Is ADHD een echte ziekte?
Het aantal volwassenen met de diagnose ADHD neemt de komende jaren fors toe. Dit verwachten psychologen en farmaceuten, die zich op de groeimarkt storten met bijscholingssessies, gespecialiseerde behandelingen en nieuwe pillen. Tot dusver werd adhd vooral gediagnosticeerd bij kinderen. Het aantal kinderen dat medicijnen zoals Ritalin of Concerta slikt, is sinds 2005 bijna verdrievoudigd. De Tweede Kamer heeft een onderzoek gevraagd naar de hoge aantallen. Volgens critici worden onder invloed van de farmaceutische industrie te gemakkelijk medicijnen voorgeschreven.
Is ADHD een ziekte? Word je met ADHD geboren? Verbetert medicatie in alle gevallen het functioneren van een kind met ADHD? Het antwoord is drie keer nee, aldus Laura Batstra (1973). Laura Batstra werkte als behandelend psycholoog in een psychiatrische instelling. Ouders en leerkrachten worden op basis van discutabele aannames massaal verkeerd voorgelicht over ADHD. Het is gedrag in een context, géén ziekte in het individu. Een test om ADHD aan te tonen is er niet.
De laatste jaren is het aantal ADHD-diagnoses enorm toegenomen, terwijl het voor veel kinderen mogelijk en beter is om buiten het psychiatrisch circuit te blijven. Wanneer het gedrag van een kind in het 'hokje' ADHD past, is het eerste advies aan ouders meestal: medicatie. Maar medicatie heeft grote nadelen en in veel gevallen kan worden volstaan met ouder- en leerkrachttraining. De complexe werkelijkheid is dat er duizend interacterende oorzaken voor druk gedrag kunnen zijn, van temperament tot te laat naar bed gaan tot over- of ondervraging op school, tot weinig draagkracht van de omgeving’.
Laura Batstra belicht de valkuilen van de psychiatrische diagnostiek. Zij bepleit een kindvriendelijker behandeling van drukke en dromerige kinderen, waardoor overdiagnose wordt voorkomen zonder onderbehandeling te riskeren. Uit onvrede over het feit dat lastig maar normaal kindgedrag het stempel 'psychiatrisch ziek' kreeg, zegde zij in 2010 haar baan op. Sindsdien is ze onderzoeker en docent aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar zij werd verkozen tot docent van het jaar 2011.
Hulp aan ouders
Laura Batstra bepleit hulp in stappen voor ouders van kinderen met gedragsproblemen.
Stap 1 is het normaliseren van zowel kindgedrag als opvoedstress. Soms is het voor ouders al voldoende te horen dat de wanhoop nabij zijn bij opvoeden hoort.
Stap 2 is ‘watchful waiting’; wekelijkse telefoongesprekken om in de gaten te houden hoe het gaat.
Als problemen blijven of verslechteren is stap 3 zelfhulp, waarbij ouders via boeken of internet hun krachten en vaardigheden versterken.
Indien nodig kan daarna nog korte (stap 4) of meer intensieve (stap 5) ouder- en/of leerkrachtbegeleiding ingezet worden. Hierin helpen gedragswetenschappers de ouders en leerkrachten om zo consequent, voorspelbaar en positief mogelijk te reageren op het gedrag van het kind. Pas wanneer dit onvoldoende werkt, volgt doorverwijzing naar de ‘tweedelijnszorg’, de psychiatrie, voor diagnostiek en eventueel medicamenteuze behandeling (stap 6).
