Wie een relatie zoekt heeft vele manieren om dat te doen: leuke activiteiten met singles doen, gaan stappen, inschrijven bij datingbureaus, Tinder etc.. Omdat veel mensen het doen, is er ook veel keuze. En keuzes maken betekent ook afwijzen of afgewezen worden. En dat kan pijn doen, vooral wanneer het een aantal keren achter elkaar gebeurt. En dat aantal kan aardig oplopen, terwijl het toch inherent is aan het daten.
Wie slecht kan tegen een afwijzing heeft misschien wat aan de troost dat veel afwijzingen niets te maken hebben met jou, maar vooral met de afwijzer.
Mensen willen een relatie, maar zijn zich niet altijd bewust van de relevantie van de criteria waarop ze zoeken. Wie aantrekkelijk is kan gemakkelijk het risico lopen om een kans op een aantrekkelijke relatie te laten lopen. "Iet wat waait is eerlijk weg". Wie alleen op blond valt, heeft geen relevant zoekcriterium voor een serieuze relatie. Hij gooit de helft van zijn kansen weg. Wie erkenning zoekt dat hij de moeite waard is om van te houden, maar zich dit niet bewust is, raakt teleurgesteld in de ander zonder te kunnen aangeven waar de schoen wringt. Immers we zijn niet op de wereld om elkaar te bewijzen dat de ander er mag zijn. Ook pleasers niet. Zij hopen op een wederdienst, maar lijken nauwelijks een eigenbelang te hebben. En daarom wachten sommige pleasers erg lang op hun beloning. En dat geldt voor iedereen die blijvend uit balans is en een relatie zoekt om weer in balans te komen.
De wens om een bewijs is een kinderlijke wens en een goede ouder geeft die erkenning in de vorm van liefde zonder voorwaarde. Maar niet elke ouder is bewust van de gevolgen van het onthouden van onvoorwaardelijke liefde aan kinderen. Soms lijkt het pedagogisch handig om kinderen wat harder te laten lopen of hun best laten doen uit onzekerheid of ze het wel goed doen. Grenzen verleggen is inherent aan de kindertijd, maar niet om de verkeerde reden. Kinderen moeten zich kunnen ontwikkelen, niet oneindig groeien, maar uiteindelijk leren om in balans te komen op het hoogste niveau waarop ze zich nog comfortabel voelen. Geen kind zou impliciet gevraagd moeten worden om te bewijzen dat hij de liefde van de ouder waard is. Voor die kinderen die in de loop van hun puberteit niet over de vraag -of ze de moeite waard zijn voor een ander- heen groeien, kan dit bij het zoeken naar een partner een rol op de achtergrond blijven spelen. Het onderbewuste gaat dan de aandacht richten op signalen die herinneren aan de situatie in kindertijd: het uiterlijk van vader of moeder, een hobby, een streek of regio etc.. En gaat die kenmerken aan een potentiële partner verkeerd waarderen. Elk individu die daar niet mee overeenstemt wordt genegeerd (weggestemd), letterlijk over het hoofd gezien.
Wie zichzelf op Internet goed weet te verkopen krijgt wel veel belangstelling maar verhoogt niet zijn kans op een succesvolle relatie. Relaties aanknopen is wat anders dan spulletjes verkopen op Markplaats. Daar gaat het om het komen tot een redelijke prijs. Wie zich op een datingsite mooier voordoet dan hij is, valt vroeg of laat door de mand of geeft het zelf op omdat hij moe van zichzelf wordt.
En wanneer dan dat eerste teken van leven wordt uitgewisseld via een foto, video, een telefoontje of een ontmoeting dan wordt ogenblikkelijk bepaald of de ander aan de onbewuste verwachtingen voldoet.
Het klinkt zo mooi: “liefde op het eerste gezicht”, maar de werkelijkheid is eerder “afwijzing op het eerste gezicht”. Wie zeker weet dat hij niet op een luie, ongeïnspireerde manier contact heeft gezocht (“kom jij hier vaker?”), zou een bliksemsnelle afwijzing niet op zichzelf moeten betrekken. Je kunt vragen waarom je bent afgewezen, maar wanneer jouw vraag wordt gehoord als een eis om verantwoording dan moet je rekening houden dat de ander niet echt met de billen bloot zal komen.
Het proces van daten kent verschillende stappen waarin je elkaar nog op een niet pijnlijke manier kunt loslaten. Je schrijft eerst met elkaar, voert vervolgens een telefoongesprek en als dat allemaal goed verloopt, zie je elkaar in levende lijve. Bij elk van die stappen kan op een neutrale manier worden afgezien van nader contact.
Wiskundige Ionica Smeets heeft eens “berekend” dat je het beste 12 partners kunt onderzoeken of zij een geschikte partner voor je zijn. Dat betekent 11 partners afwijzen. Dus wanneer jezelf zo vaak wordt afgewezen dan zou je dat eigenlijk moeten incalculeren.
Natuurlijk zet je bij daten je beste beentje voor. Maar dat is vooral nodig om de eerste seconden goed door te komen. Hoewel de ander dan bijna geheel en al tot een mening is gekomen, is er nog een kleine tweede kans. Want de mens is toch net wat meer dan de som van onbewuste impulsen. En wanneer je teleurgesteld bent in de snelle afwijzing zou je je moeten afvragen: wat zegt de teleurstelling van mij? Baal ik van de afhankelijkheid, wilde ik liever zelf in de positie van oordelaar? Alles wat duidt op onevenwaardigheid zou je eerst bij jezelf kritisch onder ogen moeten zien. Het zorgt voor een gesloten mind in plaats van een open mind.
Roos Vonk legt op deze video uit waarom internet-daten vaak niet werkt; wat de sites verkeerd doen (TROS Radar) en wat de daters verkeerd doen (TV Gelderland):
Wie zeker wil weten of hij van te voren wel alles aan zichzelf heeft gedaan om met een open mind aan een nieuwe relatie te beginnen wordt aangeraden om de Relatie Vaardig Scan in te vullen. Belemmeringen in en bij jezelf opruimen is de beste manier om je voor te bereiden op de ware. Roos Vonk bespreekt in haar boek de effectiviteit van allerlei zelfpresentaties zonder de verdenking op te roepen dat zij suggereert dat je een ander eindeloos kunt manipuleren.
Uit De eerste indruk:
"Er wordt wel gezegd dat de eerste indruk van iemand meestal de juiste is. Of dat waar is, valt te betwijfelen. Wél is het zo dat mensen hun eerste indruk van iemand vaak later bevestigd zien. Dat komt niet doordat hun eerste indruk juist was, maar doordat die indruk latere waarnemingen kleurt. Dat betekent overigens niet dat mensen ten koste van alles vasthouden aan hun eerste indruk. Als ze informatie krijgen die heel duidelijk in strijd is met hun eerste indruk dan zullen ze meestal hun indruk bijschaven."
Zonder vrijheid geen liefde en zonder liefde geen vrijheid
Het gezonde midden tussen betrokkenheid en afstand houden
Nu met de coronacrisis houden we voor de veiligheid anderhalve meter afstand ten opzichte van anderen. We tonen met het kiezen van de juiste...
11 december 2015
8 december 2015
Jezelf liefhebben maakt ruimte voor anderen
Compassie hebben met anderen, dat lukt meestal wel. Maar compassie hebben met jezelf is vaak een stuk moeilijker. Dat ontdekte psychologe en boeddhist Kristin Neff na haar pogingen om los te komen van de problematische relatie met haar vader. Steeds weer belandde ze bij verkeerde mannen en in relaties die haar niet gelukkig maakten, totdat ze besefte dat ze pas liefde kon geven als ze zichzelf liefhad.
Zelfcompassie gaat volgens Kristin Neff om drie dingen: begrip voor jezelf als je het moeilijk hebt, acceptatie dat lijden onvermijdelijk deel uitmaakt van het leven, en het onder ogen zien van je eigen emoties, zonder te oordelen.
Pagina 13: Vanuit boeddhistisch standpunt bezien zul je eerst om jezelf moeten geven voordat je werkelijk om anderen kunt geven. Als je voortdurend jezelf beoordeelt en bekritiseert, terwijl je tegelijkertijd aardig voor anderen probeert te zijn, trek je kunstmatige grenzen die er alleen maar voor zorgen dat je je van anderen afgescheiden en geïsoleerd voelt. En dat is het tegenovergestelde van eenheid, verbondenheid en universele liefde – wat het einddoel is van vrijwel elk spiritueel pad, ongeacht binnen welke traditie het valt.
Neff citeert Carl Rogers: de merkwaardige paradox is dat ik pas kan veranderen als ik mezelf accepteer zoals ik ben.
Zelfkritiek leidt tot angst, angst dat anderen net zo streng zullen zijn en jouw recht op liefde, acceptatie en erkenning zullen ontkennen. Zelfcompassie is een positieve instelling waarbij energie overhoudt voor anderen omdat je niet meer perfect hoeft te zijn en fouten te vermijden.
Je kunt het zien als een ruil: ik oordeel niet meer over anderen en ik trek mij niets aan van het oordeel van anderen.
Zelfcompassie gaat volgens Kristin Neff om drie dingen: begrip voor jezelf als je het moeilijk hebt, acceptatie dat lijden onvermijdelijk deel uitmaakt van het leven, en het onder ogen zien van je eigen emoties, zonder te oordelen.
Pagina 13: Vanuit boeddhistisch standpunt bezien zul je eerst om jezelf moeten geven voordat je werkelijk om anderen kunt geven. Als je voortdurend jezelf beoordeelt en bekritiseert, terwijl je tegelijkertijd aardig voor anderen probeert te zijn, trek je kunstmatige grenzen die er alleen maar voor zorgen dat je je van anderen afgescheiden en geïsoleerd voelt. En dat is het tegenovergestelde van eenheid, verbondenheid en universele liefde – wat het einddoel is van vrijwel elk spiritueel pad, ongeacht binnen welke traditie het valt.
Neff citeert Carl Rogers: de merkwaardige paradox is dat ik pas kan veranderen als ik mezelf accepteer zoals ik ben.
Zelfkritiek leidt tot angst, angst dat anderen net zo streng zullen zijn en jouw recht op liefde, acceptatie en erkenning zullen ontkennen. Zelfcompassie is een positieve instelling waarbij energie overhoudt voor anderen omdat je niet meer perfect hoeft te zijn en fouten te vermijden.
Je kunt het zien als een ruil: ik oordeel niet meer over anderen en ik trek mij niets aan van het oordeel van anderen.
21 oktober 2015
Evenwaardige waarden in balans en beweging
Wie fantaseert er nu nooit eens over hoe het leven er uit zou zien wanneer je absolute controle zou hebben over jouw welzijn en gezondheid? Na wat overpeinzingen realiseren we ons dat het leven juist uitdagend is omdat veel zaken ongrijpbaar zijn. Maar we leven ook in een tijd dat we zelf verantwoordelijk worden gemaakt voor het omgaan met de vrijheid die we hebben verworven. Er komt bovendien voortdurend wel iets op ons af komt wat onze aandacht vraagt.
Er is onzekerheid en onveiligheid en dat roept angst op en een verlangen naar zekerheden. Nemen we in de ratrace wel voldoende rust en is ons leven wel in balans? Waarom gaat alles beter als je het niet te graag wilt?
Wijsgerig antropoloog, Wouter Oudemans: ‘Mensen willen graag beheersen. Zichzelf beheersen, de natuur beheersen, de medemens beheersen, macht uitoefenen, enzovoorts. Uiteindelijk is dat allemaal vergeefs.’
In dit artikel wordt een relatie gelegd tussen hoe duizenden jaren geleden de Chinezen aankeken tegen balans en evenwicht en hedendaagse zoeken naar zekerheid. We proberen de vraag te beantwoorden of we aan hun oude leer nog steeds iets kunnen hebben.
Oude waarheden zijn bijvoorbeeld "Actie is reactie" en "alles beweegt" (pantha rhei). Wie macht wil uitoefenen of iets veranderen wil in de binnen- of buitenwereld, doet er goed aan om eerst bewust te worden van zijn beweegredenen en waar hij zijn energie insteekt. Voordat je het weet lekt er energie weg naar een ongewenste tegenkracht. Het is niet voor niets dat al sinds mensenheugenis wordt nagedacht over hoe wijs om te gaan met eigen krachten en die van de natuur. We behandelen het Taoïsme waarin een visie is ontwikkeld over hoe aan te kijken tegen energie, lichamelijke gezondheid en geestelijke ontwikkeling. Op onderdelen waarbij het boeddhisme duidelijkere antwoorden geeft, wordt van daaruit een aanvulling gedaan.
Waarden en krachten
Op het levenspad komen we kruispunten tegen en nemen we besluiten over welke afslagen we nemen. Soms trekt de ene richting, soms een andere. Besluiten over hoe om te gaan met krachten worden vaak genomen vanuit waarden. Wie vrede belangrijk vindt, neemt andere besluiten om zich voor in te zetten dan wie permanent wil winnen.
Het Taoïsme is een voorbeeld van een levensfilosofie over het juiste pad (waarden) en de werking van al dan niet zichtbare krachten. Er wordt een relatie gelegd tussen beweging, waarden en krachten. Zie ook de Metafysica van de Kwaliteit door Robert Pirsig. `Het ding heeft de waarde niet gevormd, de waarde heeft het ding gevormd.`
Met dank aan Wikipedia en Patricia de Martelaere de volgende samenvatting.
Het universum; alles wat er is en niet is, wordt de Tao (of Dao) genoemd. Dat wat er niet is, het negatieve in neutrale zin, is even belangrijk als wat er wel is, het positieve, ook in neutrale zin. De Tao is niet te kennen, te begrijpen of te duiden. Daarom gebruiken we -paradoxaal en analoog aan het positieve en het negatieve- dat wat er niet is om de boodschap van de Tao inzichtelijker en begrijpelijker te maken.
Yin en Yang
De Tao manifesteert zich in 2 tegengestelde waarden: yin en yang. Dit zijn geen absolute polen of krachten; beide waarden bestaan slechts in relatie tot elkaar. Het zijn complementaire (elkaar aanvullende) waarden. Yin (het éne) is niet beter dan yang (het andere) en andersom, ze zijn even-waardig aan elkaar. Evenwaardig betekent in deze gelijk èn toch verschillend.
Yin yang toont zich volgens een aantal principes:
• Alles is gebonden aan de dynamiek van het yin-en-yang-principe.
• Yin of yang kunnen niet verdwijnen of ontbreken.
• Het absolute yin of absolute yang bestaat niet. Er is geen absoluut donker of licht; in de nacht wanneer het donker is, kan men toch zien en overdag zijn er altijd schaduwen.
• Iets kan pas yin of yang genoemd worden wanneer men het vergelijkt met iets anders.
• Yin en yang zijn onderling verbonden. Wanneer één waarde te groot wordt, dan remt de ander af.
• Yin is de veroorzaker van yang; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de witte stip in het donkere yin.
• Yang is de veroorzaker van yin; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de zwarte stip in het lichte yang.
Niets in het universum is volledig yin of volledig yang. Wanneer men door het midden van de cirkel van het yin-yangsymbool een verticale lijn tekent, dan ziet men dat in de ene waarde ook de andere aanwezig is; de halve cirkels die ontstaan tonen in yin yang en in yang yin. De twee stippen geven aan dat het ene het begin is van het andere, dat yang het begin is van yin en yin het begin van yang.
De denkbeeldige lijn die de 'scheiding' tussen yin en yang aangeeft, wordt niet als een rechte verticale lijn getekend. Het lijkt op een 'S' waarmee wordt aangeduid dat het een op de ander ingrijpt. Je kan dus stellen dat yin en yang de te onderscheiden delen van de Tao zijn, die elkaar veroorzaken en in stand houden. Het zijn de delen van de eenheid (tao), die in elkaar overgaan zonder hun eigenheid te verliezen. Dao is een soort synthese (eenheid) tussen de samenstellende delen yin en yang. Het hangt van de kwaliteit van ons bewustzijn of wij wat hebben aan dit inzicht. Die kwaliteit wordt bepaald door onze levenservaring, culturele context, onze behoeftes, projecties et cetera, kortom we hebben geen zekerheid over de juistheid ervan. De waarheid ligt in het midden en waarover men niet spreken kan moet men zwijgen.
Het middenpad
De Tao wordt ook vertaald met het pad waarop men doelgericht wandelt en geacht wordt juist (integer) te handelen. Volgens het taoïsme bevindt zich alles in een perfecte harmonie die niet statisch is, maar in voortdurende verandering. Het evenwicht wisselt steeds en niets kan bestaan zonder zijn tegendeel. "Een kom kan gevuld worden en gebruikt worden, omdat een leegte (yin) voor driekwart omsloten is door materie (yang)". De kunst in het leven is om in de stroom van verandering mee te gaan en niet door gehechtheid en verleiding te komen tot extreme handelingen of opvattingen. Emoties, gevoelens die naar buiten stromen, zijn een voorbeeld van zo’n “extreme handeling”, die het liefst zo veel mogelijk beheerst wordt. Geluk of deugd is harmoniëren met de weg.
