Posts tonen met het label deugd. Alle posts tonen
Posts tonen met het label deugd. Alle posts tonen

Wat is goedheid?

De gouden regel

Filosofen en ethici hebben door de eeuwen heen een breed scala aan ethische theorieën ontwikkeld, zoals deugdethiek, consequentialisme, deontologie en meer recentelijk zorgethiek en relationele ethiek. Elk van deze benaderingen biedt een andere kijk op hoe we ons zouden moeten gedragen en hoe we morele dilemma's kunnen benaderen.
De wederkerige opdracht "doe een ander niet aan wat jij ook niet wilt dat een ander jou aandoet (de gouden regel)" is tot nu toe het beste compromis.
Het idee erachter is dat men anderen moet behandelen zoals men zelf behandeld zou willen worden, waarmee respect voor de autonomie en het welzijn van anderen wordt benadrukt. Dit sluit aan bij de waarde van vrijheid, omdat het impliceert dat men anderen niet onnodig zou moeten beperken of schaden.

Eigen belang of gezamenlijk belang?

Echter, hoewel de gouden regel een nuttig uitgangspunt kan zijn, zijn er ook kritieken op geuit. Sommigen wijzen erop dat het kan leiden tot egoïstisch denken, waarbij men anderen alleen respecteert omdat ze zelf respect willen ontvangen. Anderen hebben betoogd dat de gouden regel tekortschiet in complexe situaties waarin de wensen en behoeften van verschillende mensen conflicteren.
Een benadering die vaak wordt gezien als een aanvulling op de gouden regel is de deugdethiek. De deugdethiek richt zich niet alleen op het handelen op basis van regels of principes, maar legt de nadruk op het cultiveren van deugden of goede karaktereigenschappen. In plaats van zich te richten op specifieke handelingen, moedigt de deugdethiek individuen aan om te streven naar het ontwikkelen van eigenschappen zoals eerlijkheid, mededogen, moed en rechtvaardigheid.

Wat voor soort persoon wil ik zijn?

Wat deze benadering toevoegt aan de gouden regel is dat het niet alleen gaat om het naleven van externe regels of het vermijden van bepaalde handelingen, maar eerder om het ontwikkelen van een karakter dat van nature leidt tot moreel juist gedrag. In plaats van simpelweg te vragen: "Wat zou ik niet willen dat anderen mij aandoen?", stelt de deugdethiek de vraag: "Wat voor soort persoon wil ik zijn? En hoe kan ik die persoon worden?".
Door de nadruk te leggen op de ontwikkeling van deugden, moedigt de deugdethiek aan tot een meer holistische benadering van moraliteit, waarbij niet alleen wordt gekeken naar individuele handelingen, maar ook naar de intenties en karakter van een persoon. Dit kan helpen bij het aanpakken van situaties waarin de gouden regel mogelijk tekortschiet, omdat het individuen aanmoedigt om niet alleen te handelen op basis van egoïstische belangen, maar om oprecht goede mensen te worden die anderen respecteren en ondersteunen.

Cirkelredenering of verdieping?

Het kan lijken alsof de deugdethiek een soort cirkelredenering is, omdat het doel lijkt te zijn om goede mensen te worden, en het definiëren van 'goed' vaak verbonden is met deugdzaamheid en morele eigenschappen. Echter, de deugdethiek probeert juist een dieper begrip te bieden van wat het betekent om een goed persoon te zijn, en hoe men dit kan bereiken.
Hoewel wederkerigheid zeker een belangrijk aspect kan zijn van de deugdethiek (en van ethiek in het algemeen), gaat het in deze benadering meer om het cultiveren van deugden als een integraal onderdeel van iemands karakter. Dit impliceert niet alleen het respecteren van anderen vanuit het oogpunt van wederkerigheid, maar eerder het internaliseren van de waarden en eigenschappen die leiden tot moreel juist gedrag, ongeacht of anderen ook wederkerig handelen.
Het doel is niet alleen om te handelen op basis van externe beloningen of straffen, maar eerder om intrinsiek gemotiveerd te zijn om goed te doen vanuit een diep geworteld begrip van wat goedheid inhoudt.
Wat goedheid inhoudt kan variëren afhankelijk van culturele, sociale en individuele contexten. Wat als deugdzaam wordt beschouwd in één samenleving of tijdperk, kan anders worden geïnterpreteerd in een andere context.

Goedheid is dynamisch

Het idee van diepgewortelde goedheid impliceert ook dat het nastreven van deugdzaamheid niet alleen een kwestie is van het volgen van externe regels of voorschriften, maar eerder een proces van zelfreflectie, introspectie en groei. Het vereist een voortdurende inspanning om te begrijpen wat goedheid betekent en hoe men dit in de praktijk kan brengen in verschillende situaties en relaties.
Goedheid kan worden gezien als een voortdurend streven om de deugden van mededogen, eerlijkheid, moed en rechtvaardigheid toe te passen in steeds veranderende situaties en omstandigheden. Het vereist een voortdurende bereidheid om te leren, te groeien en te begrijpen hoe deze deugden kunnen worden belichaamd in nieuwe en uitdagende contexten.
In plaats van goedheid te zien als een statische eigenschap die iemand bezit, wordt het eerder gezien als een dynamisch proces van zelfreflectie, keuze en actie.
Door te erkennen dat goedheid voortkomt uit de voortdurende inspanning om de deugden in de praktijk te brengen, kunnen individuen worden aangemoedigd om zichzelf constant uit te dagen, te groeien en te evolueren in hun streven naar morele volmaaktheid. Dit benadrukt het belang van een leven dat gewijd is aan het nastreven van morele excellence door middel van voortdurende zelfreflectie en actie.

Goedheid en waardigheid

Goedheid en waardigheid zijn nauw met elkaar verbonden. Ze vullen elkaar vaak aan en versterken elkaar. Het idee van menselijke waardigheid impliceert dat elk individu recht heeft op respect, autonomie en de mogelijkheid (vrijheid) om zijn of haar eigen keuzes te maken.

In deze context kan goedheid worden gezien als het streven om deze waardigheid te erkennen en te respecteren, niet alleen in onszelf maar ook in anderen. Dit betekent dat goedheid niet alleen gaat over het nastreven van deugden en het handelen in overeenstemming met morele principes, maar ook over het erkennen van de waardigheid van andere mensen, dieren niet te vergeten.

Wanneer we streven naar goedheid in onze interacties met anderen, proberen we hun waardigheid te respecteren door eerlijk, medelevend, moedig en rechtvaardig te zijn, ongeacht hun achtergrond, overtuigingen of omstandigheden.

Voorbeeld voor de jeugd?

Met het aanleren van deugden kunnen we niet vroeg genoeg beginnen. Op scholen zouden kinderen al spelenderwijs kennis kunnen maken met wellevendheid. Het kan veel moeite schelen wanneer we er in slagen om te voorkomen dat de natuurlijke goedheid van kinderen wordt verpest.

