegenspraak tot een gemeenschappelijke conclusie.

Zit de waarheid op het ongrijpbare en onzichtbare niveau?

Niemand heeft de waarheid in pacht. Dat is een open deur, maar een misverstand dat snel gemaakt wordt, zit in de aanduiding van hoger en lager bij een niveau van bewustzijn. 

Wie zich wil verdiepen in spiritualiteit heeft net zo veel baat bij zich verdiepen in het lagere bewustzijn als in het hogere bewustzijn. Het hogere bewustzijn is een staat van bewustzijn waarin we ons bewust zijn van onze verbinding met het universum en onze plek in het grotere geheel. Het lagere bewustzijn bevat alle blokkades die ons weerhouden om helder waar te nemen. Wie zich toelegt op het opruimen van belemmerende overtuigingen en vooroordelen in het lagere bewustzijn is voldoende voorbereid om te leven met een open mind. Wie zich wil verheffen en niet bescheiden kan blijven, schiet zijn spirituele doel voorbij. Het is en-en, spelen in evenwaardigheid.

Liefde overstijgt de dualiteit. Oosterse spirituele filosofie en ware liefde bedrijven is als een trap met drie treden. Het begint met lust en grijpen naar. Op de hoogste trede heb je stilte (rust, die fysieke stilte overstijgt en de stem van het geheel (God) hoorbaar maakt) en hopelijk bevrediging en overzicht. Je komt weer tot jezelf, maar je bent geen beter mens geworden. Je hebt hoogstens betere aansluiting bij het mysterieuze onbekende en kunt je bij het ongrijpbare neerleggen. Je bent je bewust geworden dat je je afscheidt (zou afscheiden) van het geheel op het moment dat je denkt (zou denken) dat je niet de moeite waard bent.

Hoe goed kennen we het bewustzijn?

Bewustzijn is de subjectieve ervaring van de realiteit, van gedachten, gevoelens, sensaties en de omgeving. Het omvat ook de capaciteit om aandacht te richten, op het zelf en op het moment.
In het hindoeïsme onderscheidt men drie gunas: rajas, tamas en sattva, waarmee het speels omgaan met beweging, rust en structuur wordt beschreven. Een universeel voorbeeld is de dans: afwisselend stappen (bewegen) en inhouden (rust) op de maat (structuur).
De gunas bepalen als ongrijpbare krachten (energieën) moeiteloos en speels de kwaliteit van het subjectief bewustzijn, zeggen de hindoes. Wie zichzelf of zijn leven wil vervolmaken kan dit in lijn met de gunas ook toepassen door af en toe zijn geest leeg te maken en zich (al omdenkend) bewust te zijn van het verschil tussen zinloos toeval en zinvolle synchroniciteit. Was wat er gebeurde een dankbare leerervaring of tenminste een geluk bij een ongeluk?

De menselijke hersenen kennen drie lagen: de hersenstam (reptielenbrein), de kleine (zoogdierenbrein) en grote hersenen (neocortex – mensenbrein). Alle drie niveaus werken samen en hebben invloed op ons gedrag.
In wezen zijn we allen één op het niveau van bewustzijn. Maar is de aard van ons bewustzijn materieel, emergent of duaal? Moeten we wel kiezen of kan het niet-weten ook aanleiding zijn om bescheiden op te stellen en andere wezens op aarde met meer respect te bezien?
Waar zetelt ons bewustzijn? Is het alleen in het lichaam, of afgescheiden in de geest, of zelfs deels in een ziel? Welk deel van de hersenen schept, bevat of ontvangt de gedachten, gevoelens en intuïtie? Wanneer onze hersenen niet meer functioneren dan raken we buiten bewustzijn. Zover is duidelijk. Maar genereren hersenen bewustzijn of weerspiegelen de hersenen activiteit uit een onderliggend bewustzijn? Leven we in het bewustzijn of is het bewustzijn afhankelijk van een deel van ons dat leeft? Kent het bewustzijn ook drie verschijningsvormen (zoals de gunas drie hoedanigheden van het bewustzijn zijn)? Is er een verbinding met een collectief onbewuste of bewustzijn of met een energieveld of het Akashaveld?

Het zijn vragen waarvan de antwoorden niet binnen de reguliere wetenschap worden gezocht, maar toch hebben beroemde natuurkundigen als Einstein en Planck erkend dat bewustzijn voorafgaat aan hoe wij tegen het gedrag van materie en energie aankijken.

Verschijningsvormen en mysterie

• 
  Hermes Trismegistus wordt vaak gezien als de vereniger van de fysieke, mentale en spirituele werelden. Hij wordt beschouwd als een meester van alchemie en magie, en de hermetische geschriften die aan hem worden toegeschreven, benadrukken vaak het belang van het begrijpen en integreren van alle drie de werelden in de zoektocht naar spirituele verlichting en transformatie.
  Het doel van alchemie is in wezen om iets te transformeren van een lager niveau van zijn naar een hoger niveau van zijn, en dit omvat vaak het werken met symbolen en rituelen die verwijzen naar de eenheid van alle dingen. Bijvoorbeeld, de bekende alchemistische formule "solve et coagula" (oplossen en samenstellen) is bedoeld om het proces van scheiding en vereniging te symboliseren, wat betekent dat de alchemist eerst het materiaal moet ontleden en zuiveren voordat het weer samen kan worden gebracht en getransformeerd tot iets hogers.
  Het alchemistische transformatieproces is gericht op het loslaten van beperkende patronen en overtuigingen, en het ontwikkelen van nieuwe, bevrijdende inzichten. Dit proces kan worden gezien als een groei naar vrijheid, zowel innerlijk als uiterlijk. Het kan leiden tot een dieper begrip van onszelf en onze omgeving, en tot een meer bevredigend en vervuld leven.
  Voortdurend gaat van alles over van materie met energie naar een nieuwe vorm. Het geheel daarvan vormt vaak een mysterie. Het leven zit vol met mysterieuze, spirituele  paradoxen. In het omgaan met paradoxen heb je drie keuzes: je kunt ze proberen op te lossen, je kunt er in ronddwalen en je kunt ze laten (liggen). Er zit troost in de gedachte dan niemand het ongrijpbare kan grijpen.
• De aarde en ons lichaam bestaan voornamelijk uit water. Water vind je op het land, ter zee en in de lucht. Water kent drie verschijningsvormen: ijs (vast), heldere vloeistof en stoom (gas). Hier is duidelijk onderscheid en beweging tussen de vormen door de werking van (zonne)energie op de materie. Deze eigenschappen van water maken het leven op aarde mogelijk door de beweging in de kringloop (zee, regen, rivier). En dat leven is miljarden jaren geleden simpel begonnen en heeft zich ontwikkeld tot de mooie verschijningsvormen die wij zijn en waar we onbeperkt van mogen genieten. Je bent niet een druppel in een oceaan, je bent de gehele oceaan in één druppel (Rumi). 
• Muziek kent de muzikant, het instrument en het liedje. Alle drie hebben invloed op de beleving en kunnen het maken en breken. De zintuigen nemen het waargenomene waar en worden in het bewustzijn geïnterpreteerd. Alle drie kunnen de realiteit (ver)vormen.
  Het (Engelse) spreekwoord zegt: two's company and three is a crowd. Alle goede dingen bestaan in drieën en aan alle goede dingen komt een eind.
  Met het toekennen van het getal 3 aan onderscheidende, verbindende en stabiliserende processen en het oproepen, bespreken en beantwoorden van sommige vragen, kom ik nu (met een glimlach) tot een geheel open einde ….

Hoop houden in tijden van stress

Wie de tijdgeest probeert te volgen via de sociale media en de nieuwsdiensten van links naar rechts ziet in de reacties veel agressie tussen mensen die het niet met elkaar eens zijn.
Het is een teken des tijds en het gevolg van het aloude gezegde “wie wind zaait, zal storm oogsten”.
Al heel lang geleden is het sportief met elkaar omgaan omgezet in competitiedrift en apenrotsgedrag. Het is niet echt (echt niet) verkeerd om van tijd tot tijd naar elkaar te kijken of je nog mee kunt in de vaart der volken, een soort van particulier benchmarken. Maar we zijn doorgeschoten in assertief gedrag.
In tijden waarin het kapitalistische groeidenken is doorgeschoten in kamikaze werken is het goed om de koers bij te stellen. Steekwoorden zijn dan evenwaardigheid en balans. Een mens kan ook een goede boterham verdienen door een andere balans aan te houden tussen investeren en kosten besparing, namelijk een balans gericht op duurzaamheid. Dat geldt ook voor onze onderlinge relaties: we hoeven niet voortdurend naar elkaar te kijken of we wel het uiterste uit de kan kunnen halen.
Af en toe niets, niets doen, niets zeggen en vooral bewust zijn dat doen en laten ook inhoudt waarderen wat je niet doet. Niet doen is wat anders dan niets doen. Oosterse culturen van ver voor de start van onze jaartelling kenden al het begrip "wei wu wei". Vertaald naar nu is het toegevoegde waarde aan bijvoorbeeld consuminderen en “spreken is zilver en zwijgen is goud”.