Parallel aan het Taoïsme
Het taoïsme heeft zich parallel aan het confucianisme en boeddhisme ontwikkeld. Het confucianisme probeerde de samenleving leefbaar te maken door regelgeving. In dit streven kan de wens om leefbaarheid in de greep te krijgen zijn doel voorbij schieten. In het westerse boeddhisme lijkt er een verschuiving plaats te vinden in de doelstellingen van het pad. Niet het volledig doen verdwijnen van de gehechtheden, maar het helder waarnemen van de emoties en gehechtheden, zonder deze te verdringen of zich er door te laten meeslepen, lijkt het doel geworden. Volledig proberen te verdringen of in de greep te krijgen roept -Yin en Yang indachtig- een tegenkracht op en zo lekt energie weg.
Wij worstelen in de praktijk vaak met de wens om bepaalde krachten te beheersen en ons tegelijk te houden aan bepaalde waarden. Sommigen vinden eerlijkheid en willen winnen belangrijk, anderen willen alleen graag winnen en maakt het niet uit hoe. Hoe hun contact met anderen verloopt hangt af van de waarden die we belangrijk vinden en van de krachten die we bezitten en beheersen. Via een besluit of inzicht dat gevolgen heeft voor de inzet van krachten is er een verbinding met een waarde. De waarde zelf doet niet(s); is niet te manipuleren, krachten zorgen voor beweging (doen bewegen) en zijn manipuleerbaar.
Doen en laten
Een taoïst probeert zich niet te verzetten tegen de loop der dingen, maar gaat daar spontaan en bewust in mee. Hij laat toe om het te kunnen overzien. Hij doet door niet te doen (wu wei, niet te verwarren met niets doen). In de Tao Te Ching wordt de werking van wu wei door paradoxen duidelijk gemaakt. Een voorbeeld van een paradox is “je krijgt pas een echte verbinding wanneer je ook kunt loslaten”. Het is belangrijk om bewust te zijn van wat vraagt om handelen en wat vraagt om (los te)laten. Op het niveau van bewustzijn is het (negatieve) besluit om niet te doen een (positieve) handeling.
Gaat het om liefdevol handelen?
De kracht Qi, die de loop der dingen in beweging houdt, wordt levenskracht, vitale energie of spirituele energie genoemd. Het maakt deel uit van alles wat bestaat. De precieze werking gaat ons begrip te boven en valt buiten het bereik van wetenschappelijk onderzoek en daarmee buiten ons verstand.
Taoïst Laozi nam afstand van een deugd als compassie. In zijn ogen is het verkeerd je te beperken tot een perspectief van alleen de mens. Want daarmee sluit je niet alleen de dieren, maar zelfs de natuur uit. Laozi beschouwt `deugd´ als het loslaten van alle regels en de etiquette (zoals bepleit in het confucianisme) om terug te keren tot een natuurlijke moraal. Die ontstaat wanneer het grote geheel, de natuur, de weg, gevolgd wordt, zoals ook het lichaam doet. Het is ook een weg terug van veelheid en niet twee-zijn via eenheid naar de leegte. Leegte (potentie, openheid) schept ruimte, bijvoorbeeld voor samenwerking met anderen. Vergelijk het met de boeddhistische term sunyata: alle verschijnselen zijn zonder essentie, er is geen uiteindelijke werkelijkheid aan te wijzen. Leegte vormt de kern van ieders bestaan. Leegte in de vorm van ruimte is ook onderdeel van liefde en vrijheid. Ook liefde valt te beschrijven als een pad van veelheid naar eenheid. Wie niet oordeelt over anderen, heeft liefdevolle ruimte voor velen. De werking van liefde en vrijheid is als yin en yang: zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde.
Transformatie en energie
Bevrijding en verlichting is niet mogelijk zonder inzicht in de leegte of essentieloosheid. Gautama Boeddha bereikte zijn verlichting door in te zien dat er geen ego (ik) bestaat. Volgens hem is er geen individuele identiteit en is er alleen maar prana. Volgens zijn visie (dharma) is alles een manifestatie van prana en is prana de samenhang tussen alles. Prana is de gebonden energie daar waar Qi de vrije energie is. Qi is aanwezig in lucht en ether en als chi gebonden wordt benoemde hij het als prana. Zolang de mens geloof hecht aan een individuele ik zal chi gebonden zijn en dus prana blijven, aldus zijn dharma. Inzicht krijgen dat het ik niet bestaat zal de prana weer terug veranderen in chi, wat de uiteindelijke verlichting inhoudt. Prana kan (heeft de potentie om te) transformeren in warmte (tummo), kracht, inzicht of helende energie. Energie kan dus verschillende vormen (materie) aannemen. De controleerbare werking daarvan valt onder de wetenschap, het ongrijpbare deel onder spiritualiteit.
Inzicht in de werking van energie
Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van Qi of voor het nut van het gebruik van Qi als metafoor. Sommige tegenstanders zeggen dat Qi enkel een vorm van vitalisme is. Sommige mensen die geloven in vitalisme vergelijken dit element met de ziel. Het vitalisme speelde een centrale rol in de levensfilosofie: de filosoof Henri Bergson veronderstelde dat een "levenskracht" (élan vital) de drijfkracht voor de evolutie van het leven op aarde was.
Het is verleidelijk om te onderzoeken of de werking van Qi valt uit te nutten, bijvoorbeeld voor bevordering van lichamelijk welzijn en geluk. Beweringen dat de controle van Qi iemand in staat zou stellen om normale fysieke en biologische processen te overstijgen worden in de wetenschappelijke wereld beschouwd als pseudo-wetenschap. Bedenk dat de Tao niet is te kennen, te begrijpen of te duiden. Kwakzalvers en zwevers willen anders doen geloven. Dat wat ons begrip te boven gaat, kan van belang en waar zijn, maar we doen er goed aan anderen die pretenderen dat wel te snappen daarin kritisch te volgen. Alleen door te omschrijven wat de Tao niet is, kunnen we ervaringskennis verwerven over de Tao. Maar elke manier heeft zijn grenzen. Ook deze zogeheten apofatische methode om te komen tot kennis kan nooit als onomstotelijk inzicht in woorden en begrippen worden uitgedrukt op zo’n manier dat iedereen het begrijpt. Er is als het ware ruimte nodig in de interpretatie van de Tao om mee te gaan met de beweging in de tijd en het levenspad.
Heeft de Tao betekenis voor de huidige tijd?
De poging van Confucius om de samenleving te reguleren (door deugden op te leggen en door de Gouden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet) lijkt op korte termijn effectiever dan de individuele aanpak van de taoïsten. Moreel charisma kan alleen worden verworven door degenen die het niet bewust proberen te verwerven (daar is de paradox weer). Het pad dat gekenmerkt wordt door morele ontwikkeling en bewustwording is een smal pad. Het internaliseren van waarden (deugden en zielskwaliteiten) is een individueel proces met eigen snelheid. ("De eersten zullen de laatsten zijn").
Het leefbaar houden van egoïstische neigingen; het niet meer identificeren met het eigen ego en omgaan met een groot ego van anderen; het kwijtraken van de neiging om te oordelen zijn de uitdagingen van veel mensen die in spiritualiteit zijn geïnteresseerd. Vooral Eckhart Tolle schrijft hierover. Of de filosofie van de Tao helpt bij deze uitdaging? In de tijden voor Christus waren de begrippen emancipatie, vrijheid en ego nog niet uitgevonden. Men vertelde toentertijd een boodschap over wezenlijke zaken omslachtig met behulp van metaforen. Wij kennen tegenwoordig andere vormen van omslachtig communiceren, er is infostress; er is bewuste misleiding via reclame en politiek. Er is zoveel te doen dat niet doen nauwelijks belangstelling en waardering krijgt.
Onze tijd wordt gekenmerkt door economisch gedreven handelingen, globalisering, permanent grenzen verleggen en alsmaar nieuwe, nog leukere ervaringen op te doen. We lijken door de ontwikkelende techniek steeds meer grip te krijgen op ons welzijn en constateren dat we tegelijkertijd steeds meer zelf verantwoordelijk worden gesteld voor de bewaking daarvan. De Tao leert ons bewust te blijven dat er geen absolute grip te krijgen is op het leven en dat een optimaal evenwicht te vinden is in doen en niet doen. Dat betekent bijvoorbeeld dat we kwetsbare natuur, dat commercieel weinig interessant is, beschermen. Of dat we een balans aanhouden in plaats van alsmaar een grens verleggen en dat dat we waarderen wat er is. Dat we ons lichaam en geest niet al te lang blootstellen aan stress (laat staan aan doping of drugs).
Een gezonde balans
We kunnen met wetenschappelijke kennis niet grip krijgen op alles wat van belang is. De boodschap -dat niemand Qi of Tao kan misbruiken of een ander een levensstijl mag opdringen- voorkomt dat we hoogmoedig worden en motiveert om te vertrouwen op de eigen autonomie en om het midden te houden tussen uitersten. Een eenheid van denken, voelen en intuïtie nastreven zonder de een boven de ander te stellen, ondersteunt die autonomie. Inzicht in de balans in waarden en hoe tot die balans te komen hangt samen met het proces van bewust worden en daarmee indirect op de balans in invloeden op de gezondheid.
Ons lichaam en ons bewustzijn vormen een eenheid, die we niet precies hoeven te begrijpen en te sturen. Het lichaam is er evolutionair op ingesteld om zichzelf, los van ons bewustzijn, gezond te houden. Het is voor een belangrijk deel een niet begrepen proces. Wat gezond is, is niet 100% zeker, wat (geestelijk) ongezond is wel. We kunnen door een ongezonde levensstijl ons lichaam uit balans brengen. Ongezond is in termen van yin en yang een extreme positie in nemen of alsmaar grenzen verleggen, wat een lichamelijke tegenreactie in de vorm van ziekte oproept. Het lichaam heeft een sympathisch systeem, gericht op actie en een parasympathisch systeem, gericht op ontspanning en herstel. Actie (handelen) die niet geremd of beheerst wordt leidt tot stress. Wie het sympathische ziet als yang en als these en het parasympathische ziet als yin en als antithese ziet gezondheid als de synthese.
We kunnen onszelf niet altijd genezen maar we kunnen wel dat nalaten wat genezing in de weg staat. Ook bij gezond blijven geldt dat we doen door bepaalde schadelijke handelingen niet (vaak) te doen (niet te vaak ongezond eten). Wanneer we ziek zijn en gezond willen worden, is het heilzaam om bewust zijn van de werking van de balans zoeken op allerlei niveaus. De bewuste geest is, zonder het fundament van de wijsheid van het lichaam, opmerkelijk incompetent (Slingerland, 2014).
Het taoïsme leert ons om niet te oordelen en de wens los te laten om absolute zekerheden, prestaties, posities et cetera na te streven, maar om een toegevoegde waarde te zien in balans en evenwicht, evenwaardigheid en natuurlijkheid. De paradox van wu-wei is niet te ontlopen, is niet op te lossen en verdwijnt niet door de kool en de geit te sparen.
Het wordt aanbevolen om en-en te denken door niet te zeer je best te doen en ook niet niet je best te doen. Wijsheid is weten wanneer te doen en wanneer te laten.
"Pleasure in its fullness, cannot be experienced when one is grasping it... To have life, and to have its pleasure, you must at the same time let go of it." ~Alan Watts~
Boekentips
Een goed leesbaar boek om het soms onnavolgbare Taoïsme te leren kennen is geschreven door Patricia de Martelaere. De cryptische subtitel is 'de weg om niet te volgen'. Zij stelt het lichaam centraal en legt verbanden met de basisideeën uit de Chinese geneeskunde.
Amberchele schrijft in Opengebroken over al dan niet leven in de ontwaakte staat, en hoe de ontdekking van je Leegte - je goddelijkheid - het verschil uitmaakt tussen die twee mogelijkheden.
Amberchele: 'Als ik terugkijk en deze Bewuste Leegte zie, weet ik dat alles wat ooit is verschenen in mijn leven - iedere persoon, ieder tafereel, ieder moment - ook weer is verdwenen, ieder moment opnieuw. Er was, en is, niets om me aan vast te houden, niet één persoon of ding. Dat geldt ook voor dit lichaam en deze geest. Die verschijnen weliswaar vaker dan andere verschijnselen, maar ze vormen duidelijk niet meer dan een serie opeenvolgende taferelen, aaneengeregen als de beeldjes van een film die allemaal onmiddellijk weer verdwijnen, net als alle andere dingen. Maar één ding verdwijnt nooit, en dat is dit Bewuste Niet-iets, deze zo duidelijk zichtbare Leegte waarin de taferelen verschijnen. En omdat er niets is waar je je aan vast kunt houden, moet ik dat Niet-iets wel zijn, moet het wel zijn wat ik in werkelijkheid ben.'
Jan Bor heeft zich verdiept in de zen, maar ziet de beperking van het alles maar willen beheersen.
Wanneer je te hard je best doet is de kans groot dat je blokkeert. Wat je eerst spontaan en schijnbaar moeiteloos voor elkaar kreeg, wil nu niet meer lukken, of komt gekunsteld over. In 'Proberen niet te proberen' legt Edward Slingerland uit waarom spontaniteit, zelfvertrouwen en een ontspannen houding zo ongrijpbaar kunnen zijn en waarom ze lijken te ontsnappen als we ze het hardst nodig hebben.
Er is onzekerheid en onveiligheid en dat roept angst op en een verlangen naar zekerheden. Nemen we in de ratrace wel voldoende rust en is ons leven wel in balans? Waarom gaat alles beter als je het niet te graag wilt?
Wijsgerig antropoloog, Wouter Oudemans: ‘Mensen willen graag beheersen. Zichzelf beheersen, de natuur beheersen, de medemens beheersen, macht uitoefenen, enzovoorts. Uiteindelijk is dat allemaal vergeefs.’
In dit artikel wordt een relatie gelegd tussen hoe duizenden jaren geleden de Chinezen aankeken tegen balans en evenwicht en hedendaagse zoeken naar zekerheid. We proberen de vraag te beantwoorden of we aan hun oude leer nog steeds iets kunnen hebben.
Oude waarheden zijn bijvoorbeeld "Actie is reactie" en "alles beweegt" (pantha rhei). Wie macht wil uitoefenen of iets veranderen wil in de binnen- of buitenwereld, doet er goed aan om eerst bewust te worden van zijn beweegredenen en waar hij zijn energie insteekt. Voordat je het weet lekt er energie weg naar een ongewenste tegenkracht. Het is niet voor niets dat al sinds mensenheugenis wordt nagedacht over hoe wijs om te gaan met eigen krachten en die van de natuur. We behandelen het Taoïsme waarin een visie is ontwikkeld over hoe aan te kijken tegen energie, lichamelijke gezondheid en geestelijke ontwikkeling. Op onderdelen waarbij het boeddhisme duidelijkere antwoorden geeft, wordt van daaruit een aanvulling gedaan.
Waarden en krachten
Op het levenspad komen we kruispunten tegen en nemen we besluiten over welke afslagen we nemen. Soms trekt de ene richting, soms een andere. Besluiten over hoe om te gaan met krachten worden vaak genomen vanuit waarden. Wie vrede belangrijk vindt, neemt andere besluiten om zich voor in te zetten dan wie permanent wil winnen.
Het Taoïsme is een voorbeeld van een levensfilosofie over het juiste pad (waarden) en de werking van al dan niet zichtbare krachten. Er wordt een relatie gelegd tussen beweging, waarden en krachten. Zie ook de Metafysica van de Kwaliteit door Robert Pirsig. `Het ding heeft de waarde niet gevormd, de waarde heeft het ding gevormd.`
Met dank aan Wikipedia en Patricia de Martelaere de volgende samenvatting.
Het universum; alles wat er is en niet is, wordt de Tao (of Dao) genoemd. Dat wat er niet is, het negatieve in neutrale zin, is even belangrijk als wat er wel is, het positieve, ook in neutrale zin. De Tao is niet te kennen, te begrijpen of te duiden. Daarom gebruiken we -paradoxaal en analoog aan het positieve en het negatieve- dat wat er niet is om de boodschap van de Tao inzichtelijker en begrijpelijker te maken.
Yin en Yang
De Tao manifesteert zich in 2 tegengestelde waarden: yin en yang. Dit zijn geen absolute polen of krachten; beide waarden bestaan slechts in relatie tot elkaar. Het zijn complementaire (elkaar aanvullende) waarden. Yin (het éne) is niet beter dan yang (het andere) en andersom, ze zijn even-waardig aan elkaar. Evenwaardig betekent in deze gelijk èn toch verschillend.
Yin yang toont zich volgens een aantal principes:
• Alles is gebonden aan de dynamiek van het yin-en-yang-principe.
• Yin of yang kunnen niet verdwijnen of ontbreken.
• Het absolute yin of absolute yang bestaat niet. Er is geen absoluut donker of licht; in de nacht wanneer het donker is, kan men toch zien en overdag zijn er altijd schaduwen.
