Spiritueel meeleven tijdens het stervensproces

Er is de laatste jaren terecht meer aandacht gekomen voor de slotfase van het aardse leven. Mensen krijgen vaker dan vroeger begeleiding en ondersteuning bij hun persoonlijke beleving van het stervensproces. Toch is dit niet de enige manier waarop iemand kan 'meeleven' met stervenden. Er blijken ook ervaringen te bestaan waarbij direct betrokkenen spiritueel lijken in te tunen op sterfbedvisioenen en bijnadoodervaringen. In sommige gevallen kun je er moeilijk omheen dat er meer aan de hand is dan een simpele fantasie, en het is dan ook belangrijk dat het aantal gedocumenteerde ervaringen wordt uitgebreid. Een voorbeeld van zo'n geval is de ervaring van verpleegster Margaret Moser. Zij zag in 1949 diverse keren dezelfde verschijning als haar stervende patiënt. Ze nam die verschijning van een overleden vrouw zo duidelijk waar dat ze later in staat was de zoon van de verschenen overledene te herkennen omdat zijn gezicht zo sterk op dat van haar leek. Mrs. Moser beschrijft haar eigen ervaring als volgt:
"In de winter van 1948-1949 verpleegde ik een heel erg zieke oude dame, Mrs. Rose B. Ze was erg intelligent, had een goede opleiding gehad en was zeer cultureel ingesteld en ze woonde al vele jaren in New York City. Op dat moment verbleef ze in het Savoy Hotel op Fifth Avenue en tot op het allerlaatste moment bleef ze geestelijk actief.
Op een middag had ik mijn patiënt vroeg naar bed gebracht voor een middagdutje en ik zat aan het tafeltje naast het raam haar kaart bij te werken. Ik zat met mijn gezicht naar het bed, de deur was achter me. Mrs. B. lag te slapen, maar plotseling zag ik haar rechtop zitten en wuiven. Ze zag er gelukkig uit, haar gezicht één en al glimlach. Ik keek naar de deur omdat ik dacht dat één van haar dochters was binnengekomen; maar tot mijn grote verbazing zag ik een oude dame die ik nog nooit eerder had gezien. Ze leek sprekend op mijn patiënte ?diezelfde lichtblauwe ogen, maar een langere neus en een zwaardere kin. Ik zag haar heel duidelijk, want het was klaarlichte dag; de luiken waren maar een heel klein beetje dicht. De bezoekster liep naar mijn patiënte toe, bukte zich en toen gaven ze elkaar, voor zover ik het me kan herinneren, een kus. Maar toen ik opstond en naar het bed liep, was ze weg.
Mrs. B. zag er erg gelukkig uit. Ze pakte mijn hand vast en zei: "Dat was mijn zuster". Toen viel ze weer vredig in slaap. Later zag ik dezelfde verschijning nog twee keer, maar niet meer zo duidelijk en vanuit een andere kamer. Maar iedere keer als ze kwam, was mijn patiënte altijd opgetogen". Een paar weken later stierf Mrs. B. Op haar begrafenis, zag Margaret Moser een man die sprekend leek op de verschijning die ze had gezien. Ze vroeg aan één van Mrs B's dochters wie dat was. Het bleek de zoon van de overleden zus van Mrs B.

Auteur Titus Rivas

Iedere levensfase vraagt om een ander motto

Van grenzen verleggen naar balans houden

Ondanks de getalsmatige overmacht van de babyboomgeneratie is de huidige tijdgeest vooral gericht op jongeren. Live life to the max!
Dit levensmotto is prima voor jongeren, maar als je als oudere dit probeert na te streven word je niet op een prettige manier oud.
In het algemeen kun je stellen dat jongeren gericht (zouden moeten) zijn op het verleggen van grenzen en dat ouderen gericht (zouden moeten) zijn op balans. Eerst ontwikkelen en daarna ontplooien. Je kunt het verschil ook zien als het gevolg van een ander perspectief. Wie het grootste deel van zijn leven nog voor zich heeft, doet er goed aan om zich te richten op kans maximalisatie. Wie het grootste deel al heeft gehad, kan zich beter richten op het behoud van wat hij al heeft bereikt.

Daartussen komt de fase dat de mens zich de kunst eigen maakt om in balans te komen en blijven.
Ouders willen graag dat hun kinderen veel bereiken en sporen hen aan om in vrijwel alles wat ze doen nummer 1 te worden. In wezen is deze doelstelling desastreus voor het geluk van het kind vanwege de stress die het oplevert wanneer het kind wel zijn uiterste best doet, maar met anderen geconfronteerd wordt die hen voorbij streven. Eigenlijk is dit een luie manier van opvoeden die voortkomt uit een wantrouwen naar het kind of dat het wel zijn best doet. Daarmee projecteren ouderen hun eigen zwakheid op het kind. Ik had veel meer kunnen bereiken in het leven als ik vroeger maar meer discipline had gehad.
Vroeger gebruikten ouders het onthouden van liefde als kinderen als pedagogische “truc” om kinderen in het gareel te houden. Nog tot ver in hun volwassen leven waren zij vervolgens in hun relaties op zoek naar erkenning, terwijl zij over het hoofd zagen dat zij deze erkenning in zichzelf zouden moeten zoeken.
Het gaan tot het uiterste is eigenlijk heel onnatuurlijk. In de vrije natuur moeten dieren kunnen excelleren om in noodsituatie te overleven, maar de meeste tijd doen dieren rustig aan en nemen voldoende tijd om zichzelf te verzorgen. Zij sparen hun energie voor de tijd dat zij deze het meest nodig hebben.
Het zoeken naar balans is een doelstelling die de vrije natuur kenmerkt. Hetzelfde doel zou het de innerlijk ontwikkelde en vrije mens zich moeten stellen. Balans geeft de rust en vrijheid om liefde over te dragen aan anderen.