Volgens de taoïstische filosofie is wei wu wei een manier om de harmonie te behouden tussen de mens en de natuurlijke wereld. Door te handelen in overeenstemming met de natuurlijke orde, wordt men één met de natuurlijke stroom van het leven en wordt men vrij van spanning, stress en strijd.

Wei wu wei is echter niet hetzelfde als passiviteit of nietsdoen. Het betekent eerder dat men handelt zonder egoïstische intenties, zonder zichzelf te forceren en zonder tegen de natuurlijke stroom in te gaan. Het betekent dat men handelt vanuit een innerlijke stilte en in harmonie met de omgeving.

Wie op gepaste wijze humor toelaat, doet als het koken van een recept met de juiste ingrediënten en specerijen.
Wie in balans leeft kan ontwikkelen naar de volgende stap in bewustzijn. Een staat van non-dualiteit. Een staat van bewustzijn waarin de neiging om te oordelen wordt omgezet in het vormen van een mening zonder de noodzaak om dat ook te delen en zo nodig alleen in een ik-boodschap. En er hoeft ook niet geselecteerd te worden: geen eigen volk eerst, maar evenwaardig reageren op mens en dier, ongeacht soort, ras of aaibaarheid.

Deze tijd voelt weer alsof er een soort evolutionaire stap gaat worden gezet. Het kan projectie zijn, wishful thinking, het kan ook noodzaak zijn omdat wij mensen de aarde al zo over bevolken en uitputten dat de aarde als het ware (weer) gaat reageren als een organisme. Het is een proces dat veel denkers al eens hebben verwoord, letterlijk en figuurlijk. Robert Pirsig, bijvoorbeeld, sprak over dynamische en statisch kwaliteit van organismen. Het begon miljarden jaren na de oerknal met het afkoelen van de energie tot materie in anorganische patronen, vervolgens ontstond er leven met  biologische patronen, na lange tijd kregen die sociale patronen en tenslotte intellectuele patronen. Misschien zitten we nog in die laatste fase, misschien wordt er nu een nieuw patroon ontwikkeld. Welk? Wie het weet mag het zeggen. Sommigen zien een spiritueel patroon ontstaan, anderen willen niets liever dan een pas op de plaats of zelfs terug.
De waarheid is analoog aan de overstelpende hoeveelheid leugens van Donald Trump irrelevant geworden; het gaat nu om hoe we met het niet kunnen tegenhouden van fake news (deep fake video's) omgaan; hoe we weer tot rust komen en tot vertrouwen en daarmee tot hoop. En zo is de cirkel weer gesloten: niet meer (ver)oordelen, elkaar evenwaardig behandelen en gericht zijn op balans.
Het label van die stap moet nog ontdekt en benoemd worden.

(in de labels onderaan deze tekst de aanloop van dit blog).

Het gezonde midden tussen betrokkenheid en afstand houden

Respect

Respect houdt in dat je anderen behandelt zoals je zelf behandeld wilt worden en dat je rekening houdt met hun gevoelens en behoeften. Het gaat erom dat je luistert naar anderen, open staat voor hun ideeën en meningen, en hen niet opzettelijk kwetst of ondermijnt.

We tonen met het kiezen van de juiste afstand onze betrokkenheid voor het welzijn van de ander. Wanneer we de ander lief hebben of graag mogen, dan zijn we liever wat dichterbij elkaar en proberen we de ander toch vrij te laten. Een hug duurt liever niet te lang, want dan wordt het beklemmend.
Dat zoeken van de juiste afstand en de juiste duur van nabijheid dat vraagt enige oefening en daarna voer je het in een splitsecond intuïtief en zonder na te denken uit. Een klein deel van je aandacht blijft idealiter waakzaam op signalen ter controle of de ander het er mee eens is. Het houden van balans en evenwicht vraagt nu eenmaal een investering van tijd en energie.

Mensen willen gezondheid, geluk en liefde. Met de grondhouding van respect drukken we twee waarden die we koesteren uit: vrijheid en liefde. Ook het houden van afstand om gezond te blijven is een vorm van vrijheid respecteren. We zoeken geluk en liefde in verbondenheid, maar verlangen tegelijkertijd naar afstand. Raak me aan, maar houdt me niet vast: noli me tangere.
Ik raak aan, ik word aangeraakt, dus ik ben.
Een dubbele, maar liefdevolle, boodschap en verzoek.

Wel of niet aanraken?

Houd afstand, raak me aan, Paul Verhaeghe (bol.com).

Wereldverbeteren? Keep it SimPol

SimPol staat voor Simultaneous Policy (Gelijktijdig Beleid). Schrijvers John Bunzi en Nick Duffell hebben het plan opgevat om burgers, politici en ondernemers een gezamenlijke verklaring te laten ondertekenen, dat ze/we vanaf een bepaald moment de mensen behoorlijk betalen, de natuur respecteren, de mensenrechten respecteren – op voorwaarde dat alle anderen dat vanaf datzelfde moment ook doen.
De auteurs (eigenaar van een internationaal bedrijf en een psychotherapeut) signaleren een Negatieve Mondiale Concurrentiespiraal (NMC). Zij pleiten voor een mondiale aanpak, meer internationale samenwerking om problemen als klimaat, milieu en bewapening gezamenlijk op te lossen. Voorwaarde daarbij is dat alle landen tegelijkertijd overgaan tot gezamenlijke aanpak, Simpol (Simultaneous Policy), van meerdere vraagstukken en een nieuwe vorm van internationaal stemrecht. Dit vergt een omwenteling in ons denken als wereldburgers. Vergelijk het met het rouwproces zoals beschreven door Kübler-Ross, in vijf fasen van ontkenning tot aanvaarding. Hoe krijg je iedereen bereid tot deze omwenteling?
Het klassieke motto “verbeter de wereld, begin bij jezelf” wordt dan “we maken een betere wereld en dat doen we tegelijkertijd”.

Uit het boek.
‘De hele evolutie – van de hele kosmos en van onze eigen planeet daarbinnen – is een eindeloze dans van eenheden die in delen uiteenvallen en delen die zich weer verenigen in met elkaar verenigbare nieuwe eenheden. Het vertoont het patroon van een zich herhalende opwaartse spiraal: van eenheid naar individuatie naar concurrentie naar conflict naar onderhandelingen naar oplossing naar samenwerking naar nieuwe niveaus van eenheid, et cetera etc.. Er is zowel sprake van concurrentie en samenwerking binnen, als tussen de soorten, terwijl ze improviseren en zich ontwikkelen en de dans uit zijn evenwicht en weer in evenwicht brengen’.
Er is een nieuwe lichting wetenschappers die stelt dat de evolutie zelf een evolutie doormaakt door nieuwe manieren te bedenken om sneller en effectiever te evolueren. Daarbij hoeven we onze identiteit niet op te geven en voegen er een mondiale identiteit aan toe. We maken dan afspraken om simultaan te werken aan mondiale verbeteringen en iedereen die in hetzelfde schuitje zit helpt overleven.
De mondiale concurrentiestrijd is inmiddels zo destructief geworden dat samenwerking nog de enige oplossing is. Wat Robert Pirsig de ‘Dynamische Kwaliteit, de voortdurend veranderende beweging van de directe realiteit’ noemt, begint te veel te worden voor wat hij de patronen van ‘statische waarde’ noemt, en er vindt een totale ommekeer in het systeem plaats. Deze dynamiek richt het evenwicht van de tot dan toe geaccepteerde realiteit te gronde – soms op een gewelddadige manier – om een transformatie teweeg te brengen.
De destructieve concurrentiestrijd fungeert paradoxaal genoeg juist als een aanjager van samenwerking.