• Iets kan pas yin of yang genoemd worden wanneer men het vergelijkt met iets anders.
• Yin en yang zijn onderling verbonden. Wanneer één waarde te groot wordt, dan remt de ander af.
• Yin is de veroorzaker van yang; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de witte stip in het donkere yin.
• Yang is de veroorzaker van yin; hetgeen in het symbool tot uitdrukking wordt gebracht door de zwarte stip in het lichte yang.
Niets in het universum is volledig yin of volledig yang. Wanneer men door het midden van de cirkel van het yin-yangsymbool een verticale lijn tekent, dan ziet men dat in de ene waarde ook de andere aanwezig is; de halve cirkels die ontstaan tonen in yin yang en in yang yin. De twee stippen geven aan dat het ene het begin is van het andere, dat yang het begin is van yin en yin het begin van yang.
De denkbeeldige lijn die de 'scheiding' tussen yin en yang aangeeft, wordt niet als een rechte verticale lijn getekend. Het lijkt op een 'S' waarmee wordt aangeduid dat het een op de ander ingrijpt. Je kan dus stellen dat yin en yang de te onderscheiden delen van de Tao zijn, die elkaar veroorzaken en in stand houden. Het zijn de delen van de eenheid (tao), die in elkaar overgaan zonder hun eigenheid te verliezen. Dao is een soort synthese (eenheid) tussen de samenstellende delen yin en yang. Het hangt van de kwaliteit van ons bewustzijn of wij wat hebben aan dit inzicht. Die kwaliteit wordt bepaald door onze levenservaring, culturele context, onze behoeftes, projecties et cetera, kortom we hebben geen zekerheid over de juistheid ervan. De waarheid ligt in het midden en waarover men niet spreken kan moet men zwijgen.
Het middenpad
De Tao wordt ook vertaald met het pad waarop men doelgericht wandelt en geacht wordt juist (integer) te handelen. Volgens het taoïsme bevindt zich alles in een perfecte harmonie die niet statisch is, maar in voortdurende verandering. Het evenwicht wisselt steeds en niets kan bestaan zonder zijn tegendeel. "Een kom kan gevuld worden en gebruikt worden, omdat een leegte (yin) voor driekwart omsloten is door materie (yang)". De kunst in het leven is om in de stroom van verandering mee te gaan en niet door gehechtheid en verleiding te komen tot extreme handelingen of opvattingen. Emoties, gevoelens die naar buiten stromen, zijn een voorbeeld van zo’n “extreme handeling”, die het liefst zo veel mogelijk beheerst wordt. Geluk of deugd is harmoniëren met de weg.
Parallel aan het Taoïsme
Het taoïsme heeft zich parallel aan het confucianisme en boeddhisme ontwikkeld. Het confucianisme probeerde de samenleving leefbaar te maken door regelgeving. In dit streven kan de wens om leefbaarheid in de greep te krijgen zijn doel voorbij schieten. In het westerse boeddhisme lijkt er een verschuiving plaats te vinden in de doelstellingen van het pad. Niet het volledig doen verdwijnen van de gehechtheden, maar het helder waarnemen van de emoties en gehechtheden, zonder deze te verdringen of zich er door te laten meeslepen, lijkt het doel geworden. Volledig proberen te verdringen of in de greep te krijgen roept -Yin en Yang indachtig- een tegenkracht op en zo lekt energie weg.
Wij worstelen in de praktijk vaak met de wens om bepaalde krachten te beheersen en ons tegelijk te houden aan bepaalde waarden. Sommigen vinden eerlijkheid en willen winnen belangrijk, anderen willen alleen graag winnen en maakt het niet uit hoe. Hoe hun contact met anderen verloopt hangt af van de waarden die we belangrijk vinden en van de krachten die we bezitten en beheersen. Via een besluit of inzicht dat gevolgen heeft voor de inzet van krachten is er een verbinding met een waarde. De waarde zelf doet niet(s); is niet te manipuleren, krachten zorgen voor beweging (doen bewegen) en zijn manipuleerbaar.
Doen en laten
Een taoïst probeert zich niet te verzetten tegen de loop der dingen, maar gaat daar spontaan en bewust in mee. Hij laat toe om het te kunnen overzien. Hij doet door niet te doen (wu wei, niet te verwarren met niets doen). In de Tao Te Ching wordt de werking van wu wei door paradoxen duidelijk gemaakt. Een voorbeeld van een paradox is “je krijgt pas een echte verbinding wanneer je ook kunt loslaten”. Het is belangrijk om bewust te zijn van wat vraagt om handelen en wat vraagt om (los te)laten. Op het niveau van bewustzijn is het (negatieve) besluit om niet te doen een (positieve) handeling.
Gaat het om liefdevol handelen?
De kracht Qi, die de loop der dingen in beweging houdt, wordt levenskracht, vitale energie of spirituele energie genoemd. Het maakt deel uit van alles wat bestaat. De precieze werking gaat ons begrip te boven en valt buiten het bereik van wetenschappelijk onderzoek en daarmee buiten ons verstand.
Taoïst Laozi nam afstand van een deugd als compassie. In zijn ogen is het verkeerd je te beperken tot een perspectief van alleen de mens. Want daarmee sluit je niet alleen de dieren, maar zelfs de natuur uit. Laozi beschouwt `deugd´ als het loslaten van alle regels en de etiquette (zoals bepleit in het confucianisme) om terug te keren tot een natuurlijke moraal. Die ontstaat wanneer het grote geheel, de natuur, de weg, gevolgd wordt, zoals ook het lichaam doet. Het is ook een weg terug van veelheid en niet twee-zijn via eenheid naar de leegte. Leegte (potentie, openheid) schept ruimte, bijvoorbeeld voor samenwerking met anderen. Vergelijk het met de boeddhistische term sunyata: alle verschijnselen zijn zonder essentie, er is geen uiteindelijke werkelijkheid aan te wijzen. Leegte vormt de kern van ieders bestaan. Leegte in de vorm van ruimte is ook onderdeel van liefde en vrijheid. Ook liefde valt te beschrijven als een pad van veelheid naar eenheid. Wie niet oordeelt over anderen, heeft liefdevolle ruimte voor velen. De werking van liefde en vrijheid is als yin en yang: zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde.
Transformatie en energie
Bevrijding en verlichting is niet mogelijk zonder inzicht in de leegte of essentieloosheid. Gautama Boeddha bereikte zijn verlichting door in te zien dat er geen ego (ik) bestaat. Volgens hem is er geen individuele identiteit en is er alleen maar prana. Volgens zijn visie (dharma) is alles een manifestatie van prana en is prana de samenhang tussen alles. Prana is de gebonden energie daar waar Qi de vrije energie is. Qi is aanwezig in lucht en ether en als chi gebonden wordt benoemde hij het als prana. Zolang de mens geloof hecht aan een individuele ik zal chi gebonden zijn en dus prana blijven, aldus zijn dharma. Inzicht krijgen dat het ik niet bestaat zal de prana weer terug veranderen in chi, wat de uiteindelijke verlichting inhoudt. Prana kan (heeft de potentie om te) transformeren in warmte (tummo), kracht, inzicht of helende energie. Energie kan dus verschillende vormen (materie) aannemen. De controleerbare werking daarvan valt onder de wetenschap, het ongrijpbare deel onder spiritualiteit.
Inzicht in de werking van energie
Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van Qi of voor het nut van het gebruik van Qi als metafoor. Sommige tegenstanders zeggen dat Qi enkel een vorm van vitalisme is. Sommige mensen die geloven in vitalisme vergelijken dit element met de ziel. Het vitalisme speelde een centrale rol in de levensfilosofie: de filosoof Henri Bergson veronderstelde dat een "levenskracht" (élan vital) de drijfkracht voor de evolutie van het leven op aarde was.
Het is verleidelijk om te onderzoeken of de werking van Qi valt uit te nutten, bijvoorbeeld voor bevordering van lichamelijk welzijn en geluk. Beweringen dat de controle van Qi iemand in staat zou stellen om normale fysieke en biologische processen te overstijgen worden in de wetenschappelijke wereld beschouwd als pseudo-wetenschap. Bedenk dat de Tao niet is te kennen, te begrijpen of te duiden. Kwakzalvers en zwevers willen anders doen geloven. Dat wat ons begrip te boven gaat, kan van belang en waar zijn, maar we doen er goed aan anderen die pretenderen dat wel te snappen daarin kritisch te volgen. Alleen door te omschrijven wat de Tao niet is, kunnen we ervaringskennis verwerven over de Tao. Maar elke manier heeft zijn grenzen. Ook deze zogeheten apofatische methode om te komen tot kennis kan nooit als onomstotelijk inzicht in woorden en begrippen worden uitgedrukt op zo’n manier dat iedereen het begrijpt. Er is als het ware ruimte nodig in de interpretatie van de Tao om mee te gaan met de beweging in de tijd en het levenspad.
Heeft de Tao betekenis voor de huidige tijd?
De poging van Confucius om de samenleving te reguleren (door deugden op te leggen en door de Gouden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet) lijkt op korte termijn effectiever dan de individuele aanpak van de taoïsten. Moreel charisma kan alleen worden verworven door degenen die het niet bewust proberen te verwerven (daar is de paradox weer). Het pad dat gekenmerkt wordt door morele ontwikkeling en bewustwording is een smal pad. Het internaliseren van waarden (deugden en zielskwaliteiten) is een individueel proces met eigen snelheid. ("De eersten zullen de laatsten zijn").
Het leefbaar houden van egoïstische neigingen; het niet meer identificeren met het eigen ego en omgaan met een groot ego van anderen; het kwijtraken van de neiging om te oordelen zijn de uitdagingen van veel mensen die in spiritualiteit zijn geïnteresseerd. Vooral Eckhart Tolle schrijft hierover. Of de filosofie van de Tao helpt bij deze uitdaging? In de tijden voor Christus waren de begrippen emancipatie, vrijheid en ego nog niet uitgevonden. Men vertelde toentertijd een boodschap over wezenlijke zaken omslachtig met behulp van metaforen. Wij kennen tegenwoordig andere vormen van omslachtig communiceren, er is infostress; er is bewuste misleiding via reclame en politiek. Er is zoveel te doen dat niet doen nauwelijks belangstelling en waardering krijgt.
Onze tijd wordt gekenmerkt door economisch gedreven handelingen, globalisering, permanent grenzen verleggen en alsmaar nieuwe, nog leukere ervaringen op te doen. We lijken door de ontwikkelende techniek steeds meer grip te krijgen op ons welzijn en constateren dat we tegelijkertijd steeds meer zelf verantwoordelijk worden gesteld voor de bewaking daarvan. De Tao leert ons bewust te blijven dat er geen absolute grip te krijgen is op het leven en dat een optimaal evenwicht te vinden is in doen en niet doen. Dat betekent bijvoorbeeld dat we kwetsbare natuur, dat commercieel weinig interessant is, beschermen. Of dat we een balans aanhouden in plaats van alsmaar een grens verleggen en dat dat we waarderen wat er is. Dat we ons lichaam en geest niet al te lang blootstellen aan stress (laat staan aan doping of drugs).
Een gezonde balans
We kunnen met wetenschappelijke kennis niet grip krijgen op alles wat van belang is. De boodschap -dat niemand Qi of Tao kan misbruiken of een ander een levensstijl mag opdringen- voorkomt dat we hoogmoedig worden en motiveert om te vertrouwen op de eigen autonomie en om het midden te houden tussen uitersten. Een eenheid van denken, voelen en intuïtie nastreven zonder de een boven de ander te stellen, ondersteunt die autonomie. Inzicht in de balans in waarden en hoe tot die balans te komen hangt samen met het proces van bewust worden en daarmee indirect op de balans in invloeden op de gezondheid.
Ons lichaam en ons bewustzijn vormen een eenheid, die we niet precies hoeven te begrijpen en te sturen. Het lichaam is er evolutionair op ingesteld om zichzelf, los van ons bewustzijn, gezond te houden. Het is voor een belangrijk deel een niet begrepen proces. Wat gezond is, is niet 100% zeker, wat (geestelijk) ongezond is wel. We kunnen door een ongezonde levensstijl ons lichaam uit balans brengen. Ongezond is in termen van yin en yang een extreme positie in nemen of alsmaar grenzen verleggen, wat een lichamelijke tegenreactie in de vorm van ziekte oproept. Het lichaam heeft een sympathisch systeem, gericht op actie en een parasympathisch systeem, gericht op ontspanning en herstel. Actie (handelen) die niet geremd of beheerst wordt leidt tot stress. Wie het sympathische ziet als yang en als these en het parasympathische ziet als yin en als antithese ziet gezondheid als de synthese.
We kunnen onszelf niet altijd genezen maar we kunnen wel dat nalaten wat genezing in de weg staat. Ook bij gezond blijven geldt dat we doen door bepaalde schadelijke handelingen niet (vaak) te doen (niet te vaak ongezond eten). Wanneer we ziek zijn en gezond willen worden, is het heilzaam om bewust zijn van de werking van de balans zoeken op allerlei niveaus. De bewuste geest is, zonder het fundament van de wijsheid van het lichaam, opmerkelijk incompetent (Slingerland, 2014).
Het taoïsme leert ons om niet te oordelen en de wens los te laten om absolute zekerheden, prestaties, posities et cetera na te streven, maar om een toegevoegde waarde te zien in balans en evenwicht, evenwaardigheid en natuurlijkheid. De paradox van wu-wei is niet te ontlopen, is niet op te lossen en verdwijnt niet door de kool en de geit te sparen.
Het wordt aanbevolen om en-en te denken door niet te zeer je best te doen en ook niet niet je best te doen. Wijsheid is weten wanneer te doen en wanneer te laten.
"Pleasure in its fullness, cannot be experienced when one is grasping it... To have life, and to have its pleasure, you must at the same time let go of it." ~Alan Watts~
Boekentips
Een goed leesbaar boek om het soms onnavolgbare Taoïsme te leren kennen is geschreven door Patricia de Martelaere. De cryptische subtitel is 'de weg om niet te volgen'. Zij stelt het lichaam centraal en legt verbanden met de basisideeën uit de Chinese geneeskunde.
Amberchele schrijft in Opengebroken over al dan niet leven in de ontwaakte staat, en hoe de ontdekking van je Leegte - je goddelijkheid - het verschil uitmaakt tussen die twee mogelijkheden.
Amberchele: 'Als ik terugkijk en deze Bewuste Leegte zie, weet ik dat alles wat ooit is verschenen in mijn leven - iedere persoon, ieder tafereel, ieder moment - ook weer is verdwenen, ieder moment opnieuw. Er was, en is, niets om me aan vast te houden, niet één persoon of ding. Dat geldt ook voor dit lichaam en deze geest. Die verschijnen weliswaar vaker dan andere verschijnselen, maar ze vormen duidelijk niet meer dan een serie opeenvolgende taferelen, aaneengeregen als de beeldjes van een film die allemaal onmiddellijk weer verdwijnen, net als alle andere dingen. Maar één ding verdwijnt nooit, en dat is dit Bewuste Niet-iets, deze zo duidelijk zichtbare Leegte waarin de taferelen verschijnen. En omdat er niets is waar je je aan vast kunt houden, moet ik dat Niet-iets wel zijn, moet het wel zijn wat ik in werkelijkheid ben.'
Jan Bor heeft zich verdiept in de zen, maar ziet de beperking van het alles maar willen beheersen.
Wanneer je te hard je best doet is de kans groot dat je blokkeert. Wat je eerst spontaan en schijnbaar moeiteloos voor elkaar kreeg, wil nu niet meer lukken, of komt gekunsteld over. In 'Proberen niet te proberen' legt Edward Slingerland uit waarom spontaniteit, zelfvertrouwen en een ontspannen houding zo ongrijpbaar kunnen zijn en waarom ze lijken te ontsnappen als we ze het hardst nodig hebben.
21 september 2015
Tips om gelukkiger te worden
Ap Dijksterhuis (1968) is hoogleraar sociale psychologie in Nijmegen. Een paar jaar geleden stapte hij over van het bestuderen van het onbewuste naar geluksonderzoek. Zijn deze week verschenen boek Op naar geluk vat het geluksonderzoek samen dat hij interessant vindt.
Ellen de Bruin interviewde hem voor NRC Handelsblad. Uit dat interview wat tips uit het boek:
1 Wees niet te veel met je eigen geluk bezig. Wie te veel op zichzelf gericht is, is ongezonder, voelt zich eenzamer en is minder gelukkig dan wie aan anderen denkt. Probeer anderen te helpen en gelukkiger te maken.
2 Leef niet elke minuut alsof het je laatste is. „Puberale kletspraat”, schrijft Dijksterhuis. Als je beseft dat je je geluk goeddeels in eigen hand hebt, „is er geen enkele reden om je op te laten jagen.” Hij citeert zijn collega Daniel Gilbert: als mensen zeggen dat je elke minuut moet leven alsof het je laatste is, laat dat vooral zien dat sommige mensen zelfs in hun laatste tien minuten nog dom advies aan anderen zouden geven.
