Nietzsche over zelfoverstijging en expressie van individualiteit

Zelfoverstijging

Friedrich Nietzsche was een Duitse filosoof die bekend stond om zijn kritiek op traditionele morele waarden en zijn nadruk op individualisme en zelfoverstijging. In zijn boek "Also sprach Zarathustra” benadrukt hij de waarde van vorm en proces boven vaststaande inhoud, waarbij hij het belang van persoonlijke ontwikkeling en het streven naar hogere doelen benadrukt. Vormkenmerken als eenheid (georganiseerde veelheid), spanningsvolle harmonie en flexibiliteit doen er meer toe dan inhoudelijke kenmerken als geluk of rijkdom, schoonheid of rechtvaardigheid. Voor Nietzsche was zelfoverstijging nauw verbonden met het concept van de "Übermensch", een ideaal van een individu dat zijn eigen waarden creëert en zichzelf overstijgt. Het impliceert het overwinnen van belemmeringen, het transcenderen van traditionele morele normen en het streven naar een hogere staat van individuele groei en creativiteit.
Het streven naar eenheid kan ook worden gezien als onderdeel van dit proces van zelfoverstijging. Het gaat niet alleen om het overstijgen van individuele beperkingen, maar ook om het begrijpen van de samenhang van alles in het grotere geheel. Het zien van eenheid kan voortkomen uit een dieper begrip van verbondenheid en interconnectiviteit, wat op zijn beurt kan bijdragen aan het streven naar hogere doelen en waarden.

Persoonlijk leiderschap en verantwoordelijkheid

Voor Nietzsche is het creëren van eigen waarden een uitdrukking van individuele kracht en creativiteit. Het gaat erom dat individuen bewust reflecteren op hun eigen ervaringen, verlangens en overtuigingen, en van daaruit nieuwe waarden ontwikkelen die authentiek en betekenisvol zijn voor hun eigen leven. Het impliceert een vorm van persoonlijk leiderschap en verantwoordelijkheid voor het vormgeven van de eigen moraal.
Nietzsche benadrukt dat deze zelfgeschapen waarden voortkomen uit een diep begrip van het zelf en een erkenning van de complexiteit en veelzijdigheid van het leven. Het is geen oproep tot impulsief handelen, maar eerder tot doordachte zelfreflectie en een bewuste keuze om een actieve rol te spelen in het bepalen van wat waardevol en zinvol is in het eigen leven.
In essentie gaat het erom dat individuen niet louter passief worden beïnvloed door externe normen, maar actief betrokken zijn bij het vormgeven van hun eigen morele kompas in overeenstemming met hun eigen unieke ervaringen en aspiraties. Het is een oproep tot zelfontplooiing en het streven naar een dieper begrip van wat echt waardevol is voor het individu.

Het ontwikkelen van een moreel kompas

Bij het vormgeven van een eigen moreel kompas gaat het niet noodzakelijkerwijs om het creëren van volledig nieuwe waarden, maar eerder om het interpreteren en aanpassen van bestaande waarden aan de unieke context van het individu. Het erkennen van het bestaande spectrum van waarden en ethische principes is een essentieel onderdeel van dit proces.
Het gaat om het ontwikkelen van het vermogen om ethisch te redeneren en te beoordelen wat in een gegeven situatie juist en passend is, rekening houdend met je eigen waarden, de context en de belangen van anderen. Het is een actief en voortdurend proces van zelfreflectie en groei, waarbij je steeds beter leert om je eigen morele oordeel te vormen en te handelen in overeenstemming met wat je als ethisch verantwoord beschouwt.
Om misbruik van zijn gedachtegoed en ideeën te voorkomen, is het belangrijk om Nietzsche's werk in de bredere context te begrijpen en niet selectief delen ervan te interpreteren om ideologische doeleinden te rechtvaardigen (zoals de Nazi's probeerden).
Het begrip "zelfoverstijging" impliceert geen inherent superioriteitsgevoel over anderen. Nietzsche's idee van de Übermensch betekent niet dat deze persoon boven anderen staat in de zin van hiërarchische superioriteit, maar eerder dat hij of zij boven zijn of haar eigen beperkingen en conditioneringen uitstijgt.
Wanneer het gaat om het streven naar eenheid zien, kan dit in lijn zijn met het idee van het beschouwen van anderen als evenwaardig. Het zien van eenheid kan duiden op een erkenning van de onderlinge verbondenheid van alle individuen en een begrip van gemeenschappelijke menselijke ervaringen. Het impliceert het doorbreken van kunstmatige grenzen en het erkennen van de fundamentele gelijkwaardigheid van mensen.
Nietzsche benadrukte ook het belang van individuele verscheidenheid en creativiteit. Het idee van zelfoverstijging betekent niet dat alle individuen op dezelfde manier moeten streven naar eenheid of dezelfde waarden moeten omarmen. Het erkent juist de unieke paden en expressies van individualiteit.

Vriendschap

Nietzsche zag vriendschap als een bron van ondersteuning en inspiratie bij het streven naar zelfoverstijging. Sterke vriendschappen kunnen individuen aanmoedigen om hun grenzen te verleggen, nieuwe perspectieven te omarmen en zichzelf te overstijgen in de richting van een meer verfijnde, krachtige versie van henzelf.

Op een integere manier gesprekken voeren

Machtsstrijd of plaagstoot?

In menselijke communicatie wordt vaak een verborgen machtsstrijd gevoerd met woorden. De ander wordt geprobeerd ongemerkt onderuit te halen (te vloeren of de mond te snoeren). Dat gebeurt met suggestieve opmerkingen of met drogredeneringen. Overigens gebeurt het niet altijd met opzet. Soms ook leidt een gesprek per ongeluk tot foutieve conclusies. Mensen zijn zich er niet altijd van bewust dat hun opmerkingen een bepaalde richting sturen.

Hieronder wordt dieper ingaan op het verschil tussen suggestief redeneren en het gebruik van drogredeneringen. Voor degenen die integer gemotiveerd zijn om valkuilen te vermijden en zijn gesprekspartner wil respecteren.

Suggestief redeneren

Suggestief redeneren omvat het gebruik van uitspraken of vragen die de luisteraar of gesprekspartner in een bepaalde richting willen sturen zonder harde bewijzen te presenteren. Het doel is vaak om een bepaalde indruk te wekken of om iemand te laten nadenken over een bepaald standpunt, zonder concrete feiten te verstrekken. Suggestieve opmerkingen kunnen subjectief zijn en berusten vaak op persoonlijke overtuigingen of ervaringen.

Drogredeneringen

Drogredeneringen zijn foutieve redeneerpatronen die de logica van een argument aantasten en de geldigheid van de conclusie in twijfel trekken. Het zijn vaak misleidende argumenten die de schijn van geldigheid kunnen hebben, maar bij nadere inspectie onjuist blijken te zijn. Er zijn verschillende soorten drogredeneringen, zoals ad hominem (het aanvallen van de persoon in plaats van het argument), cirkelredenering (het herhalen van de conclusie als een premisse) en valse analogieën (ongepaste vergelijkingen).

Een voorbeeld van de stroman drogredenering

Stroman, vertekenen van argumenten en in de grond boren van de ander
A 'We moeten heel voorzichtig zijn met het toepassen van kunstmest'.
B 'Dus jij zegt dat we kunstmest niet moeten toestaan?'.

In het algemeen is het belangrijk om zowel suggestieve redeneringen als drogredeneringen te vermijden in een discussie of argumentatie. Een sterke redenering moet gebaseerd zijn op feitelijke informatie, logische consistentie en eerlijke redeneerpatronen om een overtuigend en redelijk standpunt te presenteren. Het herkennen van deze concepten kan bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van communicatie en het vermijden van valkuilen in discussies.

Het vraagt bijna een studie om deze valkuilen in de eigen gesprekken met anderen voor te zijn en te voorkomen of -wanneer de ander het doet- voldoende alert te zijn om tijdig een gepast antwoord te vinden. Maar het loont om te proberen, want het voorkomt onbedoelde spanning als gevolg van onbewust optredende misverstanden. Het draagt bij aan effectievere communicatie en constructievere gesprekken.

Voor wie zich wil verdiepen in de materie is hier een link naar een artikel met een overzicht van typen drogredeneringen. Ook leerzaam is het wel of niet gepast inzetten van dooddoeners.

Uitgebreid en met veel tips is dit artikel: Hoe voer je een constructief gesprek?

Reflectie op het proces van denken

Wat komt er in je op?

Het is handig om eerst na te denken voordat je spreekt.
Maar komen zinnige gedachten wel in je op als taal?
Het linguïstisch determinisme, zoals voorgesteld door taalkundigen zoals Benjamin Lee Whorf, stelt dat de structuur en het vocabulaire van de taal die we spreken, de manier waarop we denken en onze perceptie van de wereld beïnvloeden. Met andere woorden, het idee is dat taal niet alleen een expressiemiddel is voor onze gedachten, maar ook de manier waarop we denken vormgeven.
Daarmee lijken we uit het oog te verliezen dat zinvol bezig te zijn met ons bewustzijn meer is dan bewust te zijn van taal en dat vormen niet autonoom zijn.
Er zijn twee hoofdvormen van het linguïstisch determinisme.

Sterk linguïstisch determinisme

Dit stelt dat taal niet alleen invloed heeft op, maar zelfs bepaalt hoe we denken. Met andere woorden, als een bepaald concept niet in de taal voorkomt, kunnen we er niet over nadenken. Deze opvatting wordt vaak als te absoluut beschouwd en heeft beperkte empirische ondersteuning.

Zwak linguïstisch determinisme (ook wel bekend als linguïstische relativiteit)

Dit is een meer gematigde opvatting en suggereert dat taal invloed heeft op onze gedachten en percepties, maar niet volledig bepaalt hoe we denken. Het stelt dat verschillen in taalstructuren bepaalde cognitieve verschillen kunnen veroorzaken tussen sprekers van verschillende talen.

Vormgeving van gedachten

Er zijn empirische studies die wijzen op enige invloed van taal op cognitieve processen. Bijvoorbeeld, studies hebben aangetoond dat sprekers van talen met verschillende grammaticale structuren bepaalde concepten op verschillende manieren benaderen. Echter, het idee van absolute determinatie door taal is controversieel en wordt door veel wetenschappers betwist.
Over het algemeen is de consensus in de hedendaagse taalkunde dat terwijl taal een invloed heeft op onze gedachten, het niet de enige factor is die ons denken bepaalt. Er zijn andere factoren zoals ervaring, cultuur en individuele verschillen die ook een rol spelen in de vorming van onze gedachten. 

Taal kan als een krachtig gereedschap dienen voor expressie en communicatie, maar het lijkt niet allesbepalend te zijn voor ons denken.
Meditatie is het meest effectief is wanneer je je oefent in het wel laten opkomen van gedachten, maar dat je jezelf traint in het niet aandacht geven daaraan. Wanneer je ook nog eens zonder een gericht doel mediteert geef je jezelf of jouw bewustzijn de kans om ook niet talige ingevingen de revue te laten presenteren. 

