Stop met zoeken naar wat je over het hoofd ziet
Deze verhalen proberen iets te vatten dat moeilijk te bevatten is. Maar ze bevatten een fundamentele spanning: ze willen zowel individualiteit behouden (jouw ziel gaat door, jij leert en groeit) als eenheid beloven (uiteindelijk zijn we allemaal één). Je kunt moeilijk beide hebben.
De Poortloze Poort
In de Zen-traditie bestaat een koan genaamd de Poortloze Poort (Mumonkan). Het wijst naar iets eenvoudigs: er is geen drempel tussen jou en wat je zoekt. De poort is een illusie, gecreëerd door het zoeken zelf.
Dit geldt op twee manieren.
Ten eerste
Stop met zoeken naar verlichting, naar ontwaken, naar eenheid. Het is er al. Maar juist het zoeken houdt je erbuiten. De poort waar je doorheen probeert te gaan bestaat niet, hij ontstaat alleen doordat je denkt dat hij er is.
Ten tweede
Je bent altijd al in het nu. Je kunt denken dat je in het verleden bent (herinnering) of in de toekomst (verwachting), maar dat zijn alleen gedachten die je nu denkt. Je kunt letterlijk niet buiten het nu zijn. De poort tussen "toen" of "straks" en "nu" bestaat niet. Ook die is een illusie, gecreëerd door denken.
Vrijheid en liefde als grondvoorwaarden
Deze voorwaarden zijn er altijd al. Niet iets dat geleidelijk wordt gegeven, maar wat fundamenteel aanwezig is. Zoals zwaartekracht er altijd al was, ook voordat er ogen waren om te zien dat dingen vallen.
De evolutie is dan niet: God die steeds meer vrijheid geeft naarmate de tijd vordert.
Maar: bewustzijn dat steeds beter leert gebruikmaken van wat er al is. Van materie naar leven, naar bewustzijn, naar reflectief bewustzijn, elke stap is een groeiend vermogen om te werken met vrijheid en liefde die al de hele tijd beschikbaar waren.
De juiste intentie toepassen
De Gouden Regel wijst hiernaar: behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden. Niet als gebod van boven, maar als herkenning van hoe vrijheid en liefde werken wanneer je ze niet in de weg zit.
En dat maakt omgaan met vrijheid en liefde gemakkelijker, omdat:
- je stopt met proberen ze te dwingen of bezitten (dat gaat tegen hun natuur in);
- je begrijpt dat ze alleen kunnen stromen wanneer de voorwaarden goed zijn;
- je stopt met zoeken naar een poort, omdat je beseft dat vrijheid en liefde er altijd al zijn.
Dit is waar Zen en deze God-visie samenkomen.
- Zen zegt: stop met zoeken, het is er al.
- Deze visie zegt: vrijheid en liefde zijn de grondstructuur, stop met proberen ze te maken of te bereiken.
Beide wijzen naar dezelfde werkelijkheid: er is geen poort. De scheiding is een illusie.
Waarom dan de verhalen over zielen?
Als vrijheid en liefde er altijd al zijn, als er geen poort is, waarom hebben we dan verhalen over zielen die reïncarneren, over Akasha-velden waar alles wordt bewaard, over verzamelpunten van bewustzijn?
- Als alle wijsheid wordt gedeeld in een collectief veld, waarom zijn sommige zielen dan "ouder"?
- Als jouw ziel blijft bestaan na de dood, waar ligt de grens tussen jou en het collectief?
- Waarom zou alles bewaard moeten worden, elk detail, elke gedachte, elke ervaring?
Je lichaam doet het ook niet. Na de dood vergaat het, wordt hergebruikt. De voedingsstoffen komen beschikbaar voor nieuw leven. Niet elk molecuul blijft bewaard.
Waarom zou het anders zijn met bewustzijn?
Wat blijft
Ik geloof niet dat er iets van mij blijft na de dood. Geen individuele ziel die voortgaat, geen persoonlijk bewustzijn dat reïncarneert.
Wel geloof ik dat er tijdens mijn leven invloed is, op anderen, op wat beschikbaar blijft. Via essays, via gesprekken, via kleine verschuivingen in hoe mensen naar dingen kijken.
Niet als bewaring van "mij", maar als wat werkelijk voedend was. Zoals je lichaam vergaat maar wat voedend is beschikbaar komt voor nieuw leven. Gedestilleerde inzichten die bruikbaar blijven, niet als persoonlijke data maar als abstracties die anderen kunnen gebruiken.
Carl Jung sprak over het collectieve onbewuste, niet als een archief waar individuele ervaringen worden opgeslagen, maar als universele patronen, archetypen. Geen "jouw moeder" of "mijn held", maar de Moeder, de Held, gedestilleerd tot essentie. Wat overblijft wanneer generaties menselijke ervaring zijn verfijnd tot hun kern.
Geen opslagmedium, maar levende bodem. Niet alles bewaren, maar wat werkelijk vruchtbaar is laten resoneren.
Na de dood
Na de dood is er geen poort meer, omdat er geen "jij" meer is die erdoor moet.
Het nu gaat door, maar niet meer met jou erin.
Vrijheid en liefde blijven de grondvoorwaarden, maar niet meer voor jou.
Wat je hebt gedestilleerd blijft beschikbaar, niet als jouw bezit, maar als voeding voor wie komt.
Geen systeem, wel richting
Dit is geen theorie over hoe het zit met zielen, God, of wat na de dood gebeurt. Het is eerder een poging om te verwoorden wat verschillende tradities lijken aan te wijzen.
- Zen's Poortloze Poort.
- Christelijke mystici die God voorbij concepten zoeken.
- De ervaring dat vrijheid en liefde er altijd al zijn, maar niet te grijpen.
- Het besef dat je altijd alleen maar in het nu kunt zijn.
Ze wijzen misschien naar dezelfde werkelijkheid: er is geen poort. Geen drempel tussen hier en daar, tussen nu en straks, tussen jou en wat je zoekt.
De poort ontstaat alleen doordat je denkt dat hij er is.
En misschien is evolutie -van materie naar bewustzijn naar reflectie- niet het langzaam openen van poorten, maar het geleidelijk doorhebben dat ze er nooit waren.