De oplossing is SimPol, een uitweg uit de vernietigende spiraal van de neoliberale wereldorde (bol.com).

Duurzaam doen en laten effectiever belonen

Het lastige van duurzaam gedrag is dat wat je doet zichtbaar is en wat je laat niet. En wat je laat kan wel eens veel duurzamer zijn dan wat je doet. Maar een mens wordt zelden beloond voor wat hij laat.
Een vliegreis maken belast het milieu en het niet doen niet. Wie vliegreizen minder aantrekkelijk wil maken kan de belasting op kerosine verhogen en dat kost de vliegreiziger geld en wie niet vliegt niet. Maar net als emissierechten voor de industrie kun je ook vliegrechten uitgeven. Wie dan (ver of vaak) wil vliegen moet dan extra rechten opkopen van iemand die van zijn rechten geen gebruik maakt. Wie niet gaat vliegen en zijn rechten verkoopt wordt dan beloond met geld.  
Wie niet gaat vliegen en zijn rechten niet verkoopt, heeft invloed op het aantal vliegkilometers dat gemaakt wordt. 
Kortom dit voorstel van emissierechten zou een effectieve uitvoering zijn van duurzaam doen en laten.

Het is uiteraard aan de politiek of dit idee wordt uitgevoerd, maar een effect van politiek beraad kan zijn dat mensen bewuster worden van de gevolgen van vliegvakanties en dat de acceptatie van verhoging van belasting op kerosine vergroot wordt.

Eigenlijk zou dit gedachte-experiment kunnen worden toegepast op alle vormen van niet-duurzaam gedrag waarbij er een disbalans is tussen doeners en laters .Een klein voorbeeld is gebruik maken van de auto op momenten van de dag dat het invloed heeft op filevorming. Of reizen met het openbaar vervoer in plaats van met de auto.

Belastinggeld van niet duurzaam doen zou direct moeten terugvloeien naar het laten van niet-duurzaam gedrag. Nu betalen de duurzaam levende burgers de rekening voor de brutale vervuilers. Belasting wordt geheven op milieubelastend gedrag en gaat in een grote pot, maar vloeit niet evenredig terug naar degenen die bijdragen aan milieusparend gedrag.

In onze economie wordt accijns geheven op drinken, roken en benzine verbruiken etc.. Uit dat budget worden door de overheid, aangestuurd door de regering, algemene voorzieningen betaald.
Bij de belastingdienst zou je jouw ecologische voetafdruk bekend kunnen maken. Hoe kleiner de ecologische voetafdruk hoe minder onduurzaam je leeft. Wie het breed heeft en onduurzaam breed laat hangen levert dan budget door emissierechten te kopen. De belastingdienst kan dan dit geld direct doorsluizen aan wie aantoonbaar duurzaam leeft en geen gebruik maakt van zijn emissierechten. Zo wordt milieuvriendelijk gedrag duurzaam beloond.
Dit zou jaarlijks kunnen worden bekeken (je kan per jaar aangeven hoe je met de emissierechten om wilt gaan). Het principe kan door het parlement worden bijgestuurd, uitgebreid of verminderd.

Grote bedrijven geven airmiles uit. Ze kunnen daarmee zien welke aankopen mensen doen en hun aanbod daarop afstemmen. Wie veel en lang reist verzamelt veel airmiles. Met die verzamelde airmiles kun je gratis reizen of met reductie producten kopen. Dat is niet zo duurzaam. Je kunt de airmiles ook doneren aan Stichting Aap zodat die dieren weer terug kan brengen naar hun natuurlijke habitat.
Supermarkten zouden een vergelijkbaar spaarsysteem kunnen opzetten waarbij vleeskopers een bedrag verzamelen dat zij zelf als korting kunnen besteden aan vegetarische of veganistische producten bij die supermarkt. Ze zouden het ook kunnen doneren aan minder bedeelden die dit besteden aan diervriendelijke aankopen bij die supermarkt, lees uiteraard vegetarische of veganistische producten. Vleesproductie en consumptie draagt bij aan opwarming van het klimaat. Met een dergelijk spaarsysteem kan de supermarkt werken aan een duurzaam imago en kunnen consumenten onopvallend en effectief werken aan duurzaam aankopen.

In zijn voorstelling Bovengrens (hier op video) bespreekt Hans Sibbel voorbeelden van niet duurzame, perverse prikkels:

Wat is en-en denken?

Tegenstellingen overstijgen

"En-en" denken, ook wel bekend als "integratief denken", is een benadering waarbij men probeert om tegenstellingen en dichotomieën te overstijgen en in plaats daarvan op zoek gaat naar manieren om verschillende ideeën, perspectieven of oplossingen te combineren of te integreren. In plaats van het kiezen tussen twee tegenstrijdige opties, probeert men te zoeken naar manieren om beide opties te verenigen of te integreren in een nieuwe oplossing.

En-en denken is vaak een effectieve benadering wanneer men wordt geconfronteerd met complexe en gelaagde problemen waarbij geen enkele oplossing of perspectief voldoende is om het probleem op te lossen of te begrijpen. Door verschillende perspectieven te combineren, kan men een breder beeld krijgen van het probleem en kan men tot een meer geïntegreerde en holistische oplossing komen.

En-en denken kan ook nuttig zijn bij het omgaan met tegenstrijdige gevoelens of emoties, waarbij men op zoek gaat naar manieren om beide gevoelens te erkennen en te integreren in een nieuwe benadering of perspectief. Dit kan helpen om conflicten te verminderen en tot een meer evenwichtige en genuanceerde aanpak te komen.

In tegenstelling tot en-en denken staat zwart-wit denken, ook wel bekend als "dichotoom denken", waarbij men zich beperkt tot twee tegenovergestelde opties en niet in staat is om alternatieve perspectieven of oplossingen te zien. En-en staat tegenover of-of denken. Het is kijken vanuit evenwaardigheid naar zaken die naast elkaar van waarde zijn door niet te oordelen. Het wordt ook wel parallel denken genoemd. Of op twee niveaus tegelijk kijken.

En-en versus of-of

Sommige mensen moeite hebben met het denken in termen van "en-en" in plaats van "of-of". Dit kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals culturele achtergrond, persoonlijkheidskenmerken, onderwijs en sociale omgeving. In sommige culturen wordt het denken in termen van "of-of" gezien als de norm, waarbij men wordt geleerd om sterkere, duidelijkere en definitievere posities in te nemen, terwijl het denken in termen van "en-en" soms wordt gezien als vaag of onbeslist. Persoonlijkheidskenmerken kunnen ook een rol spelen.
Sommige mensen zijn van nature meer geneigd tot dichotomisch denken en vinden het moeilijk om nuances te begrijpen en te waarderen. Dit kan leiden tot het nemen van extremere posities en het zien van de wereld in zwart-wittermen. Ten slotte kan ook het onderwijs en de sociale omgeving een rol spelen. Sommige scholen of opvoedingsmethoden leggen meer nadruk op analytisch denken en het vinden van duidelijke antwoorden, terwijl andere meer ruimte bieden voor het ontwikkelen van een holistische benadering en het accepteren van ambiguïteit.

Aforismen

En-en denken is niet: elkaar tegensprekende feiten of beweringen beide tot waarheid verheffen.

Nergens is vastgelegd of voorgeschreven wat en-en denken is. Het is belangrijk transparant te zijn en doen wat je zegt en zeggen wat je doet.

Het is niet alleen maar serieus nemen wat concreet en positief is maar ook wat abstract en niet positief is, zoals doen en laten even zwaar te laten wegen. Het is wu wei, doen door niet te doen. Het is inzien dat yin en yang bij elkaar horen en elkaar oproepen en zo de gulden middenweg plaveien.

En-en leven betekent tegelijkertijd acteur, toeschouwer, toneel, regisseur zijn.

Het is dat wat niet is even belangrijk vinden als dat wat wel is.

Het is een crisis zien als een bedreiging en als een kans.

Sommige zielskwaliteiten zijn en-en-en: zo zijn vrijheid en liefde zowel begin als middel en ook doel.

En-en betekent niet als in balans beschouwen dat alles 50-50 moet zijn. Alles beweegt. Leven is 80% zijn en 20% doen. En tegelijk is het niet zo precies.

