Evenwaardigheid vrijheid en liefde

Posts

Posts uit september, 2024 tonen

Derrida en het einde van metafysische hiërarchieën

Inclusief en en-en denken Jacques Derrida (1930–2004) heeft met zijn filosofie een fundamentele kritiek geleverd op de Westerse denktraditie, die volgens hem doordrongen is van zogenaamde metafysische hiërarchieën. Dit zijn dualistische tegenstellingen waarin de ene term als superieur wordt beschouwd ten opzichte van de andere. Voorbeelden hiervan zijn geest/lichaam, cultuur/natuur en rede/gevoel. Derrida’s werk richt zich op het blootleggen, uitdagen en herinterpreteren van deze structuren, met als doel een nieuwe, meer gelijkwaardige manier van denken mogelijk te maken. Wat zijn metafysische hiërarchieën? In de Westerse filosofie worden concepten vaak in paren geordend, waarbij de eerste term doorgaans wordt gepresenteerd als dominant of hoger in waarde. Zo wordt de rede bijvoorbeeld vaak gezien als superieur aan het gevoel, omdat rationeel denken betrouwbaarder zou zijn dan emotionele impulsen. Dergelijke hiërarchieën hebben diepe invloed op hoe mensen de werkelijkheid begrijpen en ...

De kunst van het overstijgen van het egoïstische zelf

Op weg naar zelfrealisatie Het Ohm teken In een tijd waarin individualisme en zelfprofilering vaak centraal staan, biedt eeuwenoude wijsheid ons een verrassend tegenwicht. Het gaat niet om de versterking van het ego, maar juist om het leren herkennen wanneer ons egoïstische zelf de overhand neemt. Deze kunst van het overstijgen van het egoïstische zelf opent de weg naar diepere verbindingen en authentieke vrijheid. De moed om een eigen weg te gaan De meesten van ons bewandelen vertrouwde paden, gevolgd door conventie en gewoonte. We laten ons leiden door wat anderen van ons verwachten en door een stemmetje binnenin dat steeds meer wil vergaren, bereiken en bezitten. Slechts weinigen durven een volledig eigen weg te banen, een weg die boeddhisten beschrijven als "het huis van het ego verlaten". Dit 'huis verlaten' is geen letterlijke oproep tot afzondering, maar een metafoor voor het loslaten van onze identificatie met het egoïstische deel van onszelf. Het is het verla...

De kunst van verantwoordelijkheid zien

Niet doen versus niets doen In een wereld waarin informatie ons voortdurend overspoelt, is het gemakkelijk om het gevoel te krijgen dat we overal verantwoordelijkheid voor dragen. De media wijzen ons op problemen die schreeuwen om actie, sociale verwachtingen duwen ons subtiel in bepaalde richtingen, en schuldgevoelens kunnen ons doen geloven dat we altijd iets moeten doen. Maar wanneer is verantwoordelijkheid werkelijk de onze en wanneer wordt die ons aangepraat? Zie de middenweg Een helder onderscheid helpt hierbij: niet doen versus niets doen . Niet doen is een bewuste keuze, een besluit om iets te laten omdat het niet binnen onze werkelijke verantwoordelijkheid valt of omdat het geen zinvolle bijdrage levert. Niets doen daarentegen impliceert passiviteit, vermijding of onverschilligheid. Dit onderscheid is cruciaal voor het maken van weloverwogen keuzes. De invloed van aangepraat verantwoordelijkheidsgevoel Verantwoordelijkheid wordt vaak op twee manieren aangepraat. Via...

