Nachten van doen en laten
Stel je de mens voor, duizenden jaren geleden, zonder lampen of elektriciteit. De nacht was lang, donker en vaak stil. Werken kon niet meer, jagen was gevaarlijk en reizen was onhandig. Wat overbleef, was het samenzijn. Je zat bij elkaar rond het vuur, vertelde verhalen, zong, of deelde de stilte. Of die uren prettig waren of pijnlijk, hing af van de manier waarop mensen met elkaar omgingen.
Daar, in die lange nachten, werd wellevendheid belangrijk. Respect, humor, en weten wanneer je iets moest doen en wanneer juist niet. Het verschil tussen een fijne nacht en een gespannen nacht zat in die balans van doen en laten.
Ook in oude Indiase teksten zie je dat terug. Rond de tijd van de Kāmasūtra ontstond de leer van de vier levensdoelen, de puruṣārthas:
- dharma – leven met plicht en moraal,
- artha – zorgen voor welvaart en bestaanszekerheid,
- kāma – genieten van liefde en verlangens,
- mokṣa – zoeken naar bevrijding of verlichting.
Die vier hoorden bij elkaar. Genot zonder moraal werd leeg. Rijkdom zonder liefde werd koud. En vrijheid zonder verantwoordelijkheid liep uit de hand. Ook in relaties gold dat doen en laten voortdurend moesten worden afgewogen: initiatief nemen of juist ruimte laten, verlangen tonen of stilte respecteren.
Daarom vind je in allerlei oude bronnen -van Griekse dialogen tot Sumerische liederen- dezelfde ondertoon: de nacht werd draaglijk en soms zelfs mooi als mensen de kunst beheersten van wellevend samenzijn. De mensheid is dus niet door brute kracht overeind gebleven, maar door het vermogen de nacht samen goed door te komen.