Mindfulnessmeditatie

Meditatie, vooral in de vorm van mindfulnessmeditatie, richt zich vaak op het cultiveren van een open en niet-oordelende aandacht voor het huidige moment, inclusief de gedachten die opkomen. In plaats van zich te identificeren met gedachten of erop te reageren, worden meditatiebeoefenaars aangemoedigd om een staat van bewustzijn te ontwikkelen waarin ze gedachten kunnen observeren zonder erin meegezogen te worden.
Mindfulnessmeditatie traint het vermogen om gedachten te laten opkomen en te gaan zonder er te veel aandacht aan te schenken. Het doel is niet om gedachten volledig te stoppen, maar eerder om een bewustzijn te ontwikkelen dat ruimte creëert tussen de gedachten en het bewustzijn zelf. Door deze praktijk kan men een dieper inzicht krijgen in de aard van de geest en een meer ontspannen relatie ontwikkelen met gedachten en emoties.
Het mediteren zonder een gericht doel, soms aangeduid als open meditatie of vrije meditatie, kan ook de ruimte creëren voor niet-talige ingevingen of ervaringen. Zonder een specifiek doel kan het bewustzijn zich openen voor wat zich van nature voordoet, inclusief niet-talige aspecten van ervaring zoals sensaties, emoties of intuïtieve inzichten.
Over het algemeen kan meditatie een krachtig hulpmiddel zijn om de relatie tussen gedachten en bewustzijn te verkennen en te veranderen. Het stelt mensen in staat om een dieper begrip van zichzelf te ontwikkelen en om met meer helderheid en kalmte op gedachten te reageren.
De grondhouding van mindfulness, met zijn nadruk op het cultiveren van een open en niet-oordelende aandacht voor het huidige moment, vindt zijn wortels in verschillende Oosterse filosofieën en contemplatieve tradities. Hier zijn enkele voorbeelden.

Boeddhisme

Mindfulnessmeditatie heeft sterke banden met het boeddhisme. Het Boeddhisme benadrukt het belang van aandachtig zijn voor het huidige moment om lijden te begrijpen en uiteindelijk te transcenderen. Mindfulness, zoals beoefend in de vipassana-traditie, is gericht op het ontwikkelen van inzicht in de aard van de geest en ervaring.

Zen

Zenboeddhisme, een stroming binnen het boeddhisme, benadrukt het directe ervaren van de werkelijkheid zonder intellectuele tussenkomst. Zazen, de zitmeditatie in het Zenboeddhisme, deelt veel principes met mindfulnessmeditatie, waaronder de focus op de ademhaling en het observeren van gedachten zonder eraan vast te houden.

Taoïsme

Het Taoïsme, met zijn nadruk op het volgen van de natuurlijke stroom van de Tao, heeft ook overeenkomsten met mindfulness. Het idee van Wu Wei (niet-doen) in het Taoïsme suggereert een actie die spontaan en moeiteloos is, wat vergelijkbaar kan zijn met het niet vastklampen aan gedachten in mindfulnesspraktijken.

Hindoeïsme

In de yogatraditie van het Hindoeïsme is er ook aandacht voor meditatieve praktijken die gericht zijn op het beheersen van de geest en het bereiken van een staat van bewustzijn die voorbijgaat aan identificatie met gedachten.
Over het algemeen delen veel Oosterse filosofieën de opvatting dat het cultiveren van bewustzijn, aandacht en inzicht in het huidige moment een essentieel onderdeel is van persoonlijke transformatie en spirituele groei. Mindfulness, zoals het tegenwoordig wordt beoefend, heeft elementen uit verschillende van deze tradities geïntegreerd in een toegankelijke en vaak seculiere vorm. Het is ontdaan van specifieke religieuze contexten en rituelen. Mindfulnessmeditatie kan worden onderwezen en beoefend zonder enige verbinding met een bepaalde godsdienst of spirituele traditie. Hierdoor is het toegankelijk voor mensen met diverse achtergronden en overtuigingen, en wordt het vaak geïntegreerd in contexten zoals gezondheidszorg, onderwijs en psychologie als een techniek voor het bevorderen van welzijn en stressvermindering.

Stilte en reflectie

Het is functioneel om stil zijn te oefenen omdat stilte het bewustzijn de kans geeft om te reflecteren. Reflectie is ruimer dan denken. Het is ook ruimer dan afwegen. Het is de mogelijkheid om al de bronnen die jou ter beschikking staan een kans te geven om gehoord te worden.

Zie ook: betaal niet te veel voor meditatie en mindfulness.

Hoe houden we de aarde bewoonbaar?

Niet bang zijn om bezieling te overdenken

Bruno Latour is een hedendaagse Franse filosoof en socioloog die bekend staat om zijn werk op het gebied van wetenschapsfilosofie, technologie en milieufilosofie. Hoewel Latour niet rechtstreeks spreekt over bezieling, biedt zijn werk een raamwerk voor het begrijpen van de complexiteit en onderlinge verbondenheid van menselijke en niet-menselijke actoren binnen de natuurlijke wereld, wat kan bijdragen aan een meer betekenisvolle relatie tussen mens en natuur.
Onze leefwereld en natuur dreigt "ontzield" te raken door kaalslag, teruggang in biodiversiteit, groene woestijnen en het 'sluipende cumulatieve cocktaileffect' van neergeslagen chemicaliën.

Een centraal concept in het werk van Latour is het idee van "actor-netwerk", wat inhoudt dat zowel menselijke als niet-menselijke actoren (zoals technologieën, dieren, planten, enzovoort) een rol spelen in het vormgeven van sociale en ecologische netwerken. In plaats van de natuur als een passieve achtergrond te beschouwen, benadrukt Latour dat de natuur actief betrokken is bij menselijke ervaringen en handelingen, en dat deze netwerken voortdurend in beweging zijn.
Latour stelt dat traditionele opvattingen van de natuur als iets externs ten opzichte van de menselijke samenleving niet langer houdbaar zijn in het licht van hedendaagse wetenschappelijke inzichten en technologische ontwikkelingen. Hij pleit voor een meer inclusieve benadering van de natuur, waarin zowel menselijke als niet-menselijke actoren als gelijkwaardig worden beschouwd binnen complexe netwerken van relaties en interacties.

Netwerken en verwevenheden

Een van zijn bekendste werken is "We Have Never Been Modern" (1991), waarin hij betoogt dat de moderne scheiding tussen natuur en cultuur een illusie is, en dat we moeten erkennen dat menselijke en niet-menselijke actoren voortdurend met elkaar verweven zijn in een gedeeld netwerk van relaties.
Door te pleiten voor een meer inclusieve benadering van de natuur, waarin alle actoren als gelijkwaardig worden beschouwd, draagt Latour bij aan een begrip van de wereld waarin menselijke ervaringen en handelingen worden ingebed in bredere ecologische en sociale contexten. Dit resulteert hopelijk in een dieper gevoel van verbondenheid en betrokkenheid bij de natuurlijke wereld, vergelijkbaar met wat sommigen zouden beschrijven als een gevoel van "bezieling".
Zijn boek is geschreven ongeveer in dezelfde tijd dat Geert Mak in Friesland werkte aan zijn boek "Hoe God verdween uit Jorwerd". De ziel van het dorpje werd als het ware verkocht aan Mammon met de modernisering en rationalisering in de landbouw, kortom door op jacht naar gewin.

Evenwaardigheid van actoren

Latour benadrukt dat traditionele opvattingen over de natuur vaak menselijke actoren (zoals individuen, gemeenschappen, instituties) als centraal stellen, terwijl niet-menselijke actoren (zoals dieren, planten, ecosystemen, technologieën) als secundair worden beschouwd. In zijn benadering worden alle actoren als gelijk/evenwaardig beschouwd binnen hun specifieke contexten en netwerken. Dit betekent dat niet-menselijke entiteiten net zoveel agency en invloed kunnen hebben als menselijke actoren in het vormgeven van sociale en ecologische processen.

Samenwerking en dialoog

De complexiteit van mens-natuur relaties benadrukt het belang van samenwerking en dialoog tussen verschillende belanghebbenden, waaronder wetenschappers, beleidsmakers, gemeenschappen en niet-gouvernementele organisaties. Door kennis en ervaringen te delen en gezamenlijk oplossingen te ontwikkelen, kunnen we een dieper begrip krijgen van de problemen waarmee we worden geconfronteerd en effectievere strategieën bedenken om ze aan te pakken.
Dit kan onder meer inhouden dat we nieuwe technologieën, wetenschappelijke methoden, beleidsmaatregelen en sociale praktijken ontwikkelen en implementeren die bijdragen aan een duurzamer en rechtvaardiger omgang met de natuur.

Complexiteit van relaties en interacties

Latour erkent dat de natuurlijke wereld en menselijke samenlevingen extreem complex zijn, met een veelheid aan onderling verbonden factoren en dynamieken. Hij benadrukt dat het begrijpen van deze complexiteit vereist dat we verder kijken dan de traditionele dualismen van natuur versus cultuur, subject versus object, en mens versus niet-mens. In plaats daarvan moeten we de onderlinge verwevenheid van alle actoren en entiteiten in ogenschouw nemen en begrijpen hoe ze samenwerken en elkaar beïnvloeden in complexe netwerken van relaties.

Inclusiviteit en rechtvaardigheid

Door alle actoren als gelijkwaardig te beschouwen, pleit Latour voor een meer inclusieve benadering van de natuur die recht doet aan de diversiteit en complexiteit van het leven op aarde. Deze inclusiviteit impliceert ook een ethische verantwoordelijkheid om de belangen van alle actoren te erkennen en te respecteren, inclusief niet-menselijke entiteiten. Dit leidt hopelijk tot een meer rechtvaardige en duurzame relatie tussen mens en natuur, waarbij zowel ecologische als sociale rechtvaardigheid centraal staan.

Latour's benadering van de complexiteit van relaties en interacties kan leiden tot gevoelens van overweldiging of machteloosheid bij mensen die proberen te begrijpen hoe ze kunnen bijdragen aan positieve verandering in de wereld.
Echter, het erkennen van de complexiteit is niet bedoeld om mensen te ontmoedigen, maar eerder om een realistisch begrip te bieden van de uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd.

Persoonlijke verantwoordelijkheid

Hoewel de problemen complex zijn, betekent dit niet dat individuen geen rol kunnen spelen in het creëren van positieve verandering. Het is belangrijk om te erkennen dat zelfs kleine acties een verschil kunnen maken in de richting van een meer duurzame en rechtvaardige wereld.

De evenwaardige grondhouding die Latour voorstaat, is essentieel voor het creëren van een vruchtbare dialoog. Door alle relevante actoren, zowel menselijke als niet-menselijke, als gelijkwaardig te beschouwen, kunnen we een atmosfeer van respect, begrip en samenwerking bevorderen. Deze benadering opent hopelijk de deur naar een meer inclusieve en rechtvaardige uitwisseling van ideeën, waarbij diverse perspectieven worden gehoord en gewaardeerd.

Bruno Latour: Hoe houden we de aarde bewoonbaar? (bol.com)

Gebalanceerd kijken naar de werkelijkheid

Een balans in westerse en oosterse filosofie

De aantrekkingskracht van oosterse filosofie en spiritualiteit voor westerse culturen kan leiden tot een soort van "spirituele bypassing", waar mensen de neiging hebben om de diepere betekenis van deze leringen te vergeten, op te hemelen of te verdraaien.
Veel oosterse tradities en filosofieën leggen de nadruk op het begrijpen van de innerlijke processen en obstakels die afgescheidenheid, lijden en onwetendheid in ons leven creëren. Deze benaderingen benadrukken het belang van introspectie, meditatie en zelfkennis om deze drempels te overwinnen en innerlijke harmonie en eenheid te bereiken.
De leringen zijn gericht op het ontdekken van de goddelijke essentie binnenin elk individu. Dit kan een aantrekkelijk, krachtig en heilzaam perspectief zijn voor veel mensen, vooral in een wereld waar stress, materialisme en egocentrisme vaak overheersen.
Het is normaal om je te willen onderscheiden, maar het is een valkuil voor en om je meer of beter te (gaan) voelen dan een ander.
Het is belangrijk dat mensen niet gefixeerd raken op het romantische idee van spirituele verlichting of eenheid, maar ook het werk doen om deze concepten in de praktijk te brengen. Dit omvat het onderzoeken van de belemmerende overtuigingen in onszelf die ons van anderen scheiden en het cultiveren van compassie, mededogen en begrip voor de complexe aard van menselijke relaties.
Dit artikel eindigt met een kort pleidooi om onze oriëntatie op eenheid uit te breiden naar dieren.