Omdenken met en bij Arthur Schopenhauer

De troost van pessimisme Frank Meester schrijft in Filosofie Magazine over de vrolijk makende pessimisme van Schopenhauer. In dit blog een samenvatting gevolgd door mijn commentaar. Arthur Schopenhauer (1788-1860), de Duitse filosoof die beweerde dat we in "de slechtst mogelijke wereld" leven, geniet tegenwoordig grote populariteit ondanks (of misschien dankzij) zijn pessimistische wereldbeeld. Zijn voorspelling dat hij na zijn dood meer gelezen zou worden, is ruimschoots uitgekomen. Schopenhauers wereldbeeld Ombuigen naar balans Volgens Schopenhauer is de werkelijkheid geen harmonieus geheel, maar een meedogenloze arena gedreven door "de wil" - een irrationele kracht die slechts streeft naar overleven ten koste van anderen. In Schopenhauers visie is de wereld "een mallemolen van eten en gegeten worden", waar alle levende wezens verwikkeld zijn in een voortdurende strijd. Dit staat in scherp contrast met tijdgenoot Hegel , die een opgaande lijn in de gesc...

Wat liefde niet is

maakt duidelijk wat liefde wel is Liefde wordt vaak beschreven in termen van wat ze wel is: een verbinding, een vuur, een samensmelting van zielen. Maar wat als we liefde juist benaderen door te beschrijven wat ze niet is? Dit is de apofatische benadering, die we kennen uit de theologie: God wordt niet direct gedefinieerd, maar juist omschreven door wat Hij niet is. Zo kunnen we ook liefde benaderen, als iets dat zich ontvouwt in de afwezigheid van dwang, bezit en verwachting. Liefde en vrijheid Door te beschrijven wat liefde niet is -geen bezit, geen controle, geen middel- wordt helder dat liefde pas echt liefde is wanneer ze vrij is. Liefde zonder vrijheid is geen liefde, maar afhankelijkheid. Vrijheid zonder liefde is geen vrijheid, maar isolatie. In dat spanningsveld ontstaat de ware betekenis van liefde: een vrije keuze om met de ander te zijn, zonder dwang, zonder claim, zonder verwachting. Harmonie is niet vanzelfsprekend Liefde en vrijheid zijn geen absolute tege...

Hoop en optimisme in moeilijke tijden

De balans vraagt voortdurend aandacht Sumit Paul-Choudhury, voormalig hoofdredacteur van New Scientist en opgeleid als astrofysicus, pleit in zijn boek " The Bright Side " voor een optimistische levenshouding, zelfs in sombere tijden. Hij bouwt zijn betoog op met wetenschappelijk onderzoek en historische inzichten. In NRC wordt beschreven hoe Paul-Choudhury's zoektocht naar de betekenis van optimisme begon na de dood van zijn vrouw. Hij benadrukt dat zijn optimisme niet betekent dat alles al goed is, maar dat het een poging is om de wereld beter te maken. Zijn benadering erkent de problemen en tegenslagen in het leven, maar ziet verbetering als mogelijk. Volgens Paul-Choudhury zijn mensen evolutionair voorbestemd om optimistisch te zijn. Deze "noodzakelijke illusie" brengt zowel individuele als collectieve voordelen: het is gezonder en spoort aan tot actie. Hoewel deze houding niet volledig realistisch is, heeft ze wel heilzame effecten. Hij beargumenteert dat z...

Partnerwens tussen verlangen en vervreemding

Incels tussen aantrekken en afstoten Wat weten pubers van liefde? In de miniserie Adolescence steekt de jonge Jamie klasgenoot Katie dood. De daad is afschuwelijk. Maar wie goed kijkt, ziet hoe eenzaamheid, isolement en het gebrek aan écht contact langzaam de bodem onder hem hebben weggeslagen. Zijn woede is invoelbaar, zijn daad onaanvaardbaar. Jamie ontstak in woede nadat Katie tegen hem had gemeld dat 80% van de vrouwen kijkt naar 20% van de mannen en dat hij daar niet bij zat. Katie’s opmerking over zijn aantrekkelijkheid is misschien plagerig bedoeld, misschien een puberale poging tot contact. Maar voor Jamie, die in zijn onzekerheid en beginnende mannelijkheid geen weg weet met zijn gevoelens, voelt het als een vernedering. Geen van beiden heeft geleerd hoe je op een veilige manier contact maakt. En geen volwassene lijkt écht beschikbaar om hen daarin te begeleiden. Incel (van het Engels involuntarily celibate, onvrijwillige celibatair in het Nederlands) is een term die wordt g...

