Lichaamstaal met boodschap van binnenuit

Wat spreekwoorden ons kunnen leren over luisteren naar onszelf

“Uitdrukking” is een fascinerend woord. Het suggereert niet alleen een manier van iets zeggen, maar ook letterlijk iets dat zich naar buiten drukt. Iets wat zich van binnen aftekent aan de oppervlakte. Als het gaat om gevoelens, emoties of intuïtieve signalen, betekent een uitdrukking dus niet alleen dat je iets zegt, maar ook dat iets zich een weg naar buiten zoekt. Iets in jou dat gehoord of gezien wil worden.

In die zin ben je altijd twee dingen tegelijk: boodschapper en luisteraar.
Maar je luistert niet altijd goed. Soms uit gemak, soms uit gewoonte. Soms omdat het niet veilig voelt om te luisteren naar wat er in je leeft. En soms omdat je simpelweg niet geleerd hebt hóé te luisteren, vooral niet naar signalen die zich niet in duidelijke woorden laten vangen.

De oude taal van het lichaam

In een tijd waarin mensen nog nauwelijks wisten wat zich in het lichaam afspeelt bij emoties, was taal een vorm van voelen. Uitdrukkingen als “je gal spuwen” of “een knoop in je maag” kwamen voort uit ervaring. Ze beschreven niet alleen gedrag, maar ook de innerlijke toestand van waaruit dat gedrag ontstond.

In veel tijden en culturen werd je echter geleerd gevoelens te onderdrukken. Verdriet, boosheid, angst: het moest “weg”, beheerst worden, weggedrukt. De taal bleef, maar het luisteren verdween. Je hoorde de woorden wel, maar voelde niet meer wat ze wezenlijk betekenden. En zo raakte je een beetje vervreemd, niet alleen van de taal, maar ook van jezelf.

De huid als grensgebied

Een bijzonder krachtig voorbeeld van zo'n lichaamstaal is de huid. Ze is je grootste orgaan én je eerste grens met de buitenwereld. Ze beschermt je, maar toont ook je kwetsbaarheid: van kippenvel bij spanning tot blozen van schaamte. Geen wonder dat onze taal er zoveel beeldspraak omheen heeft gebouwd.

Denk aan de volgende uitdrukkingen.

Uitdrukking	Betekenis
Iemand (te) dicht op de huid zitten	Teveel druk uitoefenen, geen ruimte laten
Je niet lekker in je vel voelen	Je fysiek of mentaal niet goed voelen
Iemand de huid vol schelden	Iemand fel de waarheid zeggen
Een dikke huid hebben	Niet snel geraakt zijn
Een dunne huid hebben	Gevoelig zijn voor indrukken of kritiek
Je huid redden	Jezelf in veiligheid brengen
Iets kruipt onder je huid	Iets raakt je en laat je niet los

Deze uitdrukkingen zeggen iets over hoe je met jezelf en anderen omgaat. Voel je je gespannen of belaagd? Of juist stevig in je vel? Je huid is letterlijk en figuurlijk de plek waar jouw binnenwereld en de buitenwereld elkaar raken. Een spiegel van je gezondheid, je hormoonhuishouding en je stressniveau. Daarom loont het de moeite om juist deze taal serieus te nemen. Ze wijst je op grenzen, signalen en behoeften die je soms niet in woorden kunt vatten, maar die zich toch laten voelen.

Terugluisteren via spreekwoorden

Wat als we al die oude uitdrukkingen opnieuw leren verstaan? Niet als clichés, maar als spiegels. Als metaforen voor wat in jou leeft en zich -soms via je lichaam- een weg naar buiten probeert te banen. Je kunt ze zien als richtingaanwijzers op een innerlijke kaart. Je lichaam voelt iets, je taal geeft het een naam. En jij mag kiezen: luister je of negeer je?

Hieronder vind je nog meer voorbeelden van zulke uitdrukkingen met lichaamsdelen als kern. Niet om letterlijk te nemen, maar om bij stil te staan. Welke herken jij bij jezelf? Welke zou je lijf jou willen influisteren?

Uitdrukking		Mogelijke betekenis
Iets op je lever hebben		Ergens mee zitten, iets op je hart hebben
Je gal spuwen		Opgekropte boosheid uiten
Iets ligt zwaar op de maag		Emotionele of morele last
Een knoop in je maag		Zenuwen, angst of innerlijk conflict
Een brok in je keel		Emotie die zich aandient maar nog niet geuit is
Met gebalde vuisten staan		Klaar voor confrontatie of verdediging
Het hart op de tong hebben		Spontaan, openhartig zijn
Iets raakt je in het hart		Geraakt worden, diep voelen
Koude rillingen over de rug krijgen		Angst of afkeer voelen
Het op je heupen krijgen		Plotselinge energie of impulsiviteit

Geen oordeel, wel aandacht

Veel mensen zijn bang voor wat ze voelen. Boosheid wordt vaak meteen veroordeeld. Verdriet moet snel overgaan. Angst mag er alleen zijn als ze rationeel verklaarbaar is. Maar gevoelens zijn zelden rationeel. Ze willen niet opgelost worden, ze willen begrepen worden.

Als je iets voelt opkomen en je zoekt er een uitdrukking bij, dan ben je eigenlijk bezig jezelf te vertalen. Je gebruikt taal als brug tussen wat in je leeft en wat je kunt bevatten. Je hoeft het niet te verwoorden voor een ander. Je mag het ook gewoon opmerken voor jezelf.

Welke signalen laat je toe

De meeste mensen denken bij communicatie aan het spreken naar buiten. Maar even belangrijk is de communicatie naar binnen. Hoe luister je naar jezelf? Welke woorden kies je voor je binnenwereld? Welke signalen laat je toe?

Soms begint dat luisteren heel eenvoudig, bij een ogenschijnlijk ouderwetse zegswijze:
"Ik heb iets op m’n lever".
Misschien is dat alles wat je op dat moment hoeft te weten.