Non-dualisme en maya, is afgescheidenheid een illusie?

De visie van eenheid in het hindoeïsme wordt vaak geassocieerd met het concept van "Advaita Vedanta", wat "niet-dualistisch" betekent. Deze filosofie benadrukt het idee dat er in de ultieme realiteit geen werkelijke scheiding bestaat tussen individuele zielen (Atman) en het goddelijke (Brahman). Het streeft naar een diep begrip van het zelf en de wereld dat verder gaat dan de schijnbare dualiteiten en verschillen die we in onze dagelijkse ervaring waarnemen.
De reden waarom we de realiteit in ons dagelijks leven vaak ervaren als afgescheidenheid, wordt begrepen in termen van "maya", wat vaak wordt vertaald als "illusie". Volgens deze filosofie leidt maya ons ertoe de materiële wereld en onze individuele identiteiten te zien als afzonderlijk en los van het goddelijke. Deze illusie wordt gezien als een obstakel voor het realiseren van de diepere eenheid van alles.

In het Westen wordt het ego doorgaans gezien als het bewuste, rationele deel van het zelf dat verantwoordelijk is voor identiteit en individualiteit. Een gezond ego wordt vaak geassocieerd met zelfrespect, zelfvertrouwen en de mogelijkheid om doelen na te streven. Bovendien kent onze samenleving veel competitie, waarbij het juist zaak is om je van anderen te onderscheiden.

In het hindoeïstische denken wordt het ego beschouwd als de bron van verlangen, gehechtheid en zelfzuchtige handelingen, die de ziel binden aan de cyclus van wedergeboorte (samsara) en lijden (dukkha). Het streven is om het ego te transcenderen, het idee van afgescheidenheid te overwinnen en een staat van spirituele eenheid (moksha) te bereiken.
Dit betekent niet dat individuele verschillen en scheidingen volledig verdwijnen. In plaats daarvan erkent het hindoeïsme dat er op het conventionele niveau individuele verschillen en afgescheiden identiteiten zijn. Het doel is echter om het diepere, spirituele begrip van eenheid te bereiken en te leven in harmonie met deze realisatie, terwijl men zich bewust blijft van de dualiteiten die inherent zijn aan de fysieke wereld.
In het hindoeïsme wordt deze eenheid vaak geïllustreerd met het gezegde "Tat Tvam Asi", wat betekent "Dat ben jij". Dit benadrukt de goddelijke aanwezigheid in elk individu en het idee dat de kern van elk wezen identiek is aan het goddelijke, ook al ervaren we onszelf vaak als afgescheiden. Het streven is om deze eenheid te realiseren door spirituele beoefening en zelfinzicht.

Wanneer mensen in India of Nepal "namasté" zeggen, voegen ze vaak een lichte buiging of het samenbrengen van de handpalmen voor de borstkas toe, vergelijkbaar met een gebedshouding. Deze gebaar symboliseert eerbied en erkenning van de spirituele aard van de ander. Het wordt niet alleen gebruikt als een begroeting, maar ook als een uiting van dankbaarheid en respect.
In bredere zin reflecteert "namasté" de notie van eenheid en verbondenheid. Het erkent het gemeenschappelijke spirituele element dat aanwezig wordt geacht in alle levende wezens.

Een persoonlijk en algemeen belang bij eenheid

Niemand is verplicht om eenheid te zien of een illusie te doorzien. Niemand is verplicht om liefde te voelen of een verbinding te veinzen. Wij mensen zijn wel allemaal gebonden aan dit ene ethische principe: onze vrijheid houdt op waar andermans vrijheid begint. Denk niet of-of, maar en-en. Net als bij het tonen van respect naar anderen verbinden we twee belangrijke zaken tegelijk: we tonen onze betrokkenheid en bewaken de grens waar vrijheid ophoudt. Bij respect maken we vrijheid en liefde tot een eenheid.

Voor mij is de oriëntatie op eenheid van belang in het kader van gelijke rechten tussen mens en dier op (geschikte) ruimte om vrij in te kunnen leven. Alle mensen onderling en alle dieren onderling en uiteraard mens en dier zijn allemaal individueel verschillend, maar op één punt zijn we een eenheid.
We zijn een eenheid in de zin dat mens en dier intrinsiek evenwaardig zijn in het recht op vrijheid.
Nu de aarde steeds meer gevuld wordt met mensen en de biodiversiteit achteruit loopt is het nog meer van belang om ons er van bewust worden dat we de ruimte moeten delen en de natuur moeten beschermen zodat elk levend wezen kan leven naar zijn of haar aard. Zeker in ons land zouden we wat landbouwgrond terug moeten geven aan de natuur en natuurgebieden moeten verbinden. Dan wordt versnipperde natuur een eenheid en kan het weer met recht vrije natuur genoemd worden.
Er zijn inmiddels minstens zeven keer zoveel dieren die leven in gevangenschap met het doel om hun melk of eieren of vlees te gebruiken. Die uitbuiting gaat ook nog eens samen met klimaatopwarming als gevolg van die productie en consumptie. Daardoor wordt de mogelijke ruimte om in te leven voor mens en dier nog kleiner en wordt de noodzaak om ons bewust te zijn wat ons bindt en tot een eenheid brengt nog groter.

Wat is spirituele seksualiteit?

Voorbij aan het lichamelijke

Goede seks is lichamelijk genieten. Kun je daar nog iets verhevens aan ervaren?
Spirituele seksualiteit gaat ervan uit dat seksuele energie ook een spirituele, “heilige” dimensie heeft. Het woord "heilig" (heelheid en/of heling) geeft aan dat seksuele handelingen niet alleen fysieke handelingen zijn, maar ook diepere spirituele betekenis en waarde (kunnen) hebben.
Belangrijke aspecten zijn de volgende.

1. Verbondenheid. Spirituele seksualiteit benadrukt de verbondenheid tussen partners. Het gaat niet alleen om lichamelijk genot, maar ook om emotionele, mentale en spirituele intimiteit. Partners streven ernaar om een diepere connectie met elkaar te ervaren.
2. Bewustzijn. Tijdens spirituele seksualiteit wordt de nadruk gelegd op bewustzijn en aanwezigheid. Partners streven ernaar om volledig in het moment te zijn en bewust te genieten van de sensaties en emoties die zich voordoen.
3. Energie. Er wordt geloofd dat seksuele energie een krachtige levenskracht is die kan worden gebruikt voor persoonlijke groei en spirituele ontwikkeling. Wanneer je bovendien dankbaar bent voor alle ervaringen kan je je makkelijker overgeven aan de flow van het leven en kan je het gevoel ervaren dat het leven vanzelf gaat.
4. Tantra. Tantra is een spirituele traditie die sterk geassocieerd wordt met spirituele seksualiteit. Tantra omvat diverse praktijken die gericht zijn op het verenigen van lichaam, geest en ziel. Tantra-seksualiteit is een onderdeel van deze bredere traditie en kan helpen bij het vergroten van het bewustzijn en het versterken van de verbinding tussen partners.
5. Transcendentie. Spirituele seksualiteit streeft naar transcendentie, wat betekent dat het doel niet alleen lichamelijk genot is, maar ook het bereiken van hogere staten van bewustzijn en een gevoel van eenheid met het universum.

Het moge duidelijk zijn dat gelukzaligheid, plezier en genot zitten in het streven. Dat betekent ook niet koste wat kost je zin proberen te krijgen of iets te bereiken. Bewust weten te timen wanneer te doen en wanneer te laten, wanneer te verbinden en wanneer los te laten.
Het gebruik van adjectieven als hoger en dieper moet je niet letterlijk nemen, want het genieten vindt plaats zowel aan de oppervlakte als in de diepte. Boven en onder zijn als het ware gelijkwaardig.

Evenwaardig zijn en handelen

Spirituele seksualiteit vereist evenwaardigheid, openheid, communicatie en een diepe verbinding tussen partners. Het idee van de ander als evenwaardig en het behandelen van de ander met respect, eerbied en liefde is essentieel in de context van een heilig en transformatief seksueel proces. Hier zijn enkele redenen waarom dit zo belangrijk is.

1. Diepere verbinding. Wanneer twee mensen elkaar als evenwaardig beschouwen en respecteren, ontstaat er een diepere emotionele en spirituele verbinding. Dit kan leiden tot een meer vervullende en betekenisvolle ervaring.
2. Wederzijdse groei. In een relatie waarbij beide partners als evenwaardig worden beschouwd, is er ruimte voor wederzijdse groei en transformatie. Beide partners kunnen bijdragen aan elkaars spirituele ontwikkeling en welzijn.
3. Ethische benadering. Het behandelen van de ander als evenwaardig is een ethische benadering van seksualiteit. Het waarborgt dat seksuele handelingen met toestemming en wederzijds verlangen plaatsvinden, waardoor zowel fysieke als emotionele veiligheid wordt gegarandeerd.
4. Diepere intimiteit. Het respecteren en eren van de ander als een evenwaardig wezen bevordert diepere intimiteit en vertrouwen. Dit kan de kwaliteit van de seksuele relatie verbeteren en leiden tot een meer bevredigende en liefdevolle band.

Net als bij meditatie gaat het bij spirituele seksualiteit om het cultiveren van bewustzijn, aandacht en aanwezigheid. Het is een manier om diep in jezelf en in je partner te duiken, om de geest te kalmeren en je te richten op het huidige moment. Het werkt bevrijdend en kan leiden tot een diepere verbinding met je partner en met je eigen spirituele zelf. De grenzen tussen het zelf en het niet-zelf vervagen.
Meditatieve elementen zoals diepe ademhaling, mindfulness, en het loslaten van afleidende gedachten kunnen allemaal deel uitmaken van spirituele seksualiteit. Door seksuele handelingen te verrichten met volledige aandacht en bewustzijn, kan dit leiden tot diepere niveaus van spirituele verbondenheid en groei.

 

Paradoxen ervaren en overstijgen

Spirituele seksualiteit kan leiden tot het ervaren van paradoxen en tegenstrijdigheden op een diep spiritueel niveau. Dit kan gebeuren wanneer je je bewustzijn opent voor de vele lagen van de ervaring tijdens seksuele activiteit. Grenzen vervagen.
Hier zijn enkele van de paradoxen die mensen kunnen ervaren in de context van spirituele seksualiteit.

1. Verbondenheid en eenheid. Tijdens spirituele seksualiteit kan je een diep gevoel van verbondenheid en eenheid ervaren, niet alleen met jezelf en je partner, maar met alle levende wezens en het universum. Dit gevoel van eenheid kan tegenstrijdig aanvoelen met het normale gevoel van afgescheidenheid dat we in het dagelijks leven ervaren.
2. Leegte en volheid. Je kunt momenten ervaren van diepe innerlijke leegte en tegelijkertijd een overweldigende sensatie van volheid. Dit is een paradox waarbij je je realiseert dat de leegte ruimte biedt voor alles en tegelijkertijd alles bevat.
3. Tijdloosheid en eindigheid. Tijdens spirituele seksualiteit kunnen de gebruikelijke besef van tijd en ruimte vervagen, wat leidt tot een ervaring van tijdloosheid. Tegelijkertijd is er de bewustzijn van de eindigheid van het moment, waardoor het des te waardevoller en intenser wordt.
4. Individualiteit en universele liefde. Je kunt je bewust zijn van je eigen individualiteit en die van je partner, terwijl je tegelijkertijd een diep gevoel van universele liefde, mededogen en acceptatie ervaart. De dualiteit van het individuele zelf en de ander vervaagt.
   

Deze paradoxen nodigen je uit om voorbij dualistisch denken te gaan en je open te stellen voor de diepe mysteries van het leven en de liefde. Door de verbinding kan (de beleving van) jouw vrijheid zelfs worden vergroot. Doet het dat niet, dan wordt het tijd voor een andere verbinding.