Waarom mannen fysieke erkenning zoeken

Waarom vrouwen emotionele resonantie verlangen Mannen en vrouwen lijken vaak langs elkaar heen te communiceren wanneer het gaat om intimiteit. Veel mannen ervaren dat een erotische aanraking wordt toegelaten als een vorm van erkenning: een teken dat ze geaccepteerd en gewaardeerd worden. Vrouwen daarentegen verlangen doorgaans eerst naar een vorm van emotionele resonantie: een ervaring dat de ander hen werkelijk ziet, hoort en voelt, voordat zij erotisch contact toelaten. Kort gezegd: veel mannen zoeken in intimiteit een vorm van erkenning, terwijl veel vrouwen die erkenning eerst in gesprek en emotionele afstemming willen ervaren, voordat zij zich aan intimiteit overgeven. Dit verschil in invalshoek kan leiden tot misverstanden en zet hun relatie onder druk. Evolutionaire achtergrond Evolutionair gezien zijn deze verschillen niet vreemd. Voor mannen lag de reproductieve strategie eeuwenlang in het verspreiden van genen: fysieke toenadering bood directe bevestiging van vruchtbaar...

Liefde stroomt wanneer je haar niet blokkeert

Voor de ervaring van liefde hoef je je niet uit te sloven Ware liefde stroomt moeiteloos Liefde is geen prestatie, geen strijd en geen verdienste. Het is een vrije stroming die aanwezig is zolang we haar niet in de weg zitten. Toch ervaren veel mensen liefde als iets moeilijks, iets wat verdiend, afgedwongen of beschermd moet worden. Dat komt niet omdat liefde zelf ingewikkeld is, maar omdat we haar vaak onbewust blokkeren. Wie leert zien wat liefde tegenhoudt, kan haar moeiteloos laten stromen. Wat blokkeert liefde? Competitie: liefde als strijd Liefde gedijt niet in een sfeer van competitie. Wanneer liefde verandert in een strijd om erkenning, aandacht of macht, raakt ze vervormd. De vraag ‘Wie houdt er meer van wie?’ of ‘Wie geeft en wie ontvangt?’ verstoort de balans. In plaats van liefde te laten stromen, wordt ze een middel tot zelfbevestiging. Liefde vraagt geen concurrentie, maar openheid. Wanneer je observeert dat veel mensen liefde zoeken in een competitieve omgeving, is het ...

Het voordeel van liefde als minder persoonlijk te beschouwen

Een filosofisch-theologische beschouwing op de aard van liefde In onze westerse cultuur beschouwen we liefde doorgaans als een hoogst persoonlijke ervaring, een emotie die we voelen voor specifieke individuen om specifieke redenen. We zeggen: "Ik houd van jou vanwege jouw unieke kwaliteiten". Deze opvatting plaatst onze identiteit en voorkeuren centraal in de liefdeservaring. Maar wat als we liefde iets anders zouden benaderen? Wat als liefde niet zozeer een persoonlijke keuze is, maar eerder een natuur- of goddelijke kracht die door ons heen stroomt, onafhankelijk van onze individuele voorkeuren of verwachtingen? De bevrijdende werking van minder persoonlijke liefde Wanneer we liefde minder als persoonlijk beschouwen, openen we de deur naar een bijzondere vorm van bevrijding. Allereerst bevrijden we onszelf van de last van verwachtingen. Als liefde niet "van mij" is en niet "voor jou" is vanwege jouw specifieke eigenschappen, dan hoeft die liefde oo...

Het einde van je spirituele ontwikkeling?

