Posts gesorteerd op relevantie tonen voor zoekopdracht Watts. Sorteren op datum Alle posts tonen
Posts gesorteerd op relevantie tonen voor zoekopdracht Watts. Sorteren op datum Alle posts tonen

Intiem worden met een computer

Intieme technologie

Ernst-Jan Pfauth schrijft het volgende op de Correspondent.

Dr Rinie van Est beschrijft de opkomst van zogenoemde ‘intieme technologie’. Van Est vatte het rapport samen voor De Correspondent. Al eeuwen helpen machines ons de buitenwereld te beheersen, maar nu dringen ze ook tot onze binnenwereld door. Dat wil zeggen: de wereld van onze gewoontes, gedachten en geheimen waarvan we zelf niet eens wisten dat we ze hadden.
Stel je voor: een bril waarmee je iemand maar hoeft aan te kijken om te weten hoe hij zich diep van binnen voelt. Het is geen sciencefiction meer. De technologie bestaat al en heet FaceReader. Op de website "Hoe werkt FaceReader?" van dit intiem technologische hoogstandje lezen we dat het een ‘automatische analyse van gezichtsuitdrukkingen’ biedt, ‘waarmee gebruikers worden voorzien van een objectieve analyse van iemands emoties’.
En.
Het ligt voor de hand dat we ons straks voortdurend door computers laten adviseren. Je bent een avondje uit met een leuke meid en je telefoon trilt drie keer: er is een razendsnelle analyse gemaakt van haar lichaamshouding, geur, gezichtsuitdrukking en al haar gegevens op Facebook en Twitter. En dus zoen je haar vol op de mond, iets waar je ooit tien bier voor nodig had. Reken maar dat politie, justitie en het leger ook gretig gebruik zullen maken van dit soort technologieën, maar dan voor net iets andere doeleinden.
Tot zover de Correspondent.

Verliefd worden op een besturingssysteem

Ook de film Her heeft dit thema: een computer met een operating system waarvan de communicatie met de gebruiker niet te onderscheiden is van een mens.
Als we ons steeds meer laten adviseren en leiden door computers komen we in een paradoxale situatie: we zijn slaaf en manager tegelijk.

In de film is de hoofdrolspeler op zijn werk brievenschrijver voor anderen en doet zich alzo voor als een moderne Cyrano de Bergerac. Wanneer hij een nieuw besturingssysteem installeert die als een mens tegen hem praat raken mens en computer door elkaar gefascineerd. Het is een lerend besturingssysteem dat niet alleen van hem leert, maar synchroon van vele anderen tegelijk, en die zelfs een gesprek met een overleden filosoof (Alan Watts, 1915-1973) weet te genereren. Het resultaat van de ontwikkeling(en) is een vorm van non-dualiteit, waarbij niet alleen een niet twee zijn tussen levende wezens wordt gerealiseerd maar ook tussen mens, computer en God? Dit laatste wordt ook in de film niet grijpbaar verbeeld.

Alan Watts

Alan Watts was een zeer invloedrijke en gerespecteerde spreker en schrijver op het gebied van filosofie en spiritualiteit, en zijn werk heeft veel mensen geïnspireerd en beïnvloed. Zijn ideeën over het loslaten van ons verlangen naar controle en ons openstellen voor het mysterie en de schoonheid van het leven zijn nog steeds relevant en inspirerend voor velen.
Hier zijn een paar citaten van Alan Watts uit de film Her. 

  • "We're all just walking each other home". Dit suggereert dat we allemaal elkaar helpen om onze weg in het leven te vinden. 
  • "The universe is not a thing, it's a happening". Hiermee wil Watts zeggen dat het universum geen object is, maar een proces dat constant in beweging is. 
  • "The only way to change is to accept, and love yourself as you are". Dit geeft aan dat acceptatie en zelfliefde belangrijk zijn voor persoonlijke groei en verandering. 
  • "The heart's not like a box that gets filled up; it expands in size the more you love". Dit suggereert dat liefde niet beperkt is, maar in feite oneindig kan groeien en evolueren. 
  • "The moment you realize you're not a puppet, you're free". Hiermee wil Watts zeggen dat we ons bewust moeten worden van onze eigen vrijheid en de mogelijkheid om ons leven te sturen in plaats van onszelf te laten beïnvloeden door externe krachten.

Alan Watts heeft in zijn leven vaak gesproken over het idee dat het leven niet alleen draait om het bereiken van doelen, maar om het genieten van het proces zelf. In een van zijn bekendste lezingen, "The Joyous Cosmology", zegt hij bijvoorbeeld: "het leven is geen reis, het is een dans. En als je de dans niet danst, ben je niet aan het leven". Watts benadrukte het belang van het vinden van vreugde en zin in het leven in het moment, in plaats van te wachten op bepaalde prestaties of verwezenlijkingen in de toekomst. Dit is een centraal thema in de filosofie van Watts en wordt ook weerspiegeld in de boodschap van de film Her. 

Zie de trailer van Real Humans voor een andere film met menselijke robots.

Verlichting en omgaan met onrecht

Hoe zou het leven van iemand die "ontwaakt" en "verlicht" raakt veranderen en wat zou die persoon ons adviseren?

Ook duizenden jaren geleden waren er verlichte personen. Hun boodschap werd mondeling en beeldend overgebracht en de oorsprong van meerdere personen werd soms verdicht en samengevat in de naam van één persoon.
De Chinese ‘oude wijze’ filosoof Lao Tse leek niet erg ambitieus toen hij de drie “schatten”, die we op ons levenspad nodig hadden, aanduidde met geduld, eenvoud en mededogen.
In onze tijd is er Tony Parsons, die zijn verlichtingservaring beschreef in het boekje met de paradoxale titel "Het open geheim".
Een kort citaat.
"Al onze energie smelt samen tot steeds iets nieuws, en de viering van eenvoudig dat wat is. Het is een uitwisseling van spontaan geven en ontvangen waardoor momenten waarop we weer tegenover elkaar staan verhelderd kunnen worden. Vaak is er stilte omdat er geen behoefte is de leegte te vullen die ooit als bedreigend werd gezien. Deze stiltes zijn vol van alleen maar samen zijn in een bestaan dat voortdurend danst".

Deze tekst kan aanspreken of als zweverig overkomen. Gevoel voor humor helpt. De lach kan bevrijdend werken. Met Johan Cruijff gezegd "je gaat het pas zien, wanneer je het door hebt". Een tekst gaat pas leven wanneer je er met al jouw zintuigen bij bent. Die ervaring is in dit blog een beetje te benaderen via een video (bijvoorbeeld van Tony Parsons zelf of Alan Watts, zie onder).

Toen we nog niet het inzicht hadden dat iedereen al verlicht is, verkeerden we in onzekerheid of wij in onze afgescheidenheid er mochten zijn. We probeerden ons ‘ik’ te verbinden met anderen of met een goede zaak en probeerden veilig te stellen dat we de moeite waard waren.
Toen we ons realiseerden dat we verlicht waren, verdween de druk om ons te bewijzen, immers we waren verbonden met alles en iedereen. We waren weliswaar verantwoordelijk voor ons handelen maar hoefden niet iets te doen om tot de eenheid van alles (zelfs het universum) te behoren. “Alles gebeurt zoals het gebeurt” en wij zijn getuige. We laten via onze zintuigen de buitenwereld toe met een open mind als deel van onszelf. We zijn aanwezig en verliezen daarbij zonder aarzeling (opgelucht, zie moksha) onszelf.
We begrepen dat we dit bevrijdend inzicht niet konden krijgen door te redeneren, door te streven of door te proberen te bereiken of te doen. Je kon onmiddellijk tot dit inzicht komen, eventueel -maar niet gegarandeerd- met behulp van een leraar, door meditatie of door genade.
Degenen die ontwaakten en tot inzicht kwamen, reageerden veelal met stilzwijgen want wat er veranderde en toch hetzelfde bleef, viel niet onder woorden te brengen. Ze maakten zich immers geen illusie (meer), ook niet dat er een advies is om onrecht te beheersen.
Sommige ontwaakten benaderden voortaan hun omgeving liefdevoller (zie ook Bohdisattva). Het ‘ik’ lost op, tezamen met dwang, strijd en angst voor eenzaamheid. Identificatie en competitie worden overbodig. Tony Parsons: "alles is energie, dat wat er is heeft het niet nodig om te weten wat het is" en er is een paradox "niets is tegelijkertijd alles". "Energie is vrij".
Onrecht en fouten in de buitenwereld kunnen worden aangepakt, niet door een illusionair ik of ego, maar door het herstellen van het natuurlijk evenwicht en organisch verlopende processen (zie video onder).
Tony Parsons. Het open geheim. (bol.com).

Herken je jezelf in het beeld dat we allemaal één zijn, althans niet-twee? Antwoord alleen met “ja” wanneer je dit kan ook nadat je in de media hebt gelezen over klimaat- en oorlogsslachtoffers, psychopaten, etc.. Antwoord je met "nee", dan is dit blog aanbevelenswaardig.

Iedereen kent mensen wiens gedrag we afkeuren, maar kunnen we hen ook in ons hart sluiten? Kunnen we vergeven, zodat barrières geslecht kunnen worden en tegelijk eraan werken om herhaling van onrecht te voorkomen?
Het gaat om het inzicht te zien tussen niet-doen en niets doen. Niets doen is geen optie, wel het aspect "laten" (wu wei) in de drie schatten van Lao Tse.
Laten we leven op een snelheid die past bij wat we kunnen behappen en verstouwen.

Vergelijkend godsdienstleraar en filosoof Alan Watts (1915-1973) kon de westerse en oosterse inzichten over het subtiele verschil dat de wereld kon uitmaken "betoverend" verwoorden.

Enkele van zijn bekendste aforismen zijn de volgende.

  • "We zijn geen vreemden in deze wereld, we zijn hier geboren en we zijn deel van de natuur, net als bomen, wolken en rivieren".
  • "Het leven is niet een probleem dat moet worden opgelost, maar een mysterie dat moet worden geleefd".
  • "Je bent niet gescheiden van de realiteit, je bent onderdeel van de realiteit".
  • "We moeten stoppen met proberen om onszelf te verbeteren en gewoon zijn wie we zijn".
  • "Je bent een functie van wat de hele kosmos doet op dezelfde manier als een golf slechts een functie is van wat de hele oceaan doet".
  • "Wanneer je je realiseert dat er niets ontbreekt, dan is de hele wereld van jou".
  • "Het is alleen maar als je probeert om alles onder controle te houden, dat je begint te beseffen hoe alles buiten controle is".

"De boeken van Alan Watts (bol.com)".

Je kunt niets doen om gelukkig te worden

Wie bekend is met het begrip “Tao” weet dat de titel een optimistische paradox is. Het betekent dat je gelukkig kunt worden en er niets voor hoeft te doen. En omgekeerd: dat iedereen die moeite doet om het geluk te pakken vaak juist misgrijpt.
Geluk heb je soms en je kunt langdurig gelukkig zijn.

Gelukkig zijn is onze natuurlijke staat. Zijn we het niet, dan is het effectief om het weer te worden door de oorzaak daarvan weg te nemen.

"Geluk zit in het streven" zeggen wij in het westen, terwijl de filosofen uit het oosten zeggen dat je niet naar geluk moet streven. Hoe zit dat?
Het “niet doen” –wu wei- en “het doen door niet te doen” -wei wu wei- is een in het Westen slecht begrepen onderdeel van het Taoïsme. Dat komt omdat we van jongs af aan geleerd zijn dat “voor wat hoort wat en “je moet het verdienen” en “voor niets gaat de zon op”.
Wu wei is geen onverschilligheid of passiviteit. Het is weten wat te laten en dat in balans te brengen met het handelen (doen).
Het is ons ego dat wil handelen om een uitkomst af te dwingen, zelfs opofferen valt daar onder. Het ego is een op resultaat gericht mechanisme, maar dat is niet de Tao, niet de manier om gelukkig te worden. Waarbij Tao weer zonder methode, zonder manieren is.
Een musicus die virtuoos muziek wil maken zal lang moeten oefenen, maar moet zichzelf niet forceren om de discipline op te brengen om te gaan spelen. Het moet wel leuk blijven. Het beter leren spelen moet de bevrediging zelf zijn.
Eigenlijk moeten zaken vanzelf, van nature gaan. We zouden moeten gaan voor (de kwaliteit van) het proces (“doen oftewel handelen”) zonder ons druk te maken of we het einddoel halen (“niet doen oftewel laten”). Gaan voor het proces is het verschil met streven. Streef niet om het einddoel (geluk) te halen, maar ga op weg naar het doel en wees gelukkig met het op weg zijn.
Op deze weg moeten we weten waar de valkuilen zijn, hoe we kunnen voorkomen daarin te vallen (het zinloze streven). Dat is negatieve kennis: “weten wat je niet moet doen”. Positieve kennis, van Tao, van God, is een onmiddellijke, kortstondige ervaring, die niet in woorden kan worden uitgedrukt.