Gelukkig worden en blijven

In onze zoektocht naar geluk is het cruciaal om te begrijpen dat het streven naar permanent positieve gevoelens niet realistisch is. Geluk is eerder een continuüm, een delicate balans tussen vreugde en teleurstelling, en de kunst van gelukkig zijn ligt in het vermogen om met beide om te gaan. In essentie is gelukkig zijn een voortdurende reis, een reis waarin we leren omarmen wat het leven ons biedt, zowel positief als uitdagend. Het is niet de afwezigheid van moeilijkheden, maar de kracht om te gedijen te midden van deze uitdagingen, die de ware essentie van geluk onthult.

Gelukkig zijn is vooral het vermijden van ongeluk. Wie zichzelf kent en zijn belemmerende overtuigingen, weet waar hij het eerst aan moet werken om gelukkig te zijn.
 

Gelukkig zijn betekent niet dat je constant in een staat van euforie verkeert. Het omvat het erkennen en accepteren van de volledige reeks van gevoelens die het leven te bieden heeft. Teleurstellingen kunnen ons helpen te groeien en sterker te worden.
 

Geluk is als een evenwichtskunst. Het draait niet alleen om het ervaren van positieve gevoelens, maar ook om het begrijpen van de waarde van evenwicht en balans. Uit emoties beheerst en bewust en weet wanneer jezelf (wel) kan laten gaan. Door zowel hoogte- als dieptepunten te omarmen, ontstaat een veerkrachtigere en evenwichtigere mentale staat.
Balans handhaven omvat tevens het bewuste besef van wanneer je moet verbinden en wanneer je moet loslaten. Vrijheid en liefde, die in harmonie samenvloeien met geluk, eisen voortdurende aandacht en erkenning, als een stromende rivier die nooit ophoudt te verrassen.
 

Geluk vindt vaak plaats in het huidige moment. Door mindfulness te ontwikkelen, leren we de schoonheid te zien in kleine dagelijkse ervaringen en het heden volledig te omarmen. Het stelt ons in staat om te genieten van wat er nu is, zonder te veel bezig te zijn met het verleden of de toekomst.
 

Teleurstellingen zijn onvermijdelijk, maar ze bieden ook kansen voor groei en zelfontdekking. Het vermogen om te leren van moeilijke momenten en veerkrachtig te zijn in het aangezicht van tegenspoed is een waardevolle eigenschap die bijdraagt aan een dieper gevoel van geluk.
 

Gelukkig zijn betekent niet altijd 'positief' zijn. Het gaat eerder om het authentiek uiten van je gevoelens in de vorm van emoties. Het (bewust) delen van verdriet of frustratie met anderen leidt tot begrip en verbondenheid, waardoor je je niet alleen gelukkiger voelt, maar ook meer verbonden met de mensen om je heen.
 

Gelukkig zijn vereist geen grootschalige prestaties. Je hoeft niet te bewijzen dat je er mag zijn.
Het zit vaak in de kleine, alledaagse momenten van het leven. Door waardering te tonen voor deze eenvoudige geneugten, zoals een zonsondergang of een glimlach van een vriend, vergroten we ons gevoel van geluk.
 

Een gelukkig leven vereist voortdurend aandacht voor zelfzorg. Dit omvat zowel fysieke als mentale gezondheid. Voldoende slaap, gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging dragen bij aan een algeheel gevoel van welzijn.

Geluk omvat ook het zelfbewustzijn en het besef van hoe men deel uitmaakt van een groter geheel.
 

Het nastreven van perfectie is een obstakel voor geluk. Juist door de druk om perfect te zijn los te laten en te accepteren dat perfectie niet bestaat, zullen we meer vreugde vinden in de imperfecties van het leven.

Onderscheid leren tussen zinnige en onzinnige adviezen

Het onderscheid zien

Het bestaan zit vol met dingen doen en dingen laten. Maar hoe weet je wanneer je wat moet doen of laten?
Het vinden van een balans tussen actie en terughoudendheid, tussen wat te doen en wat te laten, is een belangrijk aspect van een gezond en vervullend leven. Het vermogen om subtiel onderscheid te maken tussen wanneer het tijd is om in actie te komen en wanneer het tijd is om te wachten, vereist zelfbewustzijn, ervaring en voortdurende aandacht voor de context.
Het idee van experimenteren (“oefenen, oefenen, oefenen”), leren van ervaringen en voortdurende aandacht geven aan de nuances van verschillende situaties is cruciaal. Geen enkel advies is “one-size-fits-all”, en het vermogen om flexibel en responsief te zijn, afhankelijk van de omstandigheden, is een waardevolle vaardigheid.
Door kritisch denken, reflectie, filosofische en spirituele overwegingen, wetenschappelijke benaderingen, ervaring en wijsheid kunnen we het verschil zien tussen wat belangrijk is en bescherming verdient en dat wat zonder waarde is en wat verloren kan gaan zonder bescherming.
Dit te leren is een proces van voortdurende groei en aanpassing, en het accepteren van deze dynamiek is een sleutel tot welzijn en persoonlijke ontwikkeling.

Hier volgt een lijst van voorbeelden van adviezen die meer of minder intern tegenstrijdig of paradoxaal lijken.
1.    "Wees spontaan”.

• Dit advies lijkt niet inherent tegenstrijdig, maar het is eerder een paradox omdat er niet letterlijk aan kan worden voldaan. Het zou eigenlijk moeten worden genegeerd en zet aan om gewoon willekeurig iets te kiezen.

2.    "Wees jezelf”.

• Hoewel "wees jezelf" een algemeen positief advies is, kan het voor sommigen als paradoxaal aanvoelen omdat het definiëren van "jezelf zijn" vaak een proces van zelfontdekking is. In werkelijkheid is 'jezelf zijn' een dynamisch en groeiend concept. Het kan betrekking hebben op het begrijpen van je waarden, behoeften, en het omarmen van veranderingen in je persoonlijkheid en interesses. Het is belangrijk om zelfontdekking te zien als een reis in plaats van een eindbestemming. Zelfs het bestaan van een zelf is onderwerp van dispuut (zie ook de labels onderaan).
  

3.    "Doe alsof je het al weet”. “Fake it until you make it”.

• Dit advies lijkt niet inherent tegenstrijdig, maar het kan botsen met het idee van bescheidenheid en openheid voor leren. Anderen letten op jouw houding en evalueren wat je zegt.

4.    "Denk niet aan een roze olifant”.

• Dit is een klassiek voorbeeld van een paradox, omdat het vragen om aan iets niet te denken hetzelfde is als het oproepen van die gedachte.

5.    "Neem het leven serieus, maar lach ook veel”.

• Dit advies kan als tegenstrijdig worden ervaren, omdat het suggereert dat je zowel serieus als vrolijk moet zijn, maar de juiste keuze is afhankelijk van de context.

6.    "Wees assertief, maar niet te agressief”.

• Dit advies kan als tegenstrijdig worden gezien, omdat het een subtiele balans vereist tussen assertiviteit en het vermijden van het oproepen van agressie.

7.    "Accepteer verandering, maar blijf jezelf”.

• Dit advies lijkt enigszins tegenstrijdig, omdat het impliciet suggereert dat je zowel open moet staan voor verandering als vast moet houden aan hetzelfde.

8.    "Wees origineel, net als iedereen”.

• Dit advies lijkt enigszins paradoxaal, omdat het vragen om origineel te zijn terwijl iedereen dat ook doet, tegenstrijdig lijkt. Iedereen heeft unieks, maar dat wil niet zeggen dat zij dat zelf willen zijn.

9.    "Leef in het moment, maar plan voor de toekomst”.

• Dit advies kan als tegenstrijdig worden ervaren, omdat het impliceert dat je zowel moet genieten van het heden als je moet voorbereiden op de toekomst. Deze kunnen naast elkaar en na elkaar bestaan.

10.    "Volg de regels, maar denk buiten de kaders”.

• Dit advies lijkt enigszins tegenstrijdig, omdat het vragen om regels te volgen en tegelijkertijd creatief te denken soms conflicterende benaderingen lijken te zijn. Gedachten zijn vrij, maar wat je doet kan strafbaar zijn.

11.    "Wees kwetsbaar, maar bescherm jezelf ook”.

• Dit advies kan als tegenstrijdig worden gezien, omdat het suggereert dat je open moet zijn voor kwetsbaarheid, maar tegelijkertijd ook voorzichtig moet zijn om jezelf te beschermen. Wie goed voor zichzelf zorgt, kan zich gemakkelijker kwetsbaar opstellen.

12.    "Vind betekenis in kleine dingen, maar streef naar grootsheid”.

• Dit advies lijkt enigszins tegenstrijdig omdat het suggereert dat je zowel tevreden moet zijn met kleine dingen als moet streven naar grotere prestaties. Waarom zouden beide niet naast elkaar en na elkaar kunnen bestaan?

13.    "Luister naar anderen, maar volg je eigen pad”.

• Dit advies kan als tegenstrijdig worden ervaren omdat het impliceert dat je zowel de meningen van anderen moet waarderen als je eigen weg moet volgen, zelfs als deze tegenstrijdig zijn. Belangrijk is dat je je in ieder geval afvraagt of je ook een eigen voorkeur hebt.

14.    "Wees bescheiden, maar geloof in je eigen kracht”.

• Dit advies lijkt enigszins paradoxaal omdat het vragen om bescheidenheid en zelfvertrouwen tegelijkertijd kan conflicteren. Er is altijd een grens aan het toepassen van je eigen kracht.

15.    "Maak je geen zorgen over wat anderen denken, maar stem af”.

• Dit advies lijkt tegenstrijdig omdat het suggereert dat je zowel onafhankelijk moet zijn van de mening van anderen als hun goedkeuring moet zoeken. Je kunt niet altijd negeren wat anderen van je handelen zouden kunnen vinden.

Altijd een goed advies

16.    "Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden".

• Dit is een belangrijk ethisch beginsel: wederkerigheid. Het nodigt uit tot een empathische benadering en het cultiveren van respectvolle interacties in plaats van die gebaseerd op een gevoel van superioriteit.
   

Wat voor de een als paradoxaal wordt beschouwd, kan voor een ander als een uitdaging of een evenwichtsoefening worden gezien. Het hangt er vanaf hoe iemand het advies opvat en vertaalt voor zichzelf.

Het idee van het omarmen van paradoxen en het erkennen dat tegenstrijdige waarheden naast elkaar kunnen bestaan, kan bevrijdend zijn. Het opent de deur naar een meer inclusief begrip van de complexiteit van het leven en de wereld om ons heen. Het nodigt uit tot een diepere reflectie en het verkennen van de subtiliteiten die inherent zijn aan menselijke ervaringen en inzichten. Maar dit inzicht hoef je niet te verwoorden in een advies. Soms is zwijgen een betere optie.

Vraag je vooral ook af, wanneer je naar iemand luistert die met iets worstelt, of je wel een simpel advies moet geven. Daarnaast zit niet iedereen te wachten op een genuanceerd advies. Vaak is luisteren en niet oordelen voldoende.

Kijk ook eens of je (meer) iets hebt aan het starten van een dialoog (samen zoeken in evenwaardigheid).

Maatjes voor leven, een verhaal van verbondenheid en zin

Van mens tot mens bij Humanitas

Terwijl sommige mensen tot wel een jaar op de wachtlijst staan voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ), biedt Humanitas een deel van hen op kortere termijn een bron van hoop en steun met het Maatjes voor leven project. Dit initiatief brengt vrijwilligers en deelnemers (die het leven niet meer zien zitten) bij elkaar in een samengaan van ontspannen verbondenheid en hopelijk hervinden van zin in het leven. Het idee is om wekelijks een dagdeel samen wat leuks te gaan doen: samen naar de bioscoop, een terrasje pakken, een wandeling maken, et cetera. Frequentie en duur samen in te vullen.

