Mediamacht creëert inertie tegen verandering
Wanneer een miljardair een krant koopt, lijkt het een slecht idee. Kranten zijn geen winstgevende ondernemingen meer. De advertentie-inkomsten zijn al jaren aan het verdampen, lezersaantallen dalen structureel en de concurrentie van gratis online nieuws is moordend. Toch blijven superrijken bereid om honderden miljoenen neer te tellen voor deze verlieslatende bedrijven.
De verklaring is eenvoudig: ze kopen geen bedrijf, ze kopen invloed. Een medium geeft toegang tot iets dat met geld alleen niet te koop is: de mogelijkheid om te bepalen wat belangrijk is, welke vragen gesteld worden en wiens stem gehoord wordt. Maar deze machtsuitoefening heeft een bijproduct dat zelden expliciet benoemd wordt: het creëert enorme structurele inertie tegen maatschappelijke verandering. Anders gezegd: het vertraagt de weerstand tegen zijn machtspositie.
De economie van macht versus de economie van efficiëntie
Een normaal bedrijf opereert volgens de logica van winstmaximalisatie. Elk personeelslid moet waarde toevoegen die zijn kosten rechtvaardigt. Inefficiëntie wordt afgestraft door de markt. Maar wanneer het primaire doel niet winst maar macht is, verandert deze logica fundamenteel.
En dan zijn er de rituelen in plaats van resultaten: vergaderingen over vergaderingen, strategienota's die niemand leest, functioneringsgesprekken volgens formats die twintig jaar oud zijn. Het systeem houdt zichzelf in stand door activiteit te genereren die eruitziet als werk.
Bullshitbanen als systeem
David Graeber beschreef "bullshit jobs" als functies waarvan de uitvoerders zelf twijfelen aan het nut. Maar in de context van mediamacht zijn deze banen geen fout in het systeem, ze zijn de bedoeling. Ze ontstaan zowel bewust als emergent.
· Bewuste creatie
Een eigenaar installeert een "chief strategy officer" die rapporteert aan een "executive vice president editorial vision" die overleg heeft met een "director stakeholder engagement". Geen van deze functies produceert journalistiek, maar ze produceren wel loyaliteit en controle.
·
Emergente groei
Eenmaal geïnstalleerd, rechtvaardigt elke laag zijn bestaan door nieuwe lagen te creëren. De chief strategy officer heeft natuurlijk een team nodig. Dat team heeft natuurlijk assistentie nodig. Die assistentie heeft natuurlijk coördinatie nodig. En zo voort.
Het resultaat is een organisatie waarin het overgrote deel van de mensen niet bezig is met het primaire doel (nieuws maken), maar met het in stand houden van de structuur zelf.
De ongelijke strijd met onafhankelijke stemmen
Terwijl deze mediagiganten hun bureaucratische kastelen bouwen, zitten overal individuen met decennia ervaring essays en brieven te schrijven. Ze publiceren op gratis platforms en houden daarmee vooral elkaar bezig en zoet. Geen redactievergaderingen, geen strategienota's, geen managers. Alleen directe communicatie van inzicht naar lezer.
Maar deze efficiëntie wordt niet beloond. De mediagigant wordt binnen minuten op zoekmachines geïndexeerd. Het individu wacht soms wel maanden.
Dit is geen technische noodzaak. Het is een architectonische keuze die bestaande machtsstructuren versterkt. De zoekmachine -die zich presenteert als neutrale informatieverschaffer- functioneert in praktijk als poortwachter die de gevestigde orde beschermt.
Inertie als machtsinstrument
En hier wordt het mechanisme volledig zichtbaar: de bureaucratische inefficiëntie van mediamacht creëert weerstand tegen verandering.
Op individueel niveau hebben duizenden mensen een baan, een hypotheek, kinderen op school. Elke fundamentele verandering bedreigt hun bestaan. Ze worden natuurlijke verdedigers van het systeem zoals het is.
Op organisatieniveau hebben complexe structuren enorme inertie. Elke aanpassing vereist instemming van tientallen mensen, moet door eindeloze overleggen, moet passen binnen bestaande procedures. Innovatie stolt.
Op maatschappelijk niveau wordt het discours, wanneer de belangrijkste informatiekanalen in handen zijn van mensen die baat hebben bij stabiliteit, onbedoeld maar effectief geframed rond "hoe behouden we wat we hebben" in plaats van "hoe creëren we wat nodig is".
De macht van de status quo
Een miljardair die een krant koopt, koopt dus niet alleen de mogelijkheid om zijn mening te ventileren. Hij koopt een systeem dat weerstand biedt aan verandering. Niet omdat iemand bewust saboteert, maar omdat de structuur zelf verandering moeilijk maakt.
En ondertussen wordt de onafhankelijke stem -die misschien relevantere analyses heeft, die misschien noodzakelijke perspectieven biedt, die misschien precies articuleert wat mensen ervaren maar niet onder woorden kunnen brengen- structureel benadeeld.
Niet door censuur. Niet door expliciete onderdrukking. Maar door een technisch-economische architectuur die maakt dat zijn woorden simpelweg minder mensen bereiken.
De vraag die overblijft
Is dit een opzettelijk ontworpen systeem van machtsconsolidatie? Of een emergent patroon dat ontstaat uit rationele keuzes van individuele actoren?
Het antwoord is: allebei. En dat maakt het zo hardnekkig.
Bewuste strategieën evolueren tot autonome systemen. Autonome systemen bieden voedingsbodem voor nieuwe bewuste strategieën. De cyclus versterkt zichzelf. En telkens wordt het moeilijker om fundamentele vragen te stellen, laat staan fundamentele antwoorden te geven.
Want die vragen -en die antwoorden- hebben het steeds moeilijker om gehoord te worden in een informatie-ecosysteem dat ontworpen is om echo's te versterken in plaats van nieuwe geluiden te laten doorklinken.
Mediamacht creëert inertie tegen verandering. Niet als bijwerking, maar als kernfunctie. En wij -de gebruikers, de lezers, de burgers- betalen de prijs: in gemiste inzichten, in niet-gestelde vragen, in alternatieven die nooit de kans kregen om overwogen te worden. Maar niet getreurd: wij blijven ook buiten schot en worden niet snel de Kop van Jut.
