Bewustwording, waardering en wil laten zich lastig verklaren met materie

Op Ted.com een lezing van David Chalmers. Hij vraagt zich af of bewustzijn een universeel fundamentele eenheid is, zoals massa, ruimte en tijd dat ook zijn. Hij behandelt de consequenties van dit denken via het panpsychisme. Elk organisme heeft een bepaalde graad van bewustzijn. Dit denken heeft gevolgen voor ons handelen en onze ethiek.
Wikipedia meldt het volgende.
Panpsychisme is een metafysisch begrip en een filosofische leer. Het woord komt uit het Grieks: 'pan'= alles, geheel en 'psychè' = ziel, geest; het is een synoniem van 'al-bezielings-leer'. Panpsychisme gaat ervan uit dat ofwel alle materie bezield is, ofwel, in ruimere zin, dat de kosmos als organisme bezield is. Hiermee wordt niet bedoeld dat alle materie levend is of bewustzijn bezit, maar eerder dat de samenstellende delen van de materie of wat het vormgeeft een soort bewustzijn heeft. Het panpsychisme kent aldus niet alleen aan mens en dier, maar ook aan planten en aan alles in de anorganische natuur een vorm van bewustzijn toe. Dus ook materie zou volgens het panpsychisme van psychische aard zijn, met als conclusie de identificatie van psychè met substantie.

Bekende vertegenwoordigers van panpsychisme zijn Rupert Sheldrake (morfogenetische velden) en Thomas Nagel. Hoewel Sheldrake en Nagel beiden een bredere kijk hebben op bewustzijn en de aard van de werkelijkheid, zijn hun benaderingen en ideeën verschillend. Sheldrake stelt dat bewustzijn niet alleen inherent is aan de geest van levende organismen, maar ook aan het hele universum. Nagel erkent de beperkingen van de wetenschappelijke benadering om de ervaring van bewustzijn te begrijpen, maar benadrukt dat bewustzijn zich bevindt in de subjectieve ervaring van de geest.

Thomas Nagel is hoogleraar filosofie en rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van New York. Hij heeft zich in zijn essay Panpsychism (1979) beziggehouden met dit begrip. Hij definieert panpsychisme als "de visie dat de meest fundamentele fysische componenten van het universum mentale eigenschappen hebben, ongeacht zij delen zijn van levende organismen". Hij stelt dat het panpsychisme volgt uit een enkele op zich plausibele premissen (hoewel hij daarmee niet stelt dat het panpsychisme plausibel is).

  1. Material composition. Een organisme bestaat louter uit materiële onderdelen. Alle onderdelen van ons bestaan al een (veel) langere tijd vooraleer zij tot bij ons kwamen en deel van ons werden.
  2. Nonreductionism. Alledaagse mentale toestanden als gedachten, gevoelens, emoties, ... zijn geen fysische eigenschappen van een organisme, noch zijn zij ertoe reduceerbaar.
  3. Realism. Deze mentale toestanden zijn wel delen van het organisme, en daarbij zijn ze geen delen van de ziel, noch zijn eigenschappen van "niets". Ze kunnen niet in het niets zweven.
  4. Nonemergence. Werkelijke emergente eigenschappen bestaan niet. Alle eigenschappen van een complex systeem bestaan uit kleinere onderdelen van dit systeem en hun onderlinge interactie. In plaats van holistisch te stellen dat er eigenschappen van het geheel zijn, die niet uit de onderdelen voortkomen en dus "uit het geheel" emergeren, is het volgens Nagel plausibeler te stellen dat er gewoon nog onbekende onderdelen of onbekende eigenschappen van deze onderdelen zijn.
Uit deze vier premissen volgt volgens Nagel panpsychisme: als mentale eigenschappen niet reduceerbaar zijn tot fysische eigenschappen en als ze daarnaast wel al in deze basisonderdelen moeten zitten, dan moet men aannemen dat de basisonderdelen van deze wereld mentale eigenschappen hebben. Omdat alle materie in staat is om een onderdeel te zijn van een organisme, moet dus alle materie mentale eigenschappen hebben.
Bewustwording, waardering en wil, het zijn enkele geestelijke processen die zich lastig laten verklaren met materie. Zonde, vindt filosoof Thomas Nagel, want daardoor lopen we het risico een deel van de natuur nooit te kunnen ontrafelen. Biologie, evolutie en de kosmos, we kunnen ze niet verklaren als we niet ook oog hebben voor het geestelijke, betoogt Nagel.