In dat kader heb ik als vrijwilliger met Herman, een deelnemer, een tijd opgetrokken. Dat was voor ons beiden een leuke ervaring. Soms is het zo simpel als mensen de juiste aandacht geven en aandacht hebben voor evenwaardigheid.

In het december '23 nummer van het ledenblad Van Mens Tot Mens een interview door Josephine Krikke met Herman en mij.

Hoop, zin in het leven en een te lange wachtlijst

Het Maatjes voor leven project van Humanitas toont de kracht van menselijke verbondenheid en de bijdrage van vrijwilligerswerk aan het verlichten van eenzaamheid van mensen die aankloppen bij de geestelijke gezondheidszorg. Door evenwaardig naast elkaar te staan, bieden de vrijwilligers van Humanitas, de deelnemers en vele anderen een baken van hoop voor degenen die het nodig hebben.
Hun verhaal illustreert dat, zelfs in de donkerste tijden, het simpelweg luisteren naar elkaar en er zijn, een wereld van verschil kan maken en misschien de wachtlijsten bij de GGZ wel korter of dragelijker maken.

Vrijwilligers zijn geen hulpverleners

Terwijl vrijwilligers in het Maatjes voor leven project wel een korte training hebben gehad om potentiële valkuilen te vermijden mag niet de lichtzinnige indruk worden gewekt dat alle geestelijke problematiek kan worden verholpen met simpel wat aandacht. 

In het contact tussen de vrijwilliger en de deelnemer wordt getracht de valkuilen van de dramadriehoek, een concept uit de transactionele analyse en de systeemtherapie, te vermijden. De dramadriehoek beschrijft de dynamiek van interpersoonlijke relaties, waarbij drie rollen betrokken zijn: de Redder (of hulpverlener), het Slachtoffer en de Aanklager. Deze driehoek illustreert hoe mensen onbewust van rol kunnen wisselen in interacties, wat kan leiden tot conflicten en verstoringen in de relaties. De vrijwilliger neemt niet de rol aan van hulpverlener, werkt niet mee aan het vellen van oordelen in het contact over elkaar en anderen en behandelt de deelnemer niet als slachtoffer, maar als evenwaardig medemens.

Op de site van Humanitas Groningen staat het volgende.

De vrijwilligers van Maatjes voor leven oordelen niet, maar geloven wel dat het leven de moeite waard is. Ze brengen ieder hun eigen levenservaring mee en hebben een training op maat gevolgd. Maatjes voor leven verbinden zich maximaal een jaar aan een deelnemer. Samen geven ze het contact vorm.

Wat biedt Maatjes voor leven?

Maatjes voor leven komt niet in plaats van professionele hulp. Maatjes voor leven biedt: tijd en aandacht, steun van mens tot mens, altijd op basis van gelijkwaardigheid. We streven naar zoveel mogelijk vrijheid om het maatje voor leven vorm te geven, maar wel altijd met een professioneel vangnet op de achtergrond.
Tot zover de site.

Vangnet in ruime zin

Er wordt bij Humanitas een intakegesprek gehouden om te bepalen of iemands problematiek niet te zwaar is om een vrijwilliger mee te belasten. Tot het professionele vangnet behoren niet alleen de huisartsen als verwijzer, de psychiaters en geestelijke hulpverleners uit de reguliere gezondheidszorg als reguliere hulpverlener, maar ook de complementaire hulpverleners. Elk van hen heeft min of meer hogere drempels bij het aanbieden van zorg en zijn er andere kostenplaatjes en dekking door de verzekering.
Mensen die in het vangnet zijn geraakt, zijn meer dan een verdienmodel.
Vooral wanneer er ook binnen dat vangnet wordt samengewerkt in evenwaardigheid kan de effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg worden vergroot.

Een grote rol voor huisartsen

De huisarts is een poortwachter en verwijzer. Veel mensen komen bij de huisarts met problemen waar de huisarts niet direct iets aan kan doen. Voor dat deel van hun clientèle die in het donker lijden onder het leven zou het een goed idee zijn om hun licht op te steken bij Humanitas.

Voel mee maar ga er niet onder gebukt

Gezonde empathie

Sommige mensen ervaren meevoelen met het leed van een ander als zeer belastend. Alsof ze de taak op zich nemen om de oorzaak van andermans lijden te willen opheffen. Hoe kunnen we empathie laten samengaan met een gezond afstand houden en toch betrokken zijn met de ander?
Empathie is een waardevolle eigenschap, maar het kan in sommige gevallen overweldigend zijn wanneer we het lijden van anderen te sterk op ons laten wegen. Empathie moet in balans worden gehouden met zelfzorg.
 

Het is belangrijk om je bewust te zijn van je eigen emoties en grenzen. Erken dat je meevoelt met het lijden van anderen, maar wees je ook bewust van je eigen welzijn. Stel grenzen voor jezelf en weet wanneer je te veel begint te dragen.
 

Luister aandachtig naar anderen zonder meteen oplossingen aan te dragen. Soms willen mensen gewoon gehoord en begrepen worden.
 

Wanneer je iemand wilt helpen, vraag dan eerst of ze jouw hulp waarderen en of ze behoefte hebben aan advies of ondersteuning.
 

Zorg goed voor jezelf, fysiek en mentaal. Dat omvat genoeg rust, gezonde voeding, beweging en ontspanning. Hoe sterker je zelf in je schoenen staat, hoe meer je voor anderen kunt betekenen.
Wanneer je merkt dat empathie voor andermans leed je overweldigt, zoek dan professionele hulp of praat met vrienden en familie. Het delen van je eigen gevoelens kan verlichtend zijn.
 

Wanneer je graag iets wilt doen om anderen te helpen, kun je je energie richten op positieve acties, zoals vrijwilligerswerk, donaties aan goede doelen, of het ondersteunen van initiatieven die je na aan het hart liggen. Dit kan je helpen om je empathie op een productieve manier te uiten.
 

Het is belangrijk dat je beseft dat het niet egoïstisch is om voor jezelf te zorgen en grenzen te stellen. Het stelt je in staat om anderen op een duurzame en gezonde manier te helpen zonder jezelf te verliezen in het proces.

Gezond afstand houden en toch betrokken zijn met de ander lijkt op het principe van respect.

Op reis naar verandering in relaties

Een andere afslag nemen?

In de stroom van relaties bevinden we ons vaak op een kruispunt waar verandering onvermijdelijk lijkt. Onze levens zijn doordrenkt van uitdagingen en dilemma's binnen relaties, waarbij de keuzes die we maken diepe sporen nalaten op onszelf en anderen. Vooral wanneer we beseffen dat onze relatie niet langer aan onze behoeften voldoet, kan dit voortkomen uit (kwetsuren opgelopen in) onze jeugd. Maar hoe vinden we wijsheid in deze situaties?
N.B. Wat hier wordt geschreven is toegespitst voor onze partner, maar geldt voor iedere relatie, ook voor die met onze ouders, kinderen, broers en zusters, vrienden, buren, kwetsbare anderen, enz..

Psychotherapeut Anna de Graaf onderstreept het belang van openhartige gesprekken tussen partners. "Communicatie is de hoeksteen van elke gezonde relatie," benadrukt ze. "Het vergt moed om je kwetsbaarheid te tonen, maar het is essentieel om gevoelens en behoeften te delen, zelfs als ze verwarrend zijn".

Onze vroege ervaringen kunnen diepe indrukken achterlaten die ons onbewust sturen in onze zoektocht naar heelheid. Maar soms moeten we diep graven om te begrijpen waar onze verlangens naar verandering vandaan komen. In het licht van zelfonderzoek kunnen we een pad vinden naar non-dualiteit, waar onze identiteit niet langer gebonden is aan beperkende labels. Hier (in de verlichting) ontstaat ruimte voor een diepgaand mededogen, zowel voor onszelf als voor anderen, mens en dier.

Wanneer mensen een diepgaande ervaring van non-dualiteit hebben, bijvoorbeeld een eenheidservaring, kan dit leiden tot een verschuiving in hoe ze liefde ervaren. Ze realiseren zich dat liefde niet gebonden is aan menselijke individuen alleen, maar eerder een universele kracht is die door alles heen stroomt. Ze kunnen zich realiseren dat liefde niet afhankelijk is van een specifiek persoon of object, maar eerder een inherente eigenschap van het universum zelf is. Dit kan leiden tot een meer onvoorwaardelijke en alomvattende vorm van liefde, waarbij de behoefte aan controle en bezit wordt losgelaten ten gunste van vertrouwen en overgave aan iets hogers.

De keuzes die vervolgens gemaakt worden, kunnen in de ogen van anderen onnavolgbaar onverschillig en liefdeloos lijken. Iedere keuze, iedere afslag na een omgang in de psychische en spirituele ontwikkeling komt hopelijk uit op een hoger niveau, wat verbeeld kan worden als een cirkelende spiraal. Het is de kunst om de frisse en open blik van een kind te behouden, maar te integreren met de ervaringen van een volwassene.

Terug naar de jeugd

Diepe indrukken uit onze vroege levensfasen hebben ongetwijfeld invloed op onze partnerkeuze. Maar soms ontdekken we dat onze partnerkeuze verbonden is met onuitgesproken behoeften en verlangens. Dit onthullen aan onze partner kan leiden tot krachtige transformaties binnen de relatie, waarbij nieuwe wegen van groei en ontwikkeling worden verkend.

Wanneer de drang naar verandering niet eenvoudig wordt (h)erkend, kan professionele begeleiding een waardevolle bron van steun zijn. Een deskundige therapeut kan een veilige haven bieden waar partners kunnen ontdekken wat er werkelijk in hun harten leeft, los van de uitkomst. Het biedt een neutrale ruimte waarin koppels kunnen verkennen wat er echt aan de hand is en of en hoe ze verder willen gaan.

Kwetsbare anderen ontzien

Bij het overwegen van veranderingen in een relatie, met name wanneer kinderen betrokken zijn, staat het welzijn van hen voorop. Kinderen zijn gevoelig voor de emotionele sfeer thuis en hebben behoefte aan consistentie en veiligheid. Het is belangrijk dat ouders samenwerken om een omgeving te behouden die hun emotionele welzijn bevordert, zelfs als de relatie verandert.

Een grootouder, bijvoorbeeld, die ontdekt dat hij of zij niet meer de liefde kan laten stromen met de partner kan besluiten om meer zorg te steken in de kleinkinderen, of via vrijwilligerswerk of voor een abstract ideaal, bijvoorbeeld inzet voor een vredesbeweging of dierenbescherming. Liefde stroomt dan naar het leven in het algemeen.

In het hart van dit alles staat zelfzorg als een kompas dat ons terugbrengt naar onze innerlijke kern van rust en veerkracht. Zelfzorg is geen egoïstische daad, maar een noodzakelijke stap naar emotioneel welzijn. Dit betekent steun zoeken bij vrienden, familie of andere ondersteunende bronnen, en tijd nemen voor activiteiten die vreugde en ontspanning brengen.

Op deze reis naar verandering in relaties, waar zelfontdekking en compassie samenkomen, kunnen we wijsheid vinden in het navigeren door de stormachtige wateren van het leven.

Dit blog is deels geïnspireerd door een interview met Miranda Warren over haar boek: Liefde laat geen sporen na (bol.com).
Liefdevol omgaan met jezelf en met anderen werkt helend en wanneer in balans met vrijheid maakt het aangaan van nieuwe en loslaten van oude verbindingen gemakkelijker. Sporen zijn dan herinneringen en geen blijvende littekens.