Diamantsoetra roept op tot altruïsme zonder onderscheid

Soetra’s zijn geheugensteuntjes die worden gebruikt in het hindoeïsme, het boeddhisme en het jaïnisme als een aforisme waarmee de kennis van rituelen, filosofie, grammatica of elk andere vorm van kennis kan worden overgedragen. De Diamantsoetra vormt een op zichzelf staand onderdeel van Prajnaparamita-literatuur (perfectie van inzicht).
Voorbeelden van paramita's (transcenderende deugden) zijn: vrijgevigheid; morele discipline; geduld; wijsheid (prajna); inzet; verdraagzaamheid; waarachtigheid; vastbeslotenheid; belangeloze liefde; gelijkmoedigheid tot in perfectie en zonder eigen belang; vindingrijkheid (in het vinden van de juiste middelen om andere wezens te helpen); vastberadenheid; kracht; kennis.
Het thema van alle Prajnaparamitasoetra’s is hoe het inzicht in de leegte van alle verschijnselen leidt tot een actief mededogen voor alle wezens.

De Diamantsoetra heet zo omdat hij zo scherp als een diamanten zwaard door wereldse illusies snijdt, om te verhelderen wat echt is en eeuwig. Volgens deze soetra moet al het via zintuigen waarneembare niet worden gezien als de hoogste werkelijkheid, maar als een illusie van het eigen bewustzijn.
Het soetra bevat voor die tijd twee belangrijke nieuwe inzichten. Het eerste inzicht is dat er geen zelf is. Het tweede inzicht is dat er twee te onderscheiden waarnemingsniveaus zijn, het relatieve dagelijkse en het absolute niveau. Op het absolute niveau is er alleen maar verandering. Daarom is er geen blijvend zelf. Een individu is voortdurend in ontwikkeling. Het gaat in de soetra om het kunnen switchen tussen beide niveaus. Bijvoorbeeld op het relatieve niveau zijn er menselijke en dierlijke individuen en op het absolute niveau zijn er levende wezens.

De leer van de an-atman (niet-zelf) onderkent geen blijvende, onveranderlijke, onafhankelijke kern (atman) bij de mens en andere levensvormen. De zintuiglijke wereld, die gekend wordt als object van de zintuigen, is zonder permanente kern, zonder onvergankelijke waarde. Japanse boeddhisten spreken van soku-hi ‘identiteit door negatie’. Niets bestaat uit zichzelf als onafhankelijke entiteit. ‘Worden’ en ‘betrekking’ zijn fundamenteler dan ‘zijn’ en ‘ding’. We zien dingen als ‘zijn-in-relatie’. De relatie is primair en daaruit ontstaan de dingen vanuit het niets. De leegte waaruit alles ontstaat is geen ding en is leeg van substantie.
Alle vormen als niet vorm te zien is een kenmerk van verlichting. Het is een toestand die niet via de rationele weg is te bereiken, want het gaat om iets wat niet is te (be)grijpen. Een verlicht persoon wordt gekenmerkt door kenmerkloze volkomenheid en is dus niet als zodanig te herkennen.

Een verlicht persoon die besluit zich belangeloos in te zetten tot Nirvana (verlossing van het rad van wedergeboorte) van anderen heet Bodhisattva. Er zijn zes perfecties of deugden (paramita's), die door Bodhisattva beoefend moeten worden om tot Verlichting te komen. De ‘perfectie van inzicht’ is de laatste en meest belangrijke.
De leer probeert vrij te zijn van alle dualisme en daarmee ongrijpbaar te zijn voor degenen die pretenderen de waarheid in pacht te hebben en zich zo boven anderen willen stellen en in hun macht proberen te krijgen. De anatman-leer schrijft om die valkuilen te vermijden voor dat een Bodhisattva geeft zonder onderscheid (ook niet tussen mens en dier en onderling) en zonder hoop hiermee verdiensten te verwerven.
Tegenwoordig zouden we dit benoemen als evenwaardig en ego-loos handelen.

Zie ook het Taoïstische wu wei en de Bhagavad Gita.
Siddhartha Gautama Boeddha, de grondlegger van het boeddhisme, riep op om te mediteren op de kracht van liefde en wel op de vier onmetelijke krachten die in alles en iedereen bestaan.
  1. Maitri, liefdevolle betrokkenheid: het verlangen om geluk te brengen aan alle levende wezens met bewustzijn.
  2. Karuna, compassie: het streven om alle levende wezens te bevrijden van hun pijn.
  3. Mudita, meevoelende vreugde: de blijdschap om het geluk van anderen.
  4. Upeksha, gelijkmoedigheid: een evenwichtigheid die ons in staat stelt evenveel en zonder onderscheid van alle levende wezens te houden.

Drang tot perfectie maakt meer kapot dan je liefhebt

Wie niet kan leven met de eigen imperfectie leidt een voortdurende pijn tijdens de zoektocht naar meer perfectie en minder fouten. Dit gegeven is verweven in veel mythologieën. In het paradijsverhaal kan Eva de verlokking niet weerstaan om de appel die leidt tot kennis van goed en kwaad. In de Griekse sagen van het ontstaan van goden en de mens is de verleiding de doos van Pandora, een vrouw begiftigd met alle ideale menselijke gaven. Door haar nieuwsgierigheid ontsnapten de geesten van alle onheil en bleef slechts hoop achter.
In zijn nieuwe boek beschrijft Stephen Fry dit proces van creatie van en door nieuwe goden dat we op dit punt in de tijd lijken te herhalen. We zijn bezig kunstmatige intelligentie te construeren en gieten het in een vorm die ons het mogelijk maakt om ernaar te kijken: software of een robot of mengvormen van mens en technologische hoogstandjes. De vraag, uitdaging en gevaar is dat we dreigen te herhalen wat ooit eerder is gebeurd, namelijk dat we iets maken wat ons gaat uitroeien.
Hij vertelt hierover in een interview met Adriaan van Dis. Treffend is de analogie van gebeurtenissen in zijn eigen leven en wat hij interpreteert in de mythologieën van het verleden en in de toekomst. Als kind al speelde hij met alles –dingen en relaties- totdat ze kapot gingen, opzettelijk of door slijtage.
Freud benoemde al de scheppingsdriften en dood(s)driften. Ook goden uit de Advaita Vedanta hebben deze tweeledige functie van maken en kapot maken.
In het interview op video met van Dis komen heel andere aspecten naar voren dat de uitgever op de flap van het boek plaatst:
Losbandigheid, lust en liefde, moord en doodslag, triomfen en tragedies; de Griekse mythen en sagen zijn wilder en woester dan het leven zelf. Deze verhalen bieden alles wat een lezer zich kan wensen. De oude Grieken inspireerden onder anderen Shakespeare, Michelangelo, James Joyce en Walt Disney. In de handen van Stephen Fry komen de verhalen opnieuw tot leven. We worden verliefd op Zeus, we aanschouwen de geboorte van Athena, we zien hoe Kronos en Gaia wraak nemen op Ouranos, we huilen met koning Midas en we jagen met de even beeldschone als meedogenloze Artemis. Stephen Fry haalt deze verhalen op uit de oudheid en geeft ze hun welverdiende plek in onze moderne tijd.

