Een filosofisch-theologische beschouwing op de aard van liefde
De bevrijdende werking van minder persoonlijke liefde
Wanneer we liefde minder als persoonlijk beschouwen, openen we de deur naar een bijzondere vorm van bevrijding. Allereerst bevrijden we onszelf van de last van verwachtingen. Als liefde niet "van mij" is en niet "voor jou" is vanwege jouw specifieke eigenschappen, dan hoeft die liefde ook niet te worden beantwoord op een bepaalde manier. De teleurstelling die vaak volgt wanneer liefde niet wordt beantwoord zoals gehoopt, verliest haar angel.
Daarbij komt dat verliefdheid wordt ontdaan van haar verwarrende macht. Verliefdheid is vaak tijdelijk en zegt meer over onszelf dan over de ander. In deze visie wordt verliefdheid niet een dwingende kracht die ons tot bepaalde handelingen drijft, maar eerder een interessant fenomeen dat we kunnen observeren terwijl het door ons heen beweegt. Deze benadering sluit aan bij wat de Stoïcijnen leerden over gevoelens, niet als iets dat we moeten onderdrukken, maar als verschijnselen die we kunnen waarnemen zonder er volledig door te worden meegesleept.
Filosofische perspectieven
Plato en de liefdesladder
In Plato's Symposium beschrijft Diotima aan Socrates een "liefdesladder" waarbij de liefde evolueert van het specifieke naar het universele. De liefde begint bij de aantrekking tot één mooi lichaam, stijgt naar waardering voor alle mooie lichamen, dan naar mooie zielen, naar schoonheid in kennis, en uiteindelijk naar de onpersoonlijke vorm van schoonheid zelf. In deze visie is de hoogste vorm van liefde (eros) gericht op iets universeels en onpersoonlijks, niet op een specifiek individu.
Spinoza's amor intellectualis dei
Baruch Spinoza stelde in zijn Ethica dat de hoogste vorm van liefde de "intellectuele liefde voor God" is. Voor Spinoza was God equivalent aan de Natuur of het universum als geheel. Deze liefde is niet gericht op een persoonlijke godheid of een specifiek persoon, maar op het begrijpen en accepteren van de noodzakelijkheid waarmee alles in de kosmos gebeurt. Het is een liefde die voortkomt uit inzicht en die volledig onpersoonlijk is.
Schopenhauer en de compassie
Arthur Schopenhauer zag liefde in haar zuiverste vorm als compassie, een moment waarin we de illusie van afgescheidenheid doorbreken en het lijden van de ander als ons eigen lijden ervaren. In deze staat verdwijnt het onderscheid tussen "ik" en "jij", en wat overblijft is een onpersoonlijk mededogen dat niet gebonden is aan specifieke eigenschappen van het object van compassie.
Theologische inzichten
Boeddhistische liefdevolle vriendelijkheid (metta)
In het boeddhisme wordt metta-meditatie beoefend om een universele, onpersoonlijke liefde te ontwikkelen die gelijkelijk stroomt naar alle wezens. Deze liefde is niet afhankelijk van de eigenschappen van anderen of van onze relatie tot hen. Ze komt voort uit het inzicht dat alle wezens lijden en geluk zoeken, net als wijzelf. De beoefening begint vaak bij geliefden, maar breidt zich uit naar neutrale personen, vijanden, en uiteindelijk alle wezens zonder onderscheid.
Christelijke agape
Het christelijke concept van agape -de onvoorwaardelijke, zelfopofferende liefde die God voor de mensheid heeft- biedt een theologisch model voor onpersoonlijke liefde. Agape is niet gebaseerd op de verdienste of aantrekkelijkheid van de ontvanger, maar vloeit vrijelijk voort uit de natuur van de gever. Jezus leert zijn volgelingen: "Heb uw vijanden lief" (Matteüs 5:44), een radicale uitnodiging om liefde los te maken van persoonlijke voorkeuren en aversies.
Sufi-mystiek en Goddelijke liefde
In de Sufi-traditie van de islam wordt liefde gezien als een goddelijke kracht die door de menselijke ziel stroomt. De 13e-eeuwse dichter Rumi beschrijft liefde niet als iets dat wij bezitten of controleren, maar als een goddelijke kracht die ons bezit. "Ik dacht dat ik degene was die liefhad”, schrijft hij, "maar ik was degene die werd bemind".
Praktische voordelen
De minder persoonlijke benadering van liefde biedt meerdere praktische voordelen in ons dagelijks leven.
- Verminderd
lijden
Wanneer we liefde niet zien als iets dat we bezitten of controleren, worden we minder gekwetst wanneer relaties niet verlopen zoals we hadden gehoopt. - Grotere
vrijheid in relaties
Zonder de druk om liefde op een bepaalde manier te ervaren of uit te drukken, kunnen we authentieker zijn in onze relaties. - Uitgebreide
capaciteit voor liefdevolle verbinding
Als liefde niet beperkt is tot diegenen die aan onze persoonlijke criteria voldoen, kunnen we diepere verbindingen ervaren met een breder scala aan mensen. - Spirituele
groei
De onpersoonlijke liefdesopvatting kan dienen als een pad naar dieper spiritueel bewustzijn door het transcenderen van het begrensde zelf.
Bevrijd liefde van zijn beperkingen
De visie op liefde als een minder persoonlijke kracht die door ons heen stroomt in plaats van een persoonlijke emotie die we bezitten, heeft diepe wortels in zowel oosterse als westerse filosofische en theologische tradities. Door liefde te bevrijden van de beperkingen van persoonlijke voorkeur en verwachting, openen we de mogelijkheid voor een ruimer, vrijer en uiteindelijk meer vervullend begrip van wat het betekent om lief te hebben.
Zoals Kahlil Gibran schreef in De Profeet: "Denk niet dat je de loop van de liefde kunt bepalen, want de liefde, als zij je waardig vindt, bepaalt jouw loop". In deze geest kunnen we misschien leren om niet zozeer de eigenaars of controllers van liefde te zijn, maar eerder de kanalen waardoor deze universele kracht vrij kan stromen.