3 Beteugel je hebzucht. Aan nieuwe spullen wen je snel, dus die maken je niet gelukkiger. Geef je geld liever uit aan ervaringen: etentjes, reizen, concerten, dingen leren. (Het onderscheid is trouwens niet keihard: soms voelen spullen als ervaringen, bijvoorbeeld als je er met vrienden van geniet.)
4 Breng tijd door met anderen. Uit onderzoek blijkt dat mensen zelfs al opfleuren van een praatje met een onbekende.
5 Neem een hobby (zeker als je boven de 40 bent), zegt Dijksterhuis). Zoek wat bij je past en zorg dat het iets is wat voldoening geeft en waar je van leert.
6 Doe één ding tegelijk. Zet je mail bijvoorbeeld niet continu aan, maar check die een paar keer per dag. Beantwoord elke mail ofwel onmiddellijk, of gooi hem weg, of zet op je to do-lijst wanneer je er iets mee gaat doen. Dan is het uit je hoofd.
7 Onderzoek waar je je vaak vervelend door voelt. Ook mensen die zichzelf heel sensitief vinden, zijn meestal maar gevoelig voor één of twee negatieve emoties, niet voor álle. Dus houd in een dagboekje de negatieve emoties bij die jij ervaart, en waardoor. Pak die gericht aan. Kijk er met afstand naar, lach jezelf uit om je woede of jaloezie, vergeef iemand die je iets heeft aangedaan en probeer verdriet van je af te schrijven.
8 Bedenk elke avond welke twee of drie dingen die dag goed zijn gegaan: de www-techniek (what went well).
Voor wie liever luistert, hier is een kort (12 minuten) radio-interview met Dijksterhuis. De route naar levenslange welvaart en voorspoed zit in een beter bewustzijn.
Ellen de Bruin interviewde hem voor NRC Handelsblad. Uit dat interview wat tips uit het boek:
1 Wees niet te veel met je eigen geluk bezig. Wie te veel op zichzelf gericht is, is ongezonder, voelt zich eenzamer en is minder gelukkig dan wie aan anderen denkt. Probeer anderen te helpen en gelukkiger te maken.
2 Leef niet elke minuut alsof het je laatste is. „Puberale kletspraat”, schrijft Dijksterhuis. Als je beseft dat je je geluk goeddeels in eigen hand hebt, „is er geen enkele reden om je op te laten jagen.” Hij citeert zijn collega Daniel Gilbert: als mensen zeggen dat je elke minuut moet leven alsof het je laatste is, laat dat vooral zien dat sommige mensen zelfs in hun laatste tien minuten nog dom advies aan anderen zouden geven.
3 Beteugel je hebzucht. Aan nieuwe spullen wen je snel, dus die maken je niet gelukkiger. Geef je geld liever uit aan ervaringen: etentjes, reizen, concerten, dingen leren. (Het onderscheid is trouwens niet keihard: soms voelen spullen als ervaringen, bijvoorbeeld als je er met vrienden van geniet.)
4 Breng tijd door met anderen. Uit onderzoek blijkt dat mensen zelfs al opfleuren van een praatje met een onbekende.
5 Neem een hobby (zeker als je boven de 40 bent), zegt Dijksterhuis). Zoek wat bij je past en zorg dat het iets is wat voldoening geeft en waar je van leert.
6 Doe één ding tegelijk. Zet je mail bijvoorbeeld niet continu aan, maar check die een paar keer per dag. Beantwoord elke mail ofwel onmiddellijk, of gooi hem weg, of zet op je to do-lijst wanneer je er iets mee gaat doen. Dan is het uit je hoofd.
7 Onderzoek waar je je vaak vervelend door voelt. Ook mensen die zichzelf heel sensitief vinden, zijn meestal maar gevoelig voor één of twee negatieve emoties, niet voor álle. Dus houd in een dagboekje de negatieve emoties bij die jij ervaart, en waardoor. Pak die gericht aan. Kijk er met afstand naar, lach jezelf uit om je woede of jaloezie, vergeef iemand die je iets heeft aangedaan en probeer verdriet van je af te schrijven.
8 Bedenk elke avond welke twee of drie dingen die dag goed zijn gegaan: de www-techniek (what went well).
Voor wie liever luistert, hier is een kort (12 minuten) radio-interview met Dijksterhuis. De route naar levenslange welvaart en voorspoed zit in een beter bewustzijn.
17 september 2015
Oorsprong, vrijheid en gelatenheid
Het boek Oorsprong & vrijheid door Gerard Visser verscheen in de essay-reeks 'Oratio' bij gelegenheid van zijn afscheid bij de Universiteit van Leiden waar hij dertig jaar cultuurfilosofie gaf.
Dr Taede A. Smedes schreef op Bol.com een recensie.
Citaten: “Het onderwerp draait om de spanning die we vandaag de dag zien tussen 'vrijheid' of 'vrije wil' en 'noodzaak' (of determinisme). De neurowetenschappen spelen die twee begrippen tegen elkaar uit.”
Visser wil betogen dat vrijheid samengaat met innerlijke noodzaak en beter als 'speelruimte' opgevat kan worden. Een wezen is vrij wanneer het in zijn element is. Gesteld dat vrijheid zo elementair is als de lucht die we ademen, kan het wezen van vrijheid dan in het vrije worden gezocht? Dit vrije spreidt zich voor ons uit in het heden, maar het stijgt ook op uit onszelf, uit een leegte in de grond van de ziel die aan denken en willen voorafgaat. Het vrije van de ziel is gelegen in een ontvankelijkheid, die onafhankelijk is binnen haar eenheid met de oorsprong, die haar, met Meister Eckhart gesproken, innerlijk verwijdt en omvangt.
In zijn wijsgerig onderzoek werkt Visser aan een trilogie over het thema 'gelatenheid', waarvan een eerste deel, Gelatenheid. Gemoed en hart bij Meister Eckhart, is verschenen.
Smedes besluit zijn recensie met “Originele filosofie van bijzonder hoog niveau en met een hoog literair gehalte, vol prachtige maar ook abstracte zinnen. Een aanrader, maar ofschoon het een dun boekje is, is het tevens erg moeilijk en alleen toegankelijk voor degene die de analyse van Visser van begin tot eind wil volgen.”
Ook Herman Oevermans, directeur van Academie Mens en Organisatie aan de Christelijke Hogeschool Ede, schreef een recensie voor het blad Wapenveld onder de titel Om het open midden.
Daaruit deze citaten:
Wat is voor Visser de kostbaarste gebeurtenis van het leven? De transformatie van zelfzuchtige in onbaatzuchtige liefde, van amor in caritas.
….
Visser heeft een fascinerende tocht afgelegd de afgelopen dertig jaar. In het Nederlandse taalgebied vrijwel alleen. Zijn programma nog eenmaal samenvattend in zijn eigen –recente– woorden: ‘Staat eenmaal niet meer het bewustzijn centraal, met zijn voorstellingen, maar het geheel van het historische leven, dan dient zich als belangenbehartiger van het leven de beleving aan, ofwel de onmiddellijke levende ervaring, die geen abstractie duldt, die elk begrip, tot en met dat van de beleving zelf tegen het licht houdt. Dat vraagt om een radicale fenomenologie van het leven.’ Die fenomenologie van het leven vindt plaats in een tijdperk dat steeds instrumenteler trekken krijgt.
De leegte die daarvan het gevolg is manifesteert zich eveneens. Visser beschouwt zijn denken als een voorbereiding van een toekomstige spiritualiteit die belangrijke voorwaarden kent als de ‘rehabilitatie van sensibiliteit en individualiteit en als hoofdvoorwaarde, een geloofswaarheid die niets en niemand demoniseert ‘
Filosofie moet niet vervallen tot wetenschapsfilosofie, maar haar geheel eigen taak op zich nemen ‘en die begrijpen als bezinning op de zin van de ondoorgrondelijkheid in het hart van het zijn’. Al komt de innigste positie toe aan de religie, nog altijd, ‘maar dan een religie die het open midden niet met autoritaire en dogmatische stellingen bezet, maar met haar onaanzienlijkheid en stilte openhoudt, opdat het zich als de bron van liefde kan openbaren die het altijd is’.
Eerder schreef Oevermans in het artikel over ‘gelatenheid’:
‘Heidegger mag dan de beleving als product zien van de geest van maakbaarheid die in onze technische wereld heerst, bij de filosofen en kunstenaars die haar als eerste tot maatstaf namen, staat de beleving niet in het teken van een opeisen, veeleer in het teken van een intact laten van het leven.’ En juist voor dit intact laten en de dimensies die daarin te beluisteren zijn, blijkt gelatenheid een grondwoord. ‘Gelatenheid houdt bij Eckhart het ritme van een drievoudige beweging in: het loslaten van alle intenties, van het zelf willen bewerkstelligen, en het je overlaten aan een bezield verband, dat van zich uit de dingen laat zijn, dat wil zeggen opneemt in de stroom van de zelfmededeling Gods.’
Tot zover de recensies.
In een recensie in Trouw kreeg Visser 5 sterren, de hoogste aanbeveling die een boek kan krijgen.
Maar na lezing van het boekje wil ik de oratie niet echt aanbevelen. Het is, zoals Smedes tussen de regels schrijft, gewoon te abstract.
Zo moeilijk hoeft het toch niet te worden beschreven dat aan een ander wat ruimte laten een basis schept voor constructief samenleven? Dat wijsheid een kwestie is van inzicht wanneer te doen (handelen) en wanneer te laten (niet-handelen)? Dat denken, voelen en intuïtie evenwaardig zijn en elkaar aanvullen? Dat we moeten oppassen om over elkaar te oordelen en dat de waarheid in het midden ligt?
Dat het ongrijpbare van vrijheid in deze aspecten begrijpelijk wordt?
Voor wie op dit blog meer wil lezen over de relatie tussen vrijheid en liefde en over de balans tussen doen en laten klik hieronder op de labels.
Dr Taede A. Smedes schreef op Bol.com een recensie.
Citaten: “Het onderwerp draait om de spanning die we vandaag de dag zien tussen 'vrijheid' of 'vrije wil' en 'noodzaak' (of determinisme). De neurowetenschappen spelen die twee begrippen tegen elkaar uit.”
Visser wil betogen dat vrijheid samengaat met innerlijke noodzaak en beter als 'speelruimte' opgevat kan worden. Een wezen is vrij wanneer het in zijn element is. Gesteld dat vrijheid zo elementair is als de lucht die we ademen, kan het wezen van vrijheid dan in het vrije worden gezocht? Dit vrije spreidt zich voor ons uit in het heden, maar het stijgt ook op uit onszelf, uit een leegte in de grond van de ziel die aan denken en willen voorafgaat. Het vrije van de ziel is gelegen in een ontvankelijkheid, die onafhankelijk is binnen haar eenheid met de oorsprong, die haar, met Meister Eckhart gesproken, innerlijk verwijdt en omvangt.
In zijn wijsgerig onderzoek werkt Visser aan een trilogie over het thema 'gelatenheid', waarvan een eerste deel, Gelatenheid. Gemoed en hart bij Meister Eckhart, is verschenen.
Smedes besluit zijn recensie met “Originele filosofie van bijzonder hoog niveau en met een hoog literair gehalte, vol prachtige maar ook abstracte zinnen. Een aanrader, maar ofschoon het een dun boekje is, is het tevens erg moeilijk en alleen toegankelijk voor degene die de analyse van Visser van begin tot eind wil volgen.”
Ook Herman Oevermans, directeur van Academie Mens en Organisatie aan de Christelijke Hogeschool Ede, schreef een recensie voor het blad Wapenveld onder de titel Om het open midden.
Daaruit deze citaten:
Wat is voor Visser de kostbaarste gebeurtenis van het leven? De transformatie van zelfzuchtige in onbaatzuchtige liefde, van amor in caritas.
….
Visser heeft een fascinerende tocht afgelegd de afgelopen dertig jaar. In het Nederlandse taalgebied vrijwel alleen. Zijn programma nog eenmaal samenvattend in zijn eigen –recente– woorden: ‘Staat eenmaal niet meer het bewustzijn centraal, met zijn voorstellingen, maar het geheel van het historische leven, dan dient zich als belangenbehartiger van het leven de beleving aan, ofwel de onmiddellijke levende ervaring, die geen abstractie duldt, die elk begrip, tot en met dat van de beleving zelf tegen het licht houdt. Dat vraagt om een radicale fenomenologie van het leven.’ Die fenomenologie van het leven vindt plaats in een tijdperk dat steeds instrumenteler trekken krijgt.
De leegte die daarvan het gevolg is manifesteert zich eveneens. Visser beschouwt zijn denken als een voorbereiding van een toekomstige spiritualiteit die belangrijke voorwaarden kent als de ‘rehabilitatie van sensibiliteit en individualiteit en als hoofdvoorwaarde, een geloofswaarheid die niets en niemand demoniseert ‘
Filosofie moet niet vervallen tot wetenschapsfilosofie, maar haar geheel eigen taak op zich nemen ‘en die begrijpen als bezinning op de zin van de ondoorgrondelijkheid in het hart van het zijn’. Al komt de innigste positie toe aan de religie, nog altijd, ‘maar dan een religie die het open midden niet met autoritaire en dogmatische stellingen bezet, maar met haar onaanzienlijkheid en stilte openhoudt, opdat het zich als de bron van liefde kan openbaren die het altijd is’.
Eerder schreef Oevermans in het artikel over ‘gelatenheid’:
‘Heidegger mag dan de beleving als product zien van de geest van maakbaarheid die in onze technische wereld heerst, bij de filosofen en kunstenaars die haar als eerste tot maatstaf namen, staat de beleving niet in het teken van een opeisen, veeleer in het teken van een intact laten van het leven.’ En juist voor dit intact laten en de dimensies die daarin te beluisteren zijn, blijkt gelatenheid een grondwoord. ‘Gelatenheid houdt bij Eckhart het ritme van een drievoudige beweging in: het loslaten van alle intenties, van het zelf willen bewerkstelligen, en het je overlaten aan een bezield verband, dat van zich uit de dingen laat zijn, dat wil zeggen opneemt in de stroom van de zelfmededeling Gods.’
Tot zover de recensies.
In een recensie in Trouw kreeg Visser 5 sterren, de hoogste aanbeveling die een boek kan krijgen.
Maar na lezing van het boekje wil ik de oratie niet echt aanbevelen. Het is, zoals Smedes tussen de regels schrijft, gewoon te abstract.
Zo moeilijk hoeft het toch niet te worden beschreven dat aan een ander wat ruimte laten een basis schept voor constructief samenleven? Dat wijsheid een kwestie is van inzicht wanneer te doen (handelen) en wanneer te laten (niet-handelen)? Dat denken, voelen en intuïtie evenwaardig zijn en elkaar aanvullen? Dat we moeten oppassen om over elkaar te oordelen en dat de waarheid in het midden ligt?
Dat het ongrijpbare van vrijheid in deze aspecten begrijpelijk wordt?
Voor wie op dit blog meer wil lezen over de relatie tussen vrijheid en liefde en over de balans tussen doen en laten klik hieronder op de labels.
Feminisme die mannen bevrijdt
Gelijkwaardigheid tussen de seksen is goed voor het geluk van beide partners.
Michael Kimmel kan op een humoristische wijze mannen en vrouwen inspireren tot meer evenwaardigheid.
Met verrassend slot van zijn Ted talk:
"Feminism will make it possible for the first time for men to be free."
Met een komische uitleg over de dualistische reden dat sommige mannen een das dragen.
Michael Kimmel kan op een humoristische wijze mannen en vrouwen inspireren tot meer evenwaardigheid.
Met verrassend slot van zijn Ted talk:
"Feminism will make it possible for the first time for men to be free."
Met een komische uitleg over de dualistische reden dat sommige mannen een das dragen.
13 september 2015
Taoïsme en de weg naar geluk
Volgens Lenoir is geluk het bewustzijn van een algemene, blijvende tevredenheid in een betekenisvol bestaan dat gebaseerd is op de waarheid.
In zijn boek 'Over geluk' neemt Frédéric Lenoir de lezer mee op een filosofische ontdekkingsreis. Lenoir geeft een overzicht van filosofische stromingen die elk geen kant-en-klare recept leveren voor geluk. Hij zoekt antwoord op vragen als: Is geluk iets puur subjectiefs? Hangt het van onze genen of van toeval af? Moet je iets nastreven? Kun je aan geluk werken? En kunnen geluk en lijden samengaan?
Een van de stromingen die Lenoir behandelt is het Taoïsme. Het woord Tao betekent 'de Weg' en vormt het kernbegrip van het taoïsme, waaraan het ook zijn naam ontleent. Tao is het ondeelbare en onbeschrijfbare principe, waaruit alles voortvloeit. Deze weg leidt niet automatisch naar geluk, maar wie onderweg de juiste beslissingen neemt vergroot zijn kans om gelukkig te blijven of het weer te worden. Beslissingen hebben als kenmerk “doe ik iets wel of doe ik iets niet”. Het doen door niet te doen of door los te laten heet in het Taoïsme wu wei (niet handelen tegen de aard der dingen in). Een taoïst probeert zich niet te verzetten tegen de loop der dingen, maar probeert daar spontaan maar wel bewust in mee te gaan. Het doel van "wu wei" is het streven naar een evenwichtige situatie en zodoende, zacht en onmerkbaar, in harmonie te geraken met het zelf, anderen, en de omgeving.
