Wat vanzelfsprekend is, verdwijnt uit beeld
Wat ons draagt, blijkt zelden datgene waar we onszelf aan ophangen.
I
ieder mens komt voort uit een moeder. Dat is geen mening, maar een feit. En toch lijkt dit gegeven nauwelijks gewicht te hebben in de manier waarop we onze wereld inrichten. De vrouw staat in het middelpunt van het menselijk bestaan: als minnares, als moeder en als opvoeder. Zij draagt het begin, het lichaam, de zorg en de overdracht. Zonder haar is er geen continuïteit. Juist daarom is haar waarde zo vanzelfsprekend geworden dat zij verdwijnt uit het zicht.
Het gevolg is een paradox die we nauwelijks nog opmerken. Vrouwen groeien op met een diepgewortelde onzekerheid over hun eigen waarde, terwijl zij het dragende fundament vormen van menselijk leven. Niet omdat zij tekortschieten, maar omdat wat onmisbaar is zelden wordt geëerd. Het vanzelfsprekende wordt zelden beschermd.
Mannen daarentegen zijn inwisselbaar. Zij worden opgeleid om te functioneren, om te produceren, om de kost te verdienen. Wanneer het systeem daarom vraagt, worden zij ook geofferd: aan de fabriek, aan de competitie, aan het front. Dat is geen moreel oordeel over mannen, maar een beschrijving van hun rol. Een rol die zekerheid suggereert, maar in wezen vervangbaarheid maskeert.
Toch lijken mannen gemiddeld minder te twijfelen aan hun bestaansrecht. Velen ontlenen hun zelfbeeld aan positie, aan macht of aan vergelijking. En precies daar ontstaat de misvatting dat boven en onder betekenisvolle categorieën zouden zijn. Alsof waarde kan worden gestapeld.
De meest essentiële zaken in het leven onttrekken zich juist aan dat denken. Ze kosten niets en zijn in overvloed aanwezig. Adem, aandacht, nabijheid. En ook: vrijheid en liefde. Ze laten zich niet toe-eigenen, niet afdwingen en niet verhandelen. Zodra we proberen ze vast te leggen in regels, rollen of verwachtingen, verliezen ze hun betekenis.
Daar wringt het. Wij mensen zijn buitengewoon bedreven in organiseren, ordenen en beheersen. Maar precies dat vermogen staat ons in de weg wanneer het gaat om datgene wat niet te controleren valt. We willen vrijheid garanderen en maken haar tot systeem. We willen liefde veiligstellen en maken haar tot contract. Zo verbinden we zaken die alleen in openheid kunnen bestaan aan structuren die juist afsluiten.
Misschien ligt onze moeilijkheid niet in onwil, maar in een hardnekkig misverstand. Dat betekenis ontstaat door toe-eigening. Dat zekerheid voortkomt uit vastleggen. Dat waarde moet worden bewezen. En zolang we dat blijven geloven, zullen vrouwen blijven twijfelen aan wat zij dragen en mannen aan wat zij zijn, ook wanneer dat laatste zich vermomt als superioriteit.
Wat resteert is geen conclusie, maar een opening. De mogelijkheid dat vrijheid en liefde pas zichtbaar worden wanneer we ophouden ze te willen plaatsen. Wanneer we niet langer vragen wie centraal staat, wie dient en wie overheerst. Maar durven verblijven in wat ons allen voorafgaat.
Niet als oplossing. Wel als ruimte.
