Als alleen doen telt: de vergeten kunst van laten

Doen én laten: waarom beide nodig zijn

"Hoe was je vakantie?"

"Geweldig! We zijn naar drie musea geweest, hebben die prachtige berg beklommen en we hebben in minstens vijf restaurants gegeten."

Maar wat je niet hoort, is wat die vakantie écht geslaagd maakte: de uren op het terras zonder plan, de bezienswaardigheden die je bewust hebt laten liggen, de dagen waarop je niets móést. Het zijn de momenten van laten die rust gaven, maar in het verhaal achteraf verdwijnen ze. We vertellen alleen over wat we gedaan hebben.

Het probleem dat niemand benoemt

We leven in een cultuur waarin doen de standaard is. "Wat heb je gedaan?" is de vraag die we elkaar stellen, niet "Wat heb je gelaten". Stilte, nietsdoen, voorbij laten gaan zijn non-gebeurtenissen. Ze tellen niet mee in het verhaal van je dag, je weekend, je leven.

Dit creëert een vreemde paradox: mensen ervaren wél wat hen goed doet -die rust, dat gebrek aan keuzes, die vrijheid om niets te hoeven- maar ze kunnen het achteraf niet vasthouden. Het bewustzijn verdwijnt zodra ze het moeten vertellen, omdat ze geen woorden hebben voor het laten.

En voor mensen die zich eenzaam voelen wordt dit extra pijnlijk. Hun dagen zijn vaak gevuld met wat ze niét doen. Als ze verhalen horen over wat anderen allemaal doen, frustreert dat. Maar hun eigen niet-doen frustreert ook: het voelt niet als gekozen rust, maar als bewijs dat er iets mis is. Het laten heeft zijn waarde verloren.

Want als je je eenzaam voelt, komt overal het advies: doe iets. Ga naar het buurthuis, meld je aan voor vrijwilligerswerk, zoek een hobby, maak een afspraak. Alsof eenzaamheid een leegte is die je moet opvullen met activiteit.

Maar voor veel mensen maakt die druk de eenzaamheid alleen maar groter. Want nu voel je je niet alleen eenzaam, maar ook gefaald: je hebt al die mogelijkheden en je doet er niets mee. De keuzestress neemt toe. Wat moet ik doen, wat kan ik doen, waar en met wie? En als je daar geen antwoord op hebt, voelt dat als bewijs dat er iets mis is met jou.

De balans die verdwenen is

Gelukkig zijn hangt samen met bewust zijn dat iedere keuze een balans kan zijn van iets doen en iets laten. Niet altijd maar doen. Niet altijd maar moeten kiezen. Ook laten is een volwaardige keuze.

Op vakantie lukt dat soms vanzelf. Je hebt toestemming om niets te doen. Maar in het dagelijks leven en op je werk is die toestemming verdwenen. Zelfs als je bewust een uitnodiging afslaat, voel je je schuldig. Zelfs als je een dag geen plan maakt, moet je het rechtvaardigen, naar jezelf, naar anderen.

Het gevolg: mensen verliezen het contact met hun eigen balans. Ze vergeten dat rust niet komt van méér doen, maar van ook durven laten. En dat bewustzijn -die herinnering aan wat je wél ervaart maar niet vasthoudt- dat is wat ontbreekt.

Wat zou er kunnen veranderen?

Stel je voor dat we andere vragen stelden:

• Niet: "Wat heb je gedaan dit weekend"?
• Maar: "Hoe was je balans dit weekend"?

Stel je voor dat laten een volwaardige keuze werd die je hardop kon benoemen:

• "Ik heb bewust die uitnodiging afgeslagen, en dat voelde goed”,
• "Ik heb die dag geen plan gemaakt",
• "Ik ben niet naar die activiteit gegaan, en ik voel me daar prettig bij".

Dit is geen oproep om niets meer te doen. Het is een uitnodiging om te zien dat de balans tussen doen en laten persoonlijk is en mag schuiven. Sommige dagen doe je veel, andere dagen weinig. Soms kies je bewust voor verbinding, soms kies je bewust voor alleen-zijn. Beide zijn oké.

Voor mensen met keuzeleegheid

Er zijn ook mensen die niet overspoeld worden door keuzes, maar juist te weinig mogelijkheden zien. Voor hen is "je mag ook niets doen" geen oplossing. Zij missen juist plekken waar ze naartoe kunnen, waar ze welkom zijn zonder iets te hoeven presteren.

Ook voor hen geldt: de balans tussen doen en laten moet beschikbaar zijn. Dat vraagt om omgevingen waar je eerst gewoon mag zijn -aanwezig zonder doel- en waar je daarna zelf bepaalt of je overgaat naar doen. Waar beide keuzes -deelnemen of observeren- even waardevol zijn.

Zulke plekken zijn schaars. Veel buurthuizen zijn verdwenen, de bibliotheken moeten bezuinigen, de openbare ruimte is gecommercialiseerd. Je moet consumeren om ergens te mogen zijn. Dat is een structureel probleem, geen persoonlijk falen.

Wat kun je vandaag doen?

Begin met het bewustzijn vasthouden. Als je een goede dag hebt gehad, vraag jezelf dan: wat heb ik gedaan, en wat heb ik gelaten? Geef woorden aan beide kanten van de balans.

Als iemand je vraagt hoe je dag was, vertel dan niet alleen over wat je hebt gedaan. Durf te zeggen: "Ik heb bewust niets gepland en dat gaf me rust".

En als je je eenzaam voelt, weet dan: het probleem is niet dat je te weinig doet. Het probleem is dat de druk om te doen de eenzaamheid vergroot in plaats van verkleint.

Als je gelukkiger wilt worden, zul je zeker in beweging moeten komen. Maar die beweging begint niet bij meer doen. Het begint bij het bewustzijn dat laten net zo waardevol is als doen. Als je gaat kiezen -voor een uitnodiging, een activiteit, een stap- let dan vooral op je eigen balans. Niet wat anderen verwachten, maar wat voor jou werkt. Doen én laten, beide hebben hun plek.