Jezelf wegcijferen om dichterbij te komen
Mechtild von Magdeburg was een middeleeuwse mystica en schrijfster, afkomstig uit het huidige Duitsland. Ze was een van de belangrijkste figuren in de christelijke mystiek van de 13e eeuw en maakte deel uit van de begijnenbeweging, een los georganiseerde gemeenschap van vrome vrouwen die niet gebonden waren aan een klooster. Later sloot ze zich aan bij een klooster van de cisterciënzers.
Haar bekendste werk is Das fließende Licht der Gottheit (Het vloeiende licht van de godheid), een verzameling mystieke teksten in het Middelhoogduits. Het werk combineert poëzie, visioenen, gebeden en filosofische reflecties, en beschrijft haar intense en persoonlijke relatie met God. Mechtild benadrukte in haar teksten het belang van de innerlijke ervaring van God boven rituelen en uiterlijke vroomheid, wat haar soms controversieel maakte.
De benaderingen van Mechtild von Magdeburg en Meister Eckhart vertonen zowel overeenkomsten als verschillen.
Overeenkomsten
1. God als de bron van alles
Beiden zagen God als de ultieme bron van alle bestaan. Voor Mechtild komt dit naar voren in haar beschrijving van God als een vloeiende lichtstroom die alles doordringt en vernieuwt. Eckhart sprak over God als een grond (grunt), de diepste kern van alle dingen, waarin de ziel rust vindt.
2. Innerlijke ervaring
Zowel Mechtild als Eckhart benadrukten het belang van innerlijke ervaring boven uiterlijke religieuze praktijken. Mechtilds mystieke poëzie beschrijft hoe de ziel in liefde wordt opgenomen in God. Eckhart ging verder door te zeggen dat de ziel God kan ontmoeten in een staat van leegte, waarin men alle wereldse concepten en zelfbeelden loslaat.
3. Vereniging met God
Beide mystici beschrijven de vereniging met God als een proces van zelfverlies en overgave. Mechtild schreef over het "sterven van de ziel" in God, terwijl Eckhart dit uitdrukte als een vorm van ontwording (gelassenheit), waarin men zichzelf ontkent om één te worden met het goddelijke.
Verschillen
- Taal en symboliek
Mechtild maakte gebruik van sterk poëtische en beeldende taal, waarin emoties en liefde centraal stonden. Eckhart daarentegen gebruikte filosofische en theologische taal, en zijn werk is abstracter en rationeler. - Publieke ontvangst
Mechtild werd tijdens haar leven bekritiseerd vanwege haar persoonlijke en vaak provocerende uitingen over de kerk. Eckhart had ook te maken met controverse en werd zelfs postuum veroordeeld vanwege vermeende ketterij.
Gemeenschappelijke inspiratie voor apofatisch denken
Hun gedachtegoed sluit aan bij mijn kijk op vrijheid en liefde, omdat ze beide het belang van innerlijke harmonie en het ongrijpbare benadrukken.
Het taoïstische idee van wu wei kun je ook doortrekken naar de opvatting dat de ziel geduldig moet wachten op goddelijke inspiratie in plaats van eigenzinnig handelen, maar dat het zelf ervaren wel voorop staat.
Mechtilds nadruk op goddelijke liefde als transformerend en Eckharts focus op een stille innerlijke kern suggereren een evenwicht tussen emotie en rede, vergelijkbaar met mijn wens om een balans aan te houden tussen gevoel, verstand en intuïtie. De spirituele vrijheid die zij beiden nastreefden kan worden geïnterpreteerd als een vroege vorm van het ethische idee dat vrijheid en respect hand in hand gaan.
Wat betreft de manier waarop je tegen God aan kan kijken zonder te pretenderen dat je God persoonlijk kan ontmoeten, maar wel kan zien in alles wat leeft en niet leeft in het universum, heeft mij op het spoor gezet van de apofatische manier om met ongrijpbare zaken om te gaan.
Het apofatische (of negatieve) theïsme is een benadering van God die nadrukkelijk beschrijft wat God niet is, in plaats van wat God wél is.
Beide mystici gebruik(t)en het apofatische denken om aan te geven dat de ware aard van God niet kan worden begrepen met de menselijke geest of met woorden. Het is slechts door het verlaten van alle innerlijke belemmeringen, de aangehangen concepten, eigen verlangens en zelfbeelden dat men zich voorbereidt om een ervaring van God in zijn pure vorm te ervaren.
Succes was overigens niet verzekerd.
Mechtilds mystiek wordt gekarakteriseerd door haar ervaringen van een God die niet in menselijke termen kan worden begrepen. In Das fließende Licht der Gottheit benadrukt zij dat de ziel niet kan bevatten of begrijpen wat God werkelijk is. God is voor haar een mysterie, iets dat door ervaring en liefde alleen kan worden ervaren, maar nooit volledig gevat. Haar visie vertoont duidelijke kenmerken van het apofatische denken, omdat ze steeds het onbenoembare aspect van God benadrukt, als een liefde die zich altijd in beweging bevindt en die voorbij alle menselijke begrippen is.
Eckhart's apofatische benadering is sterker filosofisch gearticuleerd. Voor hem is God de "grond" van alles, en deze grond is leeg van alle menselijke eigenschappen. In zijn predikingen en geschriften, zoals zijn beroemde uitspraak "God is niets", bedoelt hij dat God niet kan worden gevangen in concepten of beelden. Het is deze leegte, deze "nietsheid", die volgens Eckhart de ware ervaring van God mogelijk maakt. Het bereiken van deze ervaring vereist dat de ziel zich ontdoet van alle uiterlijke vormen van begrip en loslaat van alle identificaties met het zelf.