Goed voor jezelf zorgen is nooit verkeerd. Het beeld van de bron die de schaal (hoorn) vult en die vervolgens overloopt (de hoorn van overvloed), zou het beeld moeten zijn die mensen zich voor ogen houden. Geef alleen iets weg als je het kunt missen en stel dan geen voorwaarde. Aldus ben je nummer 1 in je eigen leven en zijn de anderen geen concurrenten.

De mens en de kloof in zijn relaties

De navelstreng als metafoor

Wie ongeboren is, heeft letterlijk door de navelstreng een hechte relatie met zijn moeder. Bij de geboorte wordt de mens losgemaakt. Al opgroeiende is het zaak om op drie niveaus weer een binding aan te gaan: het eerste niveau is een binding die de mens met zichzelf moet aangaan. Het tweede niveau is een binding met de ander (vriend of partner) die de volwassen mens wil aangaan. Het derde niveau is het spiritueel niveau, waarop de mens een verbinding met het hogere mag aangaan.

Eenzaamheid en verbinding

Een aansluiting op al deze niveaus kan fout gaan en het gevolg is eenzaamheid en sterker nog, wanneer het nooit lukt, een mislukt leven.
Hoe kan de een bij de ander aansluiting vinden? De sleutel is vertrouwen, vertrouwen in jezelf, de ander en het hogere.

De kloof overbruggen

Waar de mens ook kijkt, er is een kloof met degene waarmee hij zich kan of verbinden. Wanneer het vertrouwen van twee kanten komt, wordt de kloof smaller, maar er blijft altijd een (speel)ruimte over. Er is moed voor nodig om het laatste restje vertrouwen te overbruggen: zelfvertrouwen, geloof in de ander of in het hogere.
Dit oefenen is een van de belangrijkste doelen van het onderwijs, of zou dat althans moeten zijn.

Vrijheid en speelruimte

De speelruimte is de vrijheid die de mens kan dienen of frustreren. De vrijheid kan de mens dienen om zichzelf te ontplooien. Het kan de mens frustreren omdat hij zichzelf altijd zal afvragen of een band wel echt of blijvend is. Op zijn best maken mensen in een ontmoeting met elkaar contact. Dit woord drukt uit dat er even het gevoel is dat de kloof is overbrugd.

Liefde als verbindende kracht

De liefde is een tweede grootheid die de mens kan helpen om te gaan met de kloof tussen wens en werkelijkheid. De behoefte om liefde te geven of te ontvangen maakt dat mensen met elkaar in contact willen komen. Maar liefde maakt ook dat we blijvend met elkaar verbonden willen zijn. Wanneer mensen zich niet goed realiseren hoe een band tot knellend kan worden, is de relatie in gevaar. 

Scheppende liefde

Liefde die andermans vrijheid helpt realiseren, dat is echte liefde. Daarvan worden we nooit moe, want het is een scheppende liefde. Het schept namelijk de voorwaarden om ons te ontplooien, om echt met onszelf in contact te komen.
Maar wie niet goed voor zichzelf zorgt en de ander meer centraal staat, diens liefde zal altijd de ander op zijn hoede doen zijn. Die zal zich altijd afvragen: is dit onvoorwaardelijk of word ik straks geacht “terug te betalen”?

De paradox van eenzaamheid

Het lijkt erop dat een gelukkig leven bestaat uit de bewuste afwisseling van contact hebben en weer alleen te kunnen staan als individu. Bijna paradoxaal kan de mens eenheid beleven door af en toe bewust te kiezen voor eenzaamheid. Die eenzaamheid is niet het gevolg van afzondering, maar van een verdieping als individu.
Het diepste besef lijkt te zijn dat het niet uitmaakt wie je als individu lief hebt, jezelf of de ander. Deze conclusie willen we vermoedelijk best aanvaarden, maar alleen vrijwillig.
In het verlengde van deze gedachte ligt het concept respect: het spanningsveld tussen betrokken zijn bij een ander en afstand houden. Het gaat erom om niet dichterbij een ander te komen dan een ander prettig vindt.

Het wezen van de mens

Het wezen van de mens is dus om afgezonderd te zijn, dat wil zeggen meestal een afstand te houden ten opzichte van de ander. De momenten van geluk ervaren we wanneer deze afstand overbrugd voelt, maar in de wetenschap dat het tijdelijk is, dat we elk keer een nieuwe kans krijgen om ons te verbinden.
Liefde is de verbinding van de veelheid naar eenheid.