Gevraagd aan Warren naar de reden van de ondertitel van haar boek ('liefde, die alles met de grond gelijk maakt, behalve zichzelf') antwoordt zij:
"Deze liefde is verschrikkelijk omdat ze weigert zich te schikken naar de algemeen gangbare categorieën van liefde. Zij is niet persoonlijk, niet sentimenteel, zelfs niet hartstochtelijk. Het is helemaal geen liefde ‘van’ of een liefde ‘voor’ iets.

Zij is alomvattend en omhelst het leven zonder oordeel of onderscheid, terwijl iedere individuele expressie van wat zich voordoet wordt liefgehad in al haar ijle wonderbaarlijkheid en mysterie.

Het is een vreselijke liefde, die uiteindelijk weigert liefde genoemd te worden, omdat ze de immer verschuivende dans van naadloze levendigheid is die we nooit kunnen inperken of in een definitie vangen.

En toch is het juist die liefde die wij zijn, die zich onafscheidelijk en stralend voordoet als wat altijd al het geval is, deze vreselijke liefde".

Mensen in hun waarde laten

Eigen waarde

In een wereld waar gelijke rechten voor iedereen een juridisch uitgangspunt zijn (is), blijkt het inschatten van eigenwaarde en de eigen waarde een gevarieerd spectrum te omvatten. Mensen hebben het recht om zichzelf op verschillende manieren te zien, maar het is belangrijk om dit perspectief in sociaal verkeer niet tot een bron van verdeeldheid te maken.
Het is inherent aan de menselijke natuur om onderscheid te maken tussen elkaar op basis van eigenwaarde. Sommigen hebben een bescheiden zelfbeeld, terwijl anderen hun zelfvertrouwen graag tonen. Het wordt echter pas problematisch wanneer deze verschillen worden gebruikt om anderen te beoordelen of zelfs te kleineren.

Trots

In onze dagelijkse interacties is het onvermijdelijk dat we de nuances van zelfbeeld opmerken. Mensen kunnen hun trots tonen op prestaties of eigenschappen die ze hoogachten, soms zelfs zonder dat ze het beseffen. Hier komt het belang van subtiliteit naar voren. Het gaat erom de waardering voor ieders unieke eigenschappen te behouden, zonder toe te geven aan de verleiding om anderen te beoordelen op basis van ons eigen perspectief.
Wanneer we in staat zijn om subtiel het onderscheid te maken tussen het erkennen van verschillen en het vermijden van onnodige oordelen, creëren we een omgeving waarin diversiteit wordt gevierd in plaats van beoordeeld. Het betekent niet dat we blind moeten zijn voor de eigenwaarde van anderen, maar eerder dat we een ruimte creëren waarin respect voor diversiteit centraal staat.
Het uiten van superioriteit kan vaak worden vermeden door bewust te zijn van onze eigen vooroordelen en de impact van onze woorden op anderen. Het "ophalen van de neus" is een teken van arrogantie dat afbreuk doet aan het streven naar een samenleving waarin iedereen zich gerespecteerd voelt.

Relativerende humor

Vaak helpt humor om een ander wat tegenspel te geven.
Hier zijn enkele voorbeelden van humoristische reacties die lichtvoetig en vriendelijk zijn.

Gespeelde zelfspot

Wanneer iemand opschept over hun prestaties, kun je met een glimlach zeggen: "Wow, ik voel me nederig in de aanwezigheid van grootsheid zoals de jouwe. Misschien moet ik alvast een handtekening vragen voor het geval je wereldberoemd wordt!".

Ironische instemming

Als iemand hooghartig doet over zijn kennis, kun je met een vleugje ironie reageren: "Natuurlijk, natuurlijk, ik ben altijd op zoek naar de wijsheid van de uitverkorenen. Vertel me meer over jouw beeld van het universum!".

Bescheiden overdrijving

Wanneer iemand pronkt met zijn bezittingen, kun je luchtig zeggen: "Oh, jij hebt een eigen privé-eiland? Nou, ik heb een eigen planeet, maar ik wilde niet opscheppen!".

De grappige vergelijking

Bij arrogantie over uiterlijk of modieuze kleding kun je zeggen: "Je ziet er fantastisch uit! Ik voel me altijd alsof ik net uit een modderpoel ben gekropen in vergelijking met jou. Het is een talent, echt waar!".

De speelse oprechte vraag

Met een oprechte glimlach kun je vragen: "Ik ben altijd benieuwd, wat is het geheim van zo'n indrukwekkend zelfbeeld? Ik kan er altijd nog wat van leren!".

Belangrijk is om de humor luchtig en speels te houden, zodat het niet als aanval wordt opgevat. Het doel is niet om te kwetsen, maar om anderen op een vriendelijke manier te laten nadenken over hun gedrag.

Bedenk: humor is een kwestie van smaak en zwijgen is ook een optie.

Negeren, hautain gedrag en verlies van evenwaardigheid

Het genegeerd worden door anderen is een gedrag dat we allemaal wel eens hebben ervaren, en het kan een diepgaand effect hebben op menselijke relaties. Het fenomeen van negeren gaat vaak gepaard met gevoelens van ongemak, afwijzing en zelfs hautain gedrag. Waarom gaan mensen anderen soms negeren, welke gevolgen kan dit hebben en hoe kan het de evenwaardigheid in menselijke interacties ondermijnen. Het is belangrijk om bewust te zijn van de impact van dit gedrag en om stappen te ondernemen om de evenwaardigheid te herstellen door open communicatie, empathie en begrip. Het bevorderen van respect en wederzijds begrip zal uiteindelijk bijdragen aan gezondere en gelijkwaardige relaties tussen mensen.

Waarom negeren we elkaar?

Er zijn tal van redenen waarom mensen ervoor kunnen kiezen om anderen te negeren. Enkele van deze redenen zijn de volgende.

1. Conflict of ruzie. Soms negeren mensen anderen als gevolg van een lopend conflict of een ruzie. Het vermijden van communicatie kan worden gezien als een (te gemakkelijke?) manier om verdere conflicten te voorkomen.
2. Machtsverhoudingen. In sommige gevallen kan het negeren van anderen een uiting zijn van macht of superioriteit. Het kan worden gebruikt om iemand anders (mens of dier) te kleineren of te domineren.
3. Persoonlijke stress. Individuele stress, zorgen of persoonlijke problemen kunnen leiden tot het tijdelijk negeren van anderen. In deze gevallen kan het negeren van anderen een manier zijn om met persoonlijke uitdagingen om te gaan. Mensen die het druk hebben zitten zo vol in hun hoofd dat zij anderen letterlijk over het hoofd zien.
4. Onverschilligheid. Soms negeren mensen anderen simpelweg omdat ze onverschillig zijn, te lage verwachtingen van zichzelf of de ander hebben of weinig interesse tonen in de interactie. Elkaar groeten is een teken van een goede opvoeding genoten te hebben. Erkenning begint met herkenning.
   
5. Verlegenheid of gebrek aan zelfvertrouwen. Wanneer anderen deze eigenschap niet aan jou kunnen aflezen, dan kunnen zij het tegenovergestelde concluderen, bijvoorbeeld dat je jouw neus ophaalt voor de ander. En dan leidt het tot een vicieuze cirkel.
   
   

De impact van negeren op evenwaardigheid

Het negeren van anderen heeft vaak aanzienlijke gevolgen voor de evenwaardigheid in menselijke relaties. Wie een ander negeert, stopt met communiceren en krijgt niet meer te horen of de projectie van het eigen gelijk klopt. Wat er in de ander omgaat, gedachten en gevoelens, komen niet meer terug. Stapje voor stapje wordt de afstand groter en de verhouding dreigt te kantelen.

1. Gebrek aan empathie. Negeren vermindert vaak onze empathie voor anderen, omdat we hun gevoelens en perspectieven niet meer serieus nemen.
2. Verlies van respect. Wanneer we anderen negeren, verliezen we vaak respect voor hun gevoelens en perspectieven. Dit kan leiden tot een gevoel van minachting, wat de evenwaardigheid (per definitie) ondermijnt.
3. Misleidend oordeel. Het negeren van anderen kan leiden tot onnauwkeurige oordelen over hun karakter en intenties. Dit kan wederzijdse misverstanden en vooroordelen bevorderen.
4. Sociale isolatie. Constant negeren kan leiden tot sociale isolatie en het gevoel van buitengesloten zijn. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor iemands geestelijke welzijn.
   
   

Het herstellen van evenwaardigheid

Het herstellen van evenwaardigheid in menselijke relaties na het negeren van anderen is essentieel voor gezonde interacties. Hier zijn enkele begin- en vervolgstappen die kunnen helpen.

1. Zelfreflectie. Onderzoek je eigen motieven voor het negeren van anderen en probeer te begrijpen waarom je dit gedrag hebt vertoond.
2. Communiceer. Als je je realiseert dat je iemand hebt genegeerd, neem dan de tijd om het gesprek aan te gaan en je excuses aan te bieden indien nodig.

• Luister actief. Luister naar de gevoelens en perspectieven van de persoon die je hebt genegeerd en probeer hun standpunt te begrijpen.
• Bouw empathie op. Werk aan het heropbouwen van empathie voor anderen door open te staan voor hun ervaringen en gevoelens.
  
  

De rol van religieuze overtuigingen in het negeren van anderen

Religieuze overtuigingen spelen een significante rol in het leven van miljoenen mensen over de hele wereld. Ze kunnen een bron van inspiratie, troost en leiding zijn, maar ze kunnen ook, in sommige gevallen, leiden tot het negeren van anderen op basis van religieuze overtuigingen of erger: tot oorlog.
Een van de uitdagingen waarmee sommige gelovigen worden geconfronteerd en zouden moeten loslaten, is de overtuiging dat hun religie de enige ware is en dat buitenstaanders, degenen die niet tot hun religieuze gemeenschap behoren, op de een of andere manier minderwaardig zijn of zelfs straf verdienen in de ogen van hun godheid. Dit kan leiden tot een vorm van sociale isolatie waarin gelovigen anderen negeren omdat ze geloven dat dit wordt verwacht of zelfs geëist door hun religie.

Impact op evenwaardigheid en relaties

Het negeren van anderen op basis van religieuze overtuigingen kan aanzienlijke gevolgen hebben voor evenwaardigheid en relaties.

1. Verlies van evenwaardigheid. Het behandelen van anderen als minderwaardig op basis van religieuze overtuigingen ondermijnt de evenwaardigheid in menselijke interacties. Dit kan leiden tot wederzijdse misverstanden en conflicten.
2. Sociale scheiding. Religieus gemotiveerd negeren kan resulteren in sociale of kerkscheiding, waarbij gelovigen zichzelf isoleren van mensen met andere overtuigingen. Dit kan leiden tot een gebrek aan begrip en empathie voor anderen, mens en dier.
3. Gemiste kansen voor dialoog. Het negeren van mensen met verschillende overtuigingen kan de kansen op constructieve dialoog en begrip verminderen. Het kan leiden tot een gebrek aan gemeenschappelijke grond en het delen van verschillende perspectieven.

Het vinden van een balans

Het is belangrijk op te merken dat religieuze overtuigingen sterk (eigen alleen) persoonlijk zijn en variëren tussen individuen en gemeenschappen. Terwijl sommigen ervoor kunnen kiezen om anderen te negeren op basis van religieuze overtuigingen, zijn velen ook toegewijd aan het bevorderen van respect, begrip en vreedzame co-existentie tussen verschillende geloofsgroepen.
Het vinden van een balans tussen diepgewortelde religieuze overtuigingen en het respecteren van de evenwaardigheid van anderen kan een uitdaging zijn, maar het is mogelijk. Het begint vaak met openheid voor interreligieuze dialoog en het verkennen van gemeenschappelijke waarden, terwijl men tegelijkertijd zijn eigen geloof handhaaft. Het doel is om een omgeving te creëren waarin religieuze diversiteit wordt gewaardeerd en waar mensen van verschillende overtuigingen in harmonie kunnen samenleven. Ieder mens gelooft op basis van overtuigingen. Het kan bevrijdend werken om je te realiseren dat je op de wereld bent gekomen vol overtuigingen van anderen zonder eigen overtuigingen. Een belangrijk deel van ons leven besteden we aan vinden van een balans hiertussen. Maar het is nog prettiger om je te bevrijden van zinloze overtuigingen, maar een balans gericht op evenwaardigheid aan te houden.
 