Het hebben van een ego helpt om voor jezelf op te komen. Het is van levensbelang en verbindt je met jezelf. Te veel ego staat verbinding met anderen in de weg.

En-en denken is niet meer nemen dan jou toekomt en niet degene van wie je dat afpakt vernedert door te zeggen dat hij dat verdient.

En-en is doen en laten gelijk waarderen.

Evenwaardigheid in balans

De aantrekkelijkheid van ongrijpbare zaken

In dit artikel wordt een relatie gelegd tussen hoe duizenden jaren geleden de Chinezen aankeken tegen balans en evenwicht en hedendaagse zoeken naar zekerheid. We proberen de vraag te beantwoorden of we aan hun oude leer nog steeds iets kunnen hebben.
Oude waarheden zijn bijvoorbeeld "Actie is reactie" en "alles beweegt" (pantha rhei). Wie macht wil uitoefenen of iets veranderen wil in de binnen- of buitenwereld, doet er goed aan om eerst bewust te worden van zijn beweegredenen en waar hij zijn energie insteekt. Voordat je het weet lekt er energie weg naar een ongewenste tegenkracht. Het is niet voor niets dat al sinds mensenheugenis wordt nagedacht over hoe wijs om te gaan met eigen krachten en die van de natuur. We behandelen het Taoïsme waarin een visie is ontwikkeld over hoe aan te kijken tegen energie, lichamelijke gezondheid en geestelijke ontwikkeling. Op onderdelen waarbij het boeddhisme duidelijkere antwoorden geeft, wordt van daaruit een aanvulling gedaan.

Waarden en krachten

Op het levenspad komen we kruispunten tegen en nemen we besluiten over welke afslagen we nemen. Soms trekt de ene richting, soms een andere. Besluiten over hoe om te gaan met krachten worden vaak genomen vanuit waarden. Wie vrede belangrijk vindt, neemt andere besluiten om zich voor in te zetten dan wie permanent wil winnen.
Het Taoïsme is een voorbeeld van een levensfilosofie over het juiste pad (waarden) en de werking van al dan niet zichtbare krachten. Er wordt een relatie gelegd tussen beweging, waarden en krachten. Zie ook de Metafysica van de Kwaliteit door Robert Pirsig. `Het ding heeft de waarde niet gevormd, de waarde heeft het ding gevormd`. De waarde van een schilderij wordt niet alleen bepaald door de gebruikte materialen en technieken, maar ook door onze eigen waarden en overtuigingen over kunst en schoonheid.

Met dank aan Wikipedia en Patricia de Martelaere de volgende samenvatting.
Het universum; alles wat er is en niet is, wordt de Tao (of Dao) genoemd. Dat wat er niet is, de negatie in neutrale zin, is even belangrijk als wat er wel is, het positieve, ook in neutrale zin. De Tao is niet te kennen, te begrijpen of te duiden. Daarom gebruiken we -paradoxaal en analoog aan het positieve en het negatieve- dat wat er niet is om de boodschap van de Tao inzichtelijker en begrijpelijker te maken.
Taoïsme legt de nadruk op het vinden van een evenwicht tussen actie en niet-doen, en tussen kracht en zachtheid. Het Taoïsme beschouwt de natuurlijke stroom van het leven als leidend en moedigt ons aan om ons aan te passen aan deze stroom in plaats van ons ertegen te verzetten.
Het vinden van balans is een kernprincipe van het Taoïsme, dat ons aanmoedigt om te streven naar harmonie en evenwicht in alle aspecten van ons leven. Dit kan ons helpen om onze energie in evenwicht te brengen, onze emoties te beheersen en ons te concentreren op wat echt belangrijk is in het leven.

Yin en Yang

De Tao manifesteert zich in 2 tegengestelde waarden: yin en yang. Dit zijn geen absolute polen of krachten; beide waarden bestaan slechts in relatie tot elkaar. Het zijn complementaire (elkaar aanvullende) waarden. Yin (het éne) is niet beter dan yang (het andere) en andersom, ze zijn even-waardig aan elkaar. Evenwaardig betekent in deze gelijk èn toch verschillend.
Yin yang toont zich volgens een aantal principes.

• Alles is gebonden aan de dynamiek van het yin-en-yang-principe.
• Yin of yang kunnen niet verdwijnen of ontbreken.
• Het absolute yin of absolute yang bestaat niet. Er is geen absoluut donker of licht; in de nacht wanneer het donker is, kan men toch zien en overdag zijn er altijd schaduwen.
• Iets kan pas yin of yang genoemd worden wanneer men het vergelijkt met iets anders.
• Yin en yang zijn onderling verbonden. Wanneer één waarde te groot wordt, dan remt de ander af.
• Yin is de veroorzaker van yang; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de witte stip in het donkere yin.
• Yang is de veroorzaker van yin; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de zwarte stip in het lichte yang.

Niets in het universum is vol-ledig yin of volledig yang. Wanneer men door het midden van de cirkel van het yin-yang-symbool een verticale lijn tekent, dan ziet men dat in de ene waarde ook de andere aanwezig is; de halve cirkels die ontstaan tonen in yin yang en in yang yin. De twee stippen geven aan dat het ene het begin is van het andere, dat yang het begin is van yin en yin het begin van yang.
De denkbeeldige lijn die de 'scheiding' tussen yin en yang aangeeft, wordt niet als een rechte verticale lijn getekend. Het lijkt op een 'S' waarmee wordt aangeduid dat het een op de ander ingrijpt. Je kan dus stellen dat yin en yang de te onderscheiden delen van de Tao zijn, die elkaar veroorzaken en in stand houden. Het zijn de delen van de eenheid (tao), die in elkaar overgaan zonder hun eigenheid te verliezen. Dao is een soort synthese (eenheid) tussen de samenstellende delen yin en yang. Het hangt van de kwaliteit van ons bewustzijn of wij wat hebben aan dit inzicht. Die kwaliteit wordt bepaald door onze levenservaring, culturele context, onze behoeftes, projecties et cetera, kortom we hebben geen zekerheid over de juistheid ervan. De waarheid ligt in het midden en waarover men niet spreken kan moet men zwijgen. De Tao is een kracht die niet valt te misbruiken omdat het niet onderworpen is aan menselijke controle of manipulatie. Het is eerder een natuurlijke kracht die ons kan helpen om in harmonie te leven met onszelf en de wereld om ons heen.
Zie ook deze video.

 

Het middenpad

Tao wordt ook vertaald met het pad waarop men doelgericht wandelt en geacht wordt juist (integer) te handelen. Volgens het taoïsme bevindt zich alles in een perfecte harmonie die niet statisch is, maar in voortdurende verandering. Het evenwicht wisselt steeds en niets kan bestaan zonder zijn tegendeel. "Een kom kan gevuld worden en gebruikt worden, omdat een leegte (yin) voor driekwart omsloten is door materie (yang)". De kunst in het leven is om in de stroom van verandering mee te gaan en niet door gehechtheid en verleiding te komen tot extreme handelingen of opvattingen. Emoties, oftewel gevoelens die naar buiten stromen, zijn een voorbeeld van zo’n “extreme handeling”, die het liefst zo veel mogelijk beheerst wordt. Geluk of deugd is harmoniëren met de weg.

Parallel aan het Taoïsme

Het taoïsme heeft zich parallel aan het confucianisme en boeddhisme ontwikkeld. Het confucianisme probeerde de samenleving leefbaar te maken door regelgeving. In dit streven kan de wens om leefbaarheid in de greep te krijgen zijn doel voorbij schieten. In het westerse boeddhisme lijkt er een verschuiving plaats te vinden in de doelstellingen van het pad. Niet het volledig doen verdwijnen van de gehechtheden, maar het helder waarnemen van de emoties en gehechtheden, zonder deze te verdringen of zich er door te laten meeslepen, lijkt het doel geworden. Volledig proberen te verdringen of in de greep te krijgen roept -Yin en Yang indachtig- een tegenkracht op en zo lekt energie weg, tijd wordt verspild.
Wij worstelen in de praktijk vaak met de wens om bepaalde krachten te beheersen en ons tegelijk te houden aan bepaalde waarden. Sommigen vinden eerlijkheid en willen winnen belangrijk, anderen willen alleen graag winnen en maakt het niet uit hoe. Hoe hun contact met anderen verloopt hangt af van de waarden die ze belangrijk vinden en van de krachten die ze bezitten en beheersen. Via een besluit of inzicht dat gevolgen heeft voor de inzet van krachten is er een verbinding met een waarde. De waarde zelf doet niet(s); is niet te manipuleren, krachten zorgen voor beweging (doen bewegen) en zijn manipuleerbaar.