De Bhagavad Gita in kort bestek

Bhagavad Gita betekent het lied van de Heer en is het hoofdwerk van de spirituele literatuur van het hindoeïsme als onderdeel van het epos Mahabharata. De Bhagavad Gita biedt een diepgaande filosofie en spiritualiteit die zich richt op het vervullen van onze plichten met toewijding en overgave aan God, terwijl we ons inzetten voor onze eigen spirituele evolutie en verlichting. We zouden ons daarbij niet moeten laten afleiden door zorgen over succes of falen.
In het epos legt Heer Krishna aan krijger Arjuna uit hoe met zelfkennis in vrijheid te leven.
Arjuna staat in tweestrijd en vraagt zich af of hij moet vechten of zich moet terugtrekken, of hij wel of niet moet handelen. Krishna vindt dat te kort door de bocht en legt uit dat hij twee zaken in het oog moet houden.
De mens wikt, God beschikt. Arjuna mag kiezen hoe te handelen, maar moet zich neer leggen (waarde 15, zie onder) dat het resultaat wordt bepaald door Īśvara (God, Saguna Brahma). Īśvara is de directe en materiële oorzaak van het universum. Wanneer de mens zijn handelingen opdraagt aan God is hij voor altijd vrij van handelingen, omdat hij dan één is met God. Bij het verwerven van kennis hoe en wanneer wel of niet te handelen dient hij zich bewust te zijn van een twintigtal waarden.
Deze waarden (deugden) zijn de volgende.
  1. Afwezigheid van trots.
  2. Afwezigheid van pretentie.
  3. Niet kwetsen.
  4. Aanpassing.
  5. Oprechtheid.
  6. Dienstbaarheid aan de leraar.
  7. Zuiverheid.
  8. Standvastigheid.
  9. Zelfbeheersing.
  10. Objectiviteit tegenover zintuiglijke objecten.
  11. Afwezigheid van egoïsme.
  12. Bewust zijn van de problemen van geboorte, dood, ouderdom, ziekte en verdriet.
  13. Vrijheid van eigenaarschap.
  14. Zonder gehechtheid zorgen voor zoon, vrouw, huis, enz..
  15. Gelijkmoedigheid bij het ontmoeten van het gewenste en ongewenste.
  16. Devotie voor de Heer.
  17. Je toevlucht nemen tot een stille plek.
  18. Afwezigheid van hunkering naar gezelschap.
  19. Onophoudelijke studie van de geschriften die zelfkennis geven.
  20. Het zien van de waarheid van het zelf.
‘Je hebt alleen recht op het handelen,
nooit op de vruchten ervan.
Laat de vruchten van je handelingen niet je drijfveer zijn,
maar wees ook niet gehecht aan niet-handelen’.

Bhagavad Gita (II,47).

‘Zoals de onwetende handelt uit gehechtheid aan handelen,
o Bharata (held), zo dient de wijze te handelen zonder gehechtheid,
het welzijn van de wereld verlangend’.

Bhagavad Gita (III, 25).

Lees ook: "De boeken van Swami Dayananda".

De aanbeveling als antwoord op de vraag 'wanneer wel en wanneer niet te handelen' doet denken aan het taoïstische woord wu wei: doen door niet te doen.
Krishna: degene die niet-handelen in handelen ziet, en handelen in niet-handelen is een wijze onder de mensen; hij is een yogi, iemand die alles heeft bereikt wat bereikt moet worden.

Over vrijheid spreekt Paramahansa Yogananda in zijn commentaar op de Bhaghavat Gita (met dank aan Tegenwicht.org).
  • "Elk individu handelt gedeeltelijk op grond van vrije keuze en gedeeltelijk op grond van vroegere neigingen. [Deze hebben] de vorm aangenomen van [..] vooroordelen die de macht van de vrije wil aantasten".
  • "De externe stimuli van de dagelijkse gebeurtenissen in iemands leven roepen in het onbewuste heel gemakkelijk deze oude reactiepatronen op, goede en slechte".
  • "De aan zintuiglijke indrukken verslaafde mens laat zich grotendeels leiden door gewoonten die in het verleden zijn aangeleerd: zijn vrije wil is zwak.
  • Een spiritueel mens echter heeft zijn vrije wil van die banden losgemaakt en heeft zodoende zichzelf bevrijd [...]".
  • "De spirituele mens waakt daarover [...]".
  • "Een vrije wil vibreert in harmonie met de eeuwigheid. Dan is de wil van de mens gelijk aan de wil van God".

Zie ook de Diamantsoetra.

De maakbaarheid van geluk

Op dit blog wordt vaak geschreven over geluk en gelukkig worden. Dat is niet omdat het zo moeilijk is, maar omdat velen nauwelijks kunnen geloven dat het zo simpel is en dat het meer te maken heeft met iets te laten dan door iets te doen.

Ianthe Sahadat interviewde voor de Volkskrant de Amerikaanse, zelfbenoemde geluksprofessor Raj Raghunathan.

Een citaat.
De onlinecursus 'Een leven vol geluk en voldoening' van Raj Raghunathan is een van de populairste cursussen in de VS, met honderdduizenden deelnemers. Ook op zijn eigen universiteit, met veel op zakelijk succes gerichte studenten, is zijn 'zweverige' collegereeks over geluk een hit. Kern van zijn betoog: vergeet al die strategieën die je gebruikt om verder te komen in je carrière, die werken juist averechts voor het bereiken van levensgeluk. Stop met vergelijken met anderen, probeer ergens goed in te zijn naar eigen vermogen, richt je meer op vrienden en familie dan op werksuccessen of rijkdom en hunker niet langer naar liefde, maar geef het zelf. Raghunathan nam zijn adviezen - in de vorm van zeven zonden en bijbehorende levenslessen - op in een boek dat deze zomer verscheen.
Tot zover de Volkskrant.

Tegenover de zonden “hoogmoed, hebzucht, jaloezie, woede, wellust, vraatzucht en luiheid” kun je zeven deugden zetten, namelijk bescheidenheid, gulheid, zelfkennis, naastenliefde, respect, matigheid en ijver. Kortom, relativeer jouw eigen belang(en).
De aanbevelingen van Raj Raghunathan komen er voor een deel op neer dat je in jezelf ruimte voor anderen laat. Je houdt als het ware het midden tussen jouw eigen belangen en die van anderen. Raghunathan mediteert ook. In het woord mediteren zit ook het “het midden houden”.
“Door te mediteren leer je gedachten te observeren zonder je mee te laten voeren op de emoties die ze voortbrengen".

Wie te veel of te weinig doet om geluk af te dwingen, krijgt te maken met het yin-yang principe: het roept ongelukkig zijn op.
"Geluk afdwingen" heeft te maken met voldoende trainen en voorbereiden en niet met welzijn.