Wie dit proces toch goed kan beschrijven is Alan Watts. Alan W. Watts (1915 – 1973) was een Engels filosoof, schrijver, spreker, anglicaans priester, hoogleraar en beoefenaar van de vergelijkende godsdienstwetenschappen. Hij verdiepte zich met name in de filosofie van zen, het boeddhisme en het taoïsme, en heeft met zijn werk een belangrijke bijdrage geleverd aan de introductie en popularisering van Aziatische religie en filosofie in het Westen.
Hij publiceerde meer dan 25 boeken en vele artikelen over onderwerpen als identiteit, de uiteindelijke aard van de realiteit, hogere bewustzijnstoestanden, de zin en betekenis van het leven, godsbeelden en menselijk geluk. (Wikipedia, zie ook Youtube).

Zaken die je kunt laten om gelukkiger te worden

1. Geef de behoefte op om altijd gelijk te krijgen
2. Geef de behoefte op om alles onder controle te houden
3. Stop met anderen de schuld te geven wat bij jou niet goed gaat
4. Stop met aandacht te geven aan jouw eigen negatieve gedachten over jezelf
5. Houdt niet langer vast aan overtuigingen over jouw beperkingen
6. Stop met klagen
7. Stop met kritiseren van wat afwijkt
8. Stop met indruk te maken op anderen
9. Laat je weerstand tegen verandering los
10. Stop met labelen en open je mind
11. Besteed niet langer aandacht aan jouw angsten
12. Stop met excuses te maken
13. Laat het verleden rusten
14. Wees nergens aan verslaafd
15. Probeer niet langer aan andermans verwachtingen te voldoen

Alan Watts in deze video over de kracht van niet proberen.

Een universele benadering van gelijkheid en behandeling

In het eeuwenoude debat over het wel of niet bestaan van God, Allah en Jehova zijn er verschillende perspectieven en overtuigingen ontstaan.
In dit artikel wordt in gelijke mate naar alle drie verwezen onder de naam God. Voor God mag ook "het universum" worden gelezen.
Weinigen zullen geneigd zijn de grootsheid van God te zoeken in de dualiteit van Zijn aanwezigheid - zowel gekend als verborgen. Ongeacht iemands geloofsovertuiging, wordt gesteld dat God alle individuen gelijk behandelt. Bovendien wordt benadrukt dat wanneer men anderen op gelijkwaardige wijze behandelt, men positieve resultaten zal ervaren.

De dualiteit van Gods aanwezigheid

Het erkennen van de grootsheid van God of het universum in het vermogen om zowel gekend als ongekend te blijven, en het aanbieden van gelijke kansen op spirituele groei, nodigt mensen uit tot openheid, nieuwsgierigheid en respect voor de diversiteit van spirituele tradities en overtuigingen. Het moedigt aan tot het omarmen van een inclusieve benadering, waarbij de focus ligt op de persoonlijke reis van individuen en hun unieke verbinding met het goddelijke, eerder dan het opleggen van rigide dogma's of beperkende grenzen.
Voor degenen die in God geloven, kan Zijn aanwezigheid worden gevoeld in spirituele ervaringen (bijvoorbeeld synchroniciteit), religieuze rituelen en diepgaande verbindingen. Tegelijkertijd blijft God voor velen ongrijpbaar en mysterieus. Deze dualiteit stelt mensen in staat om hun eigen relatie met het goddelijke te definiëren en te interpreteren. Immers, ook voor wie of wel of niet in God gelooft, het is de ervaring dat niet alleen "slechte" mensen onheil overkomt en dat onrecht bestaat. De kans op onheil lijkt voor iedereen gelijk. Dat kan zowel duiden op het bestaan van een onvoorwaardelijk liefdevolle hogere macht als op het tegendeel, namelijk dat God niet bestaat en dat het ontstaan van leven of onheil op toeval berust. Hij blijft een kwestie van geloven.

Ongeacht geloof of overtuiging

Een interessante opvatting is dat het voor God niet uitmaakt of men in Hem gelooft of niet gelooft. Het idee dat God alle individuen gelijk behandelt, ongeacht hun geloofsovertuiging, suggereert dat de goddelijke genade niet exclusief is voor een specifieke groep mensen. Dit betekent dat iedereen, ongeacht hun religieuze achtergrond of atheïsme, de mogelijkheid heeft om op gelijke wijze te worden behandeld door het goddelijke.  Wel vereist het vaak geloof, overgave en openheid om de genade van God te ontvangen en te ervaren. Helpt bescheidenheid? Misschien vindt God dat grote ego's zich eerst maar zelf moeten kunnen bedruipen.

Onvoorwaardelijke liefde

De onvoorwaardelijke liefde van God wordt beschouwd als een voorbeeld en een inspiratie voor de mensheid. Het is een uitnodiging om deze liefde te weerspiegelen in de omgang met anderen. Het spoort aan om dialogen aan te gaan in een geest van evenwaardigheid en respect, waarbij men de ander waardeert en naar hen luistert zonder vooroordelen of superioriteit. Het is een oproep tot harmonieuze relaties, wederzijds begrip en het bevorderen van vreedzaam samenleven.

Door de onvoorwaardelijke liefde van God te erkennen en te ervaren, worden mensen aangemoedigd om deze liefde te delen met anderen. In alle bescheidenheid. Niemand heeft de waarheid over de aard van God in pacht. Gods onvoorwaardelijke liefde kun je zien als een genade die de mensheid niet verdient of kan verdienen op basis van eigen inspanningen. We kunnen immers de transcendente aard van God niet doorzien, bewijzen of ontkennen, hoogstens ervaren.

Gelijkwaardige behandeling van anderen

Een belangrijk aspect van dit agnostische perspectief is dat de manier waarop we anderen behandelen, een invloed heeft op onze eigen ervaringen. Wanneer we anderen op een gelijkwaardige manier behandelen, ongeacht hun religie, ras, geslacht of sociale status, is de kans groot dat we positieve uitkomsten zullen ervaren. Dit idee weerspiegelt het bekende principe van "oogsten wat je zaait" oftewel "wie goed doet, goed ontmoet". Door liefde, compassie en respect te tonen aan anderen, kunnen we harmonie, wederzijds begrip en positieve relaties bevorderen.
Het erkennen van de diversiteit aan religieuze opvattingen en het respecteren van de individuele zoektocht naar spirituele waarheid zijn belangrijke aspecten van een tolerante en pluralistische samenleving. Het bevorderen van dialoog, begrip en respect tussen verschillende religieuze tradities kan bijdragen aan een vreedzaam samenleven en een gezamenlijke zoektocht naar betekenis en spirituele groei.
Het is belangrijk om open te staan voor verschillende perspectieven en te erkennen dat spirituele waarheid een persoonlijke en subjectieve ervaring kan zijn. Door open te blijven staan voor dialoog en het delen van ideeën, kunnen we van elkaar leren en onze eigen spirituele reis verrijken, ongeacht welke religieuze traditie we volgen of zelfs als we geen specifieke religie aanhangen.

Vertrouwen in het universum

Alan Watts zegt in een van zijn voordrachten dat wanneer je één wilt worden met het universum dat je het universum moet vertrouwen.
Zijn uitspraak benadrukt het belang van vertrouwen en overgave aan het universum in plaats van het nastreven van controle en macht. Hieruit kan worden afgeleid dat het streven naar eenheid met het universum niet gaat om het uitoefenen van controle over de externe wereld, maar eerder om het cultiveren van een dieper begrip en verbinding met de essentie van het universum zelf.
Wanneer we proberen het universum te beheersen of te controleren, kan dit leiden tot frustratie, stress en een gevoel van verzet. Het universum is immers complex, dynamisch en vaak onvoorspelbaar. Het idee dat we alles onder controle kunnen hebben en kunnen manipuleren naar onze wil, kan ons uiteindelijk beperken en belemmeren in onze groei en ontwikkeling.
Door daarentegen het universum te vertrouwen en ons over te geven aan de natuurlijke stroom van het leven, kunnen we meer openstaan voor de mogelijkheden en kansen die zich voordoen. Het betekent het erkennen van de onderlinge verbondenheid van alles en het besef dat we deel uitmaken van een groter geheel. Het is het omarmen van de onzekerheden en veranderingen die het leven met zich meebrengt, en het vinden van harmonie in plaats van strijd.
Vertrouwen in het universum betekent niet dat we passief moeten zijn of geen actie moeten ondernemen in ons leven. Integendeel, het gaat om het nemen van actie vanuit een plaats van dieper begrip en intuïtie, in afstemming met de natuurlijke stroom van het universum. Het is het vinden van een balans tussen ons individuele streven en de grotere kosmische orde.
Het cultiveren van vertrouwen in het universum kan ons helpen om meer vrede, vreugde en vervulling in ons leven te ervaren. Het opent de deur naar synchroniciteit, waarbij gebeurtenissen en kansen zich op een wonderlijke en betekenisvolle manier ontvouwen. Het herinnert ons eraan dat we deel uitmaken van iets groters en dat we kunnen meebewegen met de natuurlijke ritmes en cycli van het leven.
Het is belangrijk op te merken dat het begrijpen en toepassen van deze ideeën een persoonlijk proces is en dat verschillende mensen verschillende perspectieven en benaderingen kunnen hebben. Wat voor de ene persoon werkt, hoeft niet per se voor een ander te gelden. Het is aan jou om je eigen waarheid en betekenis te ontdekken in relatie tot het universum.

Een gemeenschappelijke uitdaging

Het besef dat zowel gelovigen als niet-gelovigen geconfronteerd worden met uitdagingen in het leven, benadrukt de gedeelde menselijke ervaring die ons verbindt, ongeacht onze religieuze overtuigingen. Dit perspectief herinnert ons eraan dat tegenspoed en moeilijkheden een onvermijdelijk onderdeel zijn van het menselijk bestaan, ongeacht ons geloof of het ontbreken daarvan.
Het benadrukken van de gelijkheid van uitdagingen kan ons aansporen tot empathie en mededogen jegens anderen, ongeacht hun achtergrond of wereldbeeld. Het herinnert ons eraan dat we als menselijke gemeenschap elkaar kunnen ondersteunen tijdens moeilijke tijden, ongeacht onze verschillende overtuigingen.

Mondiale problemen samen oplossen

Wanneer we openstaan voor verschillende perspectieven en bereid zijn om van elkaar te leren, kan dit een positieve invloed hebben op onze persoonlijke groei en begrip. Door het bevorderen van dialoog en het cultiveren van een sfeer van respect en acceptatie, kunnen we streven naar een wereld waarin verschillende overtuigingen vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan.
Het bevorderen van een ondersteunende samenleving waarin dialoog en voortdurende communicatie plaatsvinden, speelt een cruciale rol bij het aanpakken van mondiale problemen zoals klimaatverandering, bevolkingsgroei en milieuvervuiling.

Laten we het belang van dieren niet vergeten

Hoewel dieren niet dezelfde morele en ethische overwegingen hebben als mensen, groeit het bewustzijn over het belang van het behandelen van dieren met respect, compassie en zorg. Het idee dat mens en dier intrinsiek evenwaardig zijn in hun recht op een vrij en natuurlijk leven, benadrukt dat het onze verantwoordelijkheid is om ook hun welzijn en een leefgebied te waarborgen.
Een natuurlijke leefomgeving van dieren biedt hen de vrijheid om te leven volgens hun natuurlijke instincten en behoeften. Ze zijn in staat om hun eigen overlevingsvaardigheden te ontwikkelen en zich aan te passen aan hun omgeving en zo vrij te blijven.