Doen en laten

Een taoïst probeert zich niet te verzetten tegen de loop der dingen, maar gaat daar spontaan en bewust in mee. Hij laat toe om het te kunnen overzien. Hij doet door niet te doen (wu wei, niet te verwarren met niets doen). In de Tao Te Ching wordt de werking van wu wei door paradoxen duidelijk gemaakt. Een voorbeeld van een paradox is “je krijgt pas een echte verbinding wanneer je ook kunt loslaten”. Het is belangrijk om bewust te zijn van wat vraagt om handelen en wat vraagt om (los te) laten. Op het niveau van bewustzijn is het (negatieve) besluit om niet te doen een (positieve) handeling.

Gaat het om liefdevol handelen?

De kracht Qi, die de loop der dingen in beweging houdt, wordt levenskracht, vitale energie of spirituele energie genoemd. Het maakt deel uit van alles wat bestaat. De precieze werking gaat ons begrip te boven en valt buiten het bereik van wetenschappelijk onderzoek en daarmee buiten ons verstand.
Taoïst Laozi nam afstand van een deugd als compassie. In zijn ogen is het verkeerd je te beperken tot een perspectief van alleen de mens. Want daarmee sluit je niet alleen de dieren, maar zelfs de natuur uit. Laozi beschouwt `deugd´ als het loslaten van alle regels en de etiquette (zoals bepleit in het confucianisme) om terug te keren tot een natuurlijke moraal. Die ontstaat wanneer het grote geheel, de natuur, de weg, gevolgd wordt, zoals ook het lichaam doet. Het is ook een weg terug van veelheid en niet twee-zijn via eenheid naar de leegte. Leegte (potentie, openheid) schept ruimte, bijvoorbeeld voor samenwerking met anderen. Vergelijk het met de boeddhistische term sunyata: alle verschijnselen zijn zonder essentie, er is geen uiteindelijke werkelijkheid aan te wijzen. Leegte vormt de kern van ieders bestaan. Het draait om het vinden van balans tussen het omarmen van leegte voor reflectie en groei, en het vinden van manieren om betekenis en vreugde te ervaren in je leven.
Leegte in de vorm van ruimte is ook onderdeel van liefde en vrijheid. Ook liefde valt te beschrijven als een pad van veelheid naar eenheid. Wie niet oordeelt over anderen, heeft liefdevolle ruimte voor velen. De werking van liefde en vrijheid is als yin en yang: zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde.

Transformatie en energie

Bevrijding en verlichting is niet mogelijk zonder inzicht in de leegte of essentieloosheid. Gautama Boeddha bereikte zijn verlichting door in te zien dat er geen ego (ik) bestaat. Volgens hem is er geen individuele identiteit en is er alleen maar prana. Volgens zijn visie (dharma) is alles een manifestatie van prana en is prana de samenhang tussen alles. Prana is de gebonden energie daar waar Qi de vrije energie is (vergelijk statische en dynamische kwaliteit zoals Pirsig daarover schreef). Qi is aanwezig in lucht en ether en als chi gebonden wordt benoemde hij het als prana. Zolang de mens geloof hecht aan een individuele ik zal chi gebonden zijn en dus prana blijven, aldus zijn dharma. Inzicht krijgen dat het ik buiten de taal niet bestaat zal de prana weer terug veranderen in chi, wat de uiteindelijke verlichting inhoudt. Prana kan (heeft de potentie om te) transformeren in warmte (tummo), kracht, inzicht of helende energie. Energie kan dus verschillende vormen (materie) aannemen. De controleerbare werking daarvan valt onder de wetenschap, het ongrijpbare deel onder spiritualiteit.

Inzicht in de werking van energie

Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van Qi of voor het nut van het gebruik van Qi als metafoor. Sommige tegenstanders zeggen dat Qi enkel een vorm van vitalisme is. Sommige mensen die geloven in vitalisme vergelijken dit element met de ziel. Het vitalisme speelde een centrale rol in de levensfilosofie: de filosoof Henri Bergson veronderstelde dat een "levenskracht" (élan vital) de drijfkracht voor de evolutie van het leven op aarde was.
Het is verleidelijk om te onderzoeken of de werking van Qi valt uit te nutten, bijvoorbeeld voor bevordering van lichamelijk welzijn en geluk. Beweringen dat de controle van Qi iemand in staat zou stellen om normale fysieke en biologische processen te overstijgen worden in de wetenschappelijke wereld beschouwd als pseudo-wetenschap. Bedenk dat de Tao niet is te kennen, te begrijpen of te duiden. Kwakzalvers en zwevers willen anders doen geloven. Dat wat ons begrip te boven gaat, kan van belang en waar zijn, maar we doen er goed aan anderen die pretenderen dat wel te snappen daarin kritisch te volgen. Alleen door te omschrijven wat de Tao niet is, kunnen we ervaringskennis verwerven over de Tao. Maar elke manier heeft zijn grenzen. Ook deze zogeheten apofatische methode om te komen tot kennis kan nooit als onomstotelijk inzicht in woorden en begrippen worden uitgedrukt op zo’n manier dat iedereen het begrijpt. Er is als het ware ruimte nodig in de interpretatie van de Tao om mee te gaan met de beweging in de tijd en het levenspad.

Heeft de Tao betekenis voor de huidige tijd?

De poging van Confucius om de samenleving te reguleren (door deugden op te leggen en door de Gouden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet) lijkt op korte termijn effectiever dan de individuele aanpak van de taoïsten. Moreel charisma kan alleen worden verworven door degenen die het niet bewust proberen te verwerven (daar is de paradox weer). Het pad dat gekenmerkt wordt door morele ontwikkeling en bewustwording is een smal pad. Het internaliseren van waarden (deugden en zielkwaliteiten) is een individueel proces met eigen snelheid. ("De eersten zullen de laatsten zijn").
Het leefbaar houden van egoïstische neigingen; het niet meer identificeren met het eigen ego en omgaan met een groot ego van anderen; het kwijtraken van de neiging om te oordelen zijn de uitdagingen van veel mensen die in spiritualiteit zijn geïnteresseerd. Vooral Eckhart Tolle schrijft hierover. Of de filosofie van de Tao helpt bij deze uitdaging? In de tijden voor Christus waren de begrippen emancipatie, vrijheid en ego nog niet uitgevonden. Men vertelde toentertijd een boodschap over wezenlijke zaken omslachtiger met behulp van metaforen. Wij kennen tegenwoordig helaas andere vormen van omslachtig communiceren, er is infostress; er is bewuste misleiding via reclame en politiek. Er is zoveel te doen dat niet doen nauwelijks belangstelling en waardering krijgt.
Onze tijd wordt gekenmerkt door economisch gedreven handelingen, globalisering, permanent grenzen verleggen en alsmaar nieuwe, nog leukere ervaringen op te doen. We lijken door de ontwikkelende techniek steeds meer grip te krijgen op ons welzijn en constateren dat we tegelijkertijd steeds meer zelf verantwoordelijk worden gesteld voor de bewaking daarvan. De Tao leert ons bewust te blijven dat er geen absolute grip te krijgen is op het leven en dat een optimaal evenwicht te vinden is in doen en niet doen. Dat betekent bijvoorbeeld dat we kwetsbare natuur (biodiversiteit), dat commercieel weinig interessant is, beschermen. Of dat we een balans aanhouden in plaats van alsmaar een grens verleggen en dat we waarderen wat er is. Dat we ons lichaam en geest niet al te lang blootstellen aan stress (laat staan aan doping of drugs).