Wikipidia over wu wei:
Bijvoorbeeld Tao Te Ching vers 37: Tao is eeuwig nietdoende en toch is er niets dat het niet doet. Met andere woorden, Tao doet niets en toch alles. De betekenis van de woorden 'niet doen' is in deze zin veranderd: in de eerste betekenis wordt geduid op het niet gehecht zijn aan de resultaten van de actie die men onderneemt (zie ook de Bhagavad Gita). In de tweede betekenis wordt aangeduid dat men wel alles aanpakt wat men als taak of (levens)opdracht dient te volbrengen. Men kan in deze paradoxen doordringen door de hele context, de filosofie of de cultuur waarin deze paradoxen geschreven zijn te bestuderen.
Wijsheid is weten wanneer te doen en wanneer te laten.
Vergelijk dit inzicht met:
“Geef me de moed om te veranderen wat ik kan veranderen. Geef me de wijsheid om te accepteren wat ik niet kan veranderen. Geef me het inzicht om het verschil tussen beide te zien” – Franciscus van Assisi
Een belangrijk ethisch principe is vrijheid. Dat is goed (en bevordert geluk) wat de vrijheid van de meesten vergroot. Een goede beslissing maken komt vaak neer op de vraag te beantwoorden: Welk doen en welk laten vergroot deze vrijheid?
In het bereiken van een uiterste als geluk is het zaak om de balans te houden tussen uitersten. Bij het toepassen van het taoïsme op de vechtkunst (Tai Chi) gaat het er om om zelf in balans te blijven en de tegenstander uit balans te brengen. Tai Chi betekent 'het hoogste uiterste' en is het oneindige en fundamentele principe van evolutie en zelforganisatie. Het is de eenheid van Yin en Yang en daarmee het hele bestaan. Yin en Yang zijn de universele antagonisten, elkaar aanvullende kwaliteiten van het bestaan. Wanneer je probeert weg te komen van het ene uiterste roept je vanzelf het andere uiterste (als tegenkracht) op. Het heeft dus geen zin om bijvoorbeeld de absolute macht te bereiken of te streven naar permanent en absoluut geluk. Dat roept weerstand en het tegendeel, kortom ellende op. Het gebruik maken van yin en yang lijkt op het en-en denken. Wanneer je of-of denkt probeer je yin of yang tot de uiterste waarheid te verheffen en heb je daarmee per definitie ongelijk en verklein je de kans op geluk.
Lenoir bespreekt grote denkers als de Boeddha, Epicurus, Zhuangzi, Montaigne, Spinoza en Etty Hillesum.
Klik hier voor typische taoïstische uitspraken van Lao-tse.
Klik hier voor de werking van het denken in paradoxen in relatie met wu wei en geluk.
In zijn boek 'Over geluk' neemt Frédéric Lenoir de lezer mee op een filosofische ontdekkingsreis. Lenoir geeft een overzicht van filosofische stromingen die elk geen kant-en-klare recept leveren voor geluk. Hij zoekt antwoord op vragen als: Is geluk iets puur subjectiefs? Hangt het van onze genen of van toeval af? Moet je iets nastreven? Kun je aan geluk werken? En kunnen geluk en lijden samengaan?
Een van de stromingen die Lenoir behandelt is het Taoïsme. Het woord Tao betekent 'de Weg' en vormt het kernbegrip van het taoïsme, waaraan het ook zijn naam ontleent. Tao is het ondeelbare en onbeschrijfbare principe, waaruit alles voortvloeit. Deze weg leidt niet automatisch naar geluk, maar wie onderweg de juiste beslissingen neemt vergroot zijn kans om gelukkig te blijven of het weer te worden. Beslissingen hebben als kenmerk “doe ik iets wel of doe ik iets niet”. Het doen door niet te doen of door los te laten heet in het Taoïsme wu wei (niet handelen tegen de aard der dingen in). Een taoïst probeert zich niet te verzetten tegen de loop der dingen, maar probeert daar spontaan maar wel bewust in mee te gaan. Het doel van "wu wei" is het streven naar een evenwichtige situatie en zodoende, zacht en onmerkbaar, in harmonie te geraken met het zelf, anderen, en de omgeving.
Wikipidia over wu wei:
Bijvoorbeeld Tao Te Ching vers 37: Tao is eeuwig nietdoende en toch is er niets dat het niet doet. Met andere woorden, Tao doet niets en toch alles. De betekenis van de woorden 'niet doen' is in deze zin veranderd: in de eerste betekenis wordt geduid op het niet gehecht zijn aan de resultaten van de actie die men onderneemt (zie ook de Bhagavad Gita). In de tweede betekenis wordt aangeduid dat men wel alles aanpakt wat men als taak of (levens)opdracht dient te volbrengen. Men kan in deze paradoxen doordringen door de hele context, de filosofie of de cultuur waarin deze paradoxen geschreven zijn te bestuderen.
Wijsheid is weten wanneer te doen en wanneer te laten.
Vergelijk dit inzicht met:
“Geef me de moed om te veranderen wat ik kan veranderen. Geef me de wijsheid om te accepteren wat ik niet kan veranderen. Geef me het inzicht om het verschil tussen beide te zien” – Franciscus van Assisi
Een belangrijk ethisch principe is vrijheid. Dat is goed (en bevordert geluk) wat de vrijheid van de meesten vergroot. Een goede beslissing maken komt vaak neer op de vraag te beantwoorden: Welk doen en welk laten vergroot deze vrijheid?
In het bereiken van een uiterste als geluk is het zaak om de balans te houden tussen uitersten. Bij het toepassen van het taoïsme op de vechtkunst (Tai Chi) gaat het er om om zelf in balans te blijven en de tegenstander uit balans te brengen. Tai Chi betekent 'het hoogste uiterste' en is het oneindige en fundamentele principe van evolutie en zelforganisatie. Het is de eenheid van Yin en Yang en daarmee het hele bestaan. Yin en Yang zijn de universele antagonisten, elkaar aanvullende kwaliteiten van het bestaan. Wanneer je probeert weg te komen van het ene uiterste roept je vanzelf het andere uiterste (als tegenkracht) op. Het heeft dus geen zin om bijvoorbeeld de absolute macht te bereiken of te streven naar permanent en absoluut geluk. Dat roept weerstand en het tegendeel, kortom ellende op. Het gebruik maken van yin en yang lijkt op het en-en denken. Wanneer je of-of denkt probeer je yin of yang tot de uiterste waarheid te verheffen en heb je daarmee per definitie ongelijk en verklein je de kans op geluk.
Lenoir bespreekt grote denkers als de Boeddha, Epicurus, Zhuangzi, Montaigne, Spinoza en Etty Hillesum.
Klik hier voor typische taoïstische uitspraken van Lao-tse.
Klik hier voor de werking van het denken in paradoxen in relatie met wu wei en geluk.
12 september 2015
Zelfdoding en er mogen zijn
Zelfdoding laat de nabestaanden achter met de vraag of zij iets hadden kunnen doen om het te voorkomen. De tragiek is vaak dat degene die voor de dood koos, niet langer kon leven met de onzekerheid of hij/zij er wel mocht zijn. Maar kun je wel onomstotelijk bewijzen dat een ander er mag zijn? En is dat wel aan een ander om dat bewijs te leveren?
Het antwoord ligt niet alleen bij de omgeving.
Aleid Truijens schrijft in de Volkskrant van 12 september over de zelfdoding van Joost Zwagerman en Lucas Woudstra, in 2013. Een citaat:
“Joost en Lucas, de een 51 en de ander 24, hadden veel gemeen. Slimme, gevoelige, scherpziende mannen, opvliegend soms. Liefhebbers van film en muziek. Beiden waren er niet van overtuigd dat ze er mochten zijn. Van Lucas weet ik dat zeker, want hij schreef dat op en zijn vader citeert het, maar van Joost vrees ik het.”
Treffend en emotioneel is ook:
“Ik ben ook boos. Nu al, anderhalve dag na Joost Zwagermans dood, hoor ik van verschillende kanten woorden als 'het is goed zo', 'voltooid leven' en 'respecteren'. Ik haat die woorden, ze maken me razend. Ze zijn zo fijn ontlastend voor de omstanders. Ze leggen de verantwoordelijkheid, de 'vrije keus', geheel bij de zelfmoordenaar.
Het is niet aan ons om te bepalen hoe zinvol andermans leven (nog) is. En: hoe vrij is iemand op een moment dat zijn radeloze brein met hem op de loop gaat? Als hij, ook al wordt hij omringd door mensen die van hem houden, de misvatting koestert dat hij niet van nut is?”
Aan het eind van haar column schrijft ze:
“Voor mij is zij een aansporing om Zwagermans adagium - Houd ze ervan af! Stem nooit in! Houd ze bij de levenden! - in de praktijk te brengen.”
In een eerder interview had Zwagerman als adagium uitgeroepen “Leef, godverdomme’.
Zie ook "eenzaamheid en zelfbevestiging".
Het antwoord ligt niet alleen bij de omgeving.
Aleid Truijens schrijft in de Volkskrant van 12 september over de zelfdoding van Joost Zwagerman en Lucas Woudstra, in 2013. Een citaat:
“Joost en Lucas, de een 51 en de ander 24, hadden veel gemeen. Slimme, gevoelige, scherpziende mannen, opvliegend soms. Liefhebbers van film en muziek. Beiden waren er niet van overtuigd dat ze er mochten zijn. Van Lucas weet ik dat zeker, want hij schreef dat op en zijn vader citeert het, maar van Joost vrees ik het.”
Treffend en emotioneel is ook:
“Ik ben ook boos. Nu al, anderhalve dag na Joost Zwagermans dood, hoor ik van verschillende kanten woorden als 'het is goed zo', 'voltooid leven' en 'respecteren'. Ik haat die woorden, ze maken me razend. Ze zijn zo fijn ontlastend voor de omstanders. Ze leggen de verantwoordelijkheid, de 'vrije keus', geheel bij de zelfmoordenaar.
Het is niet aan ons om te bepalen hoe zinvol andermans leven (nog) is. En: hoe vrij is iemand op een moment dat zijn radeloze brein met hem op de loop gaat? Als hij, ook al wordt hij omringd door mensen die van hem houden, de misvatting koestert dat hij niet van nut is?”
Aan het eind van haar column schrijft ze:
“Voor mij is zij een aansporing om Zwagermans adagium - Houd ze ervan af! Stem nooit in! Houd ze bij de levenden! - in de praktijk te brengen.”
In een eerder interview had Zwagerman als adagium uitgeroepen “Leef, godverdomme’.
Zie ook "eenzaamheid en zelfbevestiging".
30 augustus 2015
Het nut van leven in het hier en nu en non-dualiteit
Wie geïnteresseerd is in spiritualiteit om er beter van te worden of om betere prestaties neer te zetten loopt snel vast. Spiritualiteit, non-dualiteit en leven in het Hier en Nu hebben meer te maken met het serieus nemen van de balans tussen doen en laten dan met het verleggen van grenzen.
Wie bijvoorbeeld mediteert om betere werkprestaties te kunnen leveren slaagt daar alleen in wanneer hij weet dat de meditatie bijdraagt aan het herstellen van de balans tussen rust en inspanning. Wie alsmaar grotere inspanning wil leveren zal ooit van een koude kermis thuis komen. Het elastiek wordt zo ver opgerekt dat definitief de rek eruit zal zijn.
Wie geen ervaring heeft met het paradoxale denken over verbinding via non-dualiteit zal al snel de indruk kunnen krijgen dat een en ander zweverig is. Meer tekst en een langere uitleg werken dan contraproductief. Vandaar deze korte column en een doorverwijzing via de links en labels onderaan.
Een vorm van paradoxaal denken is bijvoorbeeld oefenen in loslaten om beter verbinding te kunnen maken of het accepteren van het negatieve om te kunnen werken met het positieve. Zo is het ook met het woord "non-dualiteit". Via wat het niet is ("non-") wordt aangeduid wat het wel is.
Pia de Blok schrijft over non-dualiteit:
In een goed gesprek ervaren we non-dualiteit. Er is dan ‘iets‘ gemeenschappelijks, noem het ‘leven’ of ‘bron’. Het is een herkenning van iets dat we allebei kennen. Maar we zien óók dat er verschillen tussen ons bestaan. We verschillen van uiterlijk, onze gedachten zijn verschillend, we leiden elk een heel ander leven, we hebben andere vrienden, andere ouders, we beleven onze school verschillend. Er is dus geen totale eenheid − wél een basale − maar het is ook niet zo, dat we totaal van elkaar verschillen. Eenheid en verscheidenheid gaan samen. Dat is non-dualiteit of a-dvaita (de Sanskriet benaming): afwezigheid van tweeheid. Dit wordt zo genoemd omdat er geen dualiteit meer is. Het gaat hier om het herkennen van de kern van jezelf, die ook de kern van de ander is. Die kern is vrijheid, vrede, geluk. Openheid. Daarin is geen lijden meer aanwezig. Er is respect en liefde voor de ander.
Non-dualiteit en ontspanning
Omdat gescheidenheid verdwijnt als we totaal ontspannen zijn, is non-dualiteit ervaren nauw verbonden met ontspanning. Als we werkelijk ontspannen zijn, ervaren we geen dualiteit, ook niet in onze relaties. Dan is er rust en vrede, wat ook doorwerkt op de mensen om je heen. Ontspanning is immers, net als spanning, besmettelijk. Iedereen kent oorspronkelijke ontspanning. We kennen allemaal deze momenten van rust − wanneer we in een warm bad glijden, wanneer we in het zonnetje zitten te genieten, vlak voor het inslapen. De zijnservaring van non-dualiteit is dus niet iets wat alleen is weggelegd voor een enkeling.
Tot zover Pia de Blok.
Leven in het Hier en Nu betekent niet dat je nooit meer terugkijkt op jouw ervaringen uit het verleden en dat je geen plannen meer maakt voor de toekomst. Leven in het Hier en Nu houdt in je bewust te zijn dat alleen de ervaring in het nu authentiek kan zijn en dat je aan verdieping daarvan kunt werken. Ervaringen geprojecteerd in het verleden en geanticipeerd op de toekomst leiden tot verhalen. Een verhaal is niet de waarheid. Het dient het gemak van het herinneren, maar heeft vertekening als nadeel.
Leven in het Hier en Nu en je verdiepen in de inzichten van non-dualiteit leiden ertoe dat je meer open en zonder oordeel staat in het contact met anderen, zodat jouw opvattingen kunnen veranderen en een verbinding zich kan verdiepen.
Wie bijvoorbeeld mediteert om betere werkprestaties te kunnen leveren slaagt daar alleen in wanneer hij weet dat de meditatie bijdraagt aan het herstellen van de balans tussen rust en inspanning. Wie alsmaar grotere inspanning wil leveren zal ooit van een koude kermis thuis komen. Het elastiek wordt zo ver opgerekt dat definitief de rek eruit zal zijn.
Wie geen ervaring heeft met het paradoxale denken over verbinding via non-dualiteit zal al snel de indruk kunnen krijgen dat een en ander zweverig is. Meer tekst en een langere uitleg werken dan contraproductief. Vandaar deze korte column en een doorverwijzing via de links en labels onderaan.
Een vorm van paradoxaal denken is bijvoorbeeld oefenen in loslaten om beter verbinding te kunnen maken of het accepteren van het negatieve om te kunnen werken met het positieve. Zo is het ook met het woord "non-dualiteit". Via wat het niet is ("non-") wordt aangeduid wat het wel is.
Pia de Blok schrijft over non-dualiteit:
In een goed gesprek ervaren we non-dualiteit. Er is dan ‘iets‘ gemeenschappelijks, noem het ‘leven’ of ‘bron’. Het is een herkenning van iets dat we allebei kennen. Maar we zien óók dat er verschillen tussen ons bestaan. We verschillen van uiterlijk, onze gedachten zijn verschillend, we leiden elk een heel ander leven, we hebben andere vrienden, andere ouders, we beleven onze school verschillend. Er is dus geen totale eenheid − wél een basale − maar het is ook niet zo, dat we totaal van elkaar verschillen. Eenheid en verscheidenheid gaan samen. Dat is non-dualiteit of a-dvaita (de Sanskriet benaming): afwezigheid van tweeheid. Dit wordt zo genoemd omdat er geen dualiteit meer is. Het gaat hier om het herkennen van de kern van jezelf, die ook de kern van de ander is. Die kern is vrijheid, vrede, geluk. Openheid. Daarin is geen lijden meer aanwezig. Er is respect en liefde voor de ander.