Het observeren van dieren die in harmonie met de natuur leven en hun instinctieve gedragingen volgen, roept bewondering en verwondering op. Het leven in de natuur is vaak een voortdurende strijd om te overleven. Dit kan soms conflicteren met het idee van een perfecte harmonie. Het herinnert ons aan de complexiteit en schoonheid van de schepping en mogelijk aan de aanwezigheid van een hogere kracht, voor wie vrijheid zelf ook een waarde is.
Het waarnemen van de vrijheid en het streven naar gezondheid bij dieren als een uitdrukking van Gods liefde is een persoonlijke interpretatie die je helpt om verbondenheid en harmonie te vinden in de natuurlijke wereld. Het kan ons bewustzijn vergroten om verantwoordelijkheid te nemen voor het behoud van de natuur en het welzijn van alle levende wezens.

De uitdaging aanpakken

Hier zijn enkele manieren waarop een ondersteunende samenleving kan bijdragen aan het aanpakken van de volgende uitdagingen.

  1. Bewustwording en educatie. Door middel van dialoog en open communicatie kunnen we bewustwording vergroten en mensen informeren over de urgentie en complexiteit van mondiale problemen. Door educatie kunnen we de kennis en het begrip vergroten, waardoor mensen beter geïnformeerde beslissingen kunnen nemen en actief kunnen bijdragen aan oplossingen.
  2. Samenwerking en synergie. Een ondersteunende samenleving stimuleert samenwerking tussen verschillende belanghebbenden, zoals overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en individuen. Door de krachten te bundelen en synergie te creëren, kunnen we effectievere oplossingen vinden en implementeren. Samenwerking stelt ons in staat om gezamenlijke doelen te bereiken en obstakels te overwinnen die te groot zijn om door één enkele entiteit te worden aangepakt.
  3. Innovatie en duurzame technologie. Een ondersteunende samenleving moedigt innovatie aan en creëert een omgeving waarin duurzame technologieën kunnen floreren. Door middel van dialoog kunnen we ideeën uitwisselen, best practices delen en gezamenlijk werken aan het ontwikkelen en implementeren van milieuvriendelijke oplossingen. Dit kan helpen om klimaatopwarming tegen te gaan, schaarste te verminderen en milieuvervuiling te verminderen.
  4. Collectieve verantwoordelijkheid. Een ondersteunende samenleving benadrukt het belang van collectieve verantwoordelijkheid voor onze planeet en toekomstige generaties. Het erkent dat ieder individu, ongeacht zijn of haar achtergrond, een rol te spelen heeft bij het aanpakken van mondiale problemen. Door middel van dialoog en betrokkenheid kunnen we mensen aanmoedigen om verantwoordelijkheid te nemen voor hun acties en keuzes, en om duurzame levensstijlen te bevorderen.
  5. Schaarse (leef)ruimte verdelen. Natuurlijke bossen worden gekapt om voedsel te verbouwen en aan vee gevoerd om mensen van vlees en zuivel te voorzien. Dit warmt de aarde op en bedreigt de biodiversiteit, terwijl miljarden dieren leven onder onnatuurlijke omstandigheden met als enig doel als voedsel te dienen. Hoe zorgen we ervoor dat we voor de natuur en voor zoveel mogelijk mensen en dieren eenheid in verscheidenheid blijven houden?

Vanuit een evenwaardige grondhouding naar alles wat leeft kunnen we werken aan een ondersteunende samenleving waarin dialoog en communicatie centraal staan. Door gezamenlijke inspanningen kunnen we de nodige stappen zetten om mondiale problemen aan te pakken. Deze problemen zijn inmiddels zo complex en overstijgen individuen, gemeenschappen, organisaties en regeringen over de hele wereld. Samen kunnen we streven naar een duurzamere en rechtvaardigere toekomst voor onze planeet en alle levende wezens die erop leven. In liefdevolle vrijheid.

Evenwaardigheid in balans

De aantrekkelijkheid van ongrijpbare zaken

Wie fantaseert er nu nooit eens over hoe het leven er uit zou zien wanneer je absolute controle zou hebben over jouw welzijn en gezondheid? Na wat overpeinzingen realiseren we ons dat het leven juist uitdagend is omdat veel zaken ongrijpbaar zijn. Maar we leven ook in een tijd dat we zelf verantwoordelijk worden gemaakt voor het omgaan met de vrijheid die we hebben verworven. Er komt bovendien voortdurend wel iets op ons af wat onze aandacht vraagt. Er is weinig rust.
Er is economische onzekerheid en onveiligheid en dat roept angst op en een verlangen naar zekerheden. Nemen we in de ratrace wel voldoende rust en is ons leven wel in balans? Waarom gaat alles beter als je het niet te graag wilt?

Wijsgerig antropoloog, Wouter Oudemans. ‘Mensen willen graag beheersen. Zichzelf beheersen, de natuur beheersen, de medemens beheersen, macht uitoefenen, enzovoorts. Uiteindelijk is dat allemaal vergeefs’.

In dit artikel wordt een relatie gelegd tussen hoe duizenden jaren geleden de Chinezen aankeken tegen balans en evenwicht en hedendaagse zoeken naar zekerheid. We proberen de vraag te beantwoorden of we aan hun oude leer nog steeds iets kunnen hebben.
Oude waarheden zijn bijvoorbeeld "Actie is reactie" en "alles beweegt" (pantha rhei). Wie macht wil uitoefenen of iets veranderen wil in de binnen- of buitenwereld, doet er goed aan om eerst bewust te worden van zijn beweegredenen en waar hij zijn energie insteekt. Voordat je het weet lekt er energie weg naar een ongewenste tegenkracht. Het is niet voor niets dat al sinds mensenheugenis wordt nagedacht over hoe wijs om te gaan met eigen krachten en die van de natuur. We behandelen het Taoïsme waarin een visie is ontwikkeld over hoe aan te kijken tegen energie, lichamelijke gezondheid en geestelijke ontwikkeling. Op onderdelen waarbij het boeddhisme duidelijkere antwoorden geeft, wordt van daaruit een aanvulling gedaan.

Waarden en krachten

Op het levenspad komen we kruispunten tegen en nemen we besluiten over welke afslagen we nemen. Soms trekt de ene richting, soms een andere. Besluiten over hoe om te gaan met krachten worden vaak genomen vanuit waarden. Wie vrede belangrijk vindt, neemt andere besluiten om zich voor in te zetten dan wie permanent wil winnen.
Het Taoïsme is een voorbeeld van een levensfilosofie over het juiste pad (waarden) en de werking van al dan niet zichtbare krachten. Er wordt een relatie gelegd tussen beweging, waarden en krachten. Zie ook de Metafysica van de Kwaliteit door Robert Pirsig. `Het ding heeft de waarde niet gevormd, de waarde heeft het ding gevormd`. De waarde van een schilderij wordt niet alleen bepaald door de gebruikte materialen en technieken, maar ook door onze eigen waarden en overtuigingen over kunst en schoonheid.

Met dank aan Wikipedia en Patricia de Martelaere de volgende samenvatting.
Het universum; alles wat er is en niet is, wordt de Tao (of Dao) genoemd. Dat wat er niet is, de negatie in neutrale zin, is even belangrijk als wat er wel is, het positieve, ook in neutrale zin. De Tao is niet te kennen, te begrijpen of te duiden. Daarom gebruiken we -paradoxaal en analoog aan het positieve en het negatieve- dat wat er niet is om de boodschap van de Tao inzichtelijker en begrijpelijker te maken.
Taoïsme legt de nadruk op het vinden van een evenwicht tussen actie en niet-doen, en tussen kracht en zachtheid. Het Taoïsme beschouwt de natuurlijke stroom van het leven als leidend en moedigt ons aan om ons aan te passen aan deze stroom in plaats van ons ertegen te verzetten.
Het vinden van balans is een kernprincipe van het Taoïsme, dat ons aanmoedigt om te streven naar harmonie en evenwicht in alle aspecten van ons leven. Dit kan ons helpen om onze energie in evenwicht te brengen, onze emoties te beheersen en ons te concentreren op wat echt belangrijk is in het leven.


Yin en Yang

De Tao manifesteert zich in 2 tegengestelde waarden: yin en yang. Dit zijn geen absolute polen of krachten; beide waarden bestaan slechts in relatie tot elkaar. Het zijn complementaire (elkaar aanvullende) waarden. Yin (het éne) is niet beter dan yang (het andere) en andersom, ze zijn even-waardig aan elkaar. Evenwaardig betekent in deze gelijk èn toch verschillend.
Yin yang toont zich volgens een aantal principes.
  • Alles is gebonden aan de dynamiek van het yin-en-yang-principe.
  • Yin of yang kunnen niet verdwijnen of ontbreken.
  • Het absolute yin of absolute yang bestaat niet. Er is geen absoluut donker of licht; in de nacht wanneer het donker is, kan men toch zien en overdag zijn er altijd schaduwen.
  • Iets kan pas yin of yang genoemd worden wanneer men het vergelijkt met iets anders.
  • Yin en yang zijn onderling verbonden. Wanneer één waarde te groot wordt, dan remt de ander af.
  • Yin is de veroorzaker van yang; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de witte stip in het donkere yin.
  • Yang is de veroorzaker van yin; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de zwarte stip in het lichte yang.

Niets in het universum is vol-ledig yin of volledig yang. Wanneer men door het midden van de cirkel van het yin-yang-symbool een verticale lijn tekent, dan ziet men dat in de ene waarde ook de andere aanwezig is; de halve cirkels die ontstaan tonen in yin yang en in yang yin. De twee stippen geven aan dat het ene het begin is van het andere, dat yang het begin is van yin en yin het begin van yang.
De denkbeeldige lijn die de 'scheiding' tussen yin en yang aangeeft, wordt niet als een rechte verticale lijn getekend. Het lijkt op een 'S' waarmee wordt aangeduid dat het een op de ander ingrijpt. Je kan dus stellen dat yin en yang de te onderscheiden delen van de Tao zijn, die elkaar veroorzaken en in stand houden. Het zijn de delen van de eenheid (tao), die in elkaar overgaan zonder hun eigenheid te verliezen. Dao is een soort synthese (eenheid) tussen de samenstellende delen yin en yang. Het hangt van de kwaliteit van ons bewustzijn of wij wat hebben aan dit inzicht. Die kwaliteit wordt bepaald door onze levenservaring, culturele context, onze behoeftes, projecties et cetera, kortom we hebben geen zekerheid over de juistheid ervan. De waarheid ligt in het midden en waarover men niet spreken kan moet men zwijgen. De Tao is een kracht die niet valt te misbruiken omdat het niet onderworpen is aan menselijke controle of manipulatie. Het is eerder een natuurlijke kracht die ons kan helpen om in harmonie te leven met onszelf en de wereld om ons heen.
Zie ook deze video.

 

Alan Watts over het middenpad
Het middenpad

Tao wordt ook vertaald met het pad waarop men doelgericht wandelt en geacht wordt juist (integer) te handelen. Volgens het taoïsme bevindt zich alles in een perfecte harmonie die niet statisch is, maar in voortdurende verandering. Het evenwicht wisselt steeds en niets kan bestaan zonder zijn tegendeel. "Een kom kan gevuld worden en gebruikt worden, omdat een leegte (yin) voor driekwart omsloten is door materie (yang)". De kunst in het leven is om in de stroom van verandering mee te gaan en niet door gehechtheid en verleiding te komen tot extreme handelingen of opvattingen. Emoties, oftewel gevoelens die naar buiten stromen, zijn een voorbeeld van zo’n “extreme handeling”, die het liefst zo veel mogelijk beheerst wordt. Geluk of deugd is harmoniëren met de weg.
 