Simpelweg de bereidheid om een klein stapje terug te doen, bevordert de maakbaarheid van geluk. En dagelijks terugkijken naar de momenten dat je het hebt gedaan en beleefd.

Als je zo slim bent, waarom ben je dan niet gelukkig? (bol.com).

Evenwaardigheid in balans

De aantrekkelijkheid van ongrijpbare zaken

Wie fantaseert er nu nooit eens over hoe het leven er uit zou zien wanneer je absolute controle zou hebben over jouw welzijn en gezondheid? Na wat overpeinzingen realiseren we ons dat het leven juist uitdagend is omdat veel zaken ongrijpbaar zijn. Maar we leven ook in een tijd dat we zelf verantwoordelijk worden gemaakt voor het omgaan met de vrijheid die we hebben verworven. Er komt bovendien voortdurend wel iets op ons af wat onze aandacht vraagt. Er is weinig rust.
Er is economische onzekerheid en onveiligheid en dat roept angst op en een verlangen naar zekerheden. Nemen we in de ratrace wel voldoende rust en is ons leven wel in balans? Waarom gaat alles beter als je het niet te graag wilt?

Wijsgerig antropoloog, Wouter Oudemans. ‘Mensen willen graag beheersen. Zichzelf beheersen, de natuur beheersen, de medemens beheersen, macht uitoefenen, enzovoorts. Uiteindelijk is dat allemaal vergeefs’.

In dit artikel wordt een relatie gelegd tussen hoe duizenden jaren geleden de Chinezen aankeken tegen balans en evenwicht en hedendaagse zoeken naar zekerheid. We proberen de vraag te beantwoorden of we aan hun oude leer nog steeds iets kunnen hebben.
Oude waarheden zijn bijvoorbeeld "Actie is reactie" en "alles beweegt" (pantha rhei). Wie macht wil uitoefenen of iets veranderen wil in de binnen- of buitenwereld, doet er goed aan om eerst bewust te worden van zijn beweegredenen en waar hij zijn energie insteekt. Voordat je het weet lekt er energie weg naar een ongewenste tegenkracht. Het is niet voor niets dat al sinds mensenheugenis wordt nagedacht over hoe wijs om te gaan met eigen krachten en die van de natuur. We behandelen het Taoïsme waarin een visie is ontwikkeld over hoe aan te kijken tegen energie, lichamelijke gezondheid en geestelijke ontwikkeling. Op onderdelen waarbij het boeddhisme duidelijkere antwoorden geeft, wordt van daaruit een aanvulling gedaan.

Waarden en krachten

Op het levenspad komen we kruispunten tegen en nemen we besluiten over welke afslagen we nemen. Soms trekt de ene richting, soms een andere. Besluiten over hoe om te gaan met krachten worden vaak genomen vanuit waarden. Wie vrede belangrijk vindt, neemt andere besluiten om zich voor in te zetten dan wie permanent wil winnen.
Het Taoïsme is een voorbeeld van een levensfilosofie over het juiste pad (waarden) en de werking van al dan niet zichtbare krachten. Er wordt een relatie gelegd tussen beweging, waarden en krachten. Zie ook de Metafysica van de Kwaliteit door Robert Pirsig. `Het ding heeft de waarde niet gevormd, de waarde heeft het ding gevormd`. De waarde van een schilderij wordt niet alleen bepaald door de gebruikte materialen en technieken, maar ook door onze eigen waarden en overtuigingen over kunst en schoonheid.

Met dank aan Wikipedia en Patricia de Martelaere de volgende samenvatting.
Het universum; alles wat er is en niet is, wordt de Tao (of Dao) genoemd. Dat wat er niet is, de negatie in neutrale zin, is even belangrijk als wat er wel is, het positieve, ook in neutrale zin. De Tao is niet te kennen, te begrijpen of te duiden. Daarom gebruiken we -paradoxaal en analoog aan het positieve en het negatieve- dat wat er niet is om de boodschap van de Tao inzichtelijker en begrijpelijker te maken.
Taoïsme legt de nadruk op het vinden van een evenwicht tussen actie en niet-doen, en tussen kracht en zachtheid. Het Taoïsme beschouwt de natuurlijke stroom van het leven als leidend en moedigt ons aan om ons aan te passen aan deze stroom in plaats van ons ertegen te verzetten.
Het vinden van balans is een kernprincipe van het Taoïsme, dat ons aanmoedigt om te streven naar harmonie en evenwicht in alle aspecten van ons leven. Dit kan ons helpen om onze energie in evenwicht te brengen, onze emoties te beheersen en ons te concentreren op wat echt belangrijk is in het leven.


Yin en Yang

De Tao manifesteert zich in 2 tegengestelde waarden: yin en yang. Dit zijn geen absolute polen of krachten; beide waarden bestaan slechts in relatie tot elkaar. Het zijn complementaire (elkaar aanvullende) waarden. Yin (het éne) is niet beter dan yang (het andere) en andersom, ze zijn even-waardig aan elkaar. Evenwaardig betekent in deze gelijk èn toch verschillend.
Yin yang toont zich volgens een aantal principes.
  • Alles is gebonden aan de dynamiek van het yin-en-yang-principe.
  • Yin of yang kunnen niet verdwijnen of ontbreken.
  • Het absolute yin of absolute yang bestaat niet. Er is geen absoluut donker of licht; in de nacht wanneer het donker is, kan men toch zien en overdag zijn er altijd schaduwen.
  • Iets kan pas yin of yang genoemd worden wanneer men het vergelijkt met iets anders.
  • Yin en yang zijn onderling verbonden. Wanneer één waarde te groot wordt, dan remt de ander af.
  • Yin is de veroorzaker van yang; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de witte stip in het donkere yin.
  • Yang is de veroorzaker van yin; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de zwarte stip in het lichte yang.

Niets in het universum is vol-ledig yin of volledig yang. Wanneer men door het midden van de cirkel van het yin-yang-symbool een verticale lijn tekent, dan ziet men dat in de ene waarde ook de andere aanwezig is; de halve cirkels die ontstaan tonen in yin yang en in yang yin. De twee stippen geven aan dat het ene het begin is van het andere, dat yang het begin is van yin en yin het begin van yang.
De denkbeeldige lijn die de 'scheiding' tussen yin en yang aangeeft, wordt niet als een rechte verticale lijn getekend. Het lijkt op een 'S' waarmee wordt aangeduid dat het een op de ander ingrijpt. Je kan dus stellen dat yin en yang de te onderscheiden delen van de Tao zijn, die elkaar veroorzaken en in stand houden. Het zijn de delen van de eenheid (tao), die in elkaar overgaan zonder hun eigenheid te verliezen. Dao is een soort synthese (eenheid) tussen de samenstellende delen yin en yang. Het hangt van de kwaliteit van ons bewustzijn of wij wat hebben aan dit inzicht. Die kwaliteit wordt bepaald door onze levenservaring, culturele context, onze behoeftes, projecties et cetera, kortom we hebben geen zekerheid over de juistheid ervan. De waarheid ligt in het midden en waarover men niet spreken kan moet men zwijgen. De Tao is een kracht die niet valt te misbruiken omdat het niet onderworpen is aan menselijke controle of manipulatie. Het is eerder een natuurlijke kracht die ons kan helpen om in harmonie te leven met onszelf en de wereld om ons heen.
Zie ook deze video.