Neem het bewustzijn. De geest is ook onderdeel van ecosystemen die zich hebben ontwikkeld door evolutie. Daarom schiet traditionele evolutionaire biologie - uitsluitend gericht op het materiële - fundamenteel tekort. Ook de geschiedenis van het heelal en de oerknal, waarmee de voorwaarden voor evolutie werden gecreëerd, laten zich niet verklaren op basis van het tastbare alleen. Een juiste interpretatie van de natuur zou immers ook een verklaring moeten geven voor de aanwezigheid van ons bewustzijn, dat niet tot materie is terug te brengen.

Nagel plaatst zijn vraagtekens niet vanuit een bepaalde religieuze overtuiging. Ook biedt hij geen duidelijk alternatief. Maar in Geest en kosmos suggereert hij wel dat als de materialistische benadering incompleet is, andere beginselen ook wel eens een rol zouden kunnen spelen bij het ontstaan van de natuur.

Geest en kosmos, hoe houdbaar is de neodarwinistische visie? (bol.com).
Jacob Jolij. Wat is bewustzijn nou eigenlijk? Ebook Tooltip. Een prikkelende zoektocht van neurobiologie tot parapsychologie (bol.com).

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (28) aandacht (11) aanraken (2) aanwezigheid (6) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (3) ander (1) angst (23) apofatisch (9) authenticiteit (11) autisme (1) autonomie (6) balans en evenwicht (68) begeerte (1) behoefte (5) belangen (12) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (7) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (13) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (4) bioscoopfilm (9) biseksualiteit (2) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (167) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (22) compassie (10) competentie (4) competitie (19) complottheorie (3) constructief gesprek (5) consumeren (3) containen (4) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (8) daten (5) deflexie (1) demagogie (5) denken (14) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (13) dieren (6) discipline (2) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (8) drogredenen (8) drugsgebruik (6) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (37) eenzaamheid (8) ego (49) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (7) emergentie (2) emotie (15) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (14) erkenning (9) ethiek (12) etiquette (6) evenwaardigheid (64) evolutie (27) faalangst (1) fabel (1) feedback (4) filmpje (80) filosofie (23) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (4) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (35) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (40) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (3) GGz (2) go with the flow (2) God (43) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (12) hechting (1) heelheid (9) hersenen (5) hier en nu (9) holisme (4) hoofdzonde (4) hoogmoed (5) humor (14) ideaalbeeld (3) identificatie (11) identiteit (15) ik-boodschap (5) illusie (12) imago (1) individualisme (6) innerlijke vrijheid (20) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (10) InZicht (13) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (19) kwetsbaarheid (7) leegte (15) leiderschap (7) leugens (10) levensfase (3) levenskunst (10) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (105) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (23) macht (25) machtsstrijd (13) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (14) manipulatie (1) mannelijkheid (2) mannen (1) media (3) meditatie (16) metacommunicatie (9) metafoor (3) metafysica (5) milieu (2) mindfulness (5) misbruik (4) model (1) moraliseren (3) motto (1) mystiek (7) nabijheid (2) narcisme (5) natuur (9) negatie (16) neti neti (3) niet doen (26) NLP (1) non-duaal bewustzijn (8) non-dualiteit (41) omdenken (8) omgangsregels (3) onderwijs (4) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (3) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (15) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (21) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (28) Pareto principe (1) partnerkeuze (7) passie (3) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (7) persoonlijkheidsstoornis (4) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (15) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (2) projectie (10) psychiatrie (4) psychofarmaca (2) psychotherapie (2) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (20) relatievaardigheid (7) respect (38) rijkdom (2) rol (5) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (16) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (17) Taoïsme (21) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (2) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (19) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (18) verbinding (38) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (2) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (5) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (22) verveling (3) verwondering (3) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (104) waarheid (28) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (7) welzijn (8) wezen (2) wijsheden (12) wilskracht (2) woede (2) wu wei (27) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (9) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (11)