Posts tonen met het label compassie. Alle posts tonen
Posts tonen met het label compassie. Alle posts tonen

Op reis naar verandering in relaties

Een andere afslag nemen?

In de stroom van relaties bevinden we ons vaak op een kruispunt waar verandering onvermijdelijk lijkt. Onze levens zijn doordrenkt van uitdagingen en dilemma's binnen relaties, waarbij de keuzes die we maken diepe sporen nalaten op onszelf en anderen. Vooral wanneer we beseffen dat onze relatie niet langer aan onze behoeften voldoet, kan dit voortkomen uit (kwetsuren opgelopen in) onze jeugd. Maar hoe vinden we wijsheid in deze situaties?
N.B. Wat hier wordt geschreven is toegespitst voor onze partner, maar geldt voor iedere relatie, ook voor die met onze ouders, kinderen, broers en zusters, vrienden, buren, kwetsbare anderen, enz..

Psychotherapeut Anna de Graaf onderstreept het belang van openhartige gesprekken tussen partners. "Communicatie is de hoeksteen van elke gezonde relatie," benadrukt ze. "Het vergt moed om je kwetsbaarheid te tonen, maar het is essentieel om gevoelens en behoeften te delen, zelfs als ze verwarrend zijn".

Onze vroege ervaringen kunnen diepe indrukken achterlaten die ons onbewust sturen in onze zoektocht naar heelheid. Maar soms moeten we diep graven om te begrijpen waar onze verlangens naar verandering vandaan komen. In het licht van zelfonderzoek kunnen we een pad vinden naar non-dualiteit, waar onze identiteit niet langer gebonden is aan beperkende labels. Hier (in de verlichting) ontstaat ruimte voor een diepgaand mededogen, zowel voor onszelf als voor anderen, mens en dier.

Wanneer mensen een diepgaande ervaring van non-dualiteit hebben, bijvoorbeeld een eenheidservaring, kan dit leiden tot een verschuiving in hoe ze liefde ervaren. Ze realiseren zich dat liefde niet gebonden is aan menselijke individuen alleen, maar eerder een universele kracht is die door alles heen stroomt. Ze kunnen zich realiseren dat liefde niet afhankelijk is van een specifiek persoon of object, maar eerder een inherente eigenschap van het universum zelf is. Dit kan leiden tot een meer onvoorwaardelijke en alomvattende vorm van liefde, waarbij de behoefte aan controle en bezit wordt losgelaten ten gunste van vertrouwen en overgave aan iets hogers.

De keuzes die vervolgens gemaakt worden, kunnen in de ogen van anderen onnavolgbaar onverschillig en liefdeloos lijken. Iedere keuze, iedere afslag na een omgang in de psychische en spirituele ontwikkeling komt hopelijk uit op een hoger niveau, wat verbeeld kan worden als een cirkelende spiraal. Het is de kunst om de frisse en open blik van een kind te behouden, maar te integreren met de ervaringen van een volwassene.

Terug naar de jeugd

Diepe indrukken uit onze vroege levensfasen hebben ongetwijfeld invloed op onze partnerkeuze. Maar soms ontdekken we dat onze partnerkeuze verbonden is met onuitgesproken behoeften en verlangens. Dit onthullen aan onze partner kan leiden tot krachtige transformaties binnen de relatie, waarbij nieuwe wegen van groei en ontwikkeling worden verkend.

Wanneer de drang naar verandering niet eenvoudig wordt (h)erkend, kan professionele begeleiding een waardevolle bron van steun zijn. Een deskundige therapeut kan een veilige haven bieden waar partners kunnen ontdekken wat er werkelijk in hun harten leeft, los van de uitkomst. Het biedt een neutrale ruimte waarin koppels kunnen verkennen wat er echt aan de hand is en of en hoe ze verder willen gaan.

Kwetsbare anderen ontzien

Bij het overwegen van veranderingen in een relatie, met name wanneer kinderen betrokken zijn, staat het welzijn van hen voorop. Kinderen zijn gevoelig voor de emotionele sfeer thuis en hebben behoefte aan consistentie en veiligheid. Het is belangrijk dat ouders samenwerken om een omgeving te behouden die hun emotionele welzijn bevordert, zelfs als de relatie verandert.

Een grootouder, bijvoorbeeld, die ontdekt dat hij of zij niet meer de liefde kan laten stromen met de partner kan besluiten om meer zorg te steken in de kleinkinderen, of via vrijwilligerswerk of voor een abstract ideaal, bijvoorbeeld inzet voor een vredesbeweging of dierenbescherming. Liefde stroomt dan naar het leven in het algemeen.

In het hart van dit alles staat zelfzorg als een kompas dat ons terugbrengt naar onze innerlijke kern van rust en veerkracht. Zelfzorg is geen egoïstische daad, maar een noodzakelijke stap naar emotioneel welzijn. Dit betekent steun zoeken bij vrienden, familie of andere ondersteunende bronnen, en tijd nemen voor activiteiten die vreugde en ontspanning brengen.

Op deze reis naar verandering in relaties, waar zelfontdekking en compassie samenkomen, kunnen we wijsheid vinden in het navigeren door de stormachtige wateren van het leven.

Dit blog is deels geïnspireerd door een interview met Miranda Warren over haar boek: Liefde laat geen sporen na (bol.com).
Liefdevol omgaan met jezelf en met anderen werkt helend en wanneer in balans met vrijheid maakt het aangaan van nieuwe en loslaten van oude verbindingen gemakkelijker. Sporen zijn dan herinneringen en geen blijvende littekens.

Gevraagd aan Warren naar de reden van de ondertitel van haar boek ('liefde, die alles met de grond gelijk maakt, behalve zichzelf') antwoordt zij:
"Deze liefde is verschrikkelijk omdat ze weigert zich te schikken naar de algemeen gangbare categorieën van liefde. Zij is niet persoonlijk, niet sentimenteel, zelfs niet hartstochtelijk. Het is helemaal geen liefde ‘van’ of een liefde ‘voor’ iets.

Zij is alomvattend en omhelst het leven zonder oordeel of onderscheid, terwijl iedere individuele expressie van wat zich voordoet wordt liefgehad in al haar ijle wonderbaarlijkheid en mysterie.
Het is een vreselijke liefde, die uiteindelijk weigert liefde genoemd te worden, omdat ze de immer verschuivende dans van naadloze levendigheid is die we nooit kunnen inperken of in een definitie vangen.
En toch is het juist die liefde die wij zijn, die zich onafscheidelijk en stralend voordoet als wat altijd al het geval is, deze vreselijke liefde".

Een balans in compassie en onverschilligheid

Bewust zijn en zelfbescherming

In het streven naar een betere wereld en het verlenen van hulp aan anderen, is het van essentieel belang om een balans te vinden en/of te houden tussen liefde, compassie en onverschilligheid. Hoewel liefde en compassie fundamentele waarden zijn die ons als mens verbinden, kan onverschilligheid ook een positieve kant hebben als het gaat om zelfbescherming en het behouden van onze eigen energie en welzijn.
Onverschilligheid kan worden gezien als een zelfbeschermingsmechanisme dat ons in staat stelt om onze emotionele energie te behouden en te richten op wat werkelijk belangrijk is. In een wereld vol problemen en uitdagingen kan het overweldigend zijn om voortdurend aandacht te besteden aan alle negativiteit en ellende die we om ons heen zien. Het stellen van grenzen en het selectief zijn in waar we onze energie aan besteden, kan cruciaal zijn voor ons eigen welzijn en onze mentale gezondheid.
Het betekent echter niet dat onverschilligheid gelijkstaat aan ongevoeligheid of het negeren van de behoeften van anderen. Het gaat erom dat we bewuste keuzes maken over waar we onze energie, tijd en middelen aan besteden, zodat we effectiever kunnen zijn in het helpen van anderen en het bijdragen aan positieve verandering.

Daadwerkelijk bijdragen

Het is belangrijk om onze liefde en compassie te richten op diegenen die het het meest nodig hebben, waarbij we ons bewust zijn van onze eigen beperkingen. Door selectief te zijn in onze betrokkenheid en ons te concentreren op gebieden waar we een echte impact kunnen hebben, kunnen we effectiever zijn in onze inspanningen en daadwerkelijk bijdragen aan positieve verandering.
Het vinden van de balans tussen liefde, compassie en onverschilligheid is een persoonlijke reis die afhangt van individuele grenzen, capaciteiten en omstandigheden. Het is belangrijk om eerlijk te zijn tegenover onszelf en te erkennen wanneer we overweldigd raken of onze eigen welzijn in gevaar brengen door te veel van onszelf te geven. Zelfzorg is een cruciaal aspect van het behouden van onze eigen energie en veerkracht, zodat we anderen op een gezonde en duurzame manier kunnen ondersteunen.
Het stellen van grenzen betekent niet dat we onverschillig zijn voor het lijden van anderen of de problemen in de wereld. Het betekent dat we bewuste keuzes maken over hoe en waar we onze energie en middelen inzetten. Het kan betekenen dat we ons richten op lokale gemeenschappen waar we directe impact kunnen hebben, of dat we ons inzetten voor specifieke oorzaken waar we gepassioneerd over zijn.
Het is ook belangrijk om te erkennen dat onverschilligheid niet altijd negatief hoeft te zijn. Soms is het nodig om afstand te nemen van bepaalde situaties of relaties die ons uitputten of schadelijk zijn. Het betekent niet dat we ongevoelig zijn, maar eerder dat we ons richten op het behoud van onze eigen welzijn en gezondheid.