Parallel aan het Taoïsme

Het taoïsme heeft zich parallel aan het confucianisme en boeddhisme ontwikkeld. Het confucianisme probeerde de samenleving leefbaar te maken door regelgeving. In dit streven kan de wens om leefbaarheid in de greep te krijgen zijn doel voorbij schieten. In het westerse boeddhisme lijkt er een verschuiving plaats te vinden in de doelstellingen van het pad. Niet het volledig doen verdwijnen van de gehechtheden, maar het helder waarnemen van de emoties en gehechtheden, zonder deze te verdringen of zich er door te laten meeslepen, lijkt het doel geworden. Volledig proberen te verdringen of in de greep te krijgen roept -Yin en Yang indachtig- een tegenkracht op en zo lekt energie weg, tijd wordt verspild.
Wij worstelen in de praktijk vaak met de wens om bepaalde krachten te beheersen en ons tegelijk te houden aan bepaalde waarden. Sommigen vinden eerlijkheid en willen winnen belangrijk, anderen willen alleen graag winnen en maakt het niet uit hoe. Hoe hun contact met anderen verloopt hangt af van de waarden die ze belangrijk vinden en van de krachten die ze bezitten en beheersen. Via een besluit of inzicht dat gevolgen heeft voor de inzet van krachten is er een verbinding met een waarde. De waarde zelf doet niet(s); is niet te manipuleren, krachten zorgen voor beweging (doen bewegen) en zijn manipuleerbaar.

Doen en laten

Een taoïst probeert zich niet te verzetten tegen de loop der dingen, maar gaat daar spontaan en bewust in mee. Hij laat toe om het te kunnen overzien. Hij doet door niet te doen (wu wei, niet te verwarren met niets doen). In de Tao Te Ching wordt de werking van wu wei door paradoxen duidelijk gemaakt. Een voorbeeld van een paradox is “je krijgt pas een echte verbinding wanneer je ook kunt loslaten”. Het is belangrijk om bewust te zijn van wat vraagt om handelen en wat vraagt om (los te) laten. Op het niveau van bewustzijn is het (negatieve) besluit om niet te doen een (positieve) handeling.

Gaat het om liefdevol handelen?

De kracht Qi, die de loop der dingen in beweging houdt, wordt levenskracht, vitale energie of spirituele energie genoemd. Het maakt deel uit van alles wat bestaat. De precieze werking gaat ons begrip te boven en valt buiten het bereik van wetenschappelijk onderzoek en daarmee buiten ons verstand.
Taoïst Laozi nam afstand van een deugd als compassie. In zijn ogen is het verkeerd je te beperken tot een perspectief van alleen de mens. Want daarmee sluit je niet alleen de dieren, maar zelfs de natuur uit. Laozi beschouwt `deugd´ als het loslaten van alle regels en de etiquette (zoals bepleit in het confucianisme) om terug te keren tot een natuurlijke moraal. Die ontstaat wanneer het grote geheel, de natuur, de weg, gevolgd wordt, zoals ook het lichaam doet. Het is ook een weg terug van veelheid en niet twee-zijn via eenheid naar de leegte. Leegte (potentie, openheid) schept ruimte, bijvoorbeeld voor samenwerking met anderen. Vergelijk het met de boeddhistische term sunyata: alle verschijnselen zijn zonder essentie, er is geen uiteindelijke werkelijkheid aan te wijzen. Leegte vormt de kern van ieders bestaan. Het draait om het vinden van balans tussen het omarmen van leegte voor reflectie en groei, en het vinden van manieren om betekenis en vreugde te ervaren in je leven.
Leegte in de vorm van ruimte is ook onderdeel van liefde en vrijheid. Ook liefde valt te beschrijven als een pad van veelheid naar eenheid. Wie niet oordeelt over anderen, heeft liefdevolle ruimte voor velen. De werking van liefde en vrijheid is als yin en yang: zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde.

Transformatie en energie

Bevrijding en verlichting is niet mogelijk zonder inzicht in de leegte of essentieloosheid. Gautama Boeddha bereikte zijn verlichting door in te zien dat er geen ego (ik) bestaat. Volgens hem is er geen individuele identiteit en is er alleen maar prana. Volgens zijn visie (dharma) is alles een manifestatie van prana en is prana de samenhang tussen alles. Prana is de gebonden energie daar waar Qi de vrije energie is (vergelijk statische en dynamische kwaliteit zoals Pirsig daarover schreef). Qi is aanwezig in lucht en ether en als chi gebonden wordt benoemde hij het als prana. Zolang de mens geloof hecht aan een individuele ik zal chi gebonden zijn en dus prana blijven, aldus zijn dharma. Inzicht krijgen dat het ik buiten de taal niet bestaat zal de prana weer terug veranderen in chi, wat de uiteindelijke verlichting inhoudt. Prana kan (heeft de potentie om te) transformeren in warmte (tummo), kracht, inzicht of helende energie. Energie kan dus verschillende vormen (materie) aannemen. De controleerbare werking daarvan valt onder de wetenschap, het ongrijpbare deel onder spiritualiteit.

Inzicht in de werking van energie

Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van Qi of voor het nut van het gebruik van Qi als metafoor. Sommige tegenstanders zeggen dat Qi enkel een vorm van vitalisme is. Sommige mensen die geloven in vitalisme vergelijken dit element met de ziel. Het vitalisme speelde een centrale rol in de levensfilosofie: de filosoof Henri Bergson veronderstelde dat een "levenskracht" (élan vital) de drijfkracht voor de evolutie van het leven op aarde was.
Het is verleidelijk om te onderzoeken of de werking van Qi valt uit te nutten, bijvoorbeeld voor bevordering van lichamelijk welzijn en geluk. Beweringen dat de controle van Qi iemand in staat zou stellen om normale fysieke en biologische processen te overstijgen worden in de wetenschappelijke wereld beschouwd als pseudo-wetenschap. Bedenk dat de Tao niet is te kennen, te begrijpen of te duiden. Kwakzalvers en zwevers willen anders doen geloven. Dat wat ons begrip te boven gaat, kan van belang en waar zijn, maar we doen er goed aan anderen die pretenderen dat wel te snappen daarin kritisch te volgen. Alleen door te omschrijven wat de Tao niet is, kunnen we ervaringskennis verwerven over de Tao. Maar elke manier heeft zijn grenzen. Ook deze zogeheten apofatische methode om te komen tot kennis kan nooit als onomstotelijk inzicht in woorden en begrippen worden uitgedrukt op zo’n manier dat iedereen het begrijpt. Er is als het ware ruimte nodig in de interpretatie van de Tao om mee te gaan met de beweging in de tijd en het levenspad.

Heeft de Tao betekenis voor de huidige tijd?

De poging van Confucius om de samenleving te reguleren (door deugden op te leggen en door de Gouden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet) lijkt op korte termijn effectiever dan de individuele aanpak van de taoïsten. Moreel charisma kan alleen worden verworven door degenen die het niet bewust proberen te verwerven (daar is de paradox weer). Het pad dat gekenmerkt wordt door morele ontwikkeling en bewustwording is een smal pad. Het internaliseren van waarden (deugden en zielkwaliteiten) is een individueel proces met eigen snelheid. ("De eersten zullen de laatsten zijn").
Het leefbaar houden van egoïstische neigingen; het niet meer identificeren met het eigen ego en omgaan met een groot ego van anderen; het kwijtraken van de neiging om te oordelen zijn de uitdagingen van veel mensen die in spiritualiteit zijn geïnteresseerd. Vooral Eckhart Tolle schrijft hierover. Of de filosofie van de Tao helpt bij deze uitdaging? In de tijden voor Christus waren de begrippen emancipatie, vrijheid en ego nog niet uitgevonden. Men vertelde toentertijd een boodschap over wezenlijke zaken omslachtiger met behulp van metaforen. Wij kennen tegenwoordig helaas andere vormen van omslachtig communiceren, er is infostress; er is bewuste misleiding via reclame en politiek. Er is zoveel te doen dat niet doen nauwelijks belangstelling en waardering krijgt.
Onze tijd wordt gekenmerkt door economisch gedreven handelingen, globalisering, permanent grenzen verleggen en alsmaar nieuwe, nog leukere ervaringen op te doen. We lijken door de ontwikkelende techniek steeds meer grip te krijgen op ons welzijn en constateren dat we tegelijkertijd steeds meer zelf verantwoordelijk worden gesteld voor de bewaking daarvan. De Tao leert ons bewust te blijven dat er geen absolute grip te krijgen is op het leven en dat een optimaal evenwicht te vinden is in doen en niet doen. Dat betekent bijvoorbeeld dat we kwetsbare natuur (biodiversiteit), dat commercieel weinig interessant is, beschermen. Of dat we een balans aanhouden in plaats van alsmaar een grens verleggen en dat we waarderen wat er is. Dat we ons lichaam en geest niet al te lang blootstellen aan stress (laat staan aan doping of drugs).

Een gezonde balans

We kunnen met wetenschappelijke kennis niet grip krijgen op alles wat van belang is. De boodschap -dat niemand Qi of Tao kan misbruiken of een ander een levensstijl mag opdringen- voorkomt dat we hoogmoedig worden en motiveert om te vertrouwen op de eigen autonomie en om het midden te houden tussen uitersten. Een eenheid van denken, voelen en intuïtie nastreven zonder de een boven de ander te stellen, ondersteunt die autonomie. Inzicht in de balans in waarden en hoe tot die balans te komen hangt samen met het proces van bewust worden en daarmee indirect op de balans in invloeden op de gezondheid.
Ons lichaam en ons bewustzijn vormen een eenheid, die we niet precies hoeven te begrijpen en te sturen. Het lichaam is er evolutionair op ingesteld om zichzelf, los van ons bewustzijn, gezond te houden. Het is voor een belangrijk deel een niet begrepen proces. Wat gezond is, is niet 100% zeker, wat (geestelijk) ongezond is wel. We kunnen door een ongezonde levensstijl ons lichaam uit balans brengen. Ongezond is in termen van yin en yang proberen een extreme positie in nemen of alsmaar grenzen te verleggen, wat een lichamelijke tegenreactie in de vorm van ziekte oproept. Het lichaam heeft een sympathisch systeem, gericht op actie en een parasympathisch systeem, gericht op ontspanning en herstel. Actie (handelen) die niet geremd of beheerst wordt leidt tot stress. Wie het sympathische ziet als yang en als these en het parasympathische ziet als yin en als antithese ziet gezondheid als de synthese.
We kunnen onszelf niet altijd genezen maar we kunnen wel altijd dat na laten wat genezing in de weg staat. Ook bij gezond blijven geldt dat we doen door bepaalde schadelijke handelingen niet (vaak) te doen (niet te vaak ongezond eten). Wanneer we ziek zijn en gezond willen worden, is het heilzaam om bewust te zijn van de werking van de balans zoeken op allerlei niveaus. De bewuste geest is, zonder het fundament van de wijsheid van het lichaam, opmerkelijk incompetent (Slingerland, 2014).
Het taoïsme leert ons om niet te oordelen en de wens los te laten om absolute zekerheden, prestaties, posities et cetera na te streven, maar om een toegevoegde waarde te zien in balans en evenwicht, evenwaardigheid en natuurlijkheid. De paradox van wu wei is niet te ontlopen, is niet op te lossen en verdwijnt niet door de kool en de geit te sparen.
Het wordt aanbevolen om en-en te denken door niet te zeer je best te doen en ook niet niet je best te doen. Wijsheid is weten wanneer te doen en wanneer te laten.

"Pleasure in its fullness, cannot be experienced when one is grasping it... To have life, and to have its pleasure, you must at the same time let go of it". Alan Watts.

Boekentips

Een goed leesbaar boek om het soms onnavolgbare Taoïsme te leren kennen is geschreven door Patricia de Martelaere. De cryptische subtitel is 'de weg om niet te volgen'. Zij stelt het lichaam centraal en legt verbanden met de basisideeën uit de Chinese geneeskunde.
Amberchele schrijft in Opengebroken over al dan niet leven in de ontwaakte staat, en hoe de ontdekking van je Leegte - je goddelijkheid - het verschil uitmaakt tussen die twee mogelijkheden.

Taoïsme: de weg om niet te volgen (bol.com).