Non-dualiteit en ontspanning
Omdat gescheidenheid verdwijnt als we totaal ontspannen zijn, is non-dualiteit ervaren nauw verbonden met ontspanning. Als we werkelijk ontspannen zijn, ervaren we geen dualiteit, ook niet in onze relaties. Dan is er rust en vrede, wat ook doorwerkt op de mensen om je heen. Ontspanning is immers, net als spanning, besmettelijk. Iedereen kent oorspronkelijke ontspanning. We kennen allemaal deze momenten van rust − wanneer we in een warm bad glijden, wanneer we in het zonnetje zitten te genieten, vlak voor het inslapen. De zijnservaring van non-dualiteit is dus niet iets wat alleen is weggelegd voor een enkeling.
Tot zover Pia de Blok.
Leven in het Hier en Nu betekent niet dat je nooit meer terugkijkt op jouw ervaringen uit het verleden en dat je geen plannen meer maakt voor de toekomst. Leven in het Hier en Nu houdt in je bewust te zijn dat alleen de ervaring in het nu authentiek kan zijn en dat je aan verdieping daarvan kunt werken. Ervaringen geprojecteerd in het verleden en geanticipeerd op de toekomst leiden tot verhalen. Een verhaal is niet de waarheid. Het dient het gemak van het herinneren, maar heeft vertekening als nadeel.
Leven in het Hier en Nu en je verdiepen in de inzichten van non-dualiteit leiden ertoe dat je meer open en zonder oordeel staat in het contact met anderen, zodat jouw opvattingen kunnen veranderen en een verbinding zich kan verdiepen.
De relatieve waarheid van psychologisch onderzoek
Maarten Keulemans schrijft op 28 augustus in de Volkskrant over het bericht dat veel psychologisch onderzoek bij nader inzien geen stand houdt.
Een citaat:
Het spook heeft vele namen: 'bureaulade-effect', 'afname-effect', 'publicatiebias'. Denken wetenschappers eindelijk iets te hebben ontdekt, blijkt het na een tijdje helemaal niet te bestaan. Rode wijn is bij nader inzien toch niet goed voor de gezondheid, mild depressieve mensen hebben toch geen baat bij antidepressiva, en de effecten van antioxidanten zijn minder groot dan onderzoek aanvankelijk uitwees. Ach, de publicatiebias, verzuchten wetenschappers op zo'n moment.
Dat zit zo. Wetenschappers werken liever experimenten met een mooi resultaat uit, dan proeven die niets opleveren (die verdwijnen in de bureaulade, vandaar de naam). Ook vakbladen publiceren liever opvallende resultaten dan studies die iets níét aantonen. Er is geen kwade opzet en er zijn geen schuldigen: in de wetenschap waait de wind nu eenmaal richting 'gelukt' onderzoek en klinkende resultaten. Onopvallende of negatieve uitkomsten blijven zo onder belicht.
Daarbij komt dat zelfs de beste onderzoeker wel eens door toeval iets ontdekt. Onderzoek hanteert vaak de spelregel dat iets waar is, als de kans op toeval kleiner is dan één op twintig. De keerzijde is dat experimenten dus één op de twintig keer een op het oog klinkend resultaat opleveren, terwijl er gewoon sprake is van toeval.
De optelsom van die twee toevalstreffers komen voor en mooie resultaten worden voorgetrokken geeft problemen. Sterker, het lijkt erop dat van al het gepubliceerde onderzoek het meeste 'fout' is, betoogde de Grieks-Amerikaanse epidemioloog John Ioannidis al tien jaar geleden.
Tot zover de Volkskrant.
Bij deze verklaringen komt dat psychologisch onderzoek gaat over mensen. Wanneer mensen te horen krijgen dat zij zich gedragen volgens een bepaalde theorie dan kunnen ze een aantal dingen doen: zich daarom zo blijven gedragen; zich juist daarom anders gaan gedragen of hun schouders ophalen. Met andere woorden: de menselijke realiteit wordt beïnvloed door publicaties over de realiteit.
Ook uit hetzelfde artikel:
“De oplossing is simpel, zegt onder meer de Tilburgse methodoloog Marcel van Assen. 'Neem grotere steekproeven, zorg dat de uitkomsten van alle uitgevoerde studies ook echt worden gerapporteerd en zorg voor een systeem van registratie vooraf, waarbij je voordat je gegevens gaat verzamelen al netjes vastlegt wat je precies gaat doen.' Zo houd je ook zicht op de studies die géén 'gewenste' uitkomsten opleveren en verklein je de kans op toevalstreffers.”
In een tijd waarin geschermd wordt met wetenschappelijke inzichten om commerciële belangen te dienen wordt de kans steeds kleiner dat er betrouwbaar gerapporteerd wordt over onderzoeksresultaten. Het gemakzuchtige frauderen van hoogleraar Diederik Stapel hielp ook al niet om het imago van psychologisch onderzoek hoog te houden. Als consument wordt je steeds meer op jezelf teruggeworpen om te kunnen weten of een opvatting en wat je leest in de media hout snijdt. Gelukkig worden we steeds meer getraind om kritisch te zijn op wat je leest, maar die vaardigheid moet je wel weten toe te passen en kan gemakkelijk leiden tot impasses, besluiteloosheid, lethargie of onverschilligheid. Het enige wat helpt is de vaardigheid te ontwikkelen om integer overleg met anderen te voeren om samen tot waarheidsvinding te komen.
Dat de waarheid in het midden ligt wil vooral zeggen dat het op dat moment en die plaats onderwerp van discussie is en niet dat het zijn definitieve oorsprong is. Veelzeggend is het antwoord op de vraag wie belang heeft bij welke waarheid?
Dat onderzoeksresultaten niet snel definitief zijn was in de universitaire wereld al langer bekend. Vandaar dat de wetenschappelijke cyclus is benoemd. Waar je jouw hypotheses vandaan haalt is niet zo belangrijk. Wat van belang is wat je ermee doet. Klopt de methodologie van jouw onderzoeken en is jouw rapportage integer gedaan. De uitslag is altijd startpunt van een nieuwe cyclus, die gericht is op confirmatie (bevestiging) of op verdieping. Een hypothese moet altijd weerlegd (gefalsificeerd) kunnen worden.
Een citaat:
Het spook heeft vele namen: 'bureaulade-effect', 'afname-effect', 'publicatiebias'. Denken wetenschappers eindelijk iets te hebben ontdekt, blijkt het na een tijdje helemaal niet te bestaan. Rode wijn is bij nader inzien toch niet goed voor de gezondheid, mild depressieve mensen hebben toch geen baat bij antidepressiva, en de effecten van antioxidanten zijn minder groot dan onderzoek aanvankelijk uitwees. Ach, de publicatiebias, verzuchten wetenschappers op zo'n moment.
Dat zit zo. Wetenschappers werken liever experimenten met een mooi resultaat uit, dan proeven die niets opleveren (die verdwijnen in de bureaulade, vandaar de naam). Ook vakbladen publiceren liever opvallende resultaten dan studies die iets níét aantonen. Er is geen kwade opzet en er zijn geen schuldigen: in de wetenschap waait de wind nu eenmaal richting 'gelukt' onderzoek en klinkende resultaten. Onopvallende of negatieve uitkomsten blijven zo onder belicht.
Daarbij komt dat zelfs de beste onderzoeker wel eens door toeval iets ontdekt. Onderzoek hanteert vaak de spelregel dat iets waar is, als de kans op toeval kleiner is dan één op twintig. De keerzijde is dat experimenten dus één op de twintig keer een op het oog klinkend resultaat opleveren, terwijl er gewoon sprake is van toeval.
De optelsom van die twee toevalstreffers komen voor en mooie resultaten worden voorgetrokken geeft problemen. Sterker, het lijkt erop dat van al het gepubliceerde onderzoek het meeste 'fout' is, betoogde de Grieks-Amerikaanse epidemioloog John Ioannidis al tien jaar geleden.
Tot zover de Volkskrant.
Bij deze verklaringen komt dat psychologisch onderzoek gaat over mensen. Wanneer mensen te horen krijgen dat zij zich gedragen volgens een bepaalde theorie dan kunnen ze een aantal dingen doen: zich daarom zo blijven gedragen; zich juist daarom anders gaan gedragen of hun schouders ophalen. Met andere woorden: de menselijke realiteit wordt beïnvloed door publicaties over de realiteit.
Ook uit hetzelfde artikel:
“De oplossing is simpel, zegt onder meer de Tilburgse methodoloog Marcel van Assen. 'Neem grotere steekproeven, zorg dat de uitkomsten van alle uitgevoerde studies ook echt worden gerapporteerd en zorg voor een systeem van registratie vooraf, waarbij je voordat je gegevens gaat verzamelen al netjes vastlegt wat je precies gaat doen.' Zo houd je ook zicht op de studies die géén 'gewenste' uitkomsten opleveren en verklein je de kans op toevalstreffers.”
In een tijd waarin geschermd wordt met wetenschappelijke inzichten om commerciële belangen te dienen wordt de kans steeds kleiner dat er betrouwbaar gerapporteerd wordt over onderzoeksresultaten. Het gemakzuchtige frauderen van hoogleraar Diederik Stapel hielp ook al niet om het imago van psychologisch onderzoek hoog te houden. Als consument wordt je steeds meer op jezelf teruggeworpen om te kunnen weten of een opvatting en wat je leest in de media hout snijdt. Gelukkig worden we steeds meer getraind om kritisch te zijn op wat je leest, maar die vaardigheid moet je wel weten toe te passen en kan gemakkelijk leiden tot impasses, besluiteloosheid, lethargie of onverschilligheid. Het enige wat helpt is de vaardigheid te ontwikkelen om integer overleg met anderen te voeren om samen tot waarheidsvinding te komen.
Dat de waarheid in het midden ligt wil vooral zeggen dat het op dat moment en die plaats onderwerp van discussie is en niet dat het zijn definitieve oorsprong is. Veelzeggend is het antwoord op de vraag wie belang heeft bij welke waarheid?
Dat onderzoeksresultaten niet snel definitief zijn was in de universitaire wereld al langer bekend. Vandaar dat de wetenschappelijke cyclus is benoemd. Waar je jouw hypotheses vandaan haalt is niet zo belangrijk. Wat van belang is wat je ermee doet. Klopt de methodologie van jouw onderzoeken en is jouw rapportage integer gedaan. De uitslag is altijd startpunt van een nieuwe cyclus, die gericht is op confirmatie (bevestiging) of op verdieping. Een hypothese moet altijd weerlegd (gefalsificeerd) kunnen worden.
24 augustus 2015
De toekomst verbeteren met astrologie
Astrologie heeft geen wetenschappelijke basis en wordt daarom door wetenschappers niet serieus genomen. Maar je kunt er ook zo mee omgaan dat een wetenschappelijke bewijs niet relevant is.
Stelling van Vedisch astroloog en antropoloog Frans Langenkamp:
Astrologie is oorspronkelijk niet bedoeld om de toekomst te voorspellen! Zij is bedoeld om de toekomst te verbeteren!
Op zijn website schrijft hij:
“Om praktische redenen kan men af en toe spreken van de invloed van planeten en sterren, zolang men maar weet dat er van een invloed van deze nauwelijks of niet sprake is! Goede astrologen weten dat! Zij weten dat het universum een soort spiegel is van onszelf. Hermes Trismegestos vatte het kort samen: “Zo boven, zo beneden; zo binnen, zo buiten.” Hij wist dat er geen sprake is van een causale invloed!!! Hij wist, net als de vedische astrologen, dat het universum uit vele analoge lagen bestaat! Wijze astrologen hebben altijd geweten dat de sterren en planeten, inclusief zon en maan, in de buitenwereld laten zien wat er diep in onze binnenwereld gebeurt! Dit is het grote wonder van de kosmos, dat de basis is van alle soorten astrologie. Overal op aarde is deze kosmische correspondentie door de wijzen waargenomen. Dit geldt voor de Indiërs, de Chinezen, de Mesopotamiërs, de Arabieren, de Grieken, de Europeanen, de Maya-indianen etc. Op alle continenten heeft men door de eeuwen heen geconstateerd, dat de aard en activiteiten van de gebeurtenissen hier op aarde weerspiegeld worden door de wereld van sterren en planeten!”
Frans Langenkamp heeft in de geschiedenis van deze volkeren, hun religie en hun cultuur gezocht naar de gemeenschappelijke noemer. Geestelijke volwassenheid staat voor Langenkamp voor kosmisch bevattingsvermogen. Iemand is dan volwassen als zijn / haar geest uitgegroeid is tot zijn vol-ledige bevattingsvermogen. Die persoon verstaat de kunst om al de schijnbare tegenstellingen in zijn geest te verzoenen, te rijmen en te verenigen.
Langenkamp stelt dat vrije wil de grootste gave van God aan de mens is. Zijn persoonlijkheid is vastgelegd in de sterren. Dat is de paradox die behandeld wordt in dit boek.
Stelling van Vedisch astroloog en antropoloog Frans Langenkamp:
Astrologie is oorspronkelijk niet bedoeld om de toekomst te voorspellen! Zij is bedoeld om de toekomst te verbeteren!
Op zijn website schrijft hij:
“Om praktische redenen kan men af en toe spreken van de invloed van planeten en sterren, zolang men maar weet dat er van een invloed van deze nauwelijks of niet sprake is! Goede astrologen weten dat! Zij weten dat het universum een soort spiegel is van onszelf. Hermes Trismegestos vatte het kort samen: “Zo boven, zo beneden; zo binnen, zo buiten.” Hij wist dat er geen sprake is van een causale invloed!!! Hij wist, net als de vedische astrologen, dat het universum uit vele analoge lagen bestaat! Wijze astrologen hebben altijd geweten dat de sterren en planeten, inclusief zon en maan, in de buitenwereld laten zien wat er diep in onze binnenwereld gebeurt! Dit is het grote wonder van de kosmos, dat de basis is van alle soorten astrologie. Overal op aarde is deze kosmische correspondentie door de wijzen waargenomen. Dit geldt voor de Indiërs, de Chinezen, de Mesopotamiërs, de Arabieren, de Grieken, de Europeanen, de Maya-indianen etc. Op alle continenten heeft men door de eeuwen heen geconstateerd, dat de aard en activiteiten van de gebeurtenissen hier op aarde weerspiegeld worden door de wereld van sterren en planeten!”
Frans Langenkamp heeft in de geschiedenis van deze volkeren, hun religie en hun cultuur gezocht naar de gemeenschappelijke noemer. Geestelijke volwassenheid staat voor Langenkamp voor kosmisch bevattingsvermogen. Iemand is dan volwassen als zijn / haar geest uitgegroeid is tot zijn vol-ledige bevattingsvermogen. Die persoon verstaat de kunst om al de schijnbare tegenstellingen in zijn geest te verzoenen, te rijmen en te verenigen.
Langenkamp stelt dat vrije wil de grootste gave van God aan de mens is. Zijn persoonlijkheid is vastgelegd in de sterren. Dat is de paradox die behandeld wordt in dit boek.
29 juli 2015
Verhoogt drank de kwaliteit van uw leven?
Een leeftijd boven de 50, hoog inkomen en dito opleiding gaat vaak samen met een voorliefde voor een glaasje te veel. Uit onderzoek blijkt dat juist deze groep mensen in veel gevallen meer drinkt dan volgens de richtlijnen goed voor hen is.
Een (of meer) glaasje(s) alcohol droeg(en) misschien lange tijd bij aan een feestelijk gevoel. Maar is dat nog steeds zo?
Wat ooit een functie had voor uw levenskwaliteit kan het allang hebben verloren, terwijl drinken een ingesleten gewoonte is geworden.
Zou gewoon nuchter blijven bijdragen aan levenskwaliteit?
Soms is het tijd om eens stil te staan bij een gewoonte.
Een (of meer) glaasje(s) alcohol droeg(en) misschien lange tijd bij aan een feestelijk gevoel. Maar is dat nog steeds zo?
Wat ooit een functie had voor uw levenskwaliteit kan het allang hebben verloren, terwijl drinken een ingesleten gewoonte is geworden.
Zou gewoon nuchter blijven bijdragen aan levenskwaliteit?
Soms is het tijd om eens stil te staan bij een gewoonte.
Vakantie van gevoelens en empathie
Mieke van Stigt beschrijft op de website van sociale vraagstukken hoe empathie uit onze samenleving verdwijnt.
Een citaat:
Roken en overgewicht worden liever niet gezien als een gevolg van lagere sociale klasse, armoede en stress, of van een op totale verslaving uit zijnde voedings- en tabaksindustrie. Mensen hebben geen pech meer, omstandigheden zijn geen excuus en wie nog durft te mekkeren over een slechte jeugd neemt zijn eigen verantwoordelijkheid niet serieus. Nee: deze mensen zijn zelf schuldig en kosten de samenleving, óns, alleen maar geld.
Als mens zijn we sociale dieren. We worden geboren met empathie, die nodig is om sociaal te kunnen leren en functioneren. Daarbij maken we voortdurend onderscheid: wie hoort bij ons en wie is de vijand, de ander? Sociale uitsluiting, via de definities van de situaties uit de voorbeelden hierboven, is een actief proces van ont-empatisering. Zo hoeven we de pijn van anderen niet te voelen: ze verdienen het, hebben er zelf om gevraagd. We kunnen opgelucht verder met leven.