Balanceren

In essentie draait de balans tussen liefde, compassie en onverschilligheid om zelfbewustzijn, het stellen van grenzen en het maken van bewuste keuzes. Door ons te richten op gebieden waar we een echte impact kunnen hebben en tegelijkertijd onze eigen energie en welzijn te beschermen, kunnen we effectief bijdragen aan positieve verandering zonder onszelf uit te putten.
Het is belangrijk om te onthouden dat iedereen zijn eigen balans moet vinden, en dat kan variëren afhankelijk van individuele omstandigheden en persoonlijke capaciteiten. Door zorg te dragen voor onszelf, kunnen we op de lange termijn een grotere bijdrage leveren aan anderen en de wereld om ons heen.

De parallel met respect tonen

De balans tussen liefde en onverschilligheid doet denken aan de manier hoe ik aankijk tegen respect. Respect is voor mij de balans tussen betrokkenheid en de juiste afstand houden, tussen liefde en vrijheid.
Het impliceert het erkennen en waarderen van de waarde, waardigheid en autonomie van anderen, terwijl men tegelijkertijd ruimte laat voor individuele vrijheid en persoonlijke grenzen.
Door respect te tonen, toon je een dieper begrip en erkenning van de uniciteit van anderen. Het gaat niet alleen om het tonen van beleefdheid en fatsoen, maar ook om het waarderen van iemands eigenheid, meningen, overtuigingen en levensstijl, zelfs als deze verschillen van de jouwe. Het betekent dat je anderen serieus neemt, naar hen luistert en hen de ruimte geeft om hun eigen keuzes te maken.

Grenzen

Respect houdt ook in dat je de grenzen van anderen respecteert en hen niet dwingt of probeert te beïnvloeden tegen hun wil. Het betekent dat je anderen toestaat om hun eigen beslissingen te nemen en hun eigen pad te volgen, zelfs als het anders is dan wat je zelf zou kiezen. Tegelijkertijd houdt respect ook in dat je grenzen stelt voor jezelf, zodat je jezelf beschermt tegen ongezonde situaties en relaties.
Net zoals bij liefde en onverschilligheid, is het vinden van de juiste balans tussen betrokkenheid en afstand, tussen liefde en vrijheid, een voortdurend proces. Het vergt bewustzijn, empathie en een open geest. Het vraagt om het cultiveren van een dieper begrip van anderen en het ontwikkelen van een gevoel van mededogen en acceptatie, terwijl je tegelijkertijd ruimte geeft voor diversiteit en individuele groei.
Respect is een waardevolle eigenschap die kan bijdragen aan positieve relaties, harmonie en vreedzaam samenleven. Het is een manier om verbinding te maken met anderen op een dieper niveau en om wederzijds begrip en acceptatie te bevorderen.

Er zijn meerdere wegen

Door het erkennen en waarderen van de grootsheid van God of het universum in zijn veelzijdigheid en het aanbieden van gelijke kansen op spirituele groei, kunnen mensen een dieper begrip en respect ontwikkelen voor de diverse wegen die anderen bewandelen. Dit kan bijdragen aan een sfeer van tolerantie, samenwerking en vreedzaam samenleven, waarin iedereen wordt aangemoedigd om zijn of haar eigen unieke spirituele pad te ontdekken en te bewandelen.

Een universele benadering van gelijkheid en behandeling

In het eeuwenoude debat over het wel of niet bestaan van God, Allah en Jehova zijn er verschillende perspectieven en overtuigingen ontstaan.
In dit artikel wordt in gelijke mate naar alle drie verwezen onder de naam God. Voor God mag ook "het universum" worden gelezen.
Weinigen zullen geneigd zijn de grootsheid van God te zoeken in de dualiteit van Zijn aanwezigheid - zowel gekend als verborgen. Ongeacht iemands geloofsovertuiging, wordt gesteld dat God alle individuen gelijk behandelt. Bovendien wordt benadrukt dat wanneer men anderen op gelijkwaardige wijze behandelt, men positieve resultaten zal ervaren.

De dualiteit van Gods aanwezigheid

Het erkennen van de grootsheid van God of het universum in het vermogen om zowel gekend als ongekend te blijven, en het aanbieden van gelijke kansen op spirituele groei, nodigt mensen uit tot openheid, nieuwsgierigheid en respect voor de diversiteit van spirituele tradities en overtuigingen. Het moedigt aan tot het omarmen van een inclusieve benadering, waarbij de focus ligt op de persoonlijke reis van individuen en hun unieke verbinding met het goddelijke, eerder dan het opleggen van rigide dogma's of beperkende grenzen.
Voor degenen die in God geloven, kan Zijn aanwezigheid worden gevoeld in spirituele ervaringen (bijvoorbeeld synchroniciteit), religieuze rituelen en diepgaande verbindingen. Tegelijkertijd blijft God voor velen ongrijpbaar en mysterieus. Deze dualiteit stelt mensen in staat om hun eigen relatie met het goddelijke te definiëren en te interpreteren. Immers, ook voor wie of wel of niet in God gelooft, het is de ervaring dat niet alleen "slechte" mensen onheil overkomt en dat onrecht bestaat. De kans op onheil lijkt voor iedereen gelijk. Dat kan zowel duiden op het bestaan van een onvoorwaardelijk liefdevolle hogere macht als op het tegendeel, namelijk dat God niet bestaat en dat het ontstaan van leven of onheil op toeval berust. Hij blijft een kwestie van geloven.

Ongeacht geloof of overtuiging

Een interessante opvatting is dat het voor God niet uitmaakt of men in Hem gelooft of niet gelooft. Het idee dat God alle individuen gelijk behandelt, ongeacht hun geloofsovertuiging, suggereert dat de goddelijke genade niet exclusief is voor een specifieke groep mensen. Dit betekent dat iedereen, ongeacht hun religieuze achtergrond of atheïsme, de mogelijkheid heeft om op gelijke wijze te worden behandeld door het goddelijke.  Wel vereist het vaak geloof, overgave en openheid om de genade van God te ontvangen en te ervaren. Helpt bescheidenheid? Misschien vindt God dat grote ego's zich eerst maar zelf moeten kunnen bedruipen.

Onvoorwaardelijke liefde

De onvoorwaardelijke liefde van God wordt beschouwd als een voorbeeld en een inspiratie voor de mensheid. Het is een uitnodiging om deze liefde te weerspiegelen in de omgang met anderen. Het spoort aan om dialogen aan te gaan in een geest van evenwaardigheid en respect, waarbij men de ander waardeert en naar hen luistert zonder vooroordelen of superioriteit. Het is een oproep tot harmonieuze relaties, wederzijds begrip en het bevorderen van vreedzaam samenleven.

Door de onvoorwaardelijke liefde van God te erkennen en te ervaren, worden mensen aangemoedigd om deze liefde te delen met anderen. In alle bescheidenheid. Niemand heeft de waarheid over de aard van God in pacht. Gods onvoorwaardelijke liefde kun je zien als een genade die de mensheid niet verdient of kan verdienen op basis van eigen inspanningen. We kunnen immers de transcendente aard van God niet doorzien, bewijzen of ontkennen, hoogstens ervaren.

Gelijkwaardige behandeling van anderen

Een belangrijk aspect van dit agnostische perspectief is dat de manier waarop we anderen behandelen, een invloed heeft op onze eigen ervaringen. Wanneer we anderen op een gelijkwaardige manier behandelen, ongeacht hun religie, ras, geslacht of sociale status, is de kans groot dat we positieve uitkomsten zullen ervaren. Dit idee weerspiegelt het bekende principe van "oogsten wat je zaait" oftewel "wie goed doet, goed ontmoet". Door liefde, compassie en respect te tonen aan anderen, kunnen we harmonie, wederzijds begrip en positieve relaties bevorderen.
Het erkennen van de diversiteit aan religieuze opvattingen en het respecteren van de individuele zoektocht naar spirituele waarheid zijn belangrijke aspecten van een tolerante en pluralistische samenleving. Het bevorderen van dialoog, begrip en respect tussen verschillende religieuze tradities kan bijdragen aan een vreedzaam samenleven en een gezamenlijke zoektocht naar betekenis en spirituele groei.
Het is belangrijk om open te staan voor verschillende perspectieven en te erkennen dat spirituele waarheid een persoonlijke en subjectieve ervaring kan zijn. Door open te blijven staan voor dialoog en het delen van ideeën, kunnen we van elkaar leren en onze eigen spirituele reis verrijken, ongeacht welke religieuze traditie we volgen of zelfs als we geen specifieke religie aanhangen.