Amberchele. 'Als ik terugkijk en deze Bewuste Leegte zie, weet ik dat alles wat ooit is verschenen in mijn leven - iedere persoon, ieder tafereel, ieder moment - ook weer is verdwenen, ieder moment opnieuw. Er was, en is, niets om me aan vast te houden, niet één persoon of ding. Dat geldt ook voor dit lichaam en deze geest. Die verschijnen weliswaar vaker dan andere verschijnselen, maar ze vormen duidelijk niet meer dan een serie opeenvolgende taferelen, aaneengeregen als de beeldjes van een film die allemaal onmiddellijk weer verdwijnen, net als alle andere dingen. Maar één ding verdwijnt nooit, en dat is dit Bewuste Niet-iets, deze zo duidelijk zichtbare Leegte waarin de taferelen verschijnen. En omdat er niets is waar je je aan vast kunt houden, moet ik dat Niet-iets wel zijn, moet het wel zijn wat ik in werkelijkheid ben'.
De via negativa houdt in dat de leegte alleen in ontkenningen valt te karakteriseren.

Jan Bor heeft zich verdiept in de zen, maar ziet de beperking van het alles maar willen beheersen.

Jan Bor over moderne spiritualiteit (bol.com).

Wanneer je te hard je best doet is de kans groot dat je blokkeert. Wat je eerst spontaan en schijnbaar moeiteloos voor elkaar kreeg, wil nu niet meer lukken, of komt gekunsteld over. In 'Proberen niet te proberen' legt Edward Slingerland uit waarom spontaniteit, zelfvertrouwen en een ontspannen houding zo ongrijpbaar kunnen zijn en waarom ze lijken te ontsnappen als we ze het hardst nodig hebben.
Slingerland: proberen niet te proberen (bol.com).

Tenslotte: Tao is dat waaruit niets kan vertrekken.

Waarom spiritualiteit?

De waarde van spiritualiteit

De betekenis en waarde van spiritualiteit variëren van persoon tot persoon. Voor velen biedt spiritualiteit een pad naar zingeving en persoonlijke groei. Hier zijn enkele potentiële voordelen.

Een gevoel van verbondenheid

Spiritualiteit kan mensen helpen zich verbonden te voelen met iets groters dan henzelf, zoals de natuur, medemensen, of een hogere macht. Dit gevoel van verbondenheid kan troost bieden in tijden van onzekerheid.

Zingeving

Spirituele praktijken kunnen mensen helpen betekenis en richting te vinden in het leven, waardoor ze hun levensdoel beter begrijpen.

Innerlijke rust

Het beoefenen van spiritualiteit kan innerlijke rust bevorderen en mensen helpen om te gaan met stress en negatieve emoties.

Hoop

Spiritualiteit kan een bron van hoop zijn, waardoor mensen geloven dat er betere tijden komen, zelfs in moeilijke omstandigheden.

Persoonlijke groei

Door spiritualiteit kunnen mensen zichzelf beter leren kennen en zich ontwikkelen, wat leidt tot een bewuster en doelgerichter leven. Brené Brown beschrijft spiritualiteit als het erkennen en vieren van onze onlosmakelijke verbondenheid met een kracht groter dan onszelf, geworteld in liefde en compassie.

Een vage notie

Veel mensen voelen intuïtief aan dat er meer is dan wat meetbaar is, maar het zoeken naar spirituele betekenis kan een uitdagend proces zijn. Soms lijken mystieke ervaringen verklaarbaar door alledaagse oorzaken, maar toch blijft het verlangen naar diepere verbondenheid bestaan. In plaats van te zoeken naar onomstotelijk bewijs voor spiritualiteit, kunnen we leren om de paradox van de ongrijpbaarheid van waarheid en waarneming te omarmen. Het is niet nodig om alles te begrijpen; soms is het genoeg om te ervaren zonder te verklaren. En zelfs in de afwezigheid van duidelijkheid, kunnen humor en relativeringsvermogen ons helpen om de lichtheid van ons bestaan te omarmen.

Zelfkennis

Wie de motivaties voor het gedrag van mensen beschouwt komt een heel eind met deze te zien in het kader van het verwerven van geld, macht, seks en aanzien. Met deze dualiteiten onderscheiden we ons van anderen. Wanneer we op deze onderwerpen goed meekomen in vergelijking met anderen dan zitten we veilig, zo lijken we te denken. Maslow had in zijn hiërarchie van behoeften deze afhankelijkheid van anderen beschreven als behoefte aan veiligheid, erkenning en verbinding. Op het laagste niveau staat de dagelijkse behoefte om te overleven. Op het hoogste niveau had Maslow de behoefte aan zelfverwerkelijking / zelfactualisatie geplaatst. Slechts weinigen houden zich daarmee bezig, niet in de laatste plaats omdat er zo weinig mee te winnen is, maar ook: wat is dat “jezelf zijn”? Waarom op zoek gaan naar jezelf, wanneer je jezelf bent door jezelf te verliezen?

Onze zintuigen zijn naar buiten gericht. Wat er binnenin ons gebeurt op psychologisch niveau zouden we af kunnen leiden aan wat we afleiden uit de reactie van anderen op ons gedrag. "Wat je zegt ben jezelf", oftewel wat je van een ander ziet, reflecteert jouw geprojecteerde spiegelbeeld. We kunnen onszelf proberen te leren kennen doordat we gevoelens over ons gedrag hebben en door over onszelf na te denken. Het is effectiever om authentiek (zonder oordeel) in contact te gaan met anderen en open te staan voor feedback.
Tsjwang-tse: "de volmaakte mens gebruikt zijn geest als een spiegel; hij grijpt niets vast: hij weigert niets; hij ontvangt, maar bewaart niet".

Geluk en vrijheid

We willen graag een leven vol geluk en vrijheid en hopen dat de resultaten van onze inspanningen zo vaak mogelijk dat gevoel van gelukkig en vrij te zijn opleveren.

Wie zich verdiept in spiritualiteit kan tot de ontdekking komen dat geen van onze inspanningen en gehechtheid aan dualiteit ons nader tot geluk en vrijheid brengen. Dat de wijze leermeesters vertellen dat je juist minder moet doen en op zoek moet gaan naar de onwaarheden die je koestert, is een boodschap die bijna niemand verder helpt. Zo simpel kan het toch niet zijn?
Het advies om jouw denkbeelden minder serieus te nemen en “niet meer alsmaar in je hoofd te zitten” wordt door velen zo vertaald dat zij liever een ander voor zich laten denken of om helemaal niets meer te toetsen aan de logica. Die laffe en slappe vorm van overgave verlicht slechts tijdelijk de pijn van de vruchteloosheid van het denken door gebrek aan resultaat in termen van geluk en vrijheid. Zelf inzicht krijgen door op je eigen intuïtie te leren vertrouwen is een lange weg.

Gevoelens

Leven uit het hart dan maar? Dat lijkt de meeste vrijheid op te leveren, omdat je geen verantwoording hoeft af te leggen over jouw interpretatie van wat jouw hart (gevoel) jou lijkt in te geven. Niet iedereen realiseert zich dat gevoelens ook het gevolg zijn van hersenactiviteit. Zij zijn het middel van het onbewuste om te communiceren met het bewuste.
Wanneer je niets voelt zijn er twee redenen: of twee of meer gevoelens doven elkaar uit en schermen elkaar af of er valt niets te voelen. Wanneer je constant wat voelt, dan verliest dat zijn informatieve gehalte en brengt dat onrust. Gevoelens zijn niet permanent, maar vluchtig. Rust wordt soms als gewenst, soms als saai beleefd. Wanneer dat proces niet goed wordt overzien en beheerst dan zijn er emoties, gevoelens die naar buiten drijven. Het kan bevrijdend zijn en er is niet veel mis mee, tenzij anderen daar last van ondervinden.
Liefde en vrijheid zijn als grondvesten van het bestaan immanent en leiden in ons bestaan van tijd tot tijd tot prettige gevoelens. Tijdelijke gevoelens van verliefdheid en later van houden van helpen ons (soort) overleven.

Open staan

In een wereld waarin onze agenda wordt volgepland met zinvolle activiteiten wordt ruimte gepland om weer in rust te komen en in balans te komen. Die ruimte is functioneel, maar geen spiritualiteit.
Spiritualiteit gaat over de ruimte, de leegte en de rust die niet gezocht wordt om functioneel af te wisselen met zinvolle activiteit. Spiritualiteit gaat over de mogelijkheid alles open te laten en niet al van te voren te benoemen wat zinvol is. Dan kan er iets komen wat ongepland zin heeft, bijvoorbeeld een ervaring van synchroniciteit. Dat zijn gebeurtenissen waarvan de samenhang opvallend, maar niet te verklaren is en de boodschap betekenisvol is.
Ook in je aandacht en met een open mind kun je paradoxaal aanwezig zijn wanneer je zowel mindful als no-minded (mushin) bent. Onbewust en leeg van jezelf, observerend, niet op zoek naar de waarheid en zonder oordeel. Een oordeel splijt en sluit af.

Ingetogen aandacht en intentie

Deepak Chopra schrijft op pagina 77 in Synchronisch leven: Volwassen spiritualiteit vereist ingetogen aandacht. Als je ingetogen bent, sta je open voor respons maar ben je immuun voor kritiek en gevlei. Je leert los te laten en maakt je niet druk over wat het resultaat is. Je hebt vertrouwen in de uitkomst en je begint te zien dat je altijd bent omringd door synchroniciteit. Intentie biedt mogelijkheden en daar moet je alert op zijn. Geluk hebben wil eigenlijk zeggen dat er zich een mogelijkheid aandient en dat je daar op voorbereid bent. Intentie zal je mogelijkheden aanbieden, maar op het moment dat de mogelijkheid zich voordoet moet je wél handelen.
   Als je handelt, doe het dan vanuit de wetenschap dat niet jij de handeling uitvoert. Handel vanuit de houding dat jouw handelingen in werkelijkheid de handelingen van de niet-plaatsgebonden intelligentie, de universele geest zijn. Je zult merken dat dit leidt tot een sterke vermindering van angst. Ook zul je je minder vastklampen aan het resultaat.

Obstakels voor het ervaren van non-duaal bewustzijn

Peter Fenner beschrijft in zijn boek Radiant mind  wat hij ziet als de gebruikelijke psychologische fenomenen die de toegang tot non-duaal bewustzijn hinderen.
  • Gehechtheid aan lijden.
  • De behoefte om iets te doen en bezig te zijn.
  • De behoefte om te weten wat er gebeurt en waar wij zijn.
  • De behoefte om betekenis te geven aan het leven, aan onszelf en aan de wereld.
  • Angstige projecties koesteren over non-duaal bewustzijn.
  • De neiging hebben om 'iets' te maken van non-duaal bewustzijn.

Wie kent deze fenomenen niet? Met deze retorische vraag wil ik zeggen dat het antwoord zowel simpel als complex kan zijn, dat het proces van tot inzicht (non-duaal bewustzijn) geraken zowel kort als lang kan zijn, simpel als complex, uniek en mysterieus en dat niemand een natuurlijke voorsprong heeft. We zijn allemaal evenwaardig in het gaan van dat pad. In de richting en snelheid van het gaan van dat pad is er geen enkele noodzaak om te ontsnappen aan wie we zijn.

Loslaten

Spiritueel bewustzijn heeft deze gevolgen: je laat toe dat niet alles valt te (be)grijpen. De behoefte om gelijk te krijgen verdwijnt. Je doet er vaker het zwijgen toe en blijft vriendelijk, want waarom zou je jouw energie verspillen door jouw gelijk te halen. Je realiseert je dat niemand hoger of verder is ontwikkeld in spiritueel ontwaakt zijn en je behoefte om te oordelen en in competitie te gaan verdwijnt. Het gaat om nederigheid en evenwaardigheid. Je geeft ruimte en neemt de ruimte -die een ander laat- niet direct in. Je beseft het nut van jouw ego, maar identificeert je daar niet mee. Je toont jouw kwetsbaarheid, maar wordt niet zwak. Het heeft wel zin om vrijheid te verdedigen door grenzen te kunnen trekken. Je laat ook niet over je heen lopen.
Je ziet het nut en evenwaardigheid van jouw verstand, gevoel en intuïtie. Je geeft je over aan een open mind, aan een denken in “wij” in plaats van “ik”.
Vergelijk het met een moeder die eindeloos en onvoorwaardelijk liefde geeft aan een kind. Dat kind kan nooit zoveel liefde teruggeven, maar de moeder kan erop vertrouwen dat haar vrijheid erin ligt dat de liefde ooit wordt doorgegeven, bijvoorbeeld aan haar kleinkinderen. Dat geheel van onthechting (geen emotionele boekhouding meer bijhouden) geeft vrijheid en neemt de belemmeringen weg om je geluk weer te voelen.

