Ben je eerlijk of ben je aardig?
Een leugentje om bestwil: we komen er allemaal regelmatig mee in aanraking. Aan de ene kant willen we eerlijk zijn, aan de andere kant willen we aardig gevonden worden. Hoe verenig je die twee?
We herinneren ons wellicht het bekende advies: “Voordat je reageert, stel jezelf drie vragen: is de reactie (die ik wil geven) waar, is het vriendelijk, is het waar”? Dit klinkt als een prachtig ideaal, maar de sociale werkelijkheid blijkt vaak een stuk ingewikkelder.
De alledaagse beleefdheid van “hoe gaat het?”
Een voorbeeld van deze sociale complexiteit is de begroeting “Hoe gaat het?” De meeste mensen antwoorden automatisch met “Goed”, zelfs als dat niet waar is. Waarom? Omdat de vraag vaak niet meer dan een beleefdheidsritueel is. Het echte doel is niet om een diepgaand gesprek te starten, maar om vriendelijkheid uit te drukken.
Zelf groet ik mensen liever met “Goedendag” of “Dag Theo”. Dit voelt oprechter, omdat ik daarmee geen vraag stel waarvan ik het antwoord niet echt wil horen. Het voorkomt ook een onnodig spanningsveld: ik stel een open begroeting zonder verplichting om iets te delen wat iemand misschien liever voor zichzelf houdt.
Eerlijkheid en kwetsbaarheid: twee zijden van dezelfde medaille
Eerlijk zijn betekent vaak ook dat je jezelf kwetsbaar opstelt. Stel, iemand vraagt: “wat vind je van mijn jurk?” en je vindt die niet mooi. Een eerlijk antwoord kan ongemakkelijk zijn: je wilt de ander niet teleurstellen, maar tegelijkertijd niet liegen.
Het delen van een eerlijke mening vraagt moed, omdat het gevolgen kan hebben voor de relatie. Wat als de ander zich gekwetst voelt? Of als jouw eerlijkheid niet wordt gewaardeerd? Het is een risico. Maar kwetsbaarheid kan ook een uitnodiging zijn. Door eerlijk te zijn – en daarbij je eigen gevoelens of twijfels te benoemen – geef je de ander de ruimte om ook eerlijk en open te zijn.
Bijvoorbeeld: “ik vind het moeilijk om hier eerlijk over te zijn, omdat ik je niet wil kwetsen”. Hiermee laat je zien dat je om de ander geeft, zonder je eigen waarheid te verbergen.
Het belang van de ik-boodschap
In situaties waarin eerlijkheid en kwetsbaarheid elkaar raken, kan de ik-boodschap een krachtig hulpmiddel zijn. Een ik-boodschap laat zien dat jouw mening jouw perspectief is, en geen universele waarheid. Dit voorkomt dat een opmerking als een oordeel wordt ervaren.
Stel, iemand vraagt: “wat vind je van mijn nieuwe kapsel”? Je kunt antwoorden: “ik moet even wennen aan deze stijl, maar ik ben benieuwd hoe jij je erbij voelt”. Je deelt je persoonlijke beleving, zonder een oordeel te vellen. Dit versterkt de relatie, omdat het ruimte biedt voor wederzijds begrip.
Een ik-boodschap weerspiegelt ook evenwaardigheid, een essentieel uitgangspunt in elke relatie. Door aan te geven wat iets met jou doet, erken je jouw eigen gevoelens en geef je de ander tegelijkertijd ruimte om zijn of haar eigen gevoelens te delen.
Evenwaardigheid als fundament
Eerlijkheid werkt het beste wanneer het voortkomt uit een gevoel van evenwaardigheid. Dat betekent dat je jezelf en de ander als gelijkwaardig ziet, met dezelfde rechten en verantwoordelijkheden in de relatie.
Wanneer je eerlijk bent vanuit evenwaardigheid, ligt de nadruk niet op winnen of gelijk krijgen, maar op het bouwen van een authentieke verbinding. Het vraagt om bewustzijn: wat wil ik delen, en wat wil ik voor mezelf houden? En hoe kan ik de ander op een manier benaderen die onze gelijkwaardigheid versterkt?
Wat betekent eerlijkheid voor jou?
Eerlijkheid is niet altijd eenvoudig. Het is een voortdurende balans tussen oprechtheid, vriendelijkheid en kwetsbaarheid. Maar wat betekent eerlijkheid voor jou? Is het een waarde die je koste wat kost naleeft? Of is het een middel dat je afstemt op de situatie?
Voor mij is eerlijkheid meer dan alleen de waarheid vertellen. Het is een bewuste keuze om mezelf te laten zien zoals ik ben, zonder de ander te beschadigen of mezelf te verloochenen. Het is kwetsbaar, maar ook verbindend.
Eerlijkheid is een uitnodiging. Het nodigt ons uit om elkaar écht te ontmoeten, voorbij de oppervlakkige beleefdheid. En misschien is dat uiteindelijk wel wat ons het meest menselijk maakt: de moed om eerlijk te zijn, terwijl we tegelijkertijd zorg dragen voor de ander.
