Posts

Posts uit april, 2025 tonen

Psychologie en leven in het hier en nu

Zinvol verbinden Ieder mens verlangt naar liefde en vrijheid. Hoewel deze twee op zichzelf staande waarden lijken, kunnen ze op een diepere manier met elkaar worden verbonden. Wanneer liefde en vrijheid samenkomen, versterken ze elkaar en krijgen ze meer betekenis in ons leven. Zonder vrijheid geen liefde en zonder liefde geen vrijheid . Toch is het vinden van een evenwicht tussen autonomie en verbinding vaak een uitdaging. Deze balans voelt niet altijd vanzelfsprekend. Op dit blog verken ik vanuit spiritualiteit, zoals het taoïsme en boeddhisme, psychologie en persoonlijke ervaringen, hoe het ego ons kan ondersteunen, maar ook belemmeren. Loskomen van het ego Het ego is geen tastbaar iets; het bestaat uit gedachten, overtuigingen en identificaties die ons zelfbeeld vormen. Dit beeld bepaalt hoe we onszelf en de wereld om ons heen ervaren. Hoewel het ego ons kan beschermen en sturen, houdt het ons vaak gevangen in patronen die ons beperken. Door ons los te maken van dit beperkte zelf...

Een existentiële sprong in vertrouwen

Afbeelding
De dwaas en de sprong in het leven De tarotkaart The Fool toont een figuur die achteloos aan de rand van een afgrond staat. Hij draagt een kleine bundel, kijkt omhoog en lijkt zich niet bewust van het gevaar voor zijn voeten. Toch is er niets angstigs aan dit beeld. Integendeel: The Fool straalt vertrouwen en lichtheid uit, alsof het onbekende dat hem wacht geen dreiging is, maar een uitnodiging. In de traditie van de tarot symboliseert hij het begin van een reis, een open houding ten opzichte van het leven en het durven zetten van een stap zonder te weten waarheen. Søren Kierkegaard beschreef in Vrees en beven iets soortgelijks met wat hij de sprong van geloof noemde. Aan de hand van het verhaal van Abraham en Isaak laat hij zien dat geloof niet berust op zekerheid of bewijs, maar op een sprong in vertrouwen. Voor Kierkegaard geldt dit echter breder: het hele bestaan is doordrongen van sprongen. Rationele argumenten of berekeningen brengen ons maar tot een grens; daarna moet je...

De Kāmasūtra als handleiding voor het leven

Afbeelding
Nachten van doen en laten Stel je de mens voor, duizenden jaren geleden, zonder lampen of elektriciteit. De nacht was lang, donker en vaak stil. Werken kon niet meer, jagen was gevaarlijk en reizen was onhandig. Wat overbleef, was het samenzijn. Je zat bij elkaar rond het vuur, vertelde verhalen, zong, of deelde de stilte. Of die uren prettig waren of pijnlijk, hing af van de manier waarop mensen met elkaar omgingen. Daar, in die lange nachten, werd wellevendheid belangrijk. Respect, humor en weten wanneer je iets moest doen en wanneer juist niet. Het verschil tussen een fijne nacht en een gespannen nacht zat in die balans van doen en laten. Ook in oude Indiase teksten zie je dat terug. Rond de tijd van de Kāmasūtra ontstond de leer van de vier levensdoelen, de puruṣārthas : dharma – leven met plicht en moraal, artha – zorgen voor welvaart en bestaanszekerheid, kāma – genieten van liefde en verlangens, mokṣa – zoeken naar bevrijding of verlichting. Die...

Over presentie in gesprekken en bij het dansen

Afbeelding
De tegendruk van aanwezigheid In stijldansen geeft de volger tegendruk tegen de hand van de leider. Niet zoveel dat er weerstand ontstaat, niet zo weinig dat het contact verloren gaat, maar precies genoeg dat de hand tussen beiden in blijft zweven. Wanneer de leider extra drukt, wijkt de volger. Wanneer de leider ruimte geeft, vult de volger die. Dit is geen passief meegaan, maar een voortdurende dialoog van druk en wijken, van geven en nemen. Door die constante, levende spanning weten beide dansers elkaar te vinden. Maar tegendruk alleen is niet genoeg. De hele danshouding moet kloppen. Je staat iets versprongen, zodat je voeten niet recht tegenover elkaar staan, anders trap je elkaar op de tenen. Je hoofd houdt afstand, anders ruik je elkaars adem. Je kijkt af en toe naar elkaar om te checken of de ander volgt wat je aangeeft. Deze houding is geen belemmering voor de dans, maar juist wat de dans mogelijk maakt. De structuur creëert de ruimte waarin contact kan ontstaan. Een goed ...