 

Alan Watts over het middenpad
Het middenpad

Tao wordt ook vertaald met het pad waarop men doelgericht wandelt en geacht wordt juist (integer) te handelen. Volgens het taoïsme bevindt zich alles in een perfecte harmonie die niet statisch is, maar in voortdurende verandering. Het evenwicht wisselt steeds en niets kan bestaan zonder zijn tegendeel. "Een kom kan gevuld worden en gebruikt worden, omdat een leegte (yin) voor driekwart omsloten is door materie (yang)". De kunst in het leven is om in de stroom van verandering mee te gaan en niet door gehechtheid en verleiding te komen tot extreme handelingen of opvattingen. Emoties, oftewel gevoelens die naar buiten stromen, zijn een voorbeeld van zo’n “extreme handeling”, die het liefst zo veel mogelijk beheerst wordt. Geluk of deugd is harmoniëren met de weg.
 

Parallel aan het Taoïsme

Het taoïsme heeft zich parallel aan het confucianisme en boeddhisme ontwikkeld. Het confucianisme probeerde de samenleving leefbaar te maken door regelgeving. In dit streven kan de wens om leefbaarheid in de greep te krijgen zijn doel voorbij schieten. In het westerse boeddhisme lijkt er een verschuiving plaats te vinden in de doelstellingen van het pad. Niet het volledig doen verdwijnen van de gehechtheden, maar het helder waarnemen van de emoties en gehechtheden, zonder deze te verdringen of zich er door te laten meeslepen, lijkt het doel geworden. Volledig proberen te verdringen of in de greep te krijgen roept -Yin en Yang indachtig- een tegenkracht op en zo lekt energie weg, tijd wordt verspild.
Wij worstelen in de praktijk vaak met de wens om bepaalde krachten te beheersen en ons tegelijk te houden aan bepaalde waarden. Sommigen vinden eerlijkheid en willen winnen belangrijk, anderen willen alleen graag winnen en maakt het niet uit hoe. Hoe hun contact met anderen verloopt hangt af van de waarden die ze belangrijk vinden en van de krachten die ze bezitten en beheersen. Via een besluit of inzicht dat gevolgen heeft voor de inzet van krachten is er een verbinding met een waarde. De waarde zelf doet niet(s); is niet te manipuleren, krachten zorgen voor beweging (doen bewegen) en zijn manipuleerbaar.

Doen en laten

Een taoïst probeert zich niet te verzetten tegen de loop der dingen, maar gaat daar spontaan en bewust in mee. Hij laat toe om het te kunnen overzien. Hij doet door niet te doen (wu wei, niet te verwarren met niets doen). In de Tao Te Ching wordt de werking van wu wei door paradoxen duidelijk gemaakt. Een voorbeeld van een paradox is “je krijgt pas een echte verbinding wanneer je ook kunt loslaten”. Het is belangrijk om bewust te zijn van wat vraagt om handelen en wat vraagt om (los te) laten. Op het niveau van bewustzijn is het (negatieve) besluit om niet te doen een (positieve) handeling.

Gaat het om liefdevol handelen?

De kracht Qi, die de loop der dingen in beweging houdt, wordt levenskracht, vitale energie of spirituele energie genoemd. Het maakt deel uit van alles wat bestaat. De precieze werking gaat ons begrip te boven en valt buiten het bereik van wetenschappelijk onderzoek en daarmee buiten ons verstand.
Taoïst Laozi nam afstand van een deugd als compassie. In zijn ogen is het verkeerd je te beperken tot een perspectief van alleen de mens. Want daarmee sluit je niet alleen de dieren, maar zelfs de natuur uit. Laozi beschouwt `deugd´ als het loslaten van alle regels en de etiquette (zoals bepleit in het confucianisme) om terug te keren tot een natuurlijke moraal. Die ontstaat wanneer het grote geheel, de natuur, de weg, gevolgd wordt, zoals ook het lichaam doet. Het is ook een weg terug van veelheid en niet twee-zijn via eenheid naar de leegte. Leegte (potentie, openheid) schept ruimte, bijvoorbeeld voor samenwerking met anderen. Vergelijk het met de boeddhistische term sunyata: alle verschijnselen zijn zonder essentie, er is geen uiteindelijke werkelijkheid aan te wijzen. Leegte vormt de kern van ieders bestaan. Het draait om het vinden van balans tussen het omarmen van leegte voor reflectie en groei, en het vinden van manieren om betekenis en vreugde te ervaren in je leven.
Leegte in de vorm van ruimte is ook onderdeel van liefde en vrijheid. Ook liefde valt te beschrijven als een pad van veelheid naar eenheid. Wie niet oordeelt over anderen, heeft liefdevolle ruimte voor velen. De werking van liefde en vrijheid is als yin en yang: zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde.

Transformatie en energie

Bevrijding en verlichting is niet mogelijk zonder inzicht in de leegte of essentieloosheid. Gautama Boeddha bereikte zijn verlichting door in te zien dat er geen ego (ik) bestaat. Volgens hem is er geen individuele identiteit en is er alleen maar prana. Volgens zijn visie (dharma) is alles een manifestatie van prana en is prana de samenhang tussen alles. Prana is de gebonden energie daar waar Qi de vrije energie is (vergelijk statische en dynamische kwaliteit zoals Pirsig daarover schreef). Qi is aanwezig in lucht en ether en als chi gebonden wordt benoemde hij het als prana. Zolang de mens geloof hecht aan een individuele ik zal chi gebonden zijn en dus prana blijven, aldus zijn dharma. Inzicht krijgen dat het ik buiten de taal niet bestaat zal de prana weer terug veranderen in chi, wat de uiteindelijke verlichting inhoudt. Prana kan (heeft de potentie om te) transformeren in warmte (tummo), kracht, inzicht of helende energie. Energie kan dus verschillende vormen (materie) aannemen. De controleerbare werking daarvan valt onder de wetenschap, het ongrijpbare deel onder spiritualiteit.