Vertrouwen in het universum

Alan Watts zegt in een van zijn voordrachten dat wanneer je één wilt worden met het universum dat je het universum moet vertrouwen.
Zijn uitspraak benadrukt het belang van vertrouwen en overgave aan het universum in plaats van het nastreven van controle en macht. Hieruit kan worden afgeleid dat het streven naar eenheid met het universum niet gaat om het uitoefenen van controle over de externe wereld, maar eerder om het cultiveren van een dieper begrip en verbinding met de essentie van het universum zelf.
Wanneer we proberen het universum te beheersen of te controleren, kan dit leiden tot frustratie, stress en een gevoel van verzet. Het universum is immers complex, dynamisch en vaak onvoorspelbaar. Het idee dat we alles onder controle kunnen hebben en kunnen manipuleren naar onze wil, kan ons uiteindelijk beperken en belemmeren in onze groei en ontwikkeling.
Door daarentegen het universum te vertrouwen en ons over te geven aan de natuurlijke stroom van het leven, kunnen we meer openstaan voor de mogelijkheden en kansen die zich voordoen. Het betekent het erkennen van de onderlinge verbondenheid van alles en het besef dat we deel uitmaken van een groter geheel. Het is het omarmen van de onzekerheden en veranderingen die het leven met zich meebrengt, en het vinden van harmonie in plaats van strijd.
Vertrouwen in het universum betekent niet dat we passief moeten zijn of geen actie moeten ondernemen in ons leven. Integendeel, het gaat om het nemen van actie vanuit een plaats van dieper begrip en intuïtie, in afstemming met de natuurlijke stroom van het universum. Het is het vinden van een balans tussen ons individuele streven en de grotere kosmische orde.
Het cultiveren van vertrouwen in het universum kan ons helpen om meer vrede, vreugde en vervulling in ons leven te ervaren. Het opent de deur naar synchroniciteit, waarbij gebeurtenissen en kansen zich op een wonderlijke en betekenisvolle manier ontvouwen. Het herinnert ons eraan dat we deel uitmaken van iets groters en dat we kunnen meebewegen met de natuurlijke ritmes en cycli van het leven.
Het is belangrijk op te merken dat het begrijpen en toepassen van deze ideeën een persoonlijk proces is en dat verschillende mensen verschillende perspectieven en benaderingen kunnen hebben. Wat voor de ene persoon werkt, hoeft niet per se voor een ander te gelden. Het is aan jou om je eigen waarheid en betekenis te ontdekken in relatie tot het universum.

Een gemeenschappelijke uitdaging

Het besef dat zowel gelovigen als niet-gelovigen geconfronteerd worden met uitdagingen in het leven, benadrukt de gedeelde menselijke ervaring die ons verbindt, ongeacht onze religieuze overtuigingen. Dit perspectief herinnert ons eraan dat tegenspoed en moeilijkheden een onvermijdelijk onderdeel zijn van het menselijk bestaan, ongeacht ons geloof of het ontbreken daarvan.
Het benadrukken van de gelijkheid van uitdagingen kan ons aansporen tot empathie en mededogen jegens anderen, ongeacht hun achtergrond of wereldbeeld. Het herinnert ons eraan dat we als menselijke gemeenschap elkaar kunnen ondersteunen tijdens moeilijke tijden, ongeacht onze verschillende overtuigingen.

Mondiale problemen samen oplossen

Wanneer we openstaan voor verschillende perspectieven en bereid zijn om van elkaar te leren, kan dit een positieve invloed hebben op onze persoonlijke groei en begrip. Door het bevorderen van dialoog en het cultiveren van een sfeer van respect en acceptatie, kunnen we streven naar een wereld waarin verschillende overtuigingen vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan.
Het bevorderen van een ondersteunende samenleving waarin dialoog en voortdurende communicatie plaatsvinden, speelt een cruciale rol bij het aanpakken van mondiale problemen zoals klimaatverandering, bevolkingsgroei en milieuvervuiling.

Laten we het belang van dieren niet vergeten

Hoewel dieren niet dezelfde morele en ethische overwegingen hebben als mensen, groeit het bewustzijn over het belang van het behandelen van dieren met respect, compassie en zorg. Het idee dat mens en dier intrinsiek evenwaardig zijn in hun recht op een vrij en natuurlijk leven, benadrukt dat het onze verantwoordelijkheid is om ook hun welzijn en een leefgebied te waarborgen.
Een natuurlijke leefomgeving van dieren biedt hen de vrijheid om te leven volgens hun natuurlijke instincten en behoeften. Ze zijn in staat om hun eigen overlevingsvaardigheden te ontwikkelen en zich aan te passen aan hun omgeving en zo vrij te blijven.

Het observeren van dieren die in harmonie met de natuur leven en hun instinctieve gedragingen volgen, roept bewondering en verwondering op. Het leven in de natuur is vaak een voortdurende strijd om te overleven. Dit kan soms conflicteren met het idee van een perfecte harmonie. Het herinnert ons aan de complexiteit en schoonheid van de schepping en mogelijk aan de aanwezigheid van een hogere kracht, voor wie vrijheid zelf ook een waarde is.
Het waarnemen van de vrijheid en het streven naar gezondheid bij dieren als een uitdrukking van Gods liefde is een persoonlijke interpretatie die je helpt om verbondenheid en harmonie te vinden in de natuurlijke wereld. Het kan ons bewustzijn vergroten om verantwoordelijkheid te nemen voor het behoud van de natuur en het welzijn van alle levende wezens.

De uitdaging aanpakken

Hier zijn enkele manieren waarop een ondersteunende samenleving kan bijdragen aan het aanpakken van de volgende uitdagingen.

  1. Bewustwording en educatie. Door middel van dialoog en open communicatie kunnen we bewustwording vergroten en mensen informeren over de urgentie en complexiteit van mondiale problemen. Door educatie kunnen we de kennis en het begrip vergroten, waardoor mensen beter geïnformeerde beslissingen kunnen nemen en actief kunnen bijdragen aan oplossingen.
  2. Samenwerking en synergie. Een ondersteunende samenleving stimuleert samenwerking tussen verschillende belanghebbenden, zoals overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en individuen. Door de krachten te bundelen en synergie te creëren, kunnen we effectievere oplossingen vinden en implementeren. Samenwerking stelt ons in staat om gezamenlijke doelen te bereiken en obstakels te overwinnen die te groot zijn om door één enkele entiteit te worden aangepakt.
  3. Innovatie en duurzame technologie. Een ondersteunende samenleving moedigt innovatie aan en creëert een omgeving waarin duurzame technologieën kunnen floreren. Door middel van dialoog kunnen we ideeën uitwisselen, best practices delen en gezamenlijk werken aan het ontwikkelen en implementeren van milieuvriendelijke oplossingen. Dit kan helpen om klimaatopwarming tegen te gaan, schaarste te verminderen en milieuvervuiling te verminderen.
  4. Collectieve verantwoordelijkheid. Een ondersteunende samenleving benadrukt het belang van collectieve verantwoordelijkheid voor onze planeet en toekomstige generaties. Het erkent dat ieder individu, ongeacht zijn of haar achtergrond, een rol te spelen heeft bij het aanpakken van mondiale problemen. Door middel van dialoog en betrokkenheid kunnen we mensen aanmoedigen om verantwoordelijkheid te nemen voor hun acties en keuzes, en om duurzame levensstijlen te bevorderen.
  5. Schaarse (leef)ruimte verdelen. Natuurlijke bossen worden gekapt om voedsel te verbouwen en aan vee gevoerd om mensen van vlees en zuivel te voorzien. Dit warmt de aarde op en bedreigt de biodiversiteit, terwijl miljarden dieren leven onder onnatuurlijke omstandigheden met als enig doel als voedsel te dienen. Hoe zorgen we ervoor dat we voor de natuur en voor zoveel mogelijk mensen en dieren eenheid in verscheidenheid blijven houden?

Vanuit een evenwaardige grondhouding naar alles wat leeft kunnen we werken aan een ondersteunende samenleving waarin dialoog en communicatie centraal staan. Door gezamenlijke inspanningen kunnen we de nodige stappen zetten om mondiale problemen aan te pakken. Deze problemen zijn inmiddels zo complex en overstijgen individuen, gemeenschappen, organisaties en regeringen over de hele wereld. Samen kunnen we streven naar een duurzamere en rechtvaardigere toekomst voor onze planeet en alle levende wezens die erop leven. In liefdevolle vrijheid.

Jezelf liefhebben maakt ruimte voor anderen

Compassie hebben met anderen, dat lukt meestal wel. Maar compassie hebben met jezelf is vaak een stuk moeilijker. Dat ontdekte psychologe en boeddhist Kristin Neff na haar pogingen om los te komen van de problematische relatie met haar vader. Steeds weer belandde ze bij verkeerde mannen en in relaties die haar niet gelukkig maakten, totdat ze besefte dat ze pas liefde kon geven als ze zichzelf liefhad.
Zelfcompassie gaat volgens Kristin Neff om drie dingen: begrip voor jezelf als je het moeilijk hebt, acceptatie dat lijden onvermijdelijk deel uitmaakt van het leven, en het onder ogen zien van je eigen emoties, zonder te oordelen.

Pagina 13: Vanuit boeddhistisch standpunt bezien zul je eerst om jezelf moeten geven voordat je werkelijk om anderen kunt geven. Als je voortdurend jezelf beoordeelt en bekritiseert, terwijl je tegelijkertijd aardig voor anderen probeert te zijn, trek je kunstmatige grenzen die er alleen maar voor zorgen dat je je van anderen afgescheiden en geïsoleerd voelt. En dat is het tegenovergestelde van eenheid, verbondenheid en universele liefde – wat het einddoel is van vrijwel elk spiritueel pad, ongeacht binnen welke traditie het valt.

Neff citeert Carl Rogers: de merkwaardige paradox is dat ik pas kan veranderen als ik mezelf accepteer zoals ik ben.

Zelfkritiek leidt tot angst, angst dat anderen net zo streng zullen zijn en jouw recht op liefde, acceptatie en erkenning zullen ontkennen. Zelfcompassie is een positieve instelling waarbij je energie overhoudt voor anderen omdat je niet meer perfect hoeft te zijn en fouten te vermijden.

Je kunt het zien als een ruil: ik oordeel niet meer over anderen en ik trek mij niets aan van het oordeel van anderen.