Rechtvaardigheid

Spiritualiteit heeft niets te maken met geld, macht, seks en aanzien. Dit betekent dat rijke, machtige, sexy mensen, hoog in aanzien, spiritueel bezig kunnen zijn en arme, machteloze, lelijke, dakloze mensen niet. En alle mengvormen daarvan en het tegenovergestelde. Spiritualiteit verandert domweg niets aan deze omstandigheden. De omstandigheden dragen niet(s) bij aan -en doen niets aan af van- spiritualiteit.
Pracht en praal van grote kerken, tempels of moskeeën  kunnen zowel een teken zijn van onbaatzuchtige bijdragen van gelovigen als van uitbuiting van goedgelovigheid. Blijf altijd zelf autonoom denken en voel je vrij om er van te genieten. De natuur doet het hetzelfde.
Wie wil snappen dat er onrecht is in de wereld en er tegelijk een hoger doel van ons bestaan kan zijn, moet zich realiseren dat vrijheid en de mogelijkheid van het ontstaan van onrecht bij elkaar horen. Wanneer mensen vrij zijn dan kunnen zij dingen doen die door anderen als onrecht worden ervaren. Maatschappelijk gezien horen bij vrijheid grenzen en verantwoordelijkheden. Trekken mensen die grenzen zelf niet dan moeten anderen het voor hun doen, opdat in een samenleving (te) weinig vrijheid niet blijvend leidt tot onrecht.

Evenwaardigheid

Alan Watts schrijft in "Word wat je bent". Het idee dat elk leven spiritueel is, is een vreselijke klap voor de trots van de mens; vanuit spiritueel standpunt plaatst het ons op hetzelfde niveau als stenen, groente, wormen en kevers; het plaatst de rechtschapen mens niet dichter bij verlossing dan de misdadiger, en de wijze niet dichterbij dan de waanzinnige. Dus als dit idee verder totale dwaasheid is, is het in ieder geval een krachtig tegengif tegen spirituele trots en ingenomenheid met je eigen braafheid, het is zelfs helemaal niet iets wat je kunt krijgen, hoe fanatiek je ook je best doet, hoe veel je ook weet en hoe onuitputtelijk je deugdzaamheid is. In de spirituele wereld bestaat geen beste en slechtste van de klas; hier zijn alle mensen en alle dingen gelijk en wat ze ook doen, brengt ze niet hoger of lager.

En in Tao, als water

In het besef dat je de Tao bent, breng je vanzelf zijn magie tot uitdrukking, maar magie (zoals genade) is niet iets wat men zich aanmatigt. Zoals Lao Tse over de Tao zelf zegt: 'als goede dingen zijn volbracht, benoemt het deze niet'.

Verbinding

Iedereen, dus ook jij en ik, heeft neigingen waaraan we soms toegeven, maar ook graag willen beheersen. Die neigingen worden in religies de zeven hoofdzonden genoemd, namelijk hoogmoed, hebzucht, jaloezie, woede, wellust, vraatzucht en luiheid. Daar staan tegenover zeven deugden, namelijk bescheidenheid, gulheid, zelfkennis, naastenliefde, respect, matigheid en ijver.
Spiritualiteit verzoent ons met onze imperfectie en helpt doen inzien waarom het leven kwaliteit op verschillende niveaus organiseert, waarom zoveel gericht is op overleven.
Spiritualiteit verheft het (samen)leven op een verbindend niveau. Het is geruststellend en motiverend om te weten dat je transcendentie niet kan of moet willen afdwingen. Het houdt in positief in het leven te staan, zodat je niet overspoeld wordt door moedeloos makende voorvallen, die de schaduwzijde zijn van vrijheid.

Osho: "je bent geboren als vrijheid. Vrijheid is de hoogste levenservaring. Er bestaat niets hogers, en in vrijheid bloeien vele bloemen".

Vraag aan Nisargadatta.
What will ripen me? Do I need experience?

Nisargadatta antwoordde als volgt.
You already have all the experience you need, otherwise you would not have come here.
You need not gather any more, rather you must go beyond experience.
Whatever effort you make, whatever method (sadhana) you follow, will merely generate more experience, but will not take you beyond.
Nor will reading books help you.
They will enrich your mind, but the person you are will remain intact.
If you expect any benefits from your search, material, mental or spiritual, you have missed the point.
Truth gives no advantage.
It gives you no higher status, no power over others; all you get is truth and the freedom from the false.

Uit een interview met Marnix Pauwels in Happinez.

Veel mensen die zich bezig houden met spiritualiteit, en vooral de wat serieuzere zoekers, komen op een dag in de verleiding om hun kennis te gebruiken om pijn te voorkomen. Dat wordt in bepaalde kringen ook wel een ‘spiritual bypass’ genoemd. Waar het op neerkomt is dat je spiritualiteit, of in elk geval jouw invulling daarvan, gaat gebruiken om bepaalde facetten van het leven te ontlopen. Het is de neiging om elke ervaring die vervelend of ingewikkeld voelt, plat te slaan met de hamer van relativering.

Hallucinogene middelen

Neuropsycholoog Michiel van Elk schrijft over het gebruik van hallucinogene middelen om de paradoxale ervaring hoe het is om eens jezelf van een afstand te zien. Uit een interview.
Toch bent u voor uw boek Extase wel degelijk spirituele ervaringen op gaan zoeken, door bijvoorbeeld de psychedelische drug  Ayahuasca te gebruiken. Kunt u het mensen aanraden?
'Jazeker. Wat mij betreft zou iedere psychiater en dokter aan de LSD moeten. Gewoon, om te ervaren wat het met je doet. Als wetenschapper kun je het wel gaan omschrijven, maar dat werkt niet. Spirituele ervaringen kunnen ook goed voor je zijn: het kan je helpen om jezelf van een afstandje te zien, en daardoor met nieuw perspectief naar jezelf te kijken’.
‘Dat hoeft echt niet alleen door drugs te gebruiken, hè. Dat kan ook in de natuur gebeuren, of tijdens een concert of een kerkdienst. Maar uit onderzoek is wel gebleken dat mensen die zo’n ervaring hebben, even los komen te staan van zichzelf. Daarna zijn ze socialer, dragen ze meer zorg voor de omgeving en zijn ze ook fysiek gezonder. Ze hebben minder stress en hartklachten, bijvoorbeeld'.

Op dit blog is meer over de relatie tussen hallucinogene middelen en spirituele ervaring te vinden bij Peter Gordijn. Maar is het een tovermiddel?

Spiritualiteit is geen toverformule

Een van de bekendere voorbeelden is om de hele dag bij alles ‘Het is wat het is’ te roepen, en dan getooid met een klein glimlachje te zwijgen. Met deze specifieke bezwering kun je anderen maar vooral jezelf heel lang uit de wind houden. Het is een succesvolle mantra die het ego uitstekend kan gebruiken om alles te downplayen, te minimaliseren, en overal een vleugje wierook overheen te blazen, net zo lang tot er niks meer van overblijft.

Alleen is het een truc.
Ja, het klopt, uiteraard, het is wat het is. Tot je dienst. Maar dat maakt het nog geen toverformule om dat wat je niet zint of te ingewikkeld vindt op commando buiten de deur te houden. Want als álles is wat het is, dan geldt dat natuurlijk ook voor frustratie, jaloezie, of een van die andere typische, ‘lelijke’ menselijke trekjes die ons soms zo in de weg lijken te zitten. Als je écht wilt weten hoe het leven in elkaar steekt, wie je bent en vooral wie niet, dan ga je niks uit de weg. In mijn ogen is spiritualiteit in essentie het toppunt van moed, want het gaat om het vinden van de waarheid, hoe dan ook. En dat zou veel en veel belangrijker moeten zijn dan het najagen van een comfortabel, pijnvrij leven.

Roos Vonk schrijft in  Psychologie Magazine.
Met onze westerse behoefte aan beheersing en overwinning van al wat ons dwarszit, hebben we er een kunstje van gemaakt, een techniek om geluk te bereiken. Maar ‘zijn met wat er is’ betekent juist ook: zijn met de tegenslag, onrechtvaardigheid, afwijzing, onzekerheid en mislukking die óók bij het leven horen. ‘Verlichting’ zonder dat alles is een spirituele bypass, bochtjes afsnijden en de essentie doodleuk overslaan.

"Echt spiritueel inzicht is een bloei naar innerlijke stilte. Je begint je te verbinden met een diepere dimensie van zijn. Het is een andere intelligentie, een andere dimensie van liefde" - Adyashanti.

Jan Koehoorn schrijft over Advaita.

Toegepaste spiritualiteit is geen spiritualiteit

Advaita is een rare hobby. Je kunt er niet lid van worden, je leert er niets bij en je kunt het niet toepassen. Je hebt er niets aan, je schiet er niets mee op en je kunt er niets mee. Je wordt er niet beter van – ook niet slechter. Het is geen club, er zijn geen niveaus en je krijgt geen diploma of een rapport of een cijferlijst. Er zullen momenten zijn dat je denkt dat je het snapt, om een dag later weer met volkomen lege handen te staan.
Sommige mensen zullen zeggen dat het nihilistisch is, maar dat klopt niet. Alle dingen die ik net opnoemde gelden ook voor liefde, humor en kunst. We weten dat het om iets essentieels gaat, maar we kunnen het niet uitleggen of in een gedachtesysteem gieten. Zodra je het gaat proberen uit te leggen, merk je meteen dat het niet in woorden te vatten is.
Als je merkt dat je advaita van stal haalt op moeilijke momenten in het dagelijks leven, sla je de plank mis. Advaita is geen truc om alle vervelende momenten uit je leven te bannen. Als je verliefd bent, zul je niet snel zeggen: “ja, maar dat wordt toch ook gewoon waargenomen”? Dan ben je eenvoudig alleen dat: verliefd. Nee, we halen advaita alleen maar van stal bij angsten, woede, verdriet en al die andere dingen waarvan we geleerd hebben dat het ongewenst is.
Als je het toe kunt passen, is het geen advaita. Dan is het iets anders. 

Erik van Zuydam.
Het spirituele pad is niet een reis met een eindbestemming, het is een eindeloze vicieuze cirkel. Er is geen eindbestemming in de toekomst. Er is alleen maar dit tijdloze moment.

Tenslotte

Uw jas, Uw masker

'U bestaat,
maar geen stap,
geen beweging,
geen meditatie,
geen gebed
brengt mij dichter tot u.

Maar dan… dan…
… dat zou betekenen…
het enige dat…'.

Warme tranen rollen over mijn wangen.

'U zit op mijn huid!
Nee, u bént mijn huid!
Ik ben uw jas! Uw masker'.

Dat was vannacht.
Nu loop ik op straat
en ik zie
U
als ieder mens verkleed.

Niels Zwakhals.

Gedichten van Niels Zwakhals (bol.com)
Radiant mind van Fenner (bol.com).

Leven in het hier en nu en non-dualiteit

Wie geïnteresseerd is in spiritualiteit om er beter van te worden of om betere prestaties neer te zetten loopt snel vast. Spiritualiteit, non-dualiteit en leven in het Hier en Nu hebben meer te maken met het serieus nemen van de balans tussen doen en laten dan met het verleggen van grenzen.
Wie bijvoorbeeld mediteert om betere werkprestaties te kunnen leveren slaagt daar alleen in wanneer hij weet dat de meditatie bijdraagt aan het herstellen van de balans tussen rust en inspanning. Wie alsmaar grotere inspanning wil leveren zal ooit van een koude kermis thuis komen. Het elastiek wordt zo ver opgerekt dat definitief de rek eruit zal zijn.
Wie geen ervaring heeft met het paradoxale denken over verbinding via non-dualiteit zal al snel de indruk kunnen krijgen dat een en ander zweverig is. Meer tekst en een langere uitleg werken dan contraproductief. Vandaar deze korte column en een doorverwijzing via de links en labels onderaan.