Inzicht in de werking van energie

Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van Qi of voor het nut van het gebruik van Qi als metafoor. Sommige tegenstanders zeggen dat Qi enkel een vorm van vitalisme is. Sommige mensen die geloven in vitalisme vergelijken dit element met de ziel. Het vitalisme speelde een centrale rol in de levensfilosofie: de filosoof Henri Bergson veronderstelde dat een "levenskracht" (élan vital) de drijfkracht voor de evolutie van het leven op aarde was.
Het is verleidelijk om te onderzoeken of de werking van Qi valt uit te nutten, bijvoorbeeld voor bevordering van lichamelijk welzijn en geluk. Beweringen dat de controle van Qi iemand in staat zou stellen om normale fysieke en biologische processen te overstijgen worden in de wetenschappelijke wereld beschouwd als pseudo-wetenschap. Bedenk dat de Tao niet is te kennen, te begrijpen of te duiden. Kwakzalvers en zwevers willen anders doen geloven. Dat wat ons begrip te boven gaat, kan van belang en waar zijn, maar we doen er goed aan anderen die pretenderen dat wel te snappen daarin kritisch te volgen. Alleen door te omschrijven wat de Tao niet is, kunnen we ervaringskennis verwerven over de Tao. Maar elke manier heeft zijn grenzen. Ook deze zogeheten apofatische methode om te komen tot kennis kan nooit als onomstotelijk inzicht in woorden en begrippen worden uitgedrukt op zo’n manier dat iedereen het begrijpt. Er is als het ware ruimte nodig in de interpretatie van de Tao om mee te gaan met de beweging in de tijd en het levenspad.

Heeft de Tao betekenis voor de huidige tijd?

De poging van Confucius om de samenleving te reguleren (door deugden op te leggen en door de Gouden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet) lijkt op korte termijn effectiever dan de individuele aanpak van de taoïsten. Moreel charisma kan alleen worden verworven door degenen die het niet bewust proberen te verwerven (daar is de paradox weer). Het pad dat gekenmerkt wordt door morele ontwikkeling en bewustwording is een smal pad. Het internaliseren van waarden (deugden en zielkwaliteiten) is een individueel proces met eigen snelheid. ("De eersten zullen de laatsten zijn").
Het leefbaar houden van egoïstische neigingen; het niet meer identificeren met het eigen ego en omgaan met een groot ego van anderen; het kwijtraken van de neiging om te oordelen zijn de uitdagingen van veel mensen die in spiritualiteit zijn geïnteresseerd. Vooral Eckhart Tolle schrijft hierover. Of de filosofie van de Tao helpt bij deze uitdaging? In de tijden voor Christus waren de begrippen emancipatie, vrijheid en ego nog niet uitgevonden. Men vertelde toentertijd een boodschap over wezenlijke zaken omslachtiger met behulp van metaforen. Wij kennen tegenwoordig helaas andere vormen van omslachtig communiceren, er is infostress; er is bewuste misleiding via reclame en politiek. Er is zoveel te doen dat niet doen nauwelijks belangstelling en waardering krijgt.
Onze tijd wordt gekenmerkt door economisch gedreven handelingen, globalisering, permanent grenzen verleggen en alsmaar nieuwe, nog leukere ervaringen op te doen. We lijken door de ontwikkelende techniek steeds meer grip te krijgen op ons welzijn en constateren dat we tegelijkertijd steeds meer zelf verantwoordelijk worden gesteld voor de bewaking daarvan. De Tao leert ons bewust te blijven dat er geen absolute grip te krijgen is op het leven en dat een optimaal evenwicht te vinden is in doen en niet doen. Dat betekent bijvoorbeeld dat we kwetsbare natuur (biodiversiteit), dat commercieel weinig interessant is, beschermen. Of dat we een balans aanhouden in plaats van alsmaar een grens verleggen en dat we waarderen wat er is. Dat we ons lichaam en geest niet al te lang blootstellen aan stress (laat staan aan doping of drugs).

Een gezonde balans

We kunnen met wetenschappelijke kennis niet grip krijgen op alles wat van belang is. De boodschap -dat niemand Qi of Tao kan misbruiken of een ander een levensstijl mag opdringen- voorkomt dat we hoogmoedig worden en motiveert om te vertrouwen op de eigen autonomie en om het midden te houden tussen uitersten. Een eenheid van denken, voelen en intuïtie nastreven zonder de een boven de ander te stellen, ondersteunt die autonomie. Inzicht in de balans in waarden en hoe tot die balans te komen hangt samen met het proces van bewust worden en daarmee indirect op de balans in invloeden op de gezondheid.
Ons lichaam en ons bewustzijn vormen een eenheid, die we niet precies hoeven te begrijpen en te sturen. Het lichaam is er evolutionair op ingesteld om zichzelf, los van ons bewustzijn, gezond te houden. Het is voor een belangrijk deel een niet begrepen proces. Wat gezond is, is niet 100% zeker, wat (geestelijk) ongezond is wel. We kunnen door een ongezonde levensstijl ons lichaam uit balans brengen. Ongezond is in termen van yin en yang proberen een extreme positie in nemen of alsmaar grenzen te verleggen, wat een lichamelijke tegenreactie in de vorm van ziekte oproept. Het lichaam heeft een sympathisch systeem, gericht op actie en een parasympathisch systeem, gericht op ontspanning en herstel. Actie (handelen) die niet geremd of beheerst wordt leidt tot stress. Wie het sympathische ziet als yang en als these en het parasympathische ziet als yin en als antithese ziet gezondheid als de synthese.
We kunnen onszelf niet altijd genezen maar we kunnen wel altijd dat na laten wat genezing in de weg staat. Ook bij gezond blijven geldt dat we doen door bepaalde schadelijke handelingen niet (vaak) te doen (niet te vaak ongezond eten). Wanneer we ziek zijn en gezond willen worden, is het heilzaam om bewust te zijn van de werking van de balans zoeken op allerlei niveaus. De bewuste geest is, zonder het fundament van de wijsheid van het lichaam, opmerkelijk incompetent (Slingerland, 2014).
Het taoïsme leert ons om niet te oordelen en de wens los te laten om absolute zekerheden, prestaties, posities et cetera na te streven, maar om een toegevoegde waarde te zien in balans en evenwicht, evenwaardigheid en natuurlijkheid. De paradox van wu wei is niet te ontlopen, is niet op te lossen en verdwijnt niet door de kool en de geit te sparen.
Het wordt aanbevolen om en-en te denken door niet te zeer je best te doen en ook niet niet je best te doen. Wijsheid is weten wanneer te doen en wanneer te laten.

"Pleasure in its fullness, cannot be experienced when one is grasping it... To have life, and to have its pleasure, you must at the same time let go of it". Alan Watts.

Boekentips

Een goed leesbaar boek om het soms onnavolgbare Taoïsme te leren kennen is geschreven door Patricia de Martelaere. De cryptische subtitel is 'de weg om niet te volgen'. Zij stelt het lichaam centraal en legt verbanden met de basisideeën uit de Chinese geneeskunde.
Amberchele schrijft in Opengebroken over al dan niet leven in de ontwaakte staat, en hoe de ontdekking van je Leegte - je goddelijkheid - het verschil uitmaakt tussen die twee mogelijkheden.

Taoïsme: de weg om niet te volgen (bol.com).