Hoe het verleden vormt wie wij denken te zijn

Afbeelding
De ongehoorde echo van het verleden Belangrijke gebeurtenissen uit het verleden sterven nooit helemaal weg. Ze echoën door in ons bewustzijn, in onze instituties en in de manier waarop we naar elkaar kijken. Toch is niet iedereen even gevoelig voor die echo’s. Waar de één ze duidelijk hoort, kan de ander ze negeren of verdringen. Die ongelijkheid in waarnemen maakt het noodzakelijk dat we ons blijven oefenen in luisteren: naar de stemmen van de geschiedenis en naar de ondertoon van ons eigen handelen. De echo van macht en waarden is door verschillende denkers scherp beschreven. Friedrich Nietzsche liet zien dat de oude waardesystemen, zoals christelijke moraal of aristocratische trots, nooit zomaar verdwijnen. Zelfs wanneer ze officieel verworpen zijn, sluimeren ze voort in ons denken. In die zin zijn we nooit geheel bevrijd van het verleden: de echo spreekt nog in onze keuzes en oordelen. Michel Foucault verbreedde dit inzicht naar de samenleving als geheel. Hij toonde aan hoe...

Van vernedering naar verzoening

Afbeelding
Lessen in leiderschap In de moderne politiek zijn we getuige geworden van een leiderschapsstijl waarin het systematisch kleineren van tegenstanders centraal staat. Donald Trump heeft dit tot een kunstvorm verheven: de constante stroom van beledigingen, denigrerende bijnamen zoals "Sleepy Joe" en "Crooked Hillary" en het neerzetten van elke vorm van kritiek als afkomstig van "losers" of mensen die "het gewoon niet snappen". Deze aanpak gaat verder dan gewone politieke retoriek, het is een bewuste strategie om tegenstanders niet alleen te verslaan, maar te vernederen en hun waardigheid aan te tasten. Dit patroon past in een verontrustend psychologisch mechanisme waarbij macht wordt gebruikt om een hiërarchie van superioriteit te rechtvaardigen. Door anderen systematisch als minderwaardig af te schilderen, wordt de eigen positie bevestigd zonder dat inhoudelijke argumenten nodig zijn. Het creëert een gevaarlijke dynamiek waarin volgers worden aa...

Waarom gelijkheidsdenkers zichzelf superieur vinden

Afbeelding
De paradox van het universalisme Ik zou universalisme omschrijven als het geloof dat er waarden, principes of waarheden bestaan die voor iedereen gelden, ongeacht tijd, plaats, cultuur of persoonlijke situatie. Een voorbeeld vind ik de Gouden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet . In het hart van vrijwel elk maatschappelijk debat schuilt een merkwaardige paradox. Gelijkheidsdenkers of egalitaristen of universalisten of rechtvaardigheidsstrijders verkondigen dat iedereen gelijk is en dezelfde rechten heeft, terwijl ze tegelijkertijd -vaak onbewust- zichzelf superieur achten aan degenen die er anders over denken. De dierenrechtenactivist predikt gelijkwaardigheid van alle wezens, maar voelt zich verheven boven de "onbewuste" vleeseter. De traditionalist die zich verzet tegen deze visie doet dit vanuit een gevoel van superioriteit ten opzichte van zowel dieren als "naïeve" activisten. Deze spanning tussen expliciet universalisme en imp...