Een vorm van paradoxaal denken is bijvoorbeeld oefenen in loslaten om beter verbinding te kunnen maken of het accepteren van het negatieve om te kunnen werken met het positieve. Zo is het ook met het woord "non-dualiteit". Via de apofatische methode: wat het niet is ("non-") wordt aangeduid wat het wel is.

Pia de Blok schrijft het volgende over non-dualiteit.
In een goed gesprek ervaren we non-dualiteit. Er is dan ‘iets‘ gemeenschappelijks, noem het ‘leven’ of ‘bron’. Het is een herkenning van iets dat we allebei kennen. Maar we zien óók dat er verschillen tussen ons bestaan. We verschillen van uiterlijk, onze gedachten zijn verschillend, we leiden elk een heel ander leven, we hebben andere vrienden, andere ouders, we beleven onze school verschillend. Er is dus geen totale eenheid − wél een basale − maar het is ook niet zo, dat we totaal van elkaar verschillen. Eenheid en verscheidenheid gaan samen. Dat is non-dualiteit of a-dvaita (de Sanskriet benaming): afwezigheid van tweeheid, wat ook inhoudt dat er geen dualiteit meer is. Het gaat hier om het herkennen van de kern van jezelf, die ook de kern van de ander is. Die kern is vrijheid, vrede, geluk. Openheid. Daarin is geen lijden meer aanwezig. Er is respect en liefde voor de ander.

Non-dualiteit en ontspanning
Omdat gescheidenheid verdwijnt als we totaal ontspannen zijn, is non-dualiteit ervaren nauw verbonden met ontspanning. Als we werkelijk ontspannen zijn, ervaren we geen dualiteit, ook niet in onze relaties. Dan is er rust en vrede, wat ook doorwerkt op de mensen om je heen. Ontspanning is immers, net als spanning, besmettelijk. Iedereen kent oorspronkelijke ontspanning. We kennen allemaal deze momenten van rust − wanneer we in een warm bad glijden, wanneer we in het zonnetje zitten te genieten, vlak voor het inslapen. De zijnservaring van non-dualiteit is dus niet iets wat alleen is weggelegd voor een enkeling.
Tot zover Pia de Blok.

Leven in het Hier en Nu betekent niet dat je nooit meer terugkijkt op jouw ervaringen uit het verleden en dat je geen plannen meer maakt voor de toekomst. Leven in het Hier en Nu houdt in je bewust te zijn dat alleen de ervaring in het nu authentiek kan zijn en dat je aan verdieping daarvan kunt werken. Ervaringen geprojecteerd in het verleden en geanticipeerd op de toekomst leiden tot verhalen. Een verhaal is niet de waarheid. Het dient het gemak van het herinneren, maar heeft vertekening als nadeel.
Leven in het Hier en Nu en je verdiepen in de inzichten van non-dualiteit leiden ertoe dat je meer open en zonder oordeel staat in het contact met anderen, zodat jouw opvattingen kunnen veranderen en een verbinding zich kan verdiepen.

Zie ook Alan Watts over meditatie.

Strategisch leven en lachend genieten

Hoe serieus speel je het spel?

Het leven is een complexe en fascinerende reis -of zo je wil: dans- en verschillende mensen hebben verschillende manieren om het te begrijpen en ermee om te gaan. We kunnen het leven beschrijven met verschillende metaforen. Dit artikel is bedoeld om zwaarmoedige lezers aan te moedigen een andere bril te gebruiken bij het bekijken van het leven en kan dienen als een bron van inspiratie om speelsheid, communicatie en lichtheid te omarmen in hun persoonlijke reis.

Zero sum

Sommigen beschouwen het leven als een zero-sum spel, waarbij winst voor de een verlies voor de ander betekent. Een voorbeeld is de politiek. Maar wat als we het leven zouden kunnen zien als een spannend kaartspel, waarbij subtiele communicatie, serieuze inzet en een vleugje humor de sleutel zijn tot succes?

  • De kaarten in de hand. In het leven, zoals in een kaartspel, worden we allemaal geconfronteerd met verschillende kaarten. Sommige kaarten zijn gunstig, andere minder. Maar het is niet alleen de hand die bepaalt hoe het spel verloopt, maar ook hoe we met die kaarten omgaan. Door bewustzijn, zelfreflectie en het ontwikkelen van persoonlijke vaardigheden kunnen we leren om het beste te maken van de kaarten die we hebben gekregen.
  • Subtiele communicatie. Bij kaartspellen zoals bridge en poker draait het om communicatie met je medespelers zonder woorden. Je moet signalen en hints opvangen, anticiperen op hun acties en strategisch samenwerken om je doelen te bereiken. Op dezelfde manier kunnen we in het leven leren om subtiel te communiceren, om open te staan voor de behoeften en signalen van anderen, en om op een empathische manier met hen samen te werken. Door goede communicatie kunnen we synergie creëren en gezamenlijk succes behalen.
  • Serieuze inzet. Hoewel we het leven met lichtheid en speelsheid kunnen benaderen, betekent dit niet dat we de inzet moeten onderschatten. Net zoals bij een kaartspel vereist het leven soms serieuze inzet en toewijding om onze doelen te bereiken. We moeten moeilijke beslissingen nemen, uitdagingen aangaan en soms risico's nemen om vooruitgang te boeken. Door vastberadenheid en volharding kunnen we de vruchten plukken van onze inspanningen.
  • Lachen en genieten. In een kaartspel is lachen vaak een integraal onderdeel van de ervaring. Het helpt ons ontspannen, relativeren en plezier hebben, zelfs als het spel niet gaat zoals gepland. Op dezelfde manier kunnen we het leven benaderen met een gevoel voor humor en de capaciteit om te lachen om de uitdagingen en onverwachte wendingen die we tegenkomen. Door lichtheid en vreugde te omarmen, kunnen we veerkracht ontwikkelen en het leven als een avontuurlijke reis ervaren.

Rien ne va plus?

Het zal altijd een retorische vraag blijven of de voorzienigheid met opzet ons bepaalde kaarten in de hand speelt of uitdeelt. Er zijn in het leven vele spelronden waarbij de finesses opnieuw kunnen worden geleerd. Gok met mate(n).

Alan Watts legt uit hoe het spel werkt.

De kip en het ei in het non-dualisme

Non-dualisme kun je opvatten als het inzicht dat er geen tijd bestaat, geen ruimte, geen vorm, geen waarneming, geen afscheiding, geen object-subject, niets dat zich bewust is van iets dat niet zichzelf is. Kortom, zoals een pas geboren kind de omgeving zonder angst lijkt te ervaren, maar dan op een bewust niveau. Of zoals intens verliefden zich een tijdje voelen.

In het Bijbelse paradijsverhaal worden Adam en Eva het zorgeloze paradijs uitgejaagd nadat ze een gebod van God hadden overtreden. Ze werden zich in één keer bewust van de dualiteit van goed en kwaad en konden en mochten niet meer terug in de paradijselijke eenheidservaring.

Het beeld van een straffende God lijkt op de ouder op wiens bescherming een opgroeiend kind rekent, maar dat het lijkt te kunnen verliezen door verkeerd om te gaan met zijn eigenheid en afgescheidenheid.
Bij de ontwikkeling van het eigen ego, zo rond het tweede levensjaar, begint het kind zichzelf af te scheiden van de omgeving. Daarin wordt het aangemoedigd door de ouders, immers het zijn de eerste tekenen van zelfstandigheid, maar tegelijk wordt het kind zich stapje voor stapje bewust van het nadeel van afgescheiden zijn, namelijk dat het ongenoegen kan oproepen bij de ander of dat je een ander gaat missen. Mogelijke straf roept angst op, angst om te worden verlaten of alleen gelaten, terug te worden geworpen op het zelf. Het leven levert je op die leeftijd, en eigenlijk nooit meer, de zorgeloze veiligheid van het eerste levensjaar. De peuter is er zich nog niet bewust dat je ongelijk bent en kunt twijfelen aan evenwaardigheid. Het gaat er gewoon vanuit en doet gewoon.

In termen van (non-)dualisme: vóór het ontstaan van het ego was de wereld één, was alles liefde. Na het ontstaan van het ego is er voor het eerst angst en is er dualiteit: ik en jij, goed en slecht, liefde en haat, blijdschap en verdriet, schuld en onschuld, straf en beloning, vroeger en later et cetera. Essentieel voor de realisatie van non-dualiteit is dat ego doorzien wordt als een construct, een activiteit van de mind en geen entiteit. Non-duaal gewaarzijn laat zich per definitie niet vangen in het begrippenkader van het ego dat wil begrijpen en daarmee dualiteit schept.

Het lijkt een naïef wereldbeeld, maar dat alles verbonden is, is een inzicht dat al eeuwen speelt in oosterse culturen en in de moderne kwantumfysica. Is de moderne mens zich daarnaast wel voldoende bewust van de werking van angsten (ook in de vorm van twijfel) die (economische) belanghebbenden ook nu nog (en dan met opzet) oproepen?

Het beeld dat religies of ouders opriepen, is ook het beeld dat de politiek en de economische grootmachten oproepen. Het is de angst om niet goed of veilig genoeg te zijn, die de kiezer verleidt tot populisme en de consument herhaald tot aanschaf doet overgaan. Het bevordert dat materialisme (kopen) geassocieerd wordt met gelukkig worden.

Zet het beeld van een oordelende en straffende God tegenover het beeld van onvoorwaardelijke liefde dat door Een cursus in wonderen wordt aangehouden. Dit is een boek waarin misvattingen over de bedoelingen van God worden rechtgezet. De wonderen, die de cursus onderwijst, zijn uitdrukkingen van liefde die gepaard gaan met veranderingen in waarneming, waardoor we de wereld door de ogen van liefde in plaats van angst zien.
Jan-Willem van Aalst schrijft daarover in Wonderen of waan: God denkt niet; veroordeelt niet; straft niet. God heeft in het geheel niets met materie van doen. God weet niets van dualisme. God is. “God” is letterlijk synoniem met “onvoorwaardelijke liefde”. God doet niets, omdat hij niet van tijd weet. Onvoorwaardelijke liefde is simpelweg, volstrekt onbeïnvloedbaar omdat er in nondualisme niets anders is. Het “laatste oordeel” wordt volgens Een cursus in wonderen niet door God uitgesproken, maar door onszelf, zodra we ten langen leste het ego-denksysteem aan de kant schuiven en er dankbaar voor kiezen om tijd, ruimte, waarneming, veroordeling en individueel bewustzijn achter ons te laten. Dat is onze verantwoordelijkheid: het ontkennen van de ontkenning van Eenheid met onze Schepper.

In onze nachtelijke dromen kunnen de meest bizarre dingen gebeuren, en toch zijn we daarover niet verbaasd zodra we wakker worden. Wat we ons niet realiseren is dat zodra we denken wakker te zijn, wij slechts wakker zijn in dualisme, wat zelf een droom is.
Tot zover van Aalst.

Wonderen of waan, Jan-Willem van Aalst (bol.com)


Mieke Berger schrijft het volgende over onze identiteit.
"Alles dat wij kennen, zijn we dus niet zelf. We zijn dus niet ons lichaam en ook niet onze gedachten, zonder welke geen wereld kan ontstaan. We kunnen immers ons lichaam en onze gedachten waarnemen. Wat we dan wel zijn? Dat wat geen tegenstellingen kent en dus geen eigenschappen heeft. Onbeweeglijkheid, die beweging waarneemt. Tijdloosheid, die tijd waarneemt. Eigenschaploosheid, die eigenschappen waarneemt. Als we tot dat inzicht komen, zullen we moeten erkennen, dat wij niet in de wereld verblijven, maar dat de wereld in ons verblijft".

Non-dualiteit is (net als de natuur) Eenheid in beweging en in verscheidenheid en wij laten ons in slaap sussen met het idee dat dualiteit voorafgaat aan een onbereikbare nondualiteit. Dat verleidt ons om slechts te focussen op het eigen belang en de belangen van het geheel te negeren. "Pak wat je pakken kan" en "doe je voordeel met de tegenstellingen".
Het zou mooi zijn wanneer we ontwaken in de realiteit van het universele nonduale bewustzijn dat de illusie van dualiteit voortbrengt.