Je bent gewoon al goed genoeg Sanne Burger beschrijft in een artikel op haar website de cyclus van spirituele zoektocht die uiteindelijk tot het inzicht leidt dat er vanaf het begin niets mis was met jezelf. Vrijheid van en tot Sanne ontleedt dit proces in drie fasen. Het probleem: je wordt overtuigd dat er fundamenteel iets mis is met je. Je bent zogenaamd getraumatiseerd, onbewust, verkeerd geprogrammeerd of geboren in de verkeerde omstandigheden. Er wordt een eindeloze lijst van tekortkomingen aan je gepresenteerd die je zou moeten oplossen. De reactie: je wordt onzeker en wanhopig, ontwikkelt FOMO (Fear Of Missing Out) over spirituele ervaringen die anderen lijken te hebben. Je zoekt hulp bij mensen die beweren spiritueel verder ontwikkeld te zijn en bent bereid daar flink voor te betalen. De oplossing: je begint aan een schijnbaar eindeloze reeks van dure therapieën en cursussen. Eerst ademwerk, dan reïncarnatietherapie, familieopstellingen, energetische behandelingen en me...

Het onoplosbare gevoel van Weltschmerz

Hoe om te gaan met de paradox van wereldleed Zorgvuldige zorgeloosheid Weltschmerz is een fenomeen dat al eeuwenlang wordt beschreven, onder andere door Goethe. Het verwijst naar het melancholische gevoel dat de wereld niet is zoals zij zou moeten zijn, een pijn die voortkomt uit de kloof tussen idealen en de harde realiteit. Dit gevoel kan versterkt worden door de constante stroom van informatie over leed en onrecht in de wereld. Het confronteert ons met de paradox van betrokkenheid: hoe kunnen we ons openstellen voor het leed van anderen zonder erdoor overweldigd te raken? Verantwoordelijkheid en onmacht Weltschmerz raakt ook aan de vraag in hoeverre we als mens verantwoordelijk zijn voor onze medemens. Het bewustzijn dat we onmachtig zijn om precies te weten hoe we het leed van anderen kunnen verminderen en waar te beginnen, kan een verlammend effect hebben. We voelen de morele last van betrokkenheid, maar botsen tegelijkertijd op de grenzen van ons kunnen. De wereld is te groot, de...

De vrije stem van een liefdevolle evolutie

Ons levenspad en dat van de evolutie Deepak Chopra In veel spirituele en filosofische tradities speelt de balans tussen liefde en vrijheid een cruciale rol in het begrijpen van onze menselijke ervaring. Deepak Chopra beschrijft in zijn boek Leven in liefde een "stem van de geest" als een liefdevolle kracht die niet redenerend is. Deze stem staat tegenover het ego, dat zowel positieve als negatieve motivaties kent. In dit artikel geef ik aan hoe deze stem, die direct verbonden is met liefde en vrijheid, kan worden begrepen in relatie tot ons persoonlijke levenspad en zelfs tot de evolutie van de mensheid en de natuur. De stem van de geest en intuïtie Intuïtie is vaak omschreven als een innerlijke stem die weet zonder te hoeven beredeneren. Het is een diepere vorm van kennis die ons wegtrekt van het ego en de beperkende overtuigingen die daaruit voortvloeien. Waar het ego vaak worstelt met oordelen, twijfel, piekeren en verlangens, werkt intuïtie vanuit een plek van onmiddelli...

De sprong in het vertrouwen en de stroom van evolutie

Op naar meer vrijheid, liefde en kwaliteit Søren Kierkegaard beschreef de sprong in het vertrouwen als een existentieel moment waarop het individu losbreekt van gangbare conventies en zekerheid om zich over te geven aan een diepere waarheid. Dit concept, dat vaak in religieuze contexten wordt besproken, kan echter breder worden begrepen. Het raakt aan een universeel principe: de menselijke evolutie als beweging naar grotere vrijheid, diepere liefde en hogere kwaliteit van leven. Leap of faith Evolutie is geen louter biologisch proces, maar ook een morele en spirituele ontwikkeling. Door de geschiedenis heen zijn mensen steeds bewuster geworden van de rechten en waarde van anderen, niet alleen van medemensen, maar ook van dieren en de natuur. Deze ontwikkeling vraagt niet alleen om rationele overwegingen, maar ook om een sprong in het geloof: een moment waarop iemand durft te kiezen voor een waarheid die misschien niet onmiddellijk door de omgeving wordt gedragen. De sprong en de stroom...