Amberchele. 'Als ik terugkijk en deze Bewuste Leegte zie, weet ik dat alles wat ooit is verschenen in mijn leven - iedere persoon, ieder tafereel, ieder moment - ook weer is verdwenen, ieder moment opnieuw. Er was, en is, niets om me aan vast te houden, niet één persoon of ding. Dat geldt ook voor dit lichaam en deze geest. Die verschijnen weliswaar vaker dan andere verschijnselen, maar ze vormen duidelijk niet meer dan een serie opeenvolgende taferelen, aaneengeregen als de beeldjes van een film die allemaal onmiddellijk weer verdwijnen, net als alle andere dingen. Maar één ding verdwijnt nooit, en dat is dit Bewuste Niet-iets, deze zo duidelijk zichtbare Leegte waarin de taferelen verschijnen. En omdat er niets is waar je je aan vast kunt houden, moet ik dat Niet-iets wel zijn, moet het wel zijn wat ik in werkelijkheid ben'.
De via negativa houdt in dat de leegte alleen in ontkenningen valt te karakteriseren.

Jan Bor heeft zich verdiept in de zen, maar ziet de beperking van het alles maar willen beheersen.

Jan Bor over moderne spiritualiteit (bol.com).

Wanneer je te hard je best doet is de kans groot dat je blokkeert. Wat je eerst spontaan en schijnbaar moeiteloos voor elkaar kreeg, wil nu niet meer lukken, of komt gekunsteld over. In 'Proberen niet te proberen' legt Edward Slingerland uit waarom spontaniteit, zelfvertrouwen en een ontspannen houding zo ongrijpbaar kunnen zijn en waarom ze lijken te ontsnappen als we ze het hardst nodig hebben.
Slingerland: proberen niet te proberen (bol.com).

Tenslotte: Tao is dat waaruit niets kan vertrekken.

Positieve principes

Happinez schenkt in tijdschrift nummer 3 2014 en op Facebook gedurende 18 weken aan positieve aspecten van een levensstijl, gekenmerkt door een boeddhistische invloed.
  1. Sereen zijn is leven in een rustige, heldere toestand.
  2. Regelmaat scheelt onrust.
  3. IJdelheid vermijden is boven jouw ego uitstijgen.
  4. Oprechtheid is mogelijk zonder een ander te kwetsen en maakt dat je jezelf kunt zijn.
  5. Simpelheid ontbloot de essentie.
  6. Waarachtigheid ondersteunt jouw betrouwbaarheid en geloofwaardigheid.
  7. Gelijkmoedigheid toont dat je weet hoe je weer in balans kunt komen.
  8. Doelgerichtheid focust jouw aandacht.
  9. Niet geprikkeld raken laat je open staan voor de positieve motieven van anderen.
  10. Flexibiliteit toont dat je weet waar jouw grenzen en die van anderen liggen.
  11. Bescheidenheid maakt ruimte voor de ander.
  12. Vasthoudendheid zorgt ervoor dat je verder komt wanneer een doel niet in een keer valt te bereiken.
  13. Integriteit zorgt dat jouw gedrag samenhangt met jouw opvattingen.
  14. Edelmoedigheid betekent je het goede in de ander wilt zien.
  15. Grootmoedigheid is vergeven door te delen.
  16. Liefdadigheid zet woorden om in daden.
  17. Vrijgevigheid levert meer op dan je weggeeft.
  18. Zuiverheid is niet bang voor vervuiling.

De ziel is waar zij liefheeft

De taal weerspiegelt de ziel

April 2012 was de maand van de filosofie met als thema ‘de ziel’.
Het bestaan van een (on)sterfelijke ziel is ongewis, het boeddhisme bijvoorbeeld gelooft er niet in.

De ziel heeft zich zeker in onze taal genesteld. Seneca zei al "De taal weerspiegelt de ziel".

  • de ogen zijn de spiegels der ziel
  • door de ziel gaan
  • op zijn ziel trappen
  • jouw ziel blootleggen
  • een goed geloof en een kurken ziel dan drijft men de zee over
  • hoe hoger het hart, hoe lager de ziel
  • hoe meer zielen, hoe meer vreugd
  • met hart en ziel
  • met zijn ziel onder de arm lopen
  • zielenroerselen
  • moederziel alleen
  • ter ziele zijn
  • God hebbe zijn ziel
  • zielsverwanten: twee zielen, één gedachte
  • zijn ziel en zaligheid verkopen
  • zijn ziel in lijdzaamheid bezitten

In geen van deze uitdrukkingen wordt de aard van de ziel duidelijker, terwijl het woord ziel juist dan gebruikt wordt om de kern van de zaak aan te duiden. Maar het wordt ook gebruikt als een verlegenheidsaanduiding, bijvoorbeeld "zielig" of juist "zielsgelukkig".

Leven vanuit het hart

Zo is het begrip "ziel" met "het zelf", "leven uit het hart" en "ware liefde" iets wat ongrijpbaar is. Sommige mensen interpreteren "leven vanuit je hart" als het volgen van je intuïtie, het vinden van wat je passie is en het nemen van beslissingen die in lijn zijn met je waarden en verlangens. Dit kan betekenen dat je je niet laat beïnvloeden door de mening van anderen en dat je trouw blijft aan jezelf en je innerlijke stem.

Andere mensen kunnen "leven vanuit je hart" zien als het hebben van een hart dat openstaat voor compassie, vriendelijkheid en mededogen voor jezelf en anderen. Dit kan betekenen dat je empathisch bent en begripvol naar anderen toe, zonder oordeel of veroordeling.

Waar ontspringt de bron van wijsheid?

Het is echter belangrijk om te onthouden dat het hart niet de enige bron van wijsheid is. Het kan nuttig zijn om ook je verstand te gebruiken bij het nemen van beslissingen en het nemen van acties die in lijn zijn met je doelen en verantwoordelijkheden.
We moeten niet de vergissing maken dat we de weerspiegeling van deze begrippen in onze taal verwisselen met de oorsprong (zie ook de allegorie van de grot bij Plato). We kunnen net als met een spiegel wel wat over onszelf te weten komen door iets te doen (communiceren) en mee te kijken in de spiegel (luisteren).
Wie kijkt naar iets in de spiegel om te grijpen, grijpt mis. Wie open (leeg, zonder oordeel) kijkt om te ervaren, komt verder.
Dat wat er werkelijk toe doet, laat zich niet afdwingen.

De kwaliteit van de ziel

De ziel worden de volgende 12 kwaliteiten toegedacht.

  1. Liefde - deze kwaliteit staat voor onvoorwaardelijke acceptatie en genegenheid voor jezelf en anderen. 
  2. Vreugde - deze kwaliteit staat voor een innerlijke staat van geluk en tevredenheid. 
  3. Vrede - deze kwaliteit staat voor een innerlijke staat van rust en kalmte, zelfs te midden van chaos. 
  4. Geduld - deze kwaliteit staat voor het vermogen om te wachten en te volharden zonder gefrustreerd of boos te worden. 
  5. Vriendelijkheid - deze kwaliteit staat voor vriendelijk en attent zijn naar jezelf en anderen. 
  6. Goedheid - deze kwaliteit staat voor het doen van het goede, zelfs als het niet direct in je eigen belang is. 
  7. Geloof - deze kwaliteit staat voor vertrouwen hebben in jezelf, anderen en het universum. 
  8. Zachtaardigheid - deze kwaliteit staat voor het vermogen om zorgzaam en medelevend te zijn naar jezelf en anderen. 
  9. Zelfbeheersing - deze kwaliteit staat voor het vermogen om je emoties en impulsen te beheersen. 
  10. Bescheidenheid - deze kwaliteit staat voor een bescheiden houding en het vermogen om te waarderen wat je hebt zonder arrogant te zijn. 
  11. Wijsheid - deze kwaliteit staat voor een diepgaand begrip van jezelf en het universum. 
  12. Moed - deze kwaliteit staat voor het vermogen om angst te overwinnen en risico's te nemen voor het goede. 

