Eigenwaarde en vrijheid in relaties
Er bestaat een merkwaardig fenomeen waarbij mensen moeite hebben met loslaten en verbinden in relaties. Zij lijden onder het afscheid nemen en lijken geen vertrouwen te hebben dat soortgelijke positieve ervaringen kunnen terugkeren. Dit raakt aan fundamentele aspecten van menselijke gehechtheid en de manier waarop we omgaan met verlies en onzekerheid.
Het vasthouden aan bekende relaties, ook als ze niet meer vervullend zijn, ontstaat omdat de onbekendheid van wat komen gaat angstaanjagender voelt dan de bekende pijn van het huidige. Het is alsof ze denken: "Dit heb ik tenminste, wie weet of er ooit nog iets moois komt".
"Gewoon accepteren dat je er mag zijn" klinkt veel te simpel voor iemand die jaren heeft gevochten met complexe theorieën over eigenwaarde, trauma-verwerking en zelfontplooiing. Het voelt bijna oneerlijk, alsof al die moeite voor niets was.
Er zit ook iets in de menselijke natuur dat wantrouwt wat te gemakkelijk lijkt. Alsof we denken: "Als de oplossing zo simpel is, waarom heb ik er dan zo lang mee geworsteld?". Daardoor zoeken mensen vaak naar ingewikkeldere antwoorden die beter passen bij hoe complex hun probleem aanvoelt.
De eigenwaarde-gevangenis
Veel van deze mensen klagen over een gebrek aan geloof in hun eigen waarde. Maar hier schuilt een belangrijke paradox: de obsessie met "eigenwaarde" kan juist een blokkade vormen voor hun gevoel van vrijheid. Hoe meer mensen gefocust zijn op hun eigenwaarde, hoe meer ze vast kunnen komen te zitten in zelfanalyse en zelftwijfel.
Die constante vraag "ben ik het wel waard?" wordt een mentale gevangenis. Het houdt mensen bezig met bewijzen, meten en vergelijken: allemaal activiteiten die hen wegvoeren van spontane verbinding en natuurlijke flow in relaties. Ze worden toeschouwer van hun eigen leven in plaats van participant.
Echte vrijheid ontstaat wanneer mensen niet meer bezig zijn met het "vaststellen" van hun waarde, maar gewoon leven vanuit wie ze zijn. Het is zoals ademhalen: je doet het gewoon, zonder je af te vragen of je het wel "waard" bent om zuurstof te krijgen.
De balans van doen en laten
Een effectieve benadering om mensen uit deze cyclus te helpen is hen voor te houden dat zij zelf anderen ook niet beoordelen op hun waarde. Dit wijst ze op hun eigen ervaring dat zij anderen gewoon accepteren zonder complexe "waarde-berekeningen". Deze herkenning kan een eyeopener zijn omdat het toont hoe natuurlijk acceptatie eigenlijk is.
Cruciaal hierbij is de balans tussen doen en laten. Veel mensen denken dat vrijheid iets is wat je moet "verdienen" door genoeg te presteren, genoeg te geven, genoeg te zijn. Maar echte vrijheid zit vaak juist in het durven niet doen, het durven gewoon aanwezig zijn zonder agenda, zoals ook bij een meditatie wordt beoefend.
Het gaat erom dat mensen stoppen met het voortdurend proberen hun bestaansrecht te rechtvaardigen door hyperactief bezig te zijn met bewijs leveren. Vrijheid zit meer in het durven stilstaan, het durven onproductief zijn, het durven gewoon te genieten van iemands gezelschap zonder er iets voor terug te hoeven doen.
Verliesaversie en de kleine geschenkjes
Ondanks deze inzichten reageren mensen vaak niet enthousiast op deze benadering. Dit lijkt te maken te hebben met verliesaversie: ze kennen hun ellende, maar zijn nog niet gewend om de kleine geschenkjes van het leven als voldoende te zien. Hun bekende pijn voelt veiliger dan het onbekende terrein van eenvoudige tevredenheid.
Deze weerstand is begrijpelijk: het vereist moed om af te zien van de dramatiek van zelftwijfel en in plaats daarvan rust te vinden in gewone, alledaagse momenten van verbinding. Het vraagt om een fundamenteel ander perspectief op wat genoeg is.
Het pijnlichaam als verslaving
Spiritueel leraar Eckhart Tolle beschrijft een verwant fenomeen dat hij het "pijnlichaam" noemt: geaccumuleerde emotionele pijn die als het ware een eigen leven gaat leiden. Dit pijnlichaam wordt verslaafd aan zijn eigen drama en zoekt onbewust situaties op die de bekende pijn bevestigen en versterken. Het verklaart waarom mensen vaak kiezen voor wat hun lijden in stand houdt, zelfs wanneer er alternatieven zijn.
Het pijnlichaam biedt weerstand tegen het huidige moment, omdat het zich voedt met verhalen over het verleden en angsten over de toekomst. Daardoor missen mensen precies die kleine geschenkjes van het leven die zich altijd in het nu bevinden. De obsessie met eigenwaarde kan gezien worden als een vorm van identificatie met dit pijnlichaam: het ego dat constant bevestiging zoekt omdat het zich fundamenteel onvolledig voelt. De oplossing ligt niet in meer analyse of zelfverbetering, maar in het simpelweg bewust worden van deze patronen zonder erop te reageren. Maar dat simpelweg is niet simpel en met de mentale worsteling mag niet te lichtzinnig (veroordelend) mee om worden gegaan.
Durf te vertrouwen op het gewone
De kunst van loslaten en verbinden vraagt om het herkennen van de natuurlijke capaciteit die we al bezitten. Het gaat om het durven vertrouwen op de eenvoud van menselijke verbinding, zonder de constante behoefte om ons bestaan te rechtvaardigen. Echte vrijheid ligt niet in het bewijzen van onze waarde, maar in het accepteren van ons recht om gewoon te zijn zoals we zijn.