Hoogmoed en overmoed in politieke macht

De twee gezichten van hubris Daedalus en Icarus Icarus werd overmoedig, vloog te dicht bij de zon, de was smolt en hij stortte in zee en verdronk. In het Nederlands kent het concept 'hubris' twee nauw verwante maar toch onderscheiden betekenissen: hoogmoed en overmoed. Deze dualiteit biedt een fascinerend filosofisch kader om het gedrag van machthebbers te analyseren, zowel historisch als in het hedendaagse politieke landschap. Waar hoogmoed verwijst naar een overmatige trots en zelfoverschatting ten opzichte van anderen, duidt overmoed op een misrekening van de eigen capaciteiten in verhouding tot de werkelijkheid. In de politieke arena blijken deze twee aspecten van hubris vaak onlosmakelijk met elkaar verbonden, met potentieel verstrekkende gevolgen. De filosofische wortels van hubris De notie van hubris is diep geworteld in het Griekse denken. Bij Aristoteles vinden we het concept terug als een verstoring van de juiste balans, het 'midden' tussen extremen dat hij a...

We leven in een Catch-22 situatie

Kunnen we voorkomen dat we gevangen raken in een paradox? Joseph Heller’s Catch-22 (1961) is een satire op de absurditeit van bureaucratie en oorlog, met name binnen het Amerikaanse leger tijdens de Tweede Wereldoorlog. De titel verwijst naar een paradoxale regel: een piloot die mentaal instabiel is, kan niet vliegen, maar als hij om ontslag vraagt wegens krankzinnigheid, bewijst hij daarmee juist dat hij wilsbekwaam is en moet hij blijven vliegen. Dit illustreert hoe systemen zichzelf in stand houden door tegenstrijdige logica. Relevantie voor de huidige tijd De Catch-22 paradox zie je terug in veel hedendaagse systemen, waaronder technologie en AI. Het voorbeeld van AI als zowel bedreiging als oplossing voor democratie is opvallend, maar er zijn meer parallellen: 1. Privacy & veiligheid AI helpt bij opsporing van criminaliteit en terrorisme. Tegelijkertijd bedreigt AI de privacy en vrijheid van burgers. 2. Werkgelegenheid & automatisering A...

Ontsnappen uit een absurd systeem

Lessen uit Catch-22 In een wereld vol bureaucratische regels, sociale ongelijkheid en machtsspelletjes lijkt het soms alsof we vastzitten in een systeem waarin we weinig invloed hebben. Dit idee staat centraal in Joseph Heller’s Catch-22 (1961), waarin hoofdpersonage Yossarian ontdekt dat logica en rechtvaardigheid niet gelden in een systeem dat zichzelf in stand houdt. Toch biedt het boek een belangrijke les: wachten op verandering is zinloos; je moet zelf kiezen hoe je je door het leven beweegt. Maar hoe kies je verstandig? En wanneer is het de moeite waard om te vechten tegen een onrechtvaardig systeem? De paradox van keuzevrijheid In Catch-22 worden de soldaten geconfronteerd met een onmogelijke paradox: als ze krankzinnig zijn, kunnen ze vrijstelling krijgen van militaire dienst, maar als ze vrijstelling aanvragen, bewijzen ze daarmee juist dat ze gezond van geest zijn en dus moeten blijven vliegen. Dit weerspiegelt de bredere realiteit waarin regels en machtsstructuren zo zijn o...