Het risico en helende vermogen van verhalen

Worstelen met gedachten

Het vermogen om verhalen te verzinnen en te delen over wat er zich afspeelt in de menselijke geest kan zowel een last als een zegen zijn, afhankelijk van hoe het wordt ervaren en toegepast.
Aan de ene kant kan het delen van angstige gedachten en fantasieën een helende werking hebben. Door ze te delen, kunnen mensen een gevoel van opluchting ervaren en zich minder alleen voelen in hun angsten. Dit kan leiden tot verbinding en begrip tussen mensen, en kan zelfs leiden tot het vinden van oplossingen of copingmechanismen voor de problemen waarmee ze worden geconfronteerd.
Aan de andere kant is er inderdaad een risico dat het delen van angstige gedachten en fantasieën kan leiden tot het versterken van die angsten, vooral als mensen geloven dat hun gedachten werkelijkheid kunnen worden. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel van angst en negatieve gedachten, waardoor de mentale gezondheid van mensen kan verslechteren.

De balans tussen praten en luisteren

Het is belangrijk om een balans te vinden tussen het delen van gedachten en gevoelens en het vermogen om grenzen te stellen en zelfzorg toe te passen. Luisteren naar anderen is een waardevolle daad van mededogen, maar het is ook belangrijk om te weten wanneer het nodig is om jezelf te beschermen tegen negatieve invloeden.
Communicatie en begrip zijn cruciaal in deze processen. Het kan nuttig zijn om duidelijk te communiceren over grenzen en behoeften, zowel voor degenen die hun gedachten delen als voor degenen die luisteren. Zo kan de kracht van verhalen en het delen van ervaringen worden benut op een manier die helend en versterkend is voor alle betrokkenen.

Boeken over verhalen

Er zijn boeken met verschillende perspectieven en benaderingen die ingaan op de functie en werking van verhalen.

"De schrijfbibliotheek (bol.com). Storytelling in 12 stappen. Op reis met de held" door Mieke Bouma.
In dit boek wordt het concept van de 'heldenreis' uitgelegd, waarbij de structuur van verhalen wordt onderzocht aan de hand van twaalf stappen. Het biedt praktische tips en oefeningen voor het schrijven en vertellen van verhalen.

"Het Geheim Van De Schrijver (bol.com). Over de kunst van het schrijven en de magie van het verhalen vertellen" door Renate Dorrestein.
Dit boek behandelt verschillende aspecten van het schrijven en vertellen van verhalen, waaronder het ontwikkelen van personages, het creëren van spanning en het vinden van inspiratie.

" Narratieve therapie in de praktijk (bol.com). De zoektocht naar de betekenis van mensen" door Michael White en David Epston.
Hoewel dit boek zich meer richt op de therapeutische toepassing van verhalen, biedt het waardevolle inzichten in hoe verhalen kunnen worden gebruikt om betekenis te geven aan mensen hun ervaringen en om verandering te bewerkstelligen.

In en uit eenheid is de kunst van al het leven

Zijn we één of niet?

Vanuit het perspectief van non-dualiteit wordt erkend dat de realiteit zowel eenheid als dualiteit omvat. Aan de ene kant is er het besef van de diepe verbondenheid van alle dingen, waarbij het individuele zelf wordt gezien als een manifestatie van een grotere, universele essentie. Dit is het domein van de eenheid, waarin grenzen vervagen en alles als één wordt ervaren.
Aan de andere kant is er ook de ervaring van dualiteit, waarbij individuele entiteiten en verschillen worden waargenomen. Dit is het domein van de dualiteit, waarin er scheidingen en contrasten bestaan tussen verschillende fenomenen en entiteiten.
Het vermogen om tussen deze twee perspectieven te schakelen, om bewust te zijn van zowel de eenheid als de dualiteit van de realiteit, is een essentiële vaardigheid in de beoefening van levenskunst. Dit impliceert niet dat men moet streven naar een permanent verblijf in één van beide perspectieven, maar eerder naar een flexibele en evenwichtige benadering die de volledige omvang van de menselijke ervaring omvat.
Het sleutelwoord hier is evenwaardigheid. Het gaat erom dat we de dualiteit niet afwijzen ten gunste van de eenheid of andersom. In plaats daarvan erkennen we de waarde en het belang van beide perspectieven en zijn we in het ideale geval in staat om vrij te schakelen tussen hen op een manier die respectvol, authentiek en wijs is. Het is cruciaal om zowel de waarde van individuele grenzen als de diepe verbondenheid van alles te erkennen en om van perspectief te wisselen zonder vooroordeel.
Dit vraagt om een voortdurend en moeiteloos bewustzijn (getuige zijn) van onze gedachten, gevoelens en percepties, evenals een openheid voor het verkennen van verschillende manieren van zijn en ervaren. Het impliceert ook het cultiveren van mededogen en begrip, zowel voor onszelf als voor anderen, omdat we allemaal worstelen met de dualiteit en de eenheid van het leven op onze eigen manier.
Kortom, levenskunst in de context van non-dualiteit gaat over het vinden van balans en harmonie tussen verschillende aspecten van de realiteit, met een focus op evenwaardigheid, integriteit en authentiek leven. Het is een voortdurend proces van groei, ontwikkeling en zelfontdekking dat ons kan leiden naar een ruimer begrip en waardering van de menselijke ervaring en het universum als geheel.

Ego, grenzen en eenheid

Ego-dissolutie, ook wel ego-afbraak genoemd, is een fenomeen dat bijvoorbeeld wordt ervaren tijdens intense psychedelische ervaringen. Het houdt in dat de grenzen van het zelf lijken te vervagen of zelfs volledig te verdwijnen, waardoor de gebruiker een gevoel van eenheid ervaart met de omgeving, anderen en het universum als geheel. Dit kan gepaard gaan met een diepe spirituele of mystieke ervaring, waarbij de gebruiker het gevoel heeft één te worden met alles om hen heen.
Voor sommige mensen kan een tijdelijke ego-dissolutie een waardevolle ervaring zijn, omdat het hen in staat stelt om los te komen van hun normale gevoel van identiteit en zelfbewustzijn. Dit kan leiden tot een gevoel van bevrijding, expansie en verbondenheid dat verrijkend en transformerend kan zijn.
Wat interessant is aan ego-dissolutie is dat het vaak wordt beschreven als een tijdelijke ervaring. Dit betekent dat hoewel het gevoel van eenheid en verbondenheid intens kan zijn tijdens de ervaring, het ego meestal terugkeert wanneer de effecten van de psychedelische stof afnemen. Dit kan een belangrijk aspect zijn voor mensen die waarde hechten aan het vermogen om te kiezen wanneer ze zichzelf verbonden voelen en wanneer niet. Immers het ego heeft ook een functie bij de kwaliteit van ons leven, bijvoorbeeld bij het kunnen aangeven van onze grenzen.
Het vermogen om tijdelijk het ego op te lossen en een gevoel van eenheid te ervaren kan waardevol zijn omdat het mensen in staat stelt om nieuwe perspectieven te verkennen, hun geest te verruimen en dieper contact te maken met de wereld om hen heen. Tegelijkertijd behouden ze de mogelijkheid om terug te keren naar hun normale staat van zelfbewustzijn wanneer ze dat wensen.
Het is belangrijk op te merken dat ego-dissolutie niet voor iedereen een comfortabele ervaring is en sommige mensen kunnen het als verontrustend of beangstigend ervaren. Het is dus essentieel om psychedelica met de nodige voorzichtigheid en respect te benaderen en alleen onder geschikte omstandigheden en met de juiste begeleiding te gebruiken.

Ego en topervaring

Ego-dissolutie kan worden vergeleken met wat vaak wordt beschouwd als topervaringen, zoals piekervaringen, spirituele extase of mystieke ervaringen. Hoewel de termen enigszins verschillende connotaties hebben, overlappen ze vaak in de beschrijving van een diepgaande, transcendentale staat van bewustzijn.
Een topervaring wordt doorgaans gekenmerkt door een gevoel van diepe vervulling, verbondenheid en transcendentie. Het gaat vaak gepaard met een gevoel van eenheid met het universum, een gevoel van tijdloosheid en een diep besef van vrede en harmonie. Deze ervaringen kunnen voortkomen uit verschillende bronnen, zoals religieuze of spirituele praktijken, intense creatieve activiteit, natuurervaringen of het gebruik van psychedelische stoffen.
Ego-dissolutie, aan de andere kant, richt zich specifiek op de ervaring van het oplossen van de grenzen van het ego, waardoor een gevoel van eenheid en verbondenheid ontstaat. Dit kan gebeuren tijdens intense psychedelische ervaringen, maar ook tijdens diepe meditatie, contemplatie of andere vormen van spirituele oefening.

Zijnservaringen delen met andere wezens

Wij mensen kunnen onze fantasie gebruiken om ons in te leven in hoe anderen hun “zijn” beleven. Of dat lukt kunnen we met onze taal bij andere mensen checken. Met andere levende wezens die een totaal ander bewustzijn hebben en beleving van tijd zijn we aangewezen op onze eigen realiteitszin.
Het idee dat de verschillende wezens in de natuur een andere relatie hebben met tijd is relevant bij het verkennen van de mogelijkheid van verbinding tussen mens en andere wezens, zelfs bomen of planten, vooral tijdens ervaringen met bewustzijnsverruimende middelen. Uiteraard kan dit ook en gemakkelijker met dieren, want hun tijdservaring ligt dichter bij de mens.
Als mensen onder invloed van psychedelica een veranderde perceptie van tijd ervaren, kan dit hen helpen om zich meer bewust te worden van de langzamere, meer cyclische tijdsschaal die planten en bomen ervaren. Terwijl mensen vaak in een wereld van haast en deadlines leven, “ervaren” planten de tijd op een veel langzamere en meer gestage manier, gekoppeld aan seizoenen en groeicycli.
Het wegvallen van een verschil in perceptie van tijd kan tijdens psychedelische ervaringen leiden tot een gevoel van verbondenheid of empathie (“zijnservaring”) met planten, waarbij mensen zich meer bewust worden van de ritmes en patronen van de natuur. Dit kan resulteren in een dieper begrip van en respect voor de levende wereld om hen heen.

Merk op dat sommige culturen (vooral indianen, maar ook Afrikaanse en Aziatische volkeren), die met een lange geschiedenis van het gebruik van planten voor spirituele doeleinden, geloven in een inherente verbondenheid tussen mensen en planten. Dit idee komt tot uiting in concepten zoals plantengeesten of plantleraren, die worden gezien als entiteiten die wijsheid en genezing kunnen bieden aan degenen die in contact komen met hen, vooral via het gebruik van plantmedicijnen. Bijvoorbeeld, in Ayurveda, de traditionele geneeskunde van India, worden kruiden en planten gebruikt voor het herstellen van de balans van lichaam en geest.

Ter afsluiting: in dit artikel wordt niet gepleit voor het gebruik van bewustzijnsverruimende middelen. Alle genoemde inzichten kunnen ook met meditatie worden opgedaan of zelfs spontaan.

Dit artikel is geïnspireerd door:
Aldous Huxley. Doors Of Perception. Heaven and Hell (bol.com).

Waarom bezien mensen elkaar zo weinig als evenwaardig?

Is het zo moeilijk om elkaar als gelijke te behandelen?