Een gezonde balans

We kunnen met wetenschappelijke kennis niet grip krijgen op alles wat van belang is. De boodschap -dat niemand Qi of Tao kan misbruiken of een ander een levensstijl mag opdringen- voorkomt dat we hoogmoedig worden en motiveert om te vertrouwen op de eigen autonomie en om het midden te houden tussen uitersten. Een eenheid van denken, voelen en intuïtie nastreven zonder de een boven de ander te stellen, ondersteunt die autonomie. Inzicht in de balans in waarden en hoe tot die balans te komen hangt samen met het proces van bewust worden en daarmee indirect op de balans in invloeden op de gezondheid.
Ons lichaam en ons bewustzijn vormen een eenheid, die we niet precies hoeven te begrijpen en te sturen. Het lichaam is er evolutionair op ingesteld om zichzelf, los van ons bewustzijn, gezond te houden. Het is voor een belangrijk deel een niet begrepen proces. Wat gezond is, is niet 100% zeker, wat (geestelijk) ongezond is wel. We kunnen door een ongezonde levensstijl ons lichaam uit balans brengen. Ongezond is in termen van yin en yang proberen een extreme positie in nemen of alsmaar grenzen te verleggen, wat een lichamelijke tegenreactie in de vorm van ziekte oproept. Het lichaam heeft een sympathisch systeem, gericht op actie en een parasympathisch systeem, gericht op ontspanning en herstel. Actie (handelen) die niet geremd of beheerst wordt leidt tot stress. Wie het sympathische ziet als yang en als these en het parasympathische ziet als yin en als antithese ziet gezondheid als de synthese.
We kunnen onszelf niet altijd genezen maar we kunnen wel altijd dat na laten wat genezing in de weg staat. Ook bij gezond blijven geldt dat we doen door bepaalde schadelijke handelingen niet (vaak) te doen (niet te vaak ongezond eten). Wanneer we ziek zijn en gezond willen worden, is het heilzaam om bewust te zijn van de werking van de balans zoeken op allerlei niveaus. De bewuste geest is, zonder het fundament van de wijsheid van het lichaam, opmerkelijk incompetent (Slingerland, 2014).
Het taoïsme leert ons om niet te oordelen en de wens los te laten om absolute zekerheden, prestaties, posities et cetera na te streven, maar om een toegevoegde waarde te zien in balans en evenwicht, evenwaardigheid en natuurlijkheid. De paradox van wu wei is niet te ontlopen, is niet op te lossen en verdwijnt niet door de kool en de geit te sparen.
Het wordt aanbevolen om en-en te denken door niet te zeer je best te doen en ook niet niet je best te doen. Wijsheid is weten wanneer te doen en wanneer te laten.

"Pleasure in its fullness, cannot be experienced when one is grasping it... To have life, and to have its pleasure, you must at the same time let go of it". Alan Watts.

Boekentips

Een goed leesbaar boek om het soms onnavolgbare Taoïsme te leren kennen is geschreven door Patricia de Martelaere. De cryptische subtitel is 'de weg om niet te volgen'. Zij stelt het lichaam centraal en legt verbanden met de basisideeën uit de Chinese geneeskunde.
Amberchele schrijft in Opengebroken over al dan niet leven in de ontwaakte staat, en hoe de ontdekking van je Leegte - je goddelijkheid - het verschil uitmaakt tussen die twee mogelijkheden.

Taoïsme: de weg om niet te volgen (bol.com).

Amberchele. 'Als ik terugkijk en deze Bewuste Leegte zie, weet ik dat alles wat ooit is verschenen in mijn leven - iedere persoon, ieder tafereel, ieder moment - ook weer is verdwenen, ieder moment opnieuw. Er was, en is, niets om me aan vast te houden, niet één persoon of ding. Dat geldt ook voor dit lichaam en deze geest. Die verschijnen weliswaar vaker dan andere verschijnselen, maar ze vormen duidelijk niet meer dan een serie opeenvolgende taferelen, aaneengeregen als de beeldjes van een film die allemaal onmiddellijk weer verdwijnen, net als alle andere dingen. Maar één ding verdwijnt nooit, en dat is dit Bewuste Niet-iets, deze zo duidelijk zichtbare Leegte waarin de taferelen verschijnen. En omdat er niets is waar je je aan vast kunt houden, moet ik dat Niet-iets wel zijn, moet het wel zijn wat ik in werkelijkheid ben'.
De via negativa houdt in dat de leegte alleen in ontkenningen valt te karakteriseren.

Jan Bor heeft zich verdiept in de zen, maar ziet de beperking van het alles maar willen beheersen.

Jan Bor over moderne spiritualiteit (bol.com).

Wanneer je te hard je best doet is de kans groot dat je blokkeert. Wat je eerst spontaan en schijnbaar moeiteloos voor elkaar kreeg, wil nu niet meer lukken, of komt gekunsteld over. In 'Proberen niet te proberen' legt Edward Slingerland uit waarom spontaniteit, zelfvertrouwen en een ontspannen houding zo ongrijpbaar kunnen zijn en waarom ze lijken te ontsnappen als we ze het hardst nodig hebben.
Slingerland: proberen niet te proberen (bol.com).

Tenslotte: Tao is dat waaruit niets kan vertrekken.

Oorsprong, vrijheid en gelatenheid

Ontvankelijkheid

Het boek Oorsprong & vrijheid door Gerard Visser verscheen in de essay-reeks 'Oratio' bij gelegenheid van zijn afscheid bij de Universiteit van Leiden waar hij dertig jaar cultuurfilosofie gaf.

Dr Taede A. Smedes schreef op Bol.com een recensie.
Citaten. “Het onderwerp draait om de spanning die we vandaag de dag zien tussen 'vrijheid' of 'vrije wil' en 'noodzaak' (of determinisme). De neurowetenschappen spelen die twee begrippen tegen elkaar uit”.
Visser wil betogen dat vrijheid samengaat met innerlijke noodzaak en beter als 'speelruimte' opgevat kan worden. Een wezen is vrij wanneer het in zijn element is. Gesteld dat vrijheid zo elementair is als de lucht die we ademen, kan het wezen van vrijheid dan in het vrije worden gezocht? Dit vrije spreidt zich voor ons uit in het heden, maar het stijgt ook op uit onszelf, uit een leegte in de grond van de ziel die aan denken en willen voorafgaat. Het vrije van de ziel is gelegen in een ontvankelijkheid, die onafhankelijk is binnen haar eenheid met de oorsprong, die haar, met Meister Eckhart gesproken, innerlijk verwijdt en omvangt.
In zijn wijsgerig onderzoek werkt Visser aan een trilogie over het thema 'gelatenheid', waarvan een eerste deel, Gelatenheid. Gemoed en hart bij Meister Eckhart, is verschenen.
Smedes besluit zijn recensie met “Originele filosofie van bijzonder hoog niveau en met een hoog literair gehalte, vol prachtige maar ook abstracte zinnen. Een aanrader, maar ofschoon het een dun boekje is, is het tevens erg moeilijk en alleen toegankelijk voor degene die de analyse van Visser van begin tot eind wil volgen”.

Ook Herman Oevermans, directeur van Academie Mens en Organisatie aan de Christelijke Hogeschool Ede, schreef een recensie voor het blad Wapenveld onder de titel Om het open midden.

Daaruit deze citaten.

Wat is voor Visser de kostbaarste gebeurtenis van het leven?

De transformatie van zelfzuchtige in onbaatzuchtige liefde, van amor in caritas.
…
Visser heeft een fascinerende tocht afgelegd de afgelopen dertig jaar. In het Nederlandse taalgebied vrijwel alleen. Zijn programma nog eenmaal samenvattend in zijn eigen –recente– woorden: ‘Staat eenmaal niet meer het bewustzijn centraal, met zijn voorstellingen, maar het geheel van het historische leven, dan dient zich als belangenbehartiger van het leven de beleving aan, ofwel de onmiddellijke levende ervaring, die geen abstractie duldt, die elk begrip, tot en met dat van de beleving zelf tegen het licht houdt. Dat vraagt om een radicale fenomenologie van het leven’. Die fenomenologie van het leven vindt plaats in een tijdperk dat steeds instrumenteler trekken krijgt.
De leegte die daarvan het gevolg is manifesteert zich eveneens. Visser beschouwt zijn denken als een voorbereiding van een toekomstige spiritualiteit die belangrijke voorwaarden kent als de ‘rehabilitatie van sensibiliteit en individualiteit en als hoofdvoorwaarde, een geloofswaarheid die niets en niemand demoniseert’.
Filosofie moet niet vervallen tot wetenschapsfilosofie, maar haar geheel eigen taak op zich nemen ‘en die begrijpen als bezinning op de zin van de ondoorgrondelijkheid in het hart van het zijn’. Al komt de innigste positie toe aan de religie, nog altijd, ‘maar dan een religie die het open midden niet met autoritaire en dogmatische stellingen bezet, maar met haar onaanzienlijkheid en stilte openhoudt, opdat het zich als de bron van liefde kan openbaren die het altijd is’.