Kirstin Neff: stop jezelf te veroordelen (bol.com).

Evenwaardigheid in balans

De aantrekkelijkheid van ongrijpbare zaken

Wie fantaseert er nu nooit eens over hoe het leven er uit zou zien wanneer je absolute controle zou hebben over jouw welzijn en gezondheid? Na wat overpeinzingen realiseren we ons dat het leven juist uitdagend is omdat veel zaken ongrijpbaar zijn. Maar we leven ook in een tijd dat we zelf verantwoordelijk worden gemaakt voor het omgaan met de vrijheid die we hebben verworven. Er komt bovendien voortdurend wel iets op ons af wat onze aandacht vraagt. Er is weinig rust.
Er is economische onzekerheid en onveiligheid en dat roept angst op en een verlangen naar zekerheden. Nemen we in de ratrace wel voldoende rust en is ons leven wel in balans? Waarom gaat alles beter als je het niet te graag wilt?

Wijsgerig antropoloog, Wouter Oudemans. ‘Mensen willen graag beheersen. Zichzelf beheersen, de natuur beheersen, de medemens beheersen, macht uitoefenen, enzovoorts. Uiteindelijk is dat allemaal vergeefs’.

In dit artikel wordt een relatie gelegd tussen hoe duizenden jaren geleden de Chinezen aankeken tegen balans en evenwicht en hedendaagse zoeken naar zekerheid. We proberen de vraag te beantwoorden of we aan hun oude leer nog steeds iets kunnen hebben.
Oude waarheden zijn bijvoorbeeld "Actie is reactie" en "alles beweegt" (pantha rhei). Wie macht wil uitoefenen of iets veranderen wil in de binnen- of buitenwereld, doet er goed aan om eerst bewust te worden van zijn beweegredenen en waar hij zijn energie insteekt. Voordat je het weet lekt er energie weg naar een ongewenste tegenkracht. Het is niet voor niets dat al sinds mensenheugenis wordt nagedacht over hoe wijs om te gaan met eigen krachten en die van de natuur. We behandelen het Taoïsme waarin een visie is ontwikkeld over hoe aan te kijken tegen energie, lichamelijke gezondheid en geestelijke ontwikkeling. Op onderdelen waarbij het boeddhisme duidelijkere antwoorden geeft, wordt van daaruit een aanvulling gedaan.

Waarden en krachten

Op het levenspad komen we kruispunten tegen en nemen we besluiten over welke afslagen we nemen. Soms trekt de ene richting, soms een andere. Besluiten over hoe om te gaan met krachten worden vaak genomen vanuit waarden. Wie vrede belangrijk vindt, neemt andere besluiten om zich voor in te zetten dan wie permanent wil winnen.
Het Taoïsme is een voorbeeld van een levensfilosofie over het juiste pad (waarden) en de werking van al dan niet zichtbare krachten. Er wordt een relatie gelegd tussen beweging, waarden en krachten. Zie ook de Metafysica van de Kwaliteit door Robert Pirsig. `Het ding heeft de waarde niet gevormd, de waarde heeft het ding gevormd`. De waarde van een schilderij wordt niet alleen bepaald door de gebruikte materialen en technieken, maar ook door onze eigen waarden en overtuigingen over kunst en schoonheid.

Met dank aan Wikipedia en Patricia de Martelaere de volgende samenvatting.
Het universum; alles wat er is en niet is, wordt de Tao (of Dao) genoemd. Dat wat er niet is, de negatie in neutrale zin, is even belangrijk als wat er wel is, het positieve, ook in neutrale zin. De Tao is niet te kennen, te begrijpen of te duiden. Daarom gebruiken we -paradoxaal en analoog aan het positieve en het negatieve- dat wat er niet is om de boodschap van de Tao inzichtelijker en begrijpelijker te maken.
Taoïsme legt de nadruk op het vinden van een evenwicht tussen actie en niet-doen, en tussen kracht en zachtheid. Het Taoïsme beschouwt de natuurlijke stroom van het leven als leidend en moedigt ons aan om ons aan te passen aan deze stroom in plaats van ons ertegen te verzetten.
Het vinden van balans is een kernprincipe van het Taoïsme, dat ons aanmoedigt om te streven naar harmonie en evenwicht in alle aspecten van ons leven. Dit kan ons helpen om onze energie in evenwicht te brengen, onze emoties te beheersen en ons te concentreren op wat echt belangrijk is in het leven.


Yin en Yang

De Tao manifesteert zich in 2 tegengestelde waarden: yin en yang. Dit zijn geen absolute polen of krachten; beide waarden bestaan slechts in relatie tot elkaar. Het zijn complementaire (elkaar aanvullende) waarden. Yin (het éne) is niet beter dan yang (het andere) en andersom, ze zijn even-waardig aan elkaar. Evenwaardig betekent in deze gelijk èn toch verschillend.
Yin yang toont zich volgens een aantal principes.
  • Alles is gebonden aan de dynamiek van het yin-en-yang-principe.
  • Yin of yang kunnen niet verdwijnen of ontbreken.
  • Het absolute yin of absolute yang bestaat niet. Er is geen absoluut donker of licht; in de nacht wanneer het donker is, kan men toch zien en overdag zijn er altijd schaduwen.
  • Iets kan pas yin of yang genoemd worden wanneer men het vergelijkt met iets anders.
  • Yin en yang zijn onderling verbonden. Wanneer één waarde te groot wordt, dan remt de ander af.
  • Yin is de veroorzaker van yang; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de witte stip in het donkere yin.
  • Yang is de veroorzaker van yin; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de zwarte stip in het lichte yang.

Niets in het universum is vol-ledig yin of volledig yang. Wanneer men door het midden van de cirkel van het yin-yang-symbool een verticale lijn tekent, dan ziet men dat in de ene waarde ook de andere aanwezig is; de halve cirkels die ontstaan tonen in yin yang en in yang yin. De twee stippen geven aan dat het ene het begin is van het andere, dat yang het begin is van yin en yin het begin van yang.
De denkbeeldige lijn die de 'scheiding' tussen yin en yang aangeeft, wordt niet als een rechte verticale lijn getekend. Het lijkt op een 'S' waarmee wordt aangeduid dat het een op de ander ingrijpt. Je kan dus stellen dat yin en yang de te onderscheiden delen van de Tao zijn, die elkaar veroorzaken en in stand houden. Het zijn de delen van de eenheid (tao), die in elkaar overgaan zonder hun eigenheid te verliezen. Dao is een soort synthese (eenheid) tussen de samenstellende delen yin en yang. Het hangt van de kwaliteit van ons bewustzijn of wij wat hebben aan dit inzicht. Die kwaliteit wordt bepaald door onze levenservaring, culturele context, onze behoeftes, projecties et cetera, kortom we hebben geen zekerheid over de juistheid ervan. De waarheid ligt in het midden en waarover men niet spreken kan moet men zwijgen. De Tao is een kracht die niet valt te misbruiken omdat het niet onderworpen is aan menselijke controle of manipulatie. Het is eerder een natuurlijke kracht die ons kan helpen om in harmonie te leven met onszelf en de wereld om ons heen.
Zie ook deze video.

 

Alan Watts over het middenpad
Het middenpad

Tao wordt ook vertaald met het pad waarop men doelgericht wandelt en geacht wordt juist (integer) te handelen. Volgens het taoïsme bevindt zich alles in een perfecte harmonie die niet statisch is, maar in voortdurende verandering. Het evenwicht wisselt steeds en niets kan bestaan zonder zijn tegendeel. "Een kom kan gevuld worden en gebruikt worden, omdat een leegte (yin) voor driekwart omsloten is door materie (yang)". De kunst in het leven is om in de stroom van verandering mee te gaan en niet door gehechtheid en verleiding te komen tot extreme handelingen of opvattingen. Emoties, oftewel gevoelens die naar buiten stromen, zijn een voorbeeld van zo’n “extreme handeling”, die het liefst zo veel mogelijk beheerst wordt. Geluk of deugd is harmoniëren met de weg.
 

Parallel aan het Taoïsme

Het taoïsme heeft zich parallel aan het confucianisme en boeddhisme ontwikkeld. Het confucianisme probeerde de samenleving leefbaar te maken door regelgeving. In dit streven kan de wens om leefbaarheid in de greep te krijgen zijn doel voorbij schieten. In het westerse boeddhisme lijkt er een verschuiving plaats te vinden in de doelstellingen van het pad. Niet het volledig doen verdwijnen van de gehechtheden, maar het helder waarnemen van de emoties en gehechtheden, zonder deze te verdringen of zich er door te laten meeslepen, lijkt het doel geworden. Volledig proberen te verdringen of in de greep te krijgen roept -Yin en Yang indachtig- een tegenkracht op en zo lekt energie weg, tijd wordt verspild.
Wij worstelen in de praktijk vaak met de wens om bepaalde krachten te beheersen en ons tegelijk te houden aan bepaalde waarden. Sommigen vinden eerlijkheid en willen winnen belangrijk, anderen willen alleen graag winnen en maakt het niet uit hoe. Hoe hun contact met anderen verloopt hangt af van de waarden die ze belangrijk vinden en van de krachten die ze bezitten en beheersen. Via een besluit of inzicht dat gevolgen heeft voor de inzet van krachten is er een verbinding met een waarde. De waarde zelf doet niet(s); is niet te manipuleren, krachten zorgen voor beweging (doen bewegen) en zijn manipuleerbaar.

