Verdeel en heers
Het eeuwenoude principe van "verdeel en heers" is een krachtige strategie die door de geschiedenis heen door machthebbers werd toegepast om hun positie te behouden. Van de keizers van Rome tot de monarchieën van de middeleeuwen, het principe was simpel: wanneer mensen verdeeld zijn, kunnen ze minder effectief samenwerken of zich verenigen tegen de heersende macht.
Na de Tweede Wereldoorlog bevonden we ons in een verzuilde samenleving, waarin de verschillen tussen de zuilen vooral draaiden om de omgang met het ware geloof: een losjes geïnterpreteerd geloof (katholiek), een strikte naleving (gereformeerd), of een ontkenning van geloof (atheïsme). In de huidige digitale verzuiling lijkt een vergelijkbare driedeling te ontstaan, maar dan op basis van de omgang met maatschappelijke kwesties: er moet nú iets gebeuren, er is niets aan de hand, of we moeten niet te hard van stapel lopen.
In de moderne wereld, waarin technologie en digitale communicatie een steeds grotere rol spelen, zien we een heropleving van deze oude strategie – maar dan in de vorm van sociale media.
De opkomst van verschillende sociale mediaplatforms heeft de samenleving op nieuwe manieren verdeeld.
Hoeveel platforms zijn er inmiddels?
Enkele prominente voorbeelden zijn de volgende.
- Microbloggen: Mastodon, Bluesky, Threads, X (Twitter)
- Algemene sociale netwerken: Facebook, Instagram
- Professionele netwerken: LinkedIn
- Specifieke niches: BeReal, Discord, Reddit
- Content-georiënteerde platformen: TikTok, YouTube
- Messaging-apps: Whatsapp, Signal, Telegram, Messenger, WeChat, Viber, Skype, SnapChat
De lijst groeit door technologische vooruitgang en veranderende gebruikersvoorkeuren en door wantrouwen naar het fact-free beleid van Big Tech (met als baas de miljardairs Mark Zuckerberg en Elon Musk).
Digitale verzuiling
Waar mensen vroeger langs ideologische of religieuze lijnen werden gescheiden –de klassieke verzuiling– zien we nu een digitale verzuiling, waarin individuen zich terugtrekken in online gemeenschappen (bubbels) die hun eigen waarden en standpunten bevestigen. Dit heeft niet alleen de interactie tussen verschillende meningen verminderd, maar heeft ook het wantrouwen tussen groepen vergroot. Het lijkt erop dat we, met elke klik op een nieuw platform, steeds verder wegdrijven van een gezamenlijke werkelijkheid en ontmoetingsplaats.
Toch is deze digitale verzuiling geen geheel nieuw fenomeen. Het weerspiegelt een eeuwenoud mechanisme van machtsstructuren die verdeeldheid aansteken en versterken om zichzelf te behouden. In de oudheid werd de massa afgeleid met "brood en spelen" – tijdelijk vermaak om de aandacht van belangrijke kwesties af te leiden. Vandaag de dag zijn het de digitale platforms die fungeren als het nieuwe brood en spelen, terwijl de verdeeldheid tussen online gemeenschappen zich dieper in onze samenleving nestelt.