Gelatenheid

Eerder schreef Oevermans in het artikel over ‘gelatenheid’ het volgende.
‘Heidegger mag dan de beleving als product zien van de geest van maakbaarheid die in onze technische wereld heerst, bij de filosofen en kunstenaars die haar als eerste tot maatstaf namen, staat de beleving niet in het teken van een opeisen, veeleer in het teken van een intact laten van het leven'. En juist voor dit intact laten en de dimensies die daarin te beluisteren zijn, blijkt gelatenheid een grondwoord. ‘Gelatenheid houdt bij Eckhart het ritme van een drievoudige beweging in: het loslaten van alle intenties, van het zelf willen bewerkstelligen, en het je overlaten aan een bezield verband, dat van zich uit de dingen laat zijn, dat wil zeggen opneemt in de stroom van de zelfmededeling Gods’.
Tot zover de recensies.

Gelassenheit

Gelatenheid (Duits: Gelassenheit) speelt een centrale rol in het werk van Meister Eckhart, een middeleeuwse Duitse filosoof en theoloog. Het begrip Gelassenheit verwijst naar een staat van overgave of acceptatie, waarin men zichzelf toestaat om te zijn zoals men is, zonder zich vast te klampen aan bepaalde verlangens of emoties.
Voor Meister Eckhart was Gelassenheit een belangrijk onderdeel van zijn spirituele leer. Hij geloofde dat door middel van Gelassenheit, individuen zichzelf konden openen voor de goddelijke aanwezigheid en zo een diepere spirituele verbinding konden ervaren. Volgens hem was Gelassenheit een manier om los te komen van het ego en de beperkingen van het menselijke denken, en zo ruimte te maken voor de goddelijke wil. Meister Eckhart beschouwde Gelassenheit als een staat van zijn die verder gaat dan alle dualiteiten en tegenstellingen, zoals goed en kwaad, hemel en hel, en God en mens. In plaats daarvan zag hij Gelassenheit als een manier om de waarheid en de goddelijke aanwezigheid te vinden in alle aspecten van het leven, ongeacht hoe ogenschijnlijk negatief of positief ze kunnen zijn.
In de werken van Meister Eckhart wordt Gelassenheit vaak geassocieerd met begrippen als "ontvankelijkheid", "leegte" en "stilte". Hij beschrijft het als een toestand waarin het individu zichzelf opent voor het goddelijke en zichzelf toestaat om te zijn zoals het is, zonder zich vast te klampen aan bepaalde verlangens of emoties.

In een recensie in Trouw kreeg Visser 5 sterren, de hoogste aanbeveling die een boek kan krijgen.
Maar na lezing van het boekje wil ik de oratie niet echt aanbevelen. Het is, zoals Smedes tussen de regels schrijft, gewoon te abstract.
Zo moeilijk hoeft het toch niet te worden beschreven dat aan een ander wat ruimte laten een basis schept voor constructief samenleven? Dat wijsheid een kwestie is van inzicht wanneer te doen (handelen) en wanneer te laten (niet-handelen)? Dat denken, voelen en intuïtie evenwaardig zijn en elkaar aanvullen? Dat we moeten oppassen om over elkaar te oordelen en dat de waarheid in het midden ligt?
Dat het ongrijpbare van vrijheid in deze aspecten begrijpelijk wordt?

Gerard Visser: Oorsprong en vrijheid (bol.com).

Voor wie op dit blog meer wil lezen over de relatie tussen vrijheid en liefde en over de balans tussen doen en laten klik hieronder op de labels.

Taoïsme en de weg naar geluk

Over geluk

Volgens Lenoir is geluk het bewustzijn van een algemene, blijvende tevredenheid in een betekenisvol bestaan dat gebaseerd is op de waarheid.
In zijn boek 'Over geluk, een filosofische ontdekkingsreis' neemt Frédéric Lenoir de lezer mee op een filosofische ontdekkingsreis. Lenoir geeft een overzicht van filosofische stromingen die elk geen kant-en-klare recept leveren voor geluk. Hij zoekt antwoord op vragen als: Is geluk iets puur subjectiefs? Hangt het van onze genen of van toeval af? Moet je iets nastreven? Kun je aan geluk werken? En kunnen geluk en lijden samengaan?

Een van de stromingen die Lenoir behandelt is het Taoïsme. Het woord Tao betekent 'de Weg' en vormt het kernbegrip van het taoïsme, waaraan het ook zijn naam ontleent. Tao is het ondeelbare en onbeschrijfbare principe, waaruit alles voortvloeit. Deze weg leidt niet automatisch naar geluk, maar wie onderweg de juiste beslissingen neemt vergroot zijn kans om gelukkig te blijven of het weer te worden. Beslissingen hebben als kenmerk “doe ik iets wel of doe ik iets niet”. Het doen door niet te doen of door los te laten heet in het Taoïsme wu wei (niet handelen tegen de aard der dingen in). Een taoïst probeert zich niet te verzetten tegen de loop der dingen, maar probeert daar spontaan maar wel bewust in mee te gaan. Het doel van "wu wei" is het streven naar een evenwichtige situatie en zodoende, zacht en onmerkbaar, in harmonie te geraken met het zelf, anderen, en de omgeving.

Taoïsme over gelukkig worden

• Het Taoïsme leert dat er een universele kracht is, genaamd Tao, die alles in de wereld regelt. Door te leven volgens de Tao, kan men in harmonie zijn met de natuurlijke loop van de dingen en stress en angst verminderen.
   
• Het Taoïsme benadrukt het belang van in het huidige moment te leven en te genieten van wat er op dit moment gebeurt. Door niet te veel te focussen op het verleden of de toekomst, kan men een gevoel van innerlijke rust ervaren.
   
• Het Taoïsme moedigt aan om innerlijke deugden zoals bescheidenheid, compassie, vriendelijkheid, nederigheid en vrijgevigheid te cultiveren. Door deze deugden te beoefenen, kan men een gevoel van vrede en tevredenheid ervaren.
   
• Het Taoïsme leert dat verlangen en hebzucht ons kunnen leiden tot een ongelukkig leven. Door tevreden te zijn met wat we hebben en niet te streven naar meer, kunnen we een gevoel van innerlijke vrede en tevredenheid bereiken.
   
• Het Taoïsme moedigt aan om een eenvoudig leven te leiden en te vermijden dat we ons laten meeslepen door materiële rijkdom. Door in eenvoud te leven, kan men stress en angst verminderen en een gevoel van innerlijke vrede en tevredenheid bereiken. 

Wei wu wei is een belangrijk concept binnen het Taoïsme dat betekent "handelen door niet-handelen". Het verwijst naar het idee dat men in harmonie met de natuurlijke loop van de dingen kan handelen door niet te proberen om de dingen te forceren of te controleren, maar in plaats daarvan mee te bewegen met de natuurlijke stroom.
De relatie tussen wei wu wei en de manieren om gelukkig te worden volgens het Taoïsme is dat wei wu wei een van de manieren is om in harmonie te leven met de natuurlijke loop van de dingen. Door niet te proberen om de dingen te forceren of te controleren, kunnen we ons bevrijden van stress en angst en ons openstellen voor de kansen en mogelijkheden die zich voordoen.

Wikipidia over wu wei

Bijvoorbeeld Tao Te Ching vers 37: Tao is eeuwig nietdoende en toch is er niets dat het niet doet. Met andere woorden, Tao doet niets en toch alles. De betekenis van de woorden 'niet doen' is in deze zin veranderd: in de eerste betekenis wordt geduid op het niet gehecht zijn aan de resultaten van de actie die men onderneemt (zie ook de Bhagavad Gita). In de tweede betekenis wordt aangeduid dat men wel alles aanpakt wat men als taak of (levens)opdracht dient te volbrengen. Men kan in deze paradoxen doordringen door de hele context, de filosofie of de cultuur waarin deze paradoxen geschreven zijn te bestuderen.

Wijsheid is weten wanneer te doen en wanneer te laten.