Doen en laten

Een taoïst probeert zich niet te verzetten tegen de loop der dingen, maar gaat daar spontaan en bewust in mee. Hij laat toe om het te kunnen overzien. Hij doet door niet te doen (wu wei, niet te verwarren met niets doen). In de Tao Te Ching wordt de werking van wu wei door paradoxen duidelijk gemaakt. Een voorbeeld van een paradox is “je krijgt pas een echte verbinding wanneer je ook kunt loslaten”. Het is belangrijk om bewust te zijn van wat vraagt om handelen en wat vraagt om (los te) laten. Op het niveau van bewustzijn is het (negatieve) besluit om niet te doen een (positieve) handeling.

Gaat het om liefdevol handelen?

De kracht Qi, die de loop der dingen in beweging houdt, wordt levenskracht, vitale energie of spirituele energie genoemd. Het maakt deel uit van alles wat bestaat. De precieze werking gaat ons begrip te boven en valt buiten het bereik van wetenschappelijk onderzoek en daarmee buiten ons verstand.
Taoïst Laozi nam afstand van een deugd als compassie. In zijn ogen is het verkeerd je te beperken tot een perspectief van alleen de mens. Want daarmee sluit je niet alleen de dieren, maar zelfs de natuur uit. Laozi beschouwt `deugd´ als het loslaten van alle regels en de etiquette (zoals bepleit in het confucianisme) om terug te keren tot een natuurlijke moraal. Die ontstaat wanneer het grote geheel, de natuur, de weg, gevolgd wordt, zoals ook het lichaam doet. Het is ook een weg terug van veelheid en niet twee-zijn via eenheid naar de leegte. Leegte (potentie, openheid) schept ruimte, bijvoorbeeld voor samenwerking met anderen. Vergelijk het met de boeddhistische term sunyata: alle verschijnselen zijn zonder essentie, er is geen uiteindelijke werkelijkheid aan te wijzen. Leegte vormt de kern van ieders bestaan. Het draait om het vinden van balans tussen het omarmen van leegte voor reflectie en groei, en het vinden van manieren om betekenis en vreugde te ervaren in je leven.
Leegte in de vorm van ruimte is ook onderdeel van liefde en vrijheid. Ook liefde valt te beschrijven als een pad van veelheid naar eenheid. Wie niet oordeelt over anderen, heeft liefdevolle ruimte voor velen. De werking van liefde en vrijheid is als yin en yang: zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde.

Transformatie en energie

Bevrijding en verlichting is niet mogelijk zonder inzicht in de leegte of essentieloosheid. Gautama Boeddha bereikte zijn verlichting door in te zien dat er geen ego (ik) bestaat. Volgens hem is er geen individuele identiteit en is er alleen maar prana. Volgens zijn visie (dharma) is alles een manifestatie van prana en is prana de samenhang tussen alles. Prana is de gebonden energie daar waar Qi de vrije energie is (vergelijk statische en dynamische kwaliteit zoals Pirsig daarover schreef). Qi is aanwezig in lucht en ether en als chi gebonden wordt benoemde hij het als prana. Zolang de mens geloof hecht aan een individuele ik zal chi gebonden zijn en dus prana blijven, aldus zijn dharma. Inzicht krijgen dat het ik buiten de taal niet bestaat zal de prana weer terug veranderen in chi, wat de uiteindelijke verlichting inhoudt. Prana kan (heeft de potentie om te) transformeren in warmte (tummo), kracht, inzicht of helende energie. Energie kan dus verschillende vormen (materie) aannemen. De controleerbare werking daarvan valt onder de wetenschap, het ongrijpbare deel onder spiritualiteit.

Inzicht in de werking van energie

Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van Qi of voor het nut van het gebruik van Qi als metafoor. Sommige tegenstanders zeggen dat Qi enkel een vorm van vitalisme is. Sommige mensen die geloven in vitalisme vergelijken dit element met de ziel. Het vitalisme speelde een centrale rol in de levensfilosofie: de filosoof Henri Bergson veronderstelde dat een "levenskracht" (élan vital) de drijfkracht voor de evolutie van het leven op aarde was.
Het is verleidelijk om te onderzoeken of de werking van Qi valt uit te nutten, bijvoorbeeld voor bevordering van lichamelijk welzijn en geluk. Beweringen dat de controle van Qi iemand in staat zou stellen om normale fysieke en biologische processen te overstijgen worden in de wetenschappelijke wereld beschouwd als pseudo-wetenschap. Bedenk dat de Tao niet is te kennen, te begrijpen of te duiden. Kwakzalvers en zwevers willen anders doen geloven. Dat wat ons begrip te boven gaat, kan van belang en waar zijn, maar we doen er goed aan anderen die pretenderen dat wel te snappen daarin kritisch te volgen. Alleen door te omschrijven wat de Tao niet is, kunnen we ervaringskennis verwerven over de Tao. Maar elke manier heeft zijn grenzen. Ook deze zogeheten apofatische methode om te komen tot kennis kan nooit als onomstotelijk inzicht in woorden en begrippen worden uitgedrukt op zo’n manier dat iedereen het begrijpt. Er is als het ware ruimte nodig in de interpretatie van de Tao om mee te gaan met de beweging in de tijd en het levenspad.

Heeft de Tao betekenis voor de huidige tijd?

De poging van Confucius om de samenleving te reguleren (door deugden op te leggen en door de Gouden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet) lijkt op korte termijn effectiever dan de individuele aanpak van de taoïsten. Moreel charisma kan alleen worden verworven door degenen die het niet bewust proberen te verwerven (daar is de paradox weer). Het pad dat gekenmerkt wordt door morele ontwikkeling en bewustwording is een smal pad. Het internaliseren van waarden (deugden en zielkwaliteiten) is een individueel proces met eigen snelheid. ("De eersten zullen de laatsten zijn").
Het leefbaar houden van egoïstische neigingen; het niet meer identificeren met het eigen ego en omgaan met een groot ego van anderen; het kwijtraken van de neiging om te oordelen zijn de uitdagingen van veel mensen die in spiritualiteit zijn geïnteresseerd. Vooral Eckhart Tolle schrijft hierover. Of de filosofie van de Tao helpt bij deze uitdaging? In de tijden voor Christus waren de begrippen emancipatie, vrijheid en ego nog niet uitgevonden. Men vertelde toentertijd een boodschap over wezenlijke zaken omslachtiger met behulp van metaforen. Wij kennen tegenwoordig helaas andere vormen van omslachtig communiceren, er is infostress; er is bewuste misleiding via reclame en politiek. Er is zoveel te doen dat niet doen nauwelijks belangstelling en waardering krijgt.
Onze tijd wordt gekenmerkt door economisch gedreven handelingen, globalisering, permanent grenzen verleggen en alsmaar nieuwe, nog leukere ervaringen op te doen. We lijken door de ontwikkelende techniek steeds meer grip te krijgen op ons welzijn en constateren dat we tegelijkertijd steeds meer zelf verantwoordelijk worden gesteld voor de bewaking daarvan. De Tao leert ons bewust te blijven dat er geen absolute grip te krijgen is op het leven en dat een optimaal evenwicht te vinden is in doen en niet doen. Dat betekent bijvoorbeeld dat we kwetsbare natuur (biodiversiteit), dat commercieel weinig interessant is, beschermen. Of dat we een balans aanhouden in plaats van alsmaar een grens verleggen en dat we waarderen wat er is. Dat we ons lichaam en geest niet al te lang blootstellen aan stress (laat staan aan doping of drugs).

Een gezonde balans

We kunnen met wetenschappelijke kennis niet grip krijgen op alles wat van belang is. De boodschap -dat niemand Qi of Tao kan misbruiken of een ander een levensstijl mag opdringen- voorkomt dat we hoogmoedig worden en motiveert om te vertrouwen op de eigen autonomie en om het midden te houden tussen uitersten. Een eenheid van denken, voelen en intuïtie nastreven zonder de een boven de ander te stellen, ondersteunt die autonomie. Inzicht in de balans in waarden en hoe tot die balans te komen hangt samen met het proces van bewust worden en daarmee indirect op de balans in invloeden op de gezondheid.
Ons lichaam en ons bewustzijn vormen een eenheid, die we niet precies hoeven te begrijpen en te sturen. Het lichaam is er evolutionair op ingesteld om zichzelf, los van ons bewustzijn, gezond te houden. Het is voor een belangrijk deel een niet begrepen proces. Wat gezond is, is niet 100% zeker, wat (geestelijk) ongezond is wel. We kunnen door een ongezonde levensstijl ons lichaam uit balans brengen. Ongezond is in termen van yin en yang proberen een extreme positie in nemen of alsmaar grenzen te verleggen, wat een lichamelijke tegenreactie in de vorm van ziekte oproept. Het lichaam heeft een sympathisch systeem, gericht op actie en een parasympathisch systeem, gericht op ontspanning en herstel. Actie (handelen) die niet geremd of beheerst wordt leidt tot stress. Wie het sympathische ziet als yang en als these en het parasympathische ziet als yin en als antithese ziet gezondheid als de synthese.
We kunnen onszelf niet altijd genezen maar we kunnen wel altijd dat na laten wat genezing in de weg staat. Ook bij gezond blijven geldt dat we doen door bepaalde schadelijke handelingen niet (vaak) te doen (niet te vaak ongezond eten). Wanneer we ziek zijn en gezond willen worden, is het heilzaam om bewust te zijn van de werking van de balans zoeken op allerlei niveaus. De bewuste geest is, zonder het fundament van de wijsheid van het lichaam, opmerkelijk incompetent (Slingerland, 2014).
Het taoïsme leert ons om niet te oordelen en de wens los te laten om absolute zekerheden, prestaties, posities et cetera na te streven, maar om een toegevoegde waarde te zien in balans en evenwicht, evenwaardigheid en natuurlijkheid. De paradox van wu wei is niet te ontlopen, is niet op te lossen en verdwijnt niet door de kool en de geit te sparen.
Het wordt aanbevolen om en-en te denken door niet te zeer je best te doen en ook niet niet je best te doen. Wijsheid is weten wanneer te doen en wanneer te laten.