Mensen proberen in onderling contact snel in te schatten in welke verhoudingen we staan tot elkaar, alsof we nog steeds op een soort apenrots wonen. Deze neiging is diepgeworteld in onze evolutionaire geschiedenis en heeft te maken met het feit dat onze voorouders in groepen leefden, waarin duidelijke sociale hiërarchieën belangrijk konden zijn voor overleving en voortplanting. 

Dedain is een gevoel van minachting of minachting dat iemand kan hebben ten opzichte van anderen op basis van bepaalde kenmerken, zoals sociale status, economische klasse, opleidingsniveau, geografische herkomst, etniciteit, geslacht, leeftijd, lengte, religie, seksuele geaardheid, politieke overtuigingen enzovoort. Er zijn talloze vormen van dedain die kunnen ontstaan op basis van verschillende sociale en persoonlijke kenmerken.

Hier zijn enkele redenen waarom mensen soms moeite hebben om elkaar als evenwaardig te behandelen.

1. Evolutionaire erfenis. Mensen delen een evolutionaire geschiedenis met primaten, waarbij het vestigen van sociale hiërarchieën hielp bij het verdelen van middelen, het verkrijgen van bescherming en het bevorderen van voortplantingssucces (kinderen gezond groot brengen).
2. Sociale status en beloning. In veel samenlevingen worden mensen beloond met en op basis van hun sociale status, prestaties en positie in de hiërarchie. Dit kan leiden tot een competitieve houding en het verlangen om hoger op de sociale ladder te klimmen.
3. Onzekerheid en angst. Mensen kunnen zich onzeker voelen over hun eigen vaardigheden, status of positie in de maatschappij. Dit kan leiden tot gevoelens van minderwaardigheid en het verlangen om anderen als lager in de hiërarchie te zien, om zichzelf beter te voelen. Dit gedrag lijkt dan weer op een meerderwaardigheidscomplex.
4. Culturele en sociale invloeden. Cultuur speelt een grote rol in de manier waarop mensen sociale hiërarchieën ervaren en waarderen. Sommige culturen benadrukken gelijkwaardigheid en samenwerking, terwijl andere meer competitief en hiërarchisch zijn.
5. Psychologische mechanismen. Mensen hebben psychologische mechanismen ontwikkeld, zoals het vergelijken van zichzelf met anderen en het hebben van een positieve kijk op zichzelf (zelfwaardering), die kunnen bijdragen aan het verschil in de behandeling van anderen. Hier zijn enkele van de psychologische mechanismen die relevant zijn voor het vergelijken van zichzelf met anderen en zelfwaardering.

• Sociale vergelijkingstheorie. Deze theorie, voorgesteld door Leon Festinger, stelt dat mensen een natuurlijke neiging hebben om zichzelf te evalueren door zich te vergelijken met anderen. Dit doen ze om hun eigen vaardigheden, opvattingen en eigenschappen te begrijpen en te beoordelen. Sociale vergelijking kan leiden tot positieve of negatieve zelfevaluaties, afhankelijk van wie we vergelijken en in welk domein.
• Zelfwaardering (self-esteem). Zelfwaardering verwijst naar de mate waarin mensen een positieve kijk op zichzelf hebben. Het is een belangrijk psychologisch mechanisme dat invloed kan hebben op hoe we onszelf en anderen behandelen. Mensen met een hogere zelfwaardering hebben vaak de neiging om anderen positiever te behandelen, terwijl mensen met een lage zelfwaardering zichzelf en anderen mogelijk negatiever behandelen.
• Zelfdienende cognitieve vertekening (self-serving bias). Dit is een cognitieve neiging waarbij mensen de neiging hebben om positieve gebeurtenissen aan zichzelf toe te schrijven (bijvoorbeeld succes), terwijl ze negatieve gebeurtenissen aan externe factoren toeschrijven (bijvoorbeeld falen). Dit kan leiden tot een overmatig positief beeld van zichzelf, wat van invloed kan zijn op hoe ze anderen behandelen.
• Egocentrisme. Egocentrisme verwijst naar de neiging van mensen om hun eigen perspectief als centraal te beschouwen en moeite te hebben met het begrijpen van de standpunten en gevoelens van anderen. Dit kan leiden tot een gebrek aan empathie en begrip voor anderen, wat de gelijkwaardige behandeling kan beïnvloeden.
• Stereotypering en vooroordelen. Mensen hebben de neiging om onbewuste stereotypen en vooroordelen te ontwikkelen op basis van verschillende kenmerken, zoals ras, geslacht, leeftijd en meer. Deze vooroordelen kunnen van invloed zijn op hoe mensen anderen met dedain behandelen en tot ongelijke behandeling.

Het is belangrijk op te merken dat deze mechanismen niet allemaal negatief zijn. Ze zijn inherent aan menselijk gedrag en kunnen zowel positieve als negatieve gevolgen hebben, afhankelijk van hoe ze worden toegepast. Het begrijpen van deze mechanismen kan echter nuttig zijn bij het bevorderen van meer gelijkwaardige behandeling door bewustwording te creëren en positieve gedragsverandering te stimuleren.
Het bevorderen van het idee dat mensen elkaar (en ook de belangen van dieren) meer als evenwaardig moeten behandelen, en het verminderen van ongelijke behandeling, is een belangrijk doel voor sociale vooruitgang. Hier zijn enkele stappen en benaderingen die kunnen helpen:

1. Educatie en bewustwording. Onderwijs speelt een cruciale rol bij het bevorderen van gelijkheid. Scholen en educatieve instellingen kunnen curriculum ontwikkelen en bewaken dat de waarden van gelijkheid en respect voor diversiteit benadrukt. Het is nog steeds nodig dat instellingen bewustwordingsprogramma's organiseren om mensen bewust te maken en houden van vooroordelen, stereotypen en discriminatie.
2. Media en communicatie. Media hebben een aanzienlijke invloed op hoe mensen denken en zich gedragen. Daarom is het belangrijk om media te bevorderen die positieve en inclusieve boodschappen verspreiden. Dit kan het beeld van gelijkheid en diversiteit versterken. Je ziet het al (gebeuren) aan de verhouding blank-zwart in acteur in de reclame.
3. Wetten en beleid. Overheidsinstanties kunnen wetten en beleid aannemen en handhaven die gelijkheid en non-discriminatie bevorderen. Dit omvat antidiscriminatiewetten, gelijke beloning voor gelijk werk en quota om diversiteit te bevorderen.
4. Training en diversiteitsprogramma's. Bedrijven en organisaties kunnen diversiteits- en inclusiviteitstrainingen aanbieden aan hun medewerkers, niet te vergeten hun recruiters. Dit kan helpen bij het verminderen van vooroordelen en het bevorderen van een meer gelijke behandeling in de werkomgeving.
5. Positieve rolmodellen. Het tonen van positieve rolmodellen uit diverse achtergronden kan anderen inspireren om gelijkwaardigheid na te streven en te zien dat succes niet gebonden is aan bepaalde kenmerken.
6. Open gesprekken en dialoog. Het aanmoedigen van open gesprekken over gelijkheid en discriminatie kan mensen helpen hun eigen vooroordelen en overtuigingen te begrijpen en uitdagen. Dit kan leiden tot meer begrip en empathie.
7. Gemeenschapsbetrokkenheid. De betrokkenheid bij gemeenschapsprojecten en vrijwilligerswerk kan mensen in contact brengen met anderen uit diverse achtergronden en bijdragen aan het gevoel van gemeenschappelijkheid.
8. Empowerment. Het aanmoedigen van mensen om voor zichzelf op te komen en hun rechten te kennen, kan bijdragen aan gelijkheid. Dit kan worden bereikt door middel van empowerment-programma's en organisaties die mensen in staat stellen om hun stem te laten horen.
9. Onderzoek en gegevensverzameling. Het verzamelen van gegevens over ongelijkheid en discriminatie kan helpen om de omvang van het probleem vast te stellen en de effectiviteit van interventies te meten.
10. Leiderschap en politieke betrokkenheid. Het aanmoedigen van leiders en politieke figuren om zich in te zetten voor gelijkheid en diversiteit kan een grote invloed hebben op de maatschappij als geheel.

Het bevorderen van gelijkheid en het verminderen van ongelijke behandeling is een langdurig proces dat de inspanningen van individuen, gemeenschappen, organisaties en overheden vereist. Het begint en begon met bewustwording en een toewijding aan verandering, gevolgd door concrete acties en beleidsmaatregelen om die veranderingen te realiseren. Mensen hoeven niet gelijk te worden, diversificatie is belangrijk, maar elkaar evenwaardig bezien en behandelen bevordert de onderlinge vrede en draagt bij aan het individuele welzijn.

Verbinding maken met vertrouwen en respect

Waar ligt de grens?

In een wereld waarin diversiteit en individuele vrijheid hoog in het vaandel staan, speelt respect als vanouds een cruciale rol in het opbouwen van gezonde relaties. Respect gaat verder dan beleefdheid; het omvat het kennen en (h)erkennen van iemands grenzen, het waarderen van iemands vrijheid en wederzijdse betrokkenheid, en het bewaken van het kostbare goed genaamd vertrouwen.

Twee zaken tegelijk in het oog houden

Wie respectvol met een ander wil omgaan moet tegelijk bewaken dat hij niet over andermans grenzen gaat terwijl hij uiting geeft aan zijn betrokkenheid. Oftewel benader de ander zonder diens vrijheid in te perken. Dat vraagt voortdurend minimale alertheid en dit kost steeds minder energie wanneer je het positieve effect in de praktijk ervaren hebt. Wie wil verbinden moet ook kunnen loslaten.

Respect als basis van relaties

Respect vormt het fundament van elke relatie, of het nu gaat om vriendschappen, familiebanden, of professionele samenwerkingen. Het draait niet alleen om oppervlakkige beleefdheid, maar om het diepgaand begrijpen van de ander als een uniek individu. Het omvat ook het besef hoe fnuikend een snobistische houding kan zijn. Dit begrip is de sleutel tot het creëren van een sfeer van evenwaardigheid.

Evenwaardigheid en respect

Evenwaardigheid benadrukt de erkenning van individuele verschillen terwijl we in het oog houden dat niemand meer is dan een ander. Het gaat erom dat we iemands vrijheid niet alleen erkennen, maar ook ondersteunen. Het betekent het accepteren van iemands recht om autonome keuzes te maken, hun eigen pad te volgen en zelfstandig te denken. In een respectvolle relatie wordt ruimte gegeven voor groei en zelfontplooiing, zonder dat de ander zich belemmerd voelt.

Betrokkenheid en grenzen

Betrokkenheid bij anderen vereist meer dan alleen oppervlakkige interesse. Het betekent het begrijpen van iemands diepere behoeften, verlangens en, belangrijk, het respecteren van hun grenzen. Grenzen zijn persoonlijk en kunnen variëren van emotionele tot fysieke aspecten. Het (h)erkennen van deze grenzen is een teken van respectvolle betrokkenheid. Vermijdt dat een ander zijn grens zelf moet trekken, dus het is zaak dat je alertheid ontwikkelt op de signalen die een ander aangeeft dat een grens dreigt bereikt te worden.

Respectvolle communicatie

Een essentieel onderdeel van respect is communicatie. Respectvolle communicatie omvat luisteren met empathie, af en toe parafraseren met eigen woorden, het vermijden van vooroordelen en het tonen van begrip voor de standpunten van anderen. Het draagt bij aan een sfeer van wederzijds begrip. Je bent niet bang om jouw mening te geven en je vermijdt onnodige oordelen.

Onderling verweven

Respect, evenwaardigheid, grenzen (h)erkennen en vertrouwen zijn met elkaar verweven in de (op)bouw en het onderhoud van gezonde relaties en zijn als het ware de pijlers van de brug die ons verbindt. Je hebt tijd nodig om vertrouwen op te bouwen en moet altijd aandacht houden of de balans tussen geven en nemen, tussen doen en laten wordt aangehouden.