Het ont-empatiseren lost wel degelijk een conflict op, namelijk de spanning tussen je eigen neiging tot empathie en een wereld waarin pech en geluk ongelijk verdeeld zijn. Met het uitbannen van dat gevoel is de orde hersteld: de pech is eigen schuld, daar hoeven we geen medelijden voor te voelen.
Tot zover Mieke van Stigt.
Zou het zo erg zijn dat steeds meer mensen zich permanent afsluiten voor het leed van anderen? Laten we ons overvoeren met ellende uit de hele wereld via de media?
Voelen is geen plicht.
Een balans in open staan en sluiten voor gevoelens is geen ongezonde zaak. Permanent open staan voor het leed van anderen verlamt. Het zorgt ervoor dat we geen tijd en energie meer hebben voor onszelf. Daar is niemand mee gebaat. Wie meer leed op zijn schouders neemt dan hij kan dragen bezorgt ook anderen last.
We hebben recht op vakantie en rust en mogen ons zelf best af en toe afsluiten voor het leed van anderen ver weg. Zolang we kunnen vertrouwen op anderen en onszelf dat we op gezette tijden ons inzetten voor anderen is er genoeg empathie in de wereld.
En wanneer we op vakantie zijn kunnen we op enige afstand naar onze samenleving en ons eigen leven kijken en evalueren of er een balans is in voor onszelf opkomen en anderen dienen.
Een citaat:
Roken en overgewicht worden liever niet gezien als een gevolg van lagere sociale klasse, armoede en stress, of van een op totale verslaving uit zijnde voedings- en tabaksindustrie. Mensen hebben geen pech meer, omstandigheden zijn geen excuus en wie nog durft te mekkeren over een slechte jeugd neemt zijn eigen verantwoordelijkheid niet serieus. Nee: deze mensen zijn zelf schuldig en kosten de samenleving, óns, alleen maar geld.
Als mens zijn we sociale dieren. We worden geboren met empathie, die nodig is om sociaal te kunnen leren en functioneren. Daarbij maken we voortdurend onderscheid: wie hoort bij ons en wie is de vijand, de ander? Sociale uitsluiting, via de definities van de situaties uit de voorbeelden hierboven, is een actief proces van ont-empatisering. Zo hoeven we de pijn van anderen niet te voelen: ze verdienen het, hebben er zelf om gevraagd. We kunnen opgelucht verder met leven.
Het ont-empatiseren lost wel degelijk een conflict op, namelijk de spanning tussen je eigen neiging tot empathie en een wereld waarin pech en geluk ongelijk verdeeld zijn. Met het uitbannen van dat gevoel is de orde hersteld: de pech is eigen schuld, daar hoeven we geen medelijden voor te voelen.
Tot zover Mieke van Stigt.
Zou het zo erg zijn dat steeds meer mensen zich permanent afsluiten voor het leed van anderen? Laten we ons overvoeren met ellende uit de hele wereld via de media?
Voelen is geen plicht.
Een balans in open staan en sluiten voor gevoelens is geen ongezonde zaak. Permanent open staan voor het leed van anderen verlamt. Het zorgt ervoor dat we geen tijd en energie meer hebben voor onszelf. Daar is niemand mee gebaat. Wie meer leed op zijn schouders neemt dan hij kan dragen bezorgt ook anderen last.
We hebben recht op vakantie en rust en mogen ons zelf best af en toe afsluiten voor het leed van anderen ver weg. Zolang we kunnen vertrouwen op anderen en onszelf dat we op gezette tijden ons inzetten voor anderen is er genoeg empathie in de wereld.
En wanneer we op vakantie zijn kunnen we op enige afstand naar onze samenleving en ons eigen leven kijken en evalueren of er een balans is in voor onszelf opkomen en anderen dienen.
27 juli 2015
Het bewustzijn dat zich in geen enkele eigenschap laat vangen
In dit blog teksten van anderen over leven zonder angst. Voor lezers die iets hebben met en aan non-dualiteit.
Dick Sinnige schreef op Facebook:
Als ik 's morgens wakker word, ontwaakt het lichaam in mijn bewustzijn. Ik hoef het niet te controleren, want het leven zorgt voor zichzelf.
Als je het leven probeert te controleren, leef je vanuit het geheugen, in de herhaling, in het benauwende proces van worden en krijgen.
Zonder die controle ben ik zonder conflict, ben ik één met de golfstroom van het oceanische bestaan. Ik neem eenvoudig waar.
De waarnemer lost op in de stilte. Ik ben deze stilte, tijdloos, met of zonder lichaam, in en uit de tijd.
In de zuivere waarneming lost het "ik" op in het geheel. Dit is liefde, liefde maakt één. Tegenover liefde staat angst. Angst doet je krimpen.
Er is een sensatie in je lichaam en je noemt het angst. Je projecteert het beeld van een "ik" die zich bang voelt en dan plaats je het in een gevaarlijke wereld vol koppensnellers.
De projectie van mezelf als een "ik" kan niet anders dan angst creëren, omdat het "ik" een situatie nodig heeft om in te bestaan.
Zolang je bang bent heeft het denkbeeldige "ik" een plaats om aan vast te houden. Zonder angst sterft het "ik".
Als het bewustzijn geen persoon meer projecteert, is er stilte en aandacht.
Tot zover Sinnige.
Het beeld van angst wordt mooi gerepresenteerd door een schildpad die zich klein maakt door zich in zijn schild terug te trekken of egel die zich oprolt. Er is een harde scheiding met de bedreigende omgeving.
Angstige mensen maken zich klein en onaantrekkelijk.
Dick Sinnige is een fan van Osho:
Osho leert ons de nieuwe onthechting. De oude onthechting was angstvallig. Je trok je terug in een klooster vol dogma’s, om weg te schuilen voor de verleidingen van een gevaarlijke wereld. De nieuwe onthechting is een liefdesaffaire. Je gaat totaal op in de bloei en schoonheid van het leven zelf. Alles voltrekt zich volgens zijn ware natuur. En wat bloeit kan weer uitbloeien, zie hier: de volmaakte onthechting.
Osho spreekt kleurrijk en stil over tantra. Tantra is: ‘Ja!’ zeggen tegen alles, ook tegen een oprecht ‘nee’. Tantra is: Jezelf niet meer in de weg staan. Voortdurend verleidt Osho ons tot dit bevrijdende ‘Ja!’. In zijn woorden vibreert een immense diepte, overstromend van liefde. Deze stroom voert je naar het uiteindelijke: de oceaan zonder oevers, het bewustzijn dat zich in geen enkele eigenschap laat vangen.
In deze vrijheid sta je oog in oog met een ontzagwekkend mysterie: je weet niets en je bent alles. Wat eens zwaar en statisch leek, versmelt moeiteloos licht in extase. Osho zorgt voor de nodige opschudding, zodat je weer fris en nieuw kunt zijn. Wat eens vast leek te zitten, stroomt weer. En als je weer stroomt, dan zijn er tranen. Hier is geen einde aan de verfijning.
Als je goed luistert, dan kun je niet anders dan je gewonnen geven. Dan opent zich een nieuw universum, en strekt je aanwezigheid zich uit tot voorbij de sterren. In het allerhoogste valt zelfs het onderscheid tussen hoog en laag weg. Hier is geen binnen en buiten meer. In deze niet-ervaring zijn er geen losstaande objecten en geen geïsoleerde personen meer. Het is het einde van jou en het begin van alles.
Osho neemt de angst weg en schenkt pure liefde. Deze liefde hoeft niets te bereiken. Alles is er al. Een rivier kan nog ergens heen stromen, maar de oceaan stroomt binnen zichzelf. Hier is geen haast, en er is geen positie die op het spel staat. Het geheel brengt ons moeiteloos voort, het geheel draagt ons in evenwicht en het geheel lost ons vanzelf op.
Dick Sinnige schreef op Facebook:
Als ik 's morgens wakker word, ontwaakt het lichaam in mijn bewustzijn. Ik hoef het niet te controleren, want het leven zorgt voor zichzelf.
Als je het leven probeert te controleren, leef je vanuit het geheugen, in de herhaling, in het benauwende proces van worden en krijgen.
Zonder die controle ben ik zonder conflict, ben ik één met de golfstroom van het oceanische bestaan. Ik neem eenvoudig waar.
De waarnemer lost op in de stilte. Ik ben deze stilte, tijdloos, met of zonder lichaam, in en uit de tijd.
In de zuivere waarneming lost het "ik" op in het geheel. Dit is liefde, liefde maakt één. Tegenover liefde staat angst. Angst doet je krimpen.
Er is een sensatie in je lichaam en je noemt het angst. Je projecteert het beeld van een "ik" die zich bang voelt en dan plaats je het in een gevaarlijke wereld vol koppensnellers.
De projectie van mezelf als een "ik" kan niet anders dan angst creëren, omdat het "ik" een situatie nodig heeft om in te bestaan.
Zolang je bang bent heeft het denkbeeldige "ik" een plaats om aan vast te houden. Zonder angst sterft het "ik".
Als het bewustzijn geen persoon meer projecteert, is er stilte en aandacht.
Tot zover Sinnige.
Het beeld van angst wordt mooi gerepresenteerd door een schildpad die zich klein maakt door zich in zijn schild terug te trekken of egel die zich oprolt. Er is een harde scheiding met de bedreigende omgeving.
Angstige mensen maken zich klein en onaantrekkelijk.
Dick Sinnige is een fan van Osho:
Osho leert ons de nieuwe onthechting. De oude onthechting was angstvallig. Je trok je terug in een klooster vol dogma’s, om weg te schuilen voor de verleidingen van een gevaarlijke wereld. De nieuwe onthechting is een liefdesaffaire. Je gaat totaal op in de bloei en schoonheid van het leven zelf. Alles voltrekt zich volgens zijn ware natuur. En wat bloeit kan weer uitbloeien, zie hier: de volmaakte onthechting.
Osho spreekt kleurrijk en stil over tantra. Tantra is: ‘Ja!’ zeggen tegen alles, ook tegen een oprecht ‘nee’. Tantra is: Jezelf niet meer in de weg staan. Voortdurend verleidt Osho ons tot dit bevrijdende ‘Ja!’. In zijn woorden vibreert een immense diepte, overstromend van liefde. Deze stroom voert je naar het uiteindelijke: de oceaan zonder oevers, het bewustzijn dat zich in geen enkele eigenschap laat vangen.
In deze vrijheid sta je oog in oog met een ontzagwekkend mysterie: je weet niets en je bent alles. Wat eens zwaar en statisch leek, versmelt moeiteloos licht in extase. Osho zorgt voor de nodige opschudding, zodat je weer fris en nieuw kunt zijn. Wat eens vast leek te zitten, stroomt weer. En als je weer stroomt, dan zijn er tranen. Hier is geen einde aan de verfijning.
Als je goed luistert, dan kun je niet anders dan je gewonnen geven. Dan opent zich een nieuw universum, en strekt je aanwezigheid zich uit tot voorbij de sterren. In het allerhoogste valt zelfs het onderscheid tussen hoog en laag weg. Hier is geen binnen en buiten meer. In deze niet-ervaring zijn er geen losstaande objecten en geen geïsoleerde personen meer. Het is het einde van jou en het begin van alles.
Osho neemt de angst weg en schenkt pure liefde. Deze liefde hoeft niets te bereiken. Alles is er al. Een rivier kan nog ergens heen stromen, maar de oceaan stroomt binnen zichzelf. Hier is geen haast, en er is geen positie die op het spel staat. Het geheel brengt ons moeiteloos voort, het geheel draagt ons in evenwicht en het geheel lost ons vanzelf op.
21 juli 2015
12 kenmerken van emotionele intelligentie
Mensen met een hoog (emotioneel quotiënt) EQ …
1. laten hun gevoelens niet ongecontroleerd de loop. Een gevoel dat naar buiten komt is een emotie. Met een emotie is niets mis, tenzij de persoon daarmee zijn verantwoordelijkheid voor zelfdiscipline ontloopt. Wie overmand wordt door emoties door een plotseling verlies van een geliefde zal altijd kunnen rekenen op begrip. Wie altijd zijn gevoelens als emoties de vrije teugel geeft, ook wanneer dat niet gepast is, is sociaal niet slim bezig.
2. negeren andermans gevoelens niet. ze hebben empathie, ze kunnen zich in een ander verplaatsen, meedenken en anticiperen.
3. staan anderen niet toe om hun gevoelens te bepalen
4. vermijden slachtoffergedrag
5. worden niet zelfgenoegzaam; ze kennen hun ego en gedragen zich niet verwaand
6. blijven niet alsmaar praten over hun gevoelens
7. hebben snel door waar hun gevoelens vandaan komen of door veroorzaakt worden
8. laten zich niet onnodig in een conflict zuigen
9. roddelen niet
10. schamen zich niet om nee te zeggen wanneer dat nodig is
11. geven niet toe aan groepsdruk
12. zoeken geen goedkeuring van anderen
Bron: de kracht van positiviteit.
1. laten hun gevoelens niet ongecontroleerd de loop. Een gevoel dat naar buiten komt is een emotie. Met een emotie is niets mis, tenzij de persoon daarmee zijn verantwoordelijkheid voor zelfdiscipline ontloopt. Wie overmand wordt door emoties door een plotseling verlies van een geliefde zal altijd kunnen rekenen op begrip. Wie altijd zijn gevoelens als emoties de vrije teugel geeft, ook wanneer dat niet gepast is, is sociaal niet slim bezig.
2. negeren andermans gevoelens niet. ze hebben empathie, ze kunnen zich in een ander verplaatsen, meedenken en anticiperen.
3. staan anderen niet toe om hun gevoelens te bepalen
4. vermijden slachtoffergedrag
5. worden niet zelfgenoegzaam; ze kennen hun ego en gedragen zich niet verwaand
6. blijven niet alsmaar praten over hun gevoelens
7. hebben snel door waar hun gevoelens vandaan komen of door veroorzaakt worden
8. laten zich niet onnodig in een conflict zuigen
9. roddelen niet
10. schamen zich niet om nee te zeggen wanneer dat nodig is
11. geven niet toe aan groepsdruk
12. zoeken geen goedkeuring van anderen
Bron: de kracht van positiviteit.
18 juli 2015
Postuum excuus voor slecht gespeelde verkrachting
Leraar-leerlingrelaties waren in de jaren tachtig een publiek geheim, en niet alleen in Amsterdam en niet alleen op theateropleidingen. In de Opiniesectie van de Volkskrant wordt al dagen geschreven over hoe dat toen ging. Mannelijke leraren maakten misbruik van hun macht en vrouwelijke leerlingen probeerden te spelen met de avances en er hun voordeel mee te doen. Soms leidde het tot echte tranen. Velen zagen het en spraken er schande van en weinigen wilden er wat tegen doen.
Voor wie zich weleens afvraagt hoe het kan dat er zo slecht geacteerd wordt in Nederland: er zijn in die tijd wat actrices afgestudeerd die niet helemaal volledig en correct zijn opgeleid. Het euvel is waarschijnlijk niet beperkt tot ons land.
Een jaar of 10 eerder, in 1972 kwam Last Tango in Paris première in New York. De twee hoofdrolspelers, een jonge vrouw en een oudere man schelen behoorlijk in leeftijd. Een scène met anale seks shockte het publiek.
Arnon Grunberg: "Seksrabbijn des vaderlands", schrijft in de Volkskrant op 24 juni 2015:
Vermoedelijk de beroemdste scène is de 'boterscène'. Brando zit op de grond in het appartement en eet brood en kaas. Maria Schneider komt binnen en hij zegt tegen haar: 'Go, get the butter.'
Ze gaat naar de keuken en gooit een pakje boter naar Brando. Waarna anale seks volgt.
Over deze scène zei Schneider jaren na de opnamen: 'Ik voelde me vernederd, het voelde een beetje alsof ik verkracht was, zowel door Marlon als door Bertolucci.'
Bertolucci heeft haar na haar dood zijn excuses aangeboden (Schneider overleed in 2011).
Tot zover Grunberg.
Wie de scene met de ogen van vandaag terugkijkt, zal opvallen hoe onbenullig de scene overkomt. Het valt Brando en Schneider nauwelijks te verwijten, zij spraken en voerden uit wat de regisseur bedacht had.
Wat is/was eigenlijk zo schokkend? Het (b)anale spel of het uitbeelden van iets banaals? Waarvoor heeft Bertolucci zijn excuus gemaakt? Voor een slechte registratie van een scene, het laten maken van een slechte scene of een gespeelde verkrachting?
Moraal van dit verhaal? Much Ado About Nothing.
Voor wie zich weleens afvraagt hoe het kan dat er zo slecht geacteerd wordt in Nederland: er zijn in die tijd wat actrices afgestudeerd die niet helemaal volledig en correct zijn opgeleid. Het euvel is waarschijnlijk niet beperkt tot ons land.