De wil tot macht achter de gelijkheidsmoraal

Afbeelding
Nietzsche's diagnose: de wraakzucht van de machtelozen Volgens filosoof Friedrich Nietzsche (1844-1900) ontstond het christelijke (en bij uitbreiding moderne humanistische) gelijkheidsdenken als waarde niet uit nobele motieven, maar uit ressentiment : de omgekeerde wraakzucht van degenen die zich machteloos voelden. Hoewel sommige waarden objectief waardevol zijn, benadrukt Nietzsche dat ze hun kracht verliezen als we ze niet persoonlijk toe-eigenen. De Gouden Regel bijvoorbeeld blijft krachtig omdat mensen hem steeds opnieuw heruitvinden , niet alleen maar overnemen. Men kan Nietzsche lezen als een waarschuwing: wie spreekt over gelijkheid en evenwaardigheid moet oppassen dat dit geen middel wordt om levenskracht en verscheidenheid te onderdrukken.  De oorspronkelijke "meesters" legitimeerden hun macht door hun eigen kracht en voortreffelijkheid. Maar degenen die deze macht niet bezaten, de onderworpenen, keerden de waarden om: macht werd "slecht", nederig...

De onvoltooide emancipatie

Afbeelding
De stress van een schitterend leven De emancipatie van vrouwen is nog lang niet voltooid. Dat blijkt niet alleen uit ongelijkheid op de arbeidsmarkt of in de verdeling van zorgtaken, maar ook uit een stille crisis die zich afspeelt onder jongeren en in het bijzonder onder meisjes. Al twintig jaar verslechtert hun mentale gezondheid en de cijfers van de laatste jaren zijn ronduit verontrustend. Bijna de helft van de meisjes op de middelbare school rapporteert veel piekeren, angst en ongeluk; een stijging van bijna twintig procent ten opzichte van vijf jaar eerder. Zelfbeschadiging, eetstoornissen en overdoses komen eveneens veel vaker voor bij meisjes dan bij jongens. Achter deze cijfers schuilt meer dan een medisch of pedagogisch probleem. Ze leggen een spanningsveld bloot tussen vrijheid en maakbaarheid dat diep filosofisch, historisch en maatschappelijk van aard is. Vrijheid als last Simone de Beauvoir stelde dat de vrouw in de westerse cultuur vaak tot object wordt gemaakt, b...

Hoe minder je vasthoudt, hoe meer er kan stromen

Afbeelding
Waarom liefde bloeit in vrijheid Er bestaat een mysterie in de menselijke ervaring dat even elegant als fundamenteel is: hoe meer we proberen vast te houden aan wat we liefhebben, hoe meer het tussen onze vingers door glipt. Het lijkt erop dat dit loslaten ook een vorm van liefde is: liefde voor het moment zonder het te willen bezitten. En dat die bereidheid tot loslaten juist zorgt voor meer verbinding, meer flow-momenten. De greep van bezit Onze natuurlijke neiging is om wat kostbaar is vast te pakken. Een prachtige zonsondergang, een goed gesprek met een vriend, de euforie van een licht uitgevoerde dans: we willen deze ervaringen voor altijd bewaren, ze herhalen, ze controleren. Maar in die greep verandert iets essentieels. Het levende wordt museum, de stroom wordt stilstaand water. Wanneer we een moment proberen te bezitten, trekken we het uit zijn natuurlijke context. We dwingen het om iets te zijn wat het van nature niet kan zijn: permanent, herhaalbaar, gecontroleerd. In...

Een gemeenschappelijk belang

Afbeelding
Waar elke politieke partij naar zou moeten streven Wij mensen bestaan niet los van elkaar. Ons welzijn en onze vrijheid wortelen in relaties: met anderen, met de natuur, met de generaties die na ons komen. Het gemeenschappelijk belang is dan ook dat ieder mens -en ieder levend wezen waarmee wij samenleven- de mogelijkheid krijgt om een waardig, vrij en zinvol bestaan te leiden. Waardigheid betekent dat niemand gereduceerd wordt tot middel voor een ander. Praktisch betekent dit dat werk niet alleen een bron van inkomen moet zijn, maar ook van erkenning en zingeving. Het betekent ook dat zorg beschikbaar is wanneer iemand kwetsbaar wordt, en dat ouderen niet worden weggezet als last maar als deel van ons gemeenschappelijk verhaal. Vrijheid betekent dat mijn vrijheid ophoudt waar die van de ander begint, zodat vrijheid gedeeld kan worden in plaats van bevochten. In de praktijk vraagt dit om goed onderwijs dat ieder kind de kans geeft zich te ontwikkelen, betaalbare huisvesting die...