"Pleasure in its fullness, cannot be experienced when one is grasping it... To have life, and to have its pleasure, you must at the same time let go of it". Alan Watts.

Boekentips

Een goed leesbaar boek om het soms onnavolgbare Taoïsme te leren kennen is geschreven door Patricia de Martelaere. De cryptische subtitel is 'de weg om niet te volgen'. Zij stelt het lichaam centraal en legt verbanden met de basisideeën uit de Chinese geneeskunde.
Amberchele schrijft in Opengebroken over al dan niet leven in de ontwaakte staat, en hoe de ontdekking van je Leegte - je goddelijkheid - het verschil uitmaakt tussen die twee mogelijkheden.

Taoïsme: de weg om niet te volgen (bol.com).

Amberchele. 'Als ik terugkijk en deze Bewuste Leegte zie, weet ik dat alles wat ooit is verschenen in mijn leven - iedere persoon, ieder tafereel, ieder moment - ook weer is verdwenen, ieder moment opnieuw. Er was, en is, niets om me aan vast te houden, niet één persoon of ding. Dat geldt ook voor dit lichaam en deze geest. Die verschijnen weliswaar vaker dan andere verschijnselen, maar ze vormen duidelijk niet meer dan een serie opeenvolgende taferelen, aaneengeregen als de beeldjes van een film die allemaal onmiddellijk weer verdwijnen, net als alle andere dingen. Maar één ding verdwijnt nooit, en dat is dit Bewuste Niet-iets, deze zo duidelijk zichtbare Leegte waarin de taferelen verschijnen. En omdat er niets is waar je je aan vast kunt houden, moet ik dat Niet-iets wel zijn, moet het wel zijn wat ik in werkelijkheid ben'.
De via negativa houdt in dat de leegte alleen in ontkenningen valt te karakteriseren.

Jan Bor heeft zich verdiept in de zen, maar ziet de beperking van het alles maar willen beheersen.

Jan Bor over moderne spiritualiteit (bol.com).

Wanneer je te hard je best doet is de kans groot dat je blokkeert. Wat je eerst spontaan en schijnbaar moeiteloos voor elkaar kreeg, wil nu niet meer lukken, of komt gekunsteld over. In 'Proberen niet te proberen' legt Edward Slingerland uit waarom spontaniteit, zelfvertrouwen en een ontspannen houding zo ongrijpbaar kunnen zijn en waarom ze lijken te ontsnappen als we ze het hardst nodig hebben.
Slingerland: proberen niet te proberen (bol.com).

Tenslotte: Tao is dat waaruit niets kan vertrekken.

Hoe meer stress, hoe minder resultaat

Een promotieonderzoek draagt als het goed is bij aan wetenschappelijke kennis. Het is ook een proeve van bekwaamheid van de promovendus. Maar soms staat in een proefschrift alleen wat iedereen kan zien door de open deur.
Belangrijkste conclusie van deze bekroonde Topvrouw: meer bevlogenheid leidt niet altijd tot betere financiële prestaties.
Bezint eer gij begint (aan een onderneming en een proefschrift).

Ondernemers die leren omgaan met stress presteren beter.

Veel ondernemers werken hard, dag in, dag uit. Het ‘entrepreneurship’ eist veel van hen. Ze hebben dan ook te maken met stress. Maar welke gevolgen heeft stress bij hen? En kunnen training- en coachingsprogramma’s die stress verminderen? In haar proefschrift concludeert Josette Dijkhuizen dat ondernemers concurrentievoordeel kunnen halen als ze leren omgaan met werkgerelateerde stress.
Josette Dijkhuizen is een van de weinigen die onderzoek doet naar het fenomeen stress bij ondernemers. In een studie onder 277 Nederlandse ondernemers kwam naar voren dat specifieke werkeisen als onzekerheid, risico, verantwoordelijkheid en altijd beschikbaar moeten zijn, van grote invloed zijn op de stressbeleving.

Stress versus bevlogenheid

Dijkhuizen onderzocht ook de relatie tussen stress en prestatie. Hoe meer stress, hoe minder de ondernemer zijn of haar doelen haalt op financieel en persoonlijk vlak. Bevlogenheid (work engagement) is in het door Dijkhuizen gebruikte Job Demands-Resources Model de tegenpool van stress. Die ‘passie’ is bij ondernemers veel hoger dan bij werknemers. De promovenda stelt dat een ondernemer een zeker minimum niveau van bevlogenheid moet hebben om succesvol te zijn. Deze bevlogenheid zorgt wel voor een beter gevoel van persoonlijk succes, maar leidt niet per definitie tot betere financiële prestaties.

Concurrentievoordeel

De bevindingen van Dijkhuizen hebben belangrijke consequenties voor ondernemers, adviseurs, beleidsmedewerkers, mentoren en coaches. Ondernemers kunnen namelijk een belangrijk concurrentievoordeel halen als ze leren hoe effectief om te gaan met werkvereisten en werkgerelateerde stress in training- en coachingprogramma’s. Omdat bevlogenheid een belangrijke voorwaarde is voor bedrijfssucces, hebben adviseurs en coaches een uitdagende rol bij het op een hoog niveau houden van die bevlogenheid.

Josette Dijkhuizen is zelf ondernemer. Eind 2012 is zij door de Minister van Buitenlandse Zaken benoemd als Vrouwenvertegenwoordiger in de Koninkrijksdelegatie naar de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Zij is auteur van diverse managementboeken en geeft internationaal lezingen over ondernemerschap. Naast eerdere nominaties en prijzen, is zij op 15 juni jl. ook benoemd als Topvrouw van Zuidoost Brabant.

Altruïsme en beslissingen nemen met grote gevolgen

In ons menselijk handelen dreigt heel binnenkort de draagkracht van het ecologische systeem op aarde te worden overbelast. En daarmee is de kwaliteit van het leven op aarde in gevaar.
In zijn Ted talk vertaalt Matthieu Ricard een altruïstische houding naar het nemen van beslissingen met globale gevolgen.

Wat kunnen we doen op mondiaal niveau?

We hebben drie dingen (te doen).
  1. Verbetering van de samenwerking. Leren op school coöperatief te zijn in plaats van concurrerend. Onvoorwaardelijke samenwerking binnen bedrijven - er kan enige concurrentie tussen bedrijven zijn, maar niet binnen.
  2. Duurzame harmonie beoefenen. Ik hou van deze woorden. Geen duurzame groei meer. Duurzame harmonie betekent nu de ongelijkheid te verminderen. In de toekomst zullen we meer doen met minder, en we blijven kwalitatief groeien, niet kwantitatief. We hebben een zorgzame economie nodig. De homo economicus kan niet omgaan met de armoede te midden van overvloed, kan niet omgaan met het delen van gemeenschappelijke goederen van de atmosfeer, van de oceanen. Als je zegt dat de economie medelevend moet zijn, zeggen zij: "Dat is niet onze taak". Maar als je zegt dat het ze niets kan schelen, dat ziet dat er slecht uit. We moeten lokaal betrokken zijn en wereldwijd verantwoordelijkheid dragen.
  3. We moeten altruïsme uitbreiden tot de andere 1,6 miljoen soorten. Voelende wezens zijn medeburgers in deze wereld en we moeten altruïsme durven toe te passen.
Wikipedia Matthieu Ricard werd in het XVIe district van Parijs geboren en studeerde eerst moleculaire biologie. Tijdens zijn promotieonderzoek werkte hij in het Pasteur Instituut met Nobelprijswinnaar François Jacob. Toen hij in 1972 gepromoveerd was begon hij te twijfelen aan een academische carrière. Geïnspireerd door de films over de Tibetaanse meesters besloot hij naar de Himalaya te gaan. Daar ontmoette hij Kangyur Rinpoche in Darjeeling (India) en studeerde bij hem tot zijn overlijden. Hierna werd hij leerling bij Dilgo Khyentse Rinpoche in Kathmandu (Nepal) en studeerde bij hem tot zijn overlijden in 1991. Tevens besloot Matthieu monnik te worden.

<

Je moet toch wat zeggen

In het ideale geval is een gesprek een dialoog, dat wil zeggen dat spreker en luisteraar oprecht visies uitwisselen en erop vertrouwen dat de ander het goed met jou voorheeft en zijn best doet naar waarheid te antwoorden. Maar in minder evenwaardige situaties, bijvoorbeeld wanneer je de ander doorzaagt of ter verantwoording roept, dan loop je kans dat de ander maar wat zegt om er vanaf te zijn.
In zware gevallen als bij een rechtspraak doet het er nauwelijks toe wat een verdachte zegt. Het is mooi wanneer iemand vrijwillig bekent. Er is een recht op zwijgen zonder daarmee impliciet schuld te bekennen. Uit eeuwenlange ervaring heeft men geleerd dat een hard bewijs veel zwaarder moet wegen dan de verklaring die iemand zelf geeft. Niet iedereen is altijd toerekeningsvatbaar (bijvoorbeeld ziek of dronken) en het is efficiënt ellenlange discussie te voorkomen over wat iemand eigenlijk had willen of moeten zeggen.
In het gewone niet-wetenschappelijke taalgebruik noemt men attribueren in engere zin het gebruik van uitvluchten om een handelwijze te rechtvaardigen. Wanneer een bepaalde uitkomst ons goed uitkomt, dan rekenen we het toe aan de eigen vermogens en wanneer de uitkomst ons niet goed uitkomt dan zoeken we vaak een externe oorzaak. Onbewust weten we dat van elkaar en rekenen het hopelijk elkaar niet zo zwaar aan wanneer iemand niet meteen met de meest geloofwaardige uitleg op de proppen komt.