Vergelijk dit inzicht met:
“geef me de moed om te veranderen wat ik kan veranderen. Geef me de wijsheid om te accepteren wat ik niet kan veranderen. Geef me het inzicht om het verschil tussen beide te zien” – Franciscus van Assisi

Een belangrijk ethisch principe is vrijheid. Dat is goed (en bevordert geluk) wat de vrijheid van de meesten vergroot. Een goede beslissing maken komt vaak neer op de vraag te beantwoorden: Welk doen en welk laten vergroot deze vrijheid?

In het bereiken van een uiterste als geluk is het zaak om de balans te houden tussen uitersten. Bij het toepassen van het taoïsme op de vechtkunst (Tai Chi) gaat het er om om zelf in balans te blijven en de tegenstander uit balans te brengen. Tai Chi betekent 'het hoogste uiterste' en is het oneindige en fundamentele principe van evolutie en zelforganisatie. Het is de eenheid van Yin en Yang en daarmee het hele bestaan. Yin en Yang zijn de universele antagonisten, elkaar aanvullende kwaliteiten van het bestaan. Wanneer je probeert weg te komen van het ene uiterste roep je vanzelf het andere uiterste (als tegenkracht) op. Het heeft dus geen zin om bijvoorbeeld de absolute macht te bereiken of te streven naar permanent en absoluut geluk. Dat roept weerstand en het tegendeel, kortom ellende op. Het gebruik maken van yin en yang lijkt op het en-en denken. Wanneer je of-of denkt probeer je yin of yang tot de uiterste waarheid te verheffen en heb je daarmee per definitie ongelijk en verklein je de kans op geluk.

Lenoir bespreekt grote denkers als de Boeddha, Epicurus, Zhuangzi, Montaigne, Spinoza en Etty Hillesum.

Klik hier voor typische taoïstische uitspraken van Lao Tse.

Klik hier voor de werking van het denken in paradoxen in relatie met wu wei en geluk.

Vakantie van gevoelens en empathie

Mieke van Stigt beschrijft op de website van sociale vraagstukken hoe empathie uit onze samenleving verdwijnt.

Een citaat:
Roken en overgewicht worden liever niet gezien als een gevolg van lagere sociale klasse, armoede en stress, of van een op totale verslaving uit zijnde voedings- en tabaksindustrie. Mensen hebben geen pech meer, omstandigheden zijn geen excuus en wie nog durft te mekkeren over een slechte jeugd neemt zijn eigen verantwoordelijkheid niet serieus. Nee: deze mensen zijn zelf schuldig en kosten de samenleving, óns, alleen maar geld.
Als mens zijn we sociale dieren. We worden geboren met empathie, die nodig is om sociaal te kunnen leren en functioneren. Daarbij maken we voortdurend onderscheid: wie hoort bij ons en wie is de vijand, de ander? Sociale uitsluiting, via de definities van de situaties uit de voorbeelden hierboven, is een actief proces van ont-empatisering. Zo hoeven we de pijn van anderen niet te voelen: ze verdienen het, hebben er zelf om gevraagd. We kunnen opgelucht verder met leven.

Het ont-empatiseren lost wel degelijk een conflict op, namelijk de spanning tussen je eigen neiging tot empathie en een wereld waarin pech en geluk ongelijk verdeeld zijn. Met het uitbannen van dat gevoel is de orde hersteld: de pech is eigen schuld, daar hoeven we geen medelijden voor te voelen.
Tot zover Mieke van Stigt.

Zou het zo erg zijn dat steeds meer mensen zich permanent afsluiten voor het leed van anderen? Laten we ons overvoeren met ellende uit de hele wereld via de media?

Voelen is geen plicht.

Een balans in open staan en sluiten voor gevoelens is geen ongezonde zaak. Permanent open staan voor het leed van anderen verlamt. Het zorgt ervoor dat we geen tijd en energie meer hebben voor onszelf. Daar is niemand mee gebaat. Wie meer leed op zijn schouders neemt dan hij kan dragen bezorgt ook anderen last.

We hebben recht op vakantie en rust en mogen ons zelf best af en toe afsluiten voor het leed van anderen ver weg. Zolang we kunnen vertrouwen op anderen en onszelf dat we op gezette tijden ons inzetten voor anderen is er genoeg empathie in de wereld.

En wanneer we op vakantie zijn kunnen we op enige afstand naar onze samenleving en ons eigen leven kijken en evalueren of er een balans is in voor onszelf opkomen en anderen dienen.

Kansrijke zeurouders en zeurkinderen

Toine Heijmans heeft zelf drie kinderen en wil geen zeurouder zijn. Hij schrijft erover in de Volkskrant op 30 juni 2015; een paar citaten:

Gewoon een beetje opvoeden is er niet meer bij: tegenwoordig is het de bedoeling dat je kinderen kneedt tot excellente kinderen. Vanaf de kleuterklas uitstekende resultaten in het leerlingvolgsysteem, cum laude slagen op een excellente middelbare school - want dat wil de staatssecretaris graag - plus uitkomen in een selectieteam van de sportclub en een bloemetje kopen als oma jarig is zonder dat daartoe opdracht wordt gegeven.
…
Van een ambtenaar begreep ik dat toch echt de ouders het probleem zijn: die willen zó graag een populaire school voor hun kind, daar is geen houden aan. Krijgen ze niet wat ze willen, gaan ze naar de rechter. Nou, bedankt. Het is de gemeente zelf die van kiezen een feest maakt, terwijl ze weet dat de wensen niet bij het aanbod passen. Het zijn de scholen zelf die populair willen zijn, met hun Mindstorms, en het de ouders kwalijk nemen dat ze populaire scholen zoeken. Zo draait iedereen rond in zijn kringetje eigenbelang.
Scholen staan graag hoog in de hitparades: de lijstjes waar ouders naar kijken. Ze worden 'afgerekend' op hun 'opbrengsten'. Zonder excellente kinderen geen excellente resultaten, vandaar ook dat de schoolbesturen boos waren toen besloten werd dat de citotoets niet meer leidend is bij het kiezen van een schoolniveau. Dan hebben ze er zelf niks meer over te zeggen.
Tot zover Heijmans.

Kinderen zijn de toekomst. De wens om ze zo te drillen dat zij later op de arbeidsmarkt vooraan staan weerspiegelt de angst van de huidige generatie dat het allemaal minder wordt.
Het individu lijkt doorgeschoten in de opvatting dat we eerst en vooral ons eigen belang moeten waarborgen. Er straalt weinig vertrouwen vanaf op het collectief die er voor zorgt dat er weer een balans is tussen inspanning en ontspanning lijkt te komen. Spelenderwijs het beste uit jezelf halen, is toch mooi genoeg? Wanneer we allemaal vooraan willen staan, verdringen we elkaar. Saamhorigheid raakt verloren, burn-out het waarschijnlijke lot. In plaats van kansrijk zijn te relativeren worden kansarmen te kakken gezet als labbekakkers.

Carien Karsten ziet in haar praktijk veel twintigers en dertigers met burn-outklachten. Haar visie op de oorzaken en behandeling.

Hard werken en weten wat je wilt. Daar is niets mis mee. Ondertussen zijn meer dan honderdduizend jongeren burn-out. Het programma Nieuwsuur luidde daarover onlangs nog de noodklok. Een flink aantal jongeren zit met ernstige vermoeidheidsklachten thuis en doet er lang over te herstellen. Sommigen noemen vier of vijf jaar. CBS-cijfers laten zien dat tot 25 jaar één op de tien jongeren risico loopt op te branden en tussen de 25 en 34 jaar piekt het aantal: 15 procent.

...

In mijn praktijk zie ik veel twintigers en dertigers met burn-outklachten. Belangrijkste oorzaak? Geldingsdrang! Ze willen graag uitblinken, laten zien hoe goed ze zijn en wat ze aankunnen. Ze willen hun leidinggevende of opdrachtgever tevreden stellen. Ze vinden hun werk leuk en weinig weerhoudt hen om door te gaan, door te gaan, door te gaan. Als ze een avond vroeg thuis zijn, gaan ze meteen naar bed. Om het maar vol te houden. Ze organiseren hun dagen zo, dat ze er het meest er uit kunnen halen voor hun werk. Klagen doen ze niet. Ze hebben een onbegrensd vertrouwen in eigen kunnen. Burn-out? Ik niet! Bezorgde omstanders krijgen te horen dat ze binnenkort vakantie hebben. Allemaal dik voor mekaar.

Tot zover Carien Karsten in Intermediair.