Afleren als weg naar vrijheid

Afbeelding
Stoïcijnse rust, synchroniciteit en evenwaardig contact De eerste helft van een mensenleven staat vaak in het teken van leren. Ouders, leraren en de overheid wijzen ons de weg: we moeten kennis vergaren, vaardigheden ontwikkelen en zo toegang krijgen tot studie en werk. Ook ik heb dat kronkelige pad bewandeld. Met mijn pensionering merkte ik dat de balans verschoof. Waar ik ooit gedreven werd door de vraag wat ik moest leren, houd ik mij nu meer bezig met afleren. Afleren klinkt misschien als verval of verlies, maar het is een bewuste keuze. Het is het opsporen en loslaten van overtuigingen die meer last dan vrijheid geven. Het is leven vanuit de via negativa , de apofatische benadering: niet zozeer benoemen wat iets is, maar ontdekken wat het níet hoeft te zijn. Wat overblijft is ruimte, ruimte voor vrijheid, ontvankelijkheid en nieuwe betekenis. De Gouden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet , is een universeel voorbeeld. Afleren en stoïcisme ...

De deugd van de middenweg

Afbeelding
Tussen vasthouden en laten gaan We willen graag vasthouden wat mooi is. Een geliefde, een herinnering, een moment van geluk. Even vanzelfsprekend willen we afweren wat pijn doet. Het is een menselijke reflex: grijpen en wegduwen, alsof we zo het leven in een veilige vorm kunnen kneden. Maar vroeg of laat laat alles ons toch los. Niet omdat we dat willen, maar omdat het in de aard van dingen ligt om te veranderen. Soms doet dat pijn, soms voelen we weerstand, soms verzetten we ons met heel ons hebben en houden. Toch is het juist dát verzet dat ons het meest vermoeit. De boeddhistische traditie noemt de weg daartussen madhyamā-pratipad , de middenweg. Het is geen compromis, maar een levenshouding waarin we ons niet laten meesleuren door begeerte of afkeer. We leren kijken naar wat is, zonder ertegen te vechten en zonder het te grijpen. In de stilte van dat kijken kan vergankelijkheid zich tonen zonder dreiging. Wat we vrezen te verliezen, blijkt soms nooit van ons geweest te zijn. ...

Tot hoever moet je een talent ontwikkelen?

Afbeelding
Het recht op middelmatigheid Het verhaal over talenten dat in het Evangelie van Mattheüs wordt verteld, is eeuwenlang gebruikt als morele spiegel. Een heer vertrouwt zijn dienaren een aantal talenten toe, een oude munteenheid die symbool werd voor gaven en mogelijkheden. De dienaren die hun talenten investeren en vermenigvuldigen worden geprezen, maar degene die zijn talent in de grond begraaft, wordt hard veroordeeld. Sindsdien kleeft er aan het woord “talent” een normatieve lading: je mag het niet ongebruikt laten, je bent verplicht het te ontwikkelen en vrucht te laten dragen. Die gedachte heeft diepe sporen nagelaten. Staten en samenlevingen hebben er beleid op gebouwd. In communistische landen werden jonge kinderen gescreend op muzikale, sportieve of wetenschappelijke aanleg, om vervolgens in een strak regime van training te worden klaargestoomd voor collectieve glorie. Ook dichter bij huis herkennen we de dynamiek: ouders die het talent van hun kind niet alleen zien als gave,...

Labels

Meer tonen

Veel gelezen afgelopen week

In beweging Zijn

Hoe jij zichtbaar wordt wanneer iemand jou echt ziet

Herkenning tussen twee zielen

Over vrijheid, evolutie en wat blijft

Kwantumtheorie en tautologie

Populaire posts vanaf 2005 tot nu

Psychologie en leven in het hier en nu

Hoe voer je een constructief gesprek?

De essentie van Houden Van

Het wezen van Ware Liefde

Wat is zelfrealisatie of verlichting?