Het is de kunst van een prettige communicatie om de ander een veilig gevoel te geven en uit te nodigen om vrij te spreken. Wie een oordeel verwacht kan anticiperen met een nietszeggend verhaal of uitleg of liegt staalhard en alle varianten hier tussenin.

Een dubbele rol is weggelegd voor de dooddoener. Een dooddoener is een soort kruispunt in een gesprek waarin een andere afslag kan worden genomen. De spreker kan de dooddoener die de ander inzet om in te breken op het gesprek opvatten als een belediging of een kans.

Daarentegen is het gebruik van drogredenen een kwalijke zaak. Je laat daarmee zien dat je de luisteraar niet respecteert, maar wilt manipuleren.

Wie zichzelf goed kent is er ook van anderen op bedacht dat ook zij een goede reden kunnen hebben om niet meteen voor de draad te komen met de waarheid. Een zekere compassie met dat het tijd kost om elkaar te vertrouwen en dat een gesprek dat begint met een “praatje voor de vaak” niet meteen een voorbode is van een gebrek aan bereidheid of vaardigheid van de gesprekspartner tot diepgang. Het is vaak een spel om al jonglerend in het contact elkaar uit te dagen en uit te nodigen om steeds duidelijker te worden.

Het is prudent om attent te zijn op wat er niet gezegd wordt, maar het is onbehoorlijk om daaruit conclusies te trekken zonder voorzichtig te controleren of jouw vermoeden klopt.

Dit spel is het gemakkelijkst te spelen wanneer je de wens opgeeft om te oordelen en altijd een open mind houdt zonder naïef te zijn.

Kasper C. Jansen en Michiel Lieuwma, bekend van De snijtafel, fileren gesprekken op de kwaliteit van wat er wel of niet wordt gezegd. In deze video een gesprek tussen Jeroen Pauw en Diederik Samsom over de slechte peilingen voor de PvdA.

Liefde en macht gaan niet samen

Het draait om balans

Wanneer één persoon in een relatie de macht heeft, kan dit leiden tot misbruik en onderdrukking van de ander. Dit soort machtsverhoudingen zijn vaak niet gebaseerd op liefde, maar eerder op controle en manipulatie.

Aan de andere kant kan liefde echter ook de macht hebben om mensen te veranderen en ze in staat te stellen om te groeien en te bloeien. Liefde kan mensen motiveren om elkaar te ondersteunen en te helpen, in plaats van te concurreren of te domineren.

Dus terwijl liefde en macht niet van nature incompatibel zijn, is het belangrijk om te onthouden dat het de manier is waarop deze twee krachten worden uitgeoefend die bepalen of ze goed samengaan. In een gezonde relatie moet de macht gebalanceerd zijn en moeten beide partners zich vrij voelen om hun eigen beslissingen te nemen en hun eigen identiteit te behouden.

In onze jeugd ontwikkelen we van afhankelijk naar autonoom. In dat proces starten de ouders met macht over de baby en verandert dit -alles goed gaat- naar gezag over hun pubers. In de eerste maanden van het leven is de baby in een soort evenwaardige verbinding met de omgeving en na een jaar of anderhalf, met de ontwikkeling van het ego vindt er een eerste afzondering plaats. Het Ik wordt verkend. In de jaren erna ervaart het kind dat die afgescheidenheid samen gaat met keuzes maken in met wie om te gaan. In die omgang ontwikkelt het kind een gevoel voor een sociale positie, waarin het controle, macht, vriendschap, verliefdheid, wel of niet erbij horen, angst, verdriet etc. leert ervaren.
Dit proces van afzondering van de ouders om geleidelijk klaar te zijn om zelfstandig en volwassen te worden brengt ons in de samenleving met verschillen in hartelijkheid en evenwaardigheid.

Jiddu Krishnamurti


De tekst hieronder gaat over de opvattingen van Krishnamurti, die zijn gehoor duidelijk wilde maken dat liefde en macht niet samengaan.

Jiddu Krishnamurti (1895-1986) heeft bijna 65 jaar lang gesproken voor en met mensen in alle werelddelen. Hoewel hij sprak over inzicht en meditatie, bracht hij geen nieuw geloof, geen nieuwe filosofie. Wat hij deed was samen met zijn toehoorders nagaan wat de oorzaken zijn van de problemen waarmee de mens sinds jaar en dag te kampen heeft.
Krishnamurti vertegenwoordigt daarbij geen enkele 'school', geen enkele richting. Hij houdt zich alleen bij de feiten en is niet geïnteresseerd in ideeën, theorieën of meningen.

Uit een toespraak uit 1985 in Washington.
We zouden ons moeten verdiepen in die belangrijke vraag wat liefde is. We gebruiken het woord "liefde" zo gemakkelijk, het is iets puur sensueels, seksueels geworden; liefde wordt met genot, genoegen geïdentificeerd. Om dat aroma van liefde te vinden moet je je in de vraag: "wat is geen liefde?" verdiepen. Door te ontkennen kom je tot het positieve, niet andersom. Maak ik mijzelf duidelijk? Door datgene te ontkennen wat geen liefde is kom je bij dat wat onmetelijk waar is, en dat is liefde. Dus, liefde is geen haat, dat is duidelijk; liefde is geen ijdelheid of arrogantie; liefde is niet in handen van macht - mensen die macht hebben willen meer macht najagen -, het doet er niet toe over wie, over een klein kind, over een groep mensen, of over een heel volk. Dat is bepaald geen liefde. Liefde is niet hetzelfde als genot, noch als begeerte. …….
Liefde is zeker geen denkwerk. Kun je dit alles dus terzijde schuiven: je ijdelheid, het gevoel van macht, hoe klein, hoe gering ook, het is als een sneeuwbal. Hoe meer macht, hoe kwalijker. En daarom gaan macht en liefde niet samen. Evenmin in eerzucht, als iemand eerzuchtig, agressief is - jullie allemaal zijn ermee opgevoed: agressief zijn, succesrijk, bekend, beroemd worden. En volgens de spreker is dat alles zó volkomen kinderlijk. Hoe kan er liefde zijn? Liefde is dus niet iets dat opgeroepen of gecultiveerd kan worden; het ontstaat vanzelf, heel gemakkelijk als die andere dingen er niet zijn. En al lerend over jezelf stuit je erop. Waar liefde is, daar is mededogen (compassie). En mededogen heeft z'n eigen intelligentie; niet de intelligentie van het denken, de intelligentie van sluwe misleiding en al zo meer. Alleen als er volledige liefde en mededogen is, is er die uitzonderlijke soort intelligentie die niet werktuiglijk is.

Uit het boek Krishnamurti over Relaties een tekst over macht en relaties (Bangalore, 1948).
Als wij ons leven onderzoeken, onze relatie met elkaar, dan zullen wij ontdekken dat het een proces is waarin wij onszelf afzonderen. Wij zijn helemaal niet geïnteresseerd in elkaar; wij hebben er de mond vol van, maar in feite zijn wij niet geïnteresseerd in onze medemens. We hebben slechts een relatie met iemand voor zolang die relatie ons genot verschaft, zolang zij ons tot schuilplaats dient, zolang zij ons bevredigt. Maar op het moment dat er iets in de relatie verstoord raakt en wij ons daardoor niet meer op ons gemak voelen, verbreken we de relatie. Met andere woorden, er is alleen sprake van een relatie zolang wij er voldoening in vinden. Dit klinkt misschien hard, maar als u uw eigen leven heel nauwkeurig bekijkt, zult u zien dat het waar is. En het vermijden van een feit betekent leven in onwetendheid, hetgeen nimmer een juiste relatie zal voortbrengen.
….
Het proces van uzelf afzonderen is een proces van streven naar macht. Of u nu individueel naar macht streeft of naar macht voor een ras of een nationale groepering, het isolement zal altijd bestaan, want de begeerte naar macht, naar een positie betekent op zichzelf al afzondering. Dit is toch wat ieder van ons wil, nietwaar? Wij willen allemaal een machtige positie waarin wij kunnen domineren, hetzij thuis, hetzij op kantoor, hetzij in een bureaucratisch regime. Iedereen zoekt macht en door macht te zoeken, vestigen wij een samenleving die gebaseerd is op macht, enzovoort – dat ligt voor de hand. Is de begeerte naar macht op zichzelf niet een proces van uzelf afzonderen? Ik denk dat het heel belangrijk is dit te begrijpen, want de mens die een vreedzame wereld wenst, een wereld zonder oorlogen, zonder gruwelijke vernietiging, zonder catastrofale ellende op gigantische schaal, moet deze fundamentele vraag begrijpen. Zolang u als individu naar macht streeft, hoeveel of hoe weinig ook, hetzij als president, als gouverneur, als advocaat, hetzij gewoon als man of als vrouw thuis – dat wil zeggen, zolang u naar een gevoel van overwicht verlangt, naar een gevoel van kunnen afdwingen, naar een gevoel van macht kunnen uitoefenen, van invloed hebben – zult u onvermijdelijk een samenleving creëren die het resultaat is van een proces van uzelf afzonderen. Want macht op zich isoleert, brengt scheiding teweeg.
Tot zover Krishnamurti.

