Hoe jij zichtbaar wordt wanneer iemand jou echt ziet

Drie voor mij belangrijke levenservaringen

Wat ik als oudere een jongere mee zou willen geven als belangrijke voorwaarden voor een gelukkig leven is dat je voor een intense geluks- en eenheidservaring niet iets hoeft te doen, integendeel. En dat in principe één ervaring voldoende is om levenslang uit te putten.
Daarnaast vind ik dat vrijheid als basis voor de Gouden Regel (wat jij niet wilt dat jou overkomt, ook voor een ander geldt) voor mens en dier geldt.
En tenslotte: de bron van alle ellende is dat de een zeer meer voelt dan de ander. Dat leidt tot machtsstrijd en de oplossing een evenwaardige levenshouding.
Alle drie ervaringen hangen samen.
Hieronder licht ik dat toe.

In de Flow

Soms heb je van die momenten waarop alles even klopt. Alsof je per ongeluk een verborgen level van het leven binnenstapt. Het denken gaat even op vliegtuigstand, de wereld voelt soepel en je beseft: “Ah… zó kan het dus ook.”

Later herken je datzelfde gevoel in simpele, concrete dingen. Bijvoorbeeld in het besef dat dieren geen decorstukken zijn in jouw film. Ze hebben hun eigen leven, hun eigen plannen, hun eigen manier van aanwezig zijn. Vrijheid is niet iets dat je geeft of neemt, het is iets dat je deelt.
Evenwaardigheid wordt dan logisch: als jij een innerlijk leven hebt, hebben zij dat ook.

Ondertussen blijft er in de mensenwereld iets ingewikkelds rondzingen: machtsstrijd. Soms subtiel, soms zo overduidelijk dat je bijna popcorn erbij zou willen pakken. Maar zodra je het doorziet, stap je als het ware uit het spel. Je herkent dat winnen of verliezen vaak niet eens het punt is, het gaat om gezien willen worden, bevestigd willen worden, overeind willen blijven.
En dat kan allemaal zonder strijd.

Dan zijn er die momenten waarin alles opeens vanzelf lijkt te gaan. Bijvoorbeeld tijdens dansen. Twee lichamen bewegen zonder afspraken, zonder strijd om leiding. Niemand staat boven de ander: je reageert op elkaar alsof jullie elkaars echo zijn. Wanneer de muziek stopt, is het moment weg, maar het laat een stille glimlach achter.

De blik van het dier

De filosoof Jacques Derrida merkte iets bijzonders op toen zijn kat hem ’s ochtends naakt aankeek. Daar stond hij, kwetsbaar, zonder rol of verhaal. De kat keek gewoon, geen oordeel, geen mening.
En toch voelde Derrida dat die blik hem iets liet zien:
wie jij bent wordt zichtbaar doordat een ander jou ziet.

Het is een omkering van het beroemde “ik denk, dus ik ben”.
Hier is het eerder: “ik word gezien, dus ik verschijn”.

Een kleine toelichting: koan en non-dualiteit

Een koan is een kort, schijnbaar vreemd zinnetje uit de zentraditie. Het is geen puzzel, geen raadsel, maar een soort mentale kortsluiting die iets van inzicht losmaakt. Bijvoorbeeld: “wat is het geluid van één klappende hand”?
Je kunt het niet oplossen met logica; het opent iets in je waarneming.

Non-dualiteit betekent letterlijk: niet-twee.
Het wijst erop dat de scheiding tussen “ik” en “wereld” vaak kunstmatig is. Niet dat alles één brij is, maar dat dingen in relatie bestaan.
Zoals dansers geen dans hebben, maar de dans tussen hen ontstaat.

Verliefdheid als voorbeeld

Misschien wordt het nog duidelijker met verliefd worden.
Je wordt niet verliefd uit jezelf. Het gebeurt in de ontmoeting. Iets in de ander wekt iets in jou, en iets in jou wekt iets in de ander.

Het is relationeel.
Als je het gevoel zou willen claimen als iets “van jou”, is het direct verdwenen.
En als iemand anders verliefd wordt op jou, ontstaat er óók iets dat je niet alleen kunt maken of stoppen.

Dát is non-dualiteit in het dagelijks leven:
er is geen harde grens tussen mijn binnenwereld en jouw aanwezigheid.
Wie ik ben, komt tevoorschijn in de ruimte tussen ons.

I Am That

De non-duale leraar Nisargadatta Maharaj zegt het nog eenvoudiger: I Am That.
Niet als mystieke spreuk, maar als uitnodiging: kijk eens preciezer.
Alles wat je ziet, alles wat leeft, alles wat jou raakt, daar wordt jouw “ik” door gevormd, ontregeld, opengezet.
Je bent geen afgesloten capsule.
Je bent doorlaatbaar, relationeel, in beweging.

Een manier van bewegen

De gevoelens en inzichten die bij dit alles horen -helderheid, rust, mildheid- komen en gaan als wolken.
Wat blijft, is een manier van leven waarin evenwaardigheid vanzelfsprekender voelt dan macht.
Waarin je iemand niet hoeft te beheersen of te overtuigen om jezelf te zijn.

Het lijkt op dansen.
Of op verliefdheid.
Of op die momenten waarop iemand jou aankijkt en je voelt:
hier ben ik, maar niet los van jou.

Non-dualiteit wordt dan geen groot woord meer, maar iets simpels:
minder vechten, meer luisteren naar wat er al beweegt.