Deze kwaliteiten worden "zielskwaliteiten" genoemd omdat ze verband houden met het innerlijke wezen van een persoon, ofwel de ziel. Deze kwaliteiten worden vaak geassocieerd met spirituele ontwikkeling, omdat ze kunnen bijdragen aan een diepere verbinding met jezelf en anderen, en aan een gevoel van vervulling en betekenis in het leven. Ze worden beschouwd als belangrijke deugden die kunnen helpen bij het ontwikkelen van persoonlijke integriteit en morele verantwoordelijkheid

Waar is de ziel niet?

In Volzin nr 7 een interview met cultuurfilosoof Gerard Visser.
Het betoog van Visser’s boek over de ziel (Niets cadeau) gaat uit van de hypothese dat de ziel in de Europese filosofie is gestorven aan de illusie van haar kenbaarheid. De auteur gaat vervolgens na hoe in de moderne levensfilosofische en fenomenologische bezinning op het vraagstuk van de individualiteit een spirituele voeling met de ziel terugkeert, die is gebaseerd op de ervaring van haar ondoorgrondelijkheid.
Er valt over de ziel door Visser niet zo veel te zeggen, maar des te meer over de fenomenen die er mee samenhangen als de dood, het zelf, het geweten en Dasein.
Met behulp van Meister Eckhart en dichteres Szymborska (schrijfster van het gedicht Niets cadeau komt Visser tot de conclusie, dat we niet zonder het zielbegrip kunnen. Want de ziel “heeft ons nodig, om haar liefde ('amor in caritas') mede te delen”.
Hij citeert filosoof Schelling. “De ziel is niet waar zij is, maar waar zij liefheeft”.
Terzijde.
De Soefi's zien de ziel als de plek waar God zich toont en mede in het licht dat God liefde is, wordt door het geloof in het hogere het vermogen bevrijd om lief te hebben. Het is het beeld van vorm krijgen terwijl de vormgever onzichtbaar blijft.

Open staan voor de ziel

Visser’s laatste boek over Nietzsche begint met de volgende zin.
Een filosofische weg werkt meestal toe naar het onuitsprekelijke, in zekere zin naar dat waar geen woorden meer voor zijn.
Gerard Visser ziet de ziel als ‘resonantieruimte’ of ’open midden’ als iets ontvankelijks dat de opdracht heeft dit midden te behoeden voor bezetting door bijvoorbeeld de wetenschapper. Een bekend voorbeeld is Dick Swaab, die het bestaan van een vrije wil ontkent en alle verschijnselen, die daarmee (en met de ziel) samenhangen, verklaart als illusionaire bijproducten van hersenactiviteit.

God en de ziel zijn uiteindelijk ondoorgrondelijke, maar gelukkig wel ervaarbare fenomenen. Het vraagt om opheffing van blokkades, onbevooroordeeld voorbereid zijn en open staan, kortom om er voor te zorgen dat er niets in de weg staat.




Deugden en hoofdzonden

Een hoofdzonde is een essentiële zwakte oftewel een ontbrekende deugd. Volgens de katholieke kerk liggen deze aan de basis van vele andere "zonden". Je hoeft niet gelovig te zijn om eens na te denken over de krachten die spelen bij de zwaktes en de poging om daarin een balans te vinden. Er zitten nu eenmaal aantrekkelijke kanten aan deze zwaktes.

Een voorbeeld van een deugd is wijsheid. Wijsheden liggen vaak neergelegd in spreekwoorden.

Guus Martens schrijft over praktische levensvragen. In dit blog twee voorbeelden van zijn boeken over de wijsheid in spreekwoorden en over de zeven hoofdzonden.

Wat Jantje is, zal Jan worden. Zo maar een spreekwoord uit de rijkdom van talloze spreekwoorden die door de eeuwen heen zijn ontstaan. Een spreekwoord is de neerslag van wijsheid. Een wijsheid die zich heeft gekristalliseerd in een kernachtige uitspraak, die je niet alleen makkelijk vasthoudt, maar je ook aan het denken zet. Zo laat de titel van dit boekje zien, dat je in de loop van het leven verandert, maar toch dezelfde blijft.
In onze hectische tijd is er veel behoefte aan bezinning. En bezinning leidt hopelijk tot wijsheid. Door je bezig te houden met de betekenis van spreekwoorden kun je op een eenvoudige manier de wijsheid binnengeleid worden.
In dit boekje zijn spreekwoorden verzameld die je de mogelijkheid geven om over alledaagse situaties en levenservaringen na te denken en zo tot meer zelfkennis en wijsheid te komen.



De zeven hoofdzonden blijven door de eeuwen heen boeien. Ze zijn de meest in het oog lopende gedragsvormen die het eigen leven en dat van anderen kunnen verstoren, en die je niet zo makkelijk onderkent. Het liefst zou je ze negeren. Ze tonen vaak de zwakheden waarop anderen je aanspreken. De hoofdzonden zijn een raster om eigen gedrag en dat van anderen aan de kaak te stellen. Toch hebben sommige ook aantrekkelijke kanten, denk aan wellust en gulzigheid. Andere, zoals jaloezie en woede, zijn zonder meer lastig voor anderen en jezelf. Maar de omgang met mensen die lijden aan hebzucht of hoogmoed, kan een verschrikking zijn. De meest rampzalige ondeugd echter is die van de onverschilligheid. In dit boek worden de zeven hoofdzonden beschreven als misvormde deugden en wordt de ellende die ze je bezorgen aan de orde gesteld, maar ook hoe je ze omvormt tot ware deugden die je tot een aangenaam mens voor anderen maakt en tot geluk leiden.

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (15) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (2) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (51) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (162) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (14) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (2) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (12) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (33) eenzaamheid (8) ego (45) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (13) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (51) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (79) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (35) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (41) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (12) ideaalbeeld (2) identificatie (10) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (12) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) l (1) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (8) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (97) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (20) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (14) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (1) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (1) motto (1) mystiek (5) nabijheid (2) narcisme (4) natuur (5) negatie (16) neti neti (3) niet doen (22) NLP (1) non-duaal bewustzijn (6) non-dualiteit (41) omdenken (7) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (1) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (1) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (15) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (18) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (2) verwondering (2) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (90) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (23) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (10)