Waarom een non-dualistische levensstijl aantrekkelijk is

Innerlijke rust en tevredenheid

Een non-dualistische levensstijl kan voor veel mensen aantrekkelijk zijn om verschillende redenen. 

  • Verbinding. Een non-dualistische levensstijl bevordert verbinding en eenheid met anderen, in plaats van afscheiding en dualiteit. Dit kan resulteren in een gevoel van verbondenheid en saamhorigheid met anderen, en kan helpen om een gevoel van eenzaamheid en isolement te verminderen. 
  • Mindfulness. Een non-dualistische levensstijl benadrukt het belang van mindfulness en bewustzijn in het dagelijks leven. Door te leven in het huidige moment en bewust te zijn van je gedachten en emoties, kan je meer innerlijke rust en tevredenheid ervaren. 
  • Compassie. Non-dualiteit bevordert ook compassie en mededogen voor anderen, omdat het ons eraan herinnert dat we allemaal één zijn en dat we allemaal lijden. Door het cultiveren van mededogen en empathie kunnen we ons meer verbonden voelen met anderen en ons meer inzetten voor het helpen van anderen. 
  • Spirituele groei. Non-dualiteit kan ook bijdragen aan spirituele groei en ontwikkeling, omdat het ons aanmoedigt om onze eigen innerlijke ervaringen te verkennen en ons bewustzijn te vergroten. Door ons te concentreren op innerlijke groei en het loslaten van dualistisch denken, kunnen we ons meer openstellen voor spirituele ervaringen en een diepere betekenis vinden in ons leven. 
  • Minder stress. Een non-dualistische levensstijl kan ook helpen om stress en angst te verminderen, omdat het ons eraan herinnert dat we ons niet vast hoeven te houden aan dualistische denkpatronen en labels. Door het loslaten van dualiteit en het omarmen van een meer holistisch perspectief, kunnen we ons meer ontspannen en geaard voelen in het huidige moment.

Autonomie en verbinding

Mensen zijn al eeuwenlang in alle culturen ter wereld bezig met de verhouding tussen autonomie en verbinding. In de Franse revolutie werd dit fraai samengevat in het adagium “vrijheid, gelijkheid en broederschap” en werden de eerste twee begrippen zoveel mogelijk verwoord in wetgeving. Want wanneer vrijheid niet gerelateerd wordt aan gelijkheid dan hebben de brutalen de halve wereld. Broederschap oftewel liefde en verbinding valt slecht vast te leggen in wetten. Liefde stroomt vrij binnen kade(r)s.

In het streven naar vrijheid voor iedereen op alle niveaus is het een constant zoeken naar een vorm die vrijheid zowel begrenst als garandeert. En die vorm moet in beweging blijven omdat starheid juist vrijheid verkleint. En in die beweging ontstaan soms uitwassen.

Een uitwas van het Ik-tijdperk is dat mensen hun ego niet meer kunnen relativeren en uit balans zijn in het redelijk afwegen van eigen belang versus andermans belang. Onbescheidenheid, onverschilligheid en onwaarachtigheid kenmerken na 30 jaar doorgeschoten assertiviteit politici, reclame, media en veel individuen.

Ontwikkeling

Het is een fase in een eeuwenlange ontwikkeling naar vrijheid, waarbij elke drie stappen vooruit worden gevolgd door twee stappen terug waarna de vrijheid weer wordt bedreigd. Toch is de som positief omdat er heel langzaam vrijheidsgraden op meerdere dimensies worden opgebouwd. Individuele vrijheid gaat langzaam steeds meer gepaard met collectieve vrijheid en welvaart. Dit resultaat wordt gesteund door technologie als computers, Internet en domotica en door vergroting van menselijke competenties als communicatieve vaardigheden en mogelijkheden. Een mogelijk nadeel is vergrote afhankelijkheid van elkaar.

De cultuur van het westen en het oosten ontwikkelen hun eigen dynamiek en komen van tijd tot tijd bij elkaar. Geweldloosheid en zinvol omgaan met het ongrijpbare als liefde en vrijheid zijn thema’s waarop we van elkaar kunnen leren. Beide culturen proberen de eenheid tussen mensen na te streven en te bewaren door liefde en vrijheid met elkaar te verbinden. Kijken vanuit beide culturen maakt het gemakkelijker om tegengestelde bewegingen tegelijkertijd te accepteren. Het is het beeld van iemand die fraai danst en die timen, bewegen en stil houden weet te integreren.

"Voorgangers" in de non-dualistische levensstijl faciliteren de spirituele ontwikkeling van anderen door hen te ontregelen. Door je vragen te stellen naar je identiteit "wie is het die ....."; door je te laten zien dat jouw vrije wil zo weinig voorstelt dat je net zo goed kunt stellen dat je het product bent van hersenactiviteit, "maar je bent niet jouw brein".
Belangrijk is kritisch te blijven. Wie een leraar kritiekloos tot guru verheft en zichzelf onnodig wegcijfert, loopt het gevaar dat de verhouding ontspoort en verwordt.

Eenheidservaring

Ook bijna-dood-ervaringen kunnen een eenheidservaring oproepen.
Je leert identificatie met welke overtuiging dan ook en verhalen over wie je bent, los te laten. Je leert dat vasthouden aan het ego je ergens zal brengen en je leert dat open staan je verder brengt in de kwaliteit van de verbindingen die je aangaat.
De visie van non-dualiteit doet mensen realiseren dat het ik /jij onderscheid een illusie is. "Ik ben een andere jij".
Levinas ‘Ik word ik in het aangezicht van de ander’.
Bewust en wakker leven houdt in het niet-twee zijn van mensen te zien en te doorleven.

De vier vormen (Brahmaviharā) van je verhouden tot anderen (die boeddhisten ook al nastreefden), worden dan de volgenden.

  1. Liefde aan iedereen; de hoop dat het ieder wezen goed gaat.
  2. Compassie; de hoop dat het lijden van alle wezens wordt verminderd.
  3. Altruïstische vreugde in de daden en acties van anderen.
  4. Gelijkmoedigheid; het leren accepteren van verlies en winst, lof en blaam, succes en falen zonder gehechtheid zowel voor jezelf alsook voor anderen.

Esther Perel schrijft in "erotische intelligentie": wanneer men samensmelt, wanneer twee mensen een worden, kan er geen verbinding meer ontstaan. Er is niemand meer met wie je een band kunt vormen. Vandaar dat afzonderlijkheid een voorwaarde is voor een verbintenis; dit is de wezenlijke paradox van intimiteit en seks.
Tot zover Perel.

Non-dualiteit

In het verlengde hiervan kan ook bij non-dualiteit verbinding alleen ervaren worden in dualiteit. Men spreekt liever over niet-twee zijn dan over één zijn. Wel samensmelting, niet een tijdelijke met één ander individu, maar permanent met alle anderen zonder verlies van individualiteit.

In andere woorden, de behoefte om absolute macht uit te oefenen verdwijnt wanneer je realiseert dat die ander (mens of dier) net als jij onderdeel is van hetzelfde grotere geheel.
Macht corrumpeert en maakt dat een verbinding tussen vrijheid en liefde verwordt. De voortdurende cyclus van verbinden en loslaten heeft zin wanneer het individu ondertussen werkt aan zijn eigen integriteit, zodat het iteratieve proces tegelijk een transformatie wordt naar een hoger niveau van beschaving.

Moet je voor het ontwikkelen van non-duaal bewustzijn iets doen? Nee, maar het helpt om en-en te denken en wanneer je kunt omgaan met paradoxen. Je wordt bescheidener over jouw vrije wil en verwerft meer vrijheid.

Meer lezen over non-dualiteit, klik hieronder op de labels.

Het abstracte karakter van non-dualiteit wordt omschreven door "voorganger" Jan van den Oever, die in deze video paradoxaal betoogt dat het bestaat via dualiteit.
Non-duaal bewustzijn gaat om het inzicht dat er geen ervaarder van de ervaring is. Zelfrealisatie is "oplossen in dualiteit". Stilte is beschikbaarheid voor het kennen. Ons wezen is kwetsbaar en ongrijpbaar, omdat er geen doener is. Ons ego probeert dat te verhullen. Authentieke mensen laten dat na en geven zich over aan de totale kwetsbaarheid.

Niemand bezit non-duaal bewustzijn en het is ook geen gevoel. Het is een verwijzing. Het verwijst naar dat er geen doener is. Het universum beweegt. Er is wijsheid, er is dans, er is humor, er is zwijgen.

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (15) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (2) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (51) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (162) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (14) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (2) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (12) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (33) eenzaamheid (8) ego (45) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (13) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (51) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (79) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (35) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (41) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (12) ideaalbeeld (2) identificatie (10) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (12) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) l (1) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (8) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (97) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (20) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (14) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (1) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (1) motto (1) mystiek (5) nabijheid (2) narcisme (4) natuur (5) negatie (16) neti neti (3) niet doen (22) NLP (1) non-duaal bewustzijn (6) non-dualiteit (41) omdenken (7) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (1) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (1) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (15) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (18) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (2) verwondering (2) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (90) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (23) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (10)