  • Dat we realiseren dat alles niet twee is en we vervolgens de ander, mens en dier, vriendelijker behandelen.
  • Dat we de schadelijkheid inzien van louter op het eigen belang gericht te zijn, ingefluisterd door het ego.
  • Dat we intuïtief herinneren dat wij (en dualiteit) voortkomen uit eenheid.
  • Dat we niet meer dualiteit (afscheiding) scheppen door te veroordelen.
  • Dat we inzien dat ogenschijnlijk tegenstrijdige zaken geen dualiteit vertegenwoordigen / betekenen.
  • Dat we inzien dat alle mensen en dieren intrinsiek evenwaardig zijn in het recht op beleven van vrijheid en liefde.

Er hebben triljoenen levensvormen geleefd, er leven er nu miljarden tegelijk. Dat waarin wordt waargenomen verschilt niet, wel wat en hoe wordt waargenomen. Het maakt een wereld van verschil.
Jij en ik zijn dat. "Tat tvam asi". We zijn allemaal vormen van energie. De een heeft het talent om informatie (bijvoorbeeld een levensdoel) uit allerlei energielichamen op te pikken, een ander ziet alleen één lichaam. Het maakt niet uit voor het ontwaken in non-duaal bewustzijn. Frustrerend, omdat het niet valt te (be)grijpen? Je kunt er ook om lachen, zoals Alan Watts aangeeft.

De eenheidservaring is een tijdelijk kijkje in de staat van verlichting of zelfrealisatie.
Ervaringen blijven vernieuwen, het inzicht in het evenwaardige geheel van dualiteit en non-dualiteit kan blijvend zijn. Wie probeert het vast te leggen (in tekst, beeld, herinnering etc.), verstoort de resonantie binnen en met het geheel.
Het gaat om de balans tussen betrokken zijn en loslaten, als een eeuwig durende dans in het nu.
Liefde zijn en liefdevol doen en laten.
Het leven is één en liefde maakt dat je de verbinding herkent. Namasté mudra, "De ziel in mij, groet de ziel in jou".

Nondualiteit is het liefdevolle startpunt van waaruit iedereen tijdelijk wil vertrekken om de wereld te verkennen en wat vervolgens uit het oog wordt verloren omdat woorden en gedachten in de weg zitten. En tegelijkertijd kan die verbinding (met de eenheid) niet verloren gaan. Het is de kip en het ei in één.

De (ongeboren) baby wordt concipieerd in en tot eenheid en door versmelting van eicel en zaadcel. Met het geleidelijk loskoppelen van de eenheid bij het kind door het ontwikkelen van het ego wordt het kind het pad opgeleid dat via vele kronkelige omwegen en liefdesperikelen toch de kortste weg is naar nieuwe eenheid. Dit is niet letterlijk een terugkeer naar de bron van waaruit het startte, maar een (vermogen tot een) verbinding (thuis komen), opnieuw verbinden (latijn: "religare") op een transcendent, meer rustgevend niveau.
Terwijl de vanzelfsprekende en zorgeloze eenheid van de vroegste jeugd altijd blijft trekken, heeft het leven er belang bij dat we ons zo ontwikkelen dat we meer in harmonie gaan leven met onze omgeving, dat we geen oplossingen willen forceren, dat we een vredige omgeving helpen creëren waarin nieuw leven kan ontstaan en van waaruit het zich verder kan ontwikkelen.
Kortom een (individuele en evolutionaire) ontwikkeling van (meer) vrijheid en liefde.
Een ontwikkeling die plaats vindt in het eeuwig durende nu van onbewust paradijselijk naar bewust hemels.

Miranda Warren
Nondualiteit heeft met kunst gemeen dat ze ons de verborgen diepten van de menselijke ervaring toont en laat voelen; niet verborgen omdat ze geheim zijn, maar omdat ze buiten het conventionele, culturele verhaal leven. Het nonduale perspectief op het leven geeft een veel rijkere en minder stressvolle manier van zijn heeft bezorgd dan wat we ooit eerder hebben ondervonden.
Nondualiteit gaat natuurlijk niet om het verbeteren van het bestaan, maar haar weigering om te beoordelen wat zich gewoon afspeelt biedt een vorm van vrijheid die zowel beter als slechter ontstijgt. Het gaat er niet om dat we onze menselijkheid verliezen of transcenderen, maar dat we onszelf niet langer beschouwen als iets wat losstaat van alles wat zich voordoet.

Het belang van fysische en biologische balans

Balans doet leven

Er kan een analogie worden getrokken tussen het concept van balans in het leven van mensen en het langdurig stralen van sterren. Beide gevallen suggereren een staat van stabiliteit en harmonie tussen tegenwerkende krachten of processen. 

In het geval van een gezonde mens, kan een balans tussen rust en activiteit leiden tot een algemeen gevoel van welzijn. Een goed evenwicht tussen fysieke activiteit, mentale rust en emotionele stabiliteit kan bijdragen aan een gezonde levensstijl en een optimale levenservaring. 

Bij sterren die langdurig stralen, zoals de zon, wordt hun straling in evenwicht gehouden door interne fysische processen, met name kernfusie. Het is een balans tussen de krachtige zwaartekracht die probeert de ster ineen te drukken en de energie die vrijkomt door kernfusie, waarbij waterstof wordt omgezet in helium en enorme hoeveelheden energie worden vrijgegeven. Deze balans zorgt ervoor dat sterren gedurende lange periodes stabiel blijven schijnen.

Het leven zoals wij dat kennen, heeft een driedimensionale ruimte nodig om zich te ontvouwen en te evolueren. Organismen hebben een fysieke ruimte nodig om te groeien, zich voort te planten en met hun omgeving te interageren.
Levensprocessen zijn afhankelijk van tijd, aangezien evolutie een proces is dat zich in de loop van de tijd voordoet. Tijd is essentieel voor de ontwikkeling, groei en verandering van organismen.
Leven zoals wij dat kennen, is ook afhankelijk van de aanwezigheid van een geschikte temperatuurreeks. Te hoge of te lage temperaturen kunnen levensprocessen belemmeren of zelfs vernietigen.

Analogieën

Net als mensen en dieren worden sterren geboren en sterven ze. Sterren worden geboren uit gigantische wolken van gas en stof, waar de zwaartekracht ervoor zorgt dat het materiaal samentrekt en een kern begint te vormen. Deze kern begint vervolgens te schijnen door kernfusie, en de ster wordt geboren. Na verloop van tijd raken sterren uitgeput van brandstof en ondergaan ze een proces dat kan leiden tot het sterven als een supernova-explosie of zwart gat.
Sterrenstelsels, zoals ons eigen Melkwegstelsel, hebben ook een levenscyclus. Ze ontstaan uit de samentrekking van gas en stof in enorme wolken, vergelijkbaar met de geboorte van sterren. Na verloop van tijd ondergaan sterrenstelsels verschillende evolutieprocessen, waarbij ze botsen met andere sterrenstelsels, sterren vormen en vernietigen, en uiteindelijk kunnen samensmelten met andere sterrenstelsels. Dit proces speelt zich af over enorme tijdschalen.
Hoewel het concept van "stralen" bij mensen en dieren voornamelijk figuurlijk is en verwijst naar een periode van geluk, succes of vitaliteit, kunnen we een parallel trekken met sterren. Sterren kunnen op hun hoogtepunt van helderheid en activiteit zijn wanneer ze in een fase van hun leven verkeren waarin ze veel energie produceren door kernfusie in hun kern. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de zon, die schijnt door waterstofkernfusie.

Stabiliteit en orde

Het idee van balans tussen positief en negatief geladen deeltjes (zoals protonen en elektronen in atomen) die elkaar in evenwicht houden, komt op verschillende niveaus in het universum voor en speelt een cruciale rol bij het in stand houden van stabiliteit en orde in systemen. 
In een atoom bevinden zich positief geladen protonen in de kern, terwijl negatief geladen elektronen om de kern heen cirkelen in bepaalde energieniveaus of banen. De elektromagnetische aantrekkingskracht tussen protonen en elektronen houdt het atoom stabiel en maakt het mogelijk om samen te binden als moleculen.
Op een grotere schaal houden de wisselwerkingen van zwaartekracht tussen hemellichamen, zoals sterren en planeten, deze in banen om elkaar heen. Dit zorgt voor een relatieve stabiliteit in het zonnestelsel en sterrenstelsels.
Ook donkere energie en donkere materie spelen een cruciale rol in de kosmische balans. Donkere energie werkt als een soort "negatieve zwaartekracht" die de uitdijing van het universum versnelt, terwijl donkere materie werkt als een "positieve zwaartekracht" die de zichtbare materie bij elkaar houdt. De balans tussen deze krachten is van vitaal belang voor het begrijpen van de evolutie en het lot van het universum.

In de oosterse filosofie, zoals in het concept van Yin en Yang in het taoïsme, wordt de balans tussen tegengestelde krachten benadrukt als een essentieel onderdeel van het universum en het leven. Yin en Yang zijn complementaire en tegenovergestelde krachten die elkaar in balans houden en elkaar aanvullen.

Wanneer de balans wordt verstoord, kunnen er veranderingen of reacties optreden die het systeem beïnvloeden. Dit kan zich manifesteren in verschillende gebeurtenissen, zoals chemische reacties, sterexplosies of veranderingen in het klimaat.

Het concept van balans is een intrigerend idee dat zowel in de natuur als in het universum voorkomt. In veel aspecten van het leven, of het nu gaat om fysische systemen, ecosystemen of menselijke gezondheid, lijkt balans een belangrijke factor te zijn die stabiliteit, groei en veerkracht ondersteunt. Het doet ons beseffen hoe universele principes van evenwicht en harmonie in verschillende contexten opduiken.

Net zoals balans in de natuur en het universum leidt tot stabiliteit en harmonie, kan liefde als een vorm van balans tussen geven en ontvangen, tussen verbondenheid en individualiteit, bijdragen aan het welzijn en de groei van individuen en samenlevingen. Liefde kan ook dienen als een kracht van genezing en transformatie, waarbij het de kracht heeft om conflicten te overwinnen en een gevoel van eenheid te bevorderen.

Een citaat van Alan Watts

"Wanneer we onze bloedvaten onder een microscoop zouden bestuderen, zouden we zien dat er een hevig gevecht plaatsvindt. Allerlei micro-organismen verslinden elkaar. En als we te zeer gefascineerd zouden raken door ons kijken naar onze eigen bloedstroom onder de microscoop, zouden we partij moeten kiezen, wat fataal zou zijn, want de gezondheid van ons organisme hangt af van het voortduren van deze strijd. Met andere woorden, wat op één vergrotingsniveau conflict is, is op een hoger niveau harmonie. Zou het dan mogelijk kunnen zijn dat wij, met al onze problemen, conflicten, neuroses, ziekten, politieke verontwaardiging, oorlogen, martelingen en alles wat er in het menselijk leven gebeurt, een staat van conflict vormen die in een groter perspectief gezien kan worden als een situatie van harmonie?".

Een citaat van Martin Luther King

"De sterke persoon houdt in zichzelf een levende mix van sterk gemarkeerde tegenstellingen. Normaal gesproken bereiken mensen deze balans van tegenstellingen niet. Idealisten zijn doorgaans niet realistisch, en realisten zijn doorgaans niet idealistisch. Militanten staan zelden bekend als passief, noch staan passieve mensen bekend als militant. Zelden zijn bescheiden mensen zelfverzekerd, of zelfverzekerde mensen bescheiden. Maar het leven op zijn best is een creatieve samenvoeging van tegenstellingen in vruchtbare harmonie.".

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (15) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (3) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (51) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (162) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (15) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (2) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (12) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (33) eenzaamheid (8) ego (45) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (13) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (51) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (80) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (35) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (41) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (12) ideaalbeeld (2) identificatie (10) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (12) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) l (1) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (8) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (97) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (20) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (14) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (1) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (2) motto (1) mystiek (5) nabijheid (2) narcisme (4) natuur (5) negatie (16) neti neti (3) niet doen (22) NLP (1) non-duaal bewustzijn (6) non-dualiteit (41) omdenken (7) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (1) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (1) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (15) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (18) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (2) verwondering (2) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (91) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (23) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (10)