Memento mori, herinner je dat niets meer hoeft
Ons leven vol moeten
Vanaf de schoolbanken tot diep in onze loopbaan wordt ons leven beheerst door “moeten”. We moeten presteren, voldoen aan verwachtingen, iets “maken” van onszelf. De samenleving prijst snelheid, succes en productiviteit. Zelden nemen we de tijd om te relativeren. We jagen door, en met het jagen komt stress, vaak meer dan nodig.
De vertraging van de ouderdom
In de laatste levensfase valt veel van dit moeten weg. De krachten nemen af, het tempo vertraagt, de horizon verkleint. Ouderdom maakt dit onvermijdelijk. Wie zich verzet en toch wil doorgaan alsof niets verandert, belandt vaak in teleurstelling en bitterheid. Maar wie deze vertraging kan aanvaarden, ontdekt een nieuwe vrijheid: niets hoeft meer, het leven mag eenvoudig zijn.
Filosofen over loslaten
Verschillende denkers hebben dit op hun eigen manier verwoord:
- Michel de Montaigne zag filosofie als een oefening in sterven. Voor hem betekende dit: leren relativeren en de dood zijn dreiging ontnemen.
- Martin Heidegger sprak over het “Sein zum Tode”: pas door onze eindigheid onder ogen te zien, leren we echt bestaan.
- Arthur Schopenhauer wees erop dat het jagen naar verlangens ons ongelukkig maakt. De oude dag biedt de kans om van dit najagen los te komen.
- Laozi en het Taoïsme leren met wu wei -niet-doen- dat je geluk niet in krampachtig sturen ligt, maar in meebewegen met de stroom.
Allemaal wijzen zij erop dat aanvaarding van onze eindigheid leidt tot een lichter leven.
Waardigheid in zijn
Simone de Beauvoir benadrukte dat de samenleving ouderen vaak reduceert tot nutteloosheid. Maar waardigheid ligt juist in het besef dat een mens waardevol blijft, ook zonder snelheid of prestaties. Wie het “memento mori” werkelijk verstaat, ontdekt dat de oude dag niet leeg hoeft te zijn, maar juist vol: van rust, aanwezigheid en eenvoud.
Herinner je jouw toekomst
Het leven brengt ons vanzelf in een fase waarin niets meer hoeft. In plaats van dit te zien als verlies, kunnen we het herkennen als de voltooiing van een levensles die er altijd al was: dat veel van wat wij onszelf oplegden, nooit echt noodzakelijk was. Als we dit eerder leren, wordt ons bestaan lichter en vrijer. De ouderdom laat ons dit onvermijdelijk zien, maar het is een waarheid die ieder moment van ons leven waardevol kan zijn. Wie zijn toekomst herinnert, kan nu al beginnen met loslaten en zo de vrijheid van "oud" zijn eerder ervaren.