Een jaar of 10 eerder, in 1972 kwam Last Tango in Paris première in New York. De twee hoofdrolspelers, een jonge vrouw en een oudere man schelen behoorlijk in leeftijd. Een scène met anale seks shockte het publiek.
Arnon Grunberg: "Seksrabbijn des vaderlands", schrijft in de Volkskrant op 24 juni 2015:
Vermoedelijk de beroemdste scène is de 'boterscène'. Brando zit op de grond in het appartement en eet brood en kaas. Maria Schneider komt binnen en hij zegt tegen haar: 'Go, get the butter.'
Ze gaat naar de keuken en gooit een pakje boter naar Brando. Waarna anale seks volgt.
Over deze scène zei Schneider jaren na de opnamen: 'Ik voelde me vernederd, het voelde een beetje alsof ik verkracht was, zowel door Marlon als door Bertolucci.'
Bertolucci heeft haar na haar dood zijn excuses aangeboden (Schneider overleed in 2011).
Tot zover Grunberg.
Wie de scene met de ogen van vandaag terugkijkt, zal opvallen hoe onbenullig de scene overkomt. Het valt Brando en Schneider nauwelijks te verwijten, zij spraken en voerden uit wat de regisseur bedacht had.
Wat is/was eigenlijk zo schokkend? Het (b)anale spel of het uitbeelden van iets banaals? Waarvoor heeft Bertolucci zijn excuus gemaakt? Voor een slechte registratie van een scene, het laten maken van een slechte scene of een gespeelde verkrachting?
Moraal van dit verhaal? Much Ado About Nothing.
16 juli 2015
Een conflict ingerommeld
De aanslag op de Oostenrijkse kroonprins Franz Ferdinand op 28 juni 1914 in Sarajevo was de start van een reeks beslissingen die leidden tot de Eerste Wereldoorlog. Niemand had die dag kunnen bevroeden wat de gevolgen zouden zijn van die gebeurtenis. Wie kijkt naar de historische context vindt meer logica. Leiders van de grote mogendheden zochten al langer naar een aanleiding om hun ambities waar te maken. Propaganda maakte vervolgens de geesten rijp voor oorlog. Waarheid sneuvelt als eerste.
Wraak, eergevoel, superioriteitsgevoelens, vrijheidsstrijd, naïviteit. Het is een explosieve mix die op allerlei niveaus tot ontbranding kan komen, van individu tot natie tot werelddeel.
Mensen gaan ’s ochtends niets vermoedend naar hun werk en komen ’s avonds thuis als potentiële oorlogsmisdadiger. Een treffend voorbeeld was het verhaal van de buschauffeurs die de moslims wegvoerden uit Srebrenica. Voordat ze zich konden realiseren wat de gevolgen waren werden zij medeplichtig gemaakt. Zij werden gedwongen mee te doen aan de executies zodat zij zouden zwijgen.
Toen Ratko Mladić Tom Karremans, de commandant van Dutchbat, dwong tot een vernederend schijnoverleg voor de Servische camera moest hij knarsetandend de schemerlamp in ontvangst nemen en het borrelglas heffen. Voor lul gezet voor het oog van de wereld. De Fransen en de Amerikanen weigerden luchtsteun want ze hadden te veel landgenoten in gijzeling door de Serven waarvan ze vreesden dat zij gedood zouden worden als wraak. Dat die angst tot duizenden doden zou leiden als slachtoffer van de arrogantie van Mladić konden weinigen op dat moment vermoeden. De intentie van de Dutchbatters was om te beschermen; de loop van de geschiedenis bestempelden ze in de ogen van velen tot lafaards, die niet durfden te vechten.
In de Tweede Wereldoorlog kwamen veel Nederlanders terecht in het Jappenkamp, belaagd door de Japanners en daarna door de Indonesische vrijheidsstrijders. Die medelanders waren maar wat blij dat er tijdens de Bersiapperiode soldaten werden gestuurd om hen te beschermen. Maar die soldaten kwamen niet alleen om te beschermen maar ook om te heroveren. Het gevolg is dat het leed van de ex-gevangenen nauwelijks erkend werd omdat de schaamte over de poging tot rekolonisatie er tijdens de politionele acties ook is.
Wat begint als een zucht naar avontuur (‘wat is er toch over van de VOC mentaliteit’) kan door ideologie uit de hand lopen. Zie ook de dagboekaantekeningen van Nederlandse SS-ers.
Het lot van de Joden in de Tweede Wereldoorlog heeft ertoe bijgedragen dat de grote mogendheden in 1948 tot oprichting van de staat Israël hebben besloten. De Palestijnen werden in de jaren daarna stapje voor stapje na het voeren van oorlog teruggedrongen tot de Gazastrook. Zij zijn de voorlopige verliezers in de strijd wiens God de sterkste is.
Het neerstorten van vlucht MH-17, vermoedelijk bij vergissing neergehaald door Oekraïense rebellen, leidt tot grote spanningen tussen het Westen en het Sovjetblok. De Oekraïne is maar één voorbeeld van een land waarin bevolkingsgroepen leven die zich liever afscheiden. Wanneer dat niet via democratie goedschiks kan, dan maar kwaadschiks met geweld en terreur. Het motief kan politiek, economisch of religieus of anderszins zijn, maar is levensgevaarlijk wanneer het gevoed wordt door meerder- of minderwaardigheidsgevoelens.
Ontelbare onschuldige mensen zijn slachtoffer geworden van machtswellustelingen die zichzelf of hun volk verheven voelden boven anderen. Vanuit die verhevenheid oordeelden zij over leven en dood. Wie zichzelf op zo’n voetstuk plaatst roept automatisch de wens op om vernederd te worden. Het proces van actie en reactie duurt vervolgens zo lang dat alle partijen in de aanloop vrij kunnen zoeken naar een aanleiding tot wraak. De gewetensvraag of men zelf ook schuldig is kan daarmee worden gesust. Niemand weet meer hoe het is begonnen en wil het eigenlijk ook niet weten, want dat zou knagen aan het superioriteitsgevoel. Tegenstanders worden stap voor stap ontmenselijkt tot het logisch lijkt om hen als oud vuil te behandelen.
Evenwaardigheid wordt in theorie breed onderschreven, maar in de praktijk door weinigen beleden.
Wraak, eergevoel, superioriteitsgevoelens, vrijheidsstrijd, naïviteit. Het is een explosieve mix die op allerlei niveaus tot ontbranding kan komen, van individu tot natie tot werelddeel.
Mensen gaan ’s ochtends niets vermoedend naar hun werk en komen ’s avonds thuis als potentiële oorlogsmisdadiger. Een treffend voorbeeld was het verhaal van de buschauffeurs die de moslims wegvoerden uit Srebrenica. Voordat ze zich konden realiseren wat de gevolgen waren werden zij medeplichtig gemaakt. Zij werden gedwongen mee te doen aan de executies zodat zij zouden zwijgen.
Toen Ratko Mladić Tom Karremans, de commandant van Dutchbat, dwong tot een vernederend schijnoverleg voor de Servische camera moest hij knarsetandend de schemerlamp in ontvangst nemen en het borrelglas heffen. Voor lul gezet voor het oog van de wereld. De Fransen en de Amerikanen weigerden luchtsteun want ze hadden te veel landgenoten in gijzeling door de Serven waarvan ze vreesden dat zij gedood zouden worden als wraak. Dat die angst tot duizenden doden zou leiden als slachtoffer van de arrogantie van Mladić konden weinigen op dat moment vermoeden. De intentie van de Dutchbatters was om te beschermen; de loop van de geschiedenis bestempelden ze in de ogen van velen tot lafaards, die niet durfden te vechten.
In de Tweede Wereldoorlog kwamen veel Nederlanders terecht in het Jappenkamp, belaagd door de Japanners en daarna door de Indonesische vrijheidsstrijders. Die medelanders waren maar wat blij dat er tijdens de Bersiapperiode soldaten werden gestuurd om hen te beschermen. Maar die soldaten kwamen niet alleen om te beschermen maar ook om te heroveren. Het gevolg is dat het leed van de ex-gevangenen nauwelijks erkend werd omdat de schaamte over de poging tot rekolonisatie er tijdens de politionele acties ook is.
Wat begint als een zucht naar avontuur (‘wat is er toch over van de VOC mentaliteit’) kan door ideologie uit de hand lopen. Zie ook de dagboekaantekeningen van Nederlandse SS-ers.
Het lot van de Joden in de Tweede Wereldoorlog heeft ertoe bijgedragen dat de grote mogendheden in 1948 tot oprichting van de staat Israël hebben besloten. De Palestijnen werden in de jaren daarna stapje voor stapje na het voeren van oorlog teruggedrongen tot de Gazastrook. Zij zijn de voorlopige verliezers in de strijd wiens God de sterkste is.
Het neerstorten van vlucht MH-17, vermoedelijk bij vergissing neergehaald door Oekraïense rebellen, leidt tot grote spanningen tussen het Westen en het Sovjetblok. De Oekraïne is maar één voorbeeld van een land waarin bevolkingsgroepen leven die zich liever afscheiden. Wanneer dat niet via democratie goedschiks kan, dan maar kwaadschiks met geweld en terreur. Het motief kan politiek, economisch of religieus of anderszins zijn, maar is levensgevaarlijk wanneer het gevoed wordt door meerder- of minderwaardigheidsgevoelens.
Ontelbare onschuldige mensen zijn slachtoffer geworden van machtswellustelingen die zichzelf of hun volk verheven voelden boven anderen. Vanuit die verhevenheid oordeelden zij over leven en dood. Wie zichzelf op zo’n voetstuk plaatst roept automatisch de wens op om vernederd te worden. Het proces van actie en reactie duurt vervolgens zo lang dat alle partijen in de aanloop vrij kunnen zoeken naar een aanleiding tot wraak. De gewetensvraag of men zelf ook schuldig is kan daarmee worden gesust. Niemand weet meer hoe het is begonnen en wil het eigenlijk ook niet weten, want dat zou knagen aan het superioriteitsgevoel. Tegenstanders worden stap voor stap ontmenselijkt tot het logisch lijkt om hen als oud vuil te behandelen.
Evenwaardigheid wordt in theorie breed onderschreven, maar in de praktijk door weinigen beleden.
15 juli 2015
Kenmerken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis
Ongeveer 1% van de bevolking heeft een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS). Mensen met NPS vinden zichzelf grandioos, hebben behoefte aan bewondering en missen empathie met anderen. Meer dan een miljoen Nederlanders krijgen met NPS te maken als kind, collega of partner.
Een bekend voorbeeld van iemand met NPS is ex-neuroloog Ernst Jansen Steur. Door zijn optreden hebben meer dan 100 patiënten ernstige schade geleden en is schadevergoeding toegekend.
Zijn collega’s hebben hem niet adequaat en op tijd gestopt in het uitvoeren van zijn werkzaamheden. Mensen met een dergelijke stoornis zijn niet snel geneigd om hulp te zoeken, ze zijn immers geweldig. Wanneer zij een beroep uitoefenen waarin anderen van hen afhankelijk zijn, dan kunnen er psychische slachtoffers vallen, soms ook suïcide.
Het is daarom van belang te letten op de symptomen van de stoornis bij anderen en op tijd te zorgen onder hun invloed vandaan te komen.
Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn geneigd te denken:
1. Ik ben een erg bijzonder en belangrijk persoon
2. Omdat ik boven anderen uitsteek, heb ik recht op een voorkeursbehandeling
3. Ik ben niet gebonden aan de regels, waar anderen zich wel aan moeten houden
4. Het is van zeer groot belang om erkend, geprezen en bewonderd te worden
5. Als anderen geen respect tonen voor mijn speciale status, moeten ze daarvoor ‘bestraft’ worden
6. Anderen moeten in al mijn behoeften voorzien
7. Anderen moeten zich realiseren hoe bijzonder ik ben
8. Het is onverdraaglijk als ik het respect wat mij toekomt niet krijg, of als ik niet krijg waar ik recht op heb
9. Anderen verdienen de bewondering en rijkdom niet die ze krijgen
10. Anderen hebben niet het recht mij te bekritiseren
11. Behoeften van anderen mogen die van mij niet dwarsbomen
12. Aangezien ik zo talentvol ben, moeten anderen zich aanpassen ter ondersteuning van mijn carrière
13. Alleen mensen die zo bijzonder zijn als ik begrijpen mij
14. Ik heb alle reden om een grootse toekomst tegemoet te zien
Voor (ex-)partners is er speciaal een site www.npspartners.nl/.
Specialist op het gebied van narcisme is Jan Derksen, hoogleraar klinische psychologie en psychotherapeut.
Wat is de overeenkomst tussen Pim Fortuyn, Zlatan Ibrahimovi, Steve Jobs, Nina Brink en Neelie Kroes? Volgens Martin Appelo zijn ze alle vijf narcistisch. Narcisme is een verslavend patroon van jezelf opblazen en anderen afstoten. Een instabiele psychische basis ligt hieraan ten grondslag.
Het goede nieuws is dat je er iets aan kunt doen. Psycholoog Martin Appelo houdt de narcist een spiegel voor met 'de narcistische cirkel' en (auto)biografieën van beroemdheden. Hij geeft richtlijnen voor het hanteren van narcisme, zowel voor de narcist als voor zijn omgeving. De auteur schrijft toegankelijk en uit eigen ervaring (hij voldoet aan zijn eigen definitie van narcisme), wat voor een interessant en goed leesbaar boek zorgt. Een originele aanvulling op de bestaande literatuur over narcisme. Appelo doet afstand van het idee dat we in een narcistische tijd leven, zoals collega-psycholoog Jan Derksen beweert.
Bovengenoemde kenmerken lijken ook op hoogmoed of hybris. Hoogmoed is een van de zeven "hoofdzonden".
Een bekend voorbeeld van iemand met NPS is ex-neuroloog Ernst Jansen Steur. Door zijn optreden hebben meer dan 100 patiënten ernstige schade geleden en is schadevergoeding toegekend.
Zijn collega’s hebben hem niet adequaat en op tijd gestopt in het uitvoeren van zijn werkzaamheden. Mensen met een dergelijke stoornis zijn niet snel geneigd om hulp te zoeken, ze zijn immers geweldig. Wanneer zij een beroep uitoefenen waarin anderen van hen afhankelijk zijn, dan kunnen er psychische slachtoffers vallen, soms ook suïcide.
Het is daarom van belang te letten op de symptomen van de stoornis bij anderen en op tijd te zorgen onder hun invloed vandaan te komen.
Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn geneigd te denken:
1. Ik ben een erg bijzonder en belangrijk persoon
2. Omdat ik boven anderen uitsteek, heb ik recht op een voorkeursbehandeling
3. Ik ben niet gebonden aan de regels, waar anderen zich wel aan moeten houden
4. Het is van zeer groot belang om erkend, geprezen en bewonderd te worden
5. Als anderen geen respect tonen voor mijn speciale status, moeten ze daarvoor ‘bestraft’ worden
6. Anderen moeten in al mijn behoeften voorzien
7. Anderen moeten zich realiseren hoe bijzonder ik ben
8. Het is onverdraaglijk als ik het respect wat mij toekomt niet krijg, of als ik niet krijg waar ik recht op heb
9. Anderen verdienen de bewondering en rijkdom niet die ze krijgen
10. Anderen hebben niet het recht mij te bekritiseren
11. Behoeften van anderen mogen die van mij niet dwarsbomen
12. Aangezien ik zo talentvol ben, moeten anderen zich aanpassen ter ondersteuning van mijn carrière
13. Alleen mensen die zo bijzonder zijn als ik begrijpen mij
14. Ik heb alle reden om een grootse toekomst tegemoet te zien
Voor (ex-)partners is er speciaal een site www.npspartners.nl/.
Specialist op het gebied van narcisme is Jan Derksen, hoogleraar klinische psychologie en psychotherapeut.
Wat is de overeenkomst tussen Pim Fortuyn, Zlatan Ibrahimovi, Steve Jobs, Nina Brink en Neelie Kroes? Volgens Martin Appelo zijn ze alle vijf narcistisch. Narcisme is een verslavend patroon van jezelf opblazen en anderen afstoten. Een instabiele psychische basis ligt hieraan ten grondslag.
Het goede nieuws is dat je er iets aan kunt doen. Psycholoog Martin Appelo houdt de narcist een spiegel voor met 'de narcistische cirkel' en (auto)biografieën van beroemdheden. Hij geeft richtlijnen voor het hanteren van narcisme, zowel voor de narcist als voor zijn omgeving. De auteur schrijft toegankelijk en uit eigen ervaring (hij voldoet aan zijn eigen definitie van narcisme), wat voor een interessant en goed leesbaar boek zorgt. Een originele aanvulling op de bestaande literatuur over narcisme. Appelo doet afstand van het idee dat we in een narcistische tijd leven, zoals collega-psycholoog Jan Derksen beweert.
Bovengenoemde kenmerken lijken ook op hoogmoed of hybris. Hoogmoed is een van de zeven "hoofdzonden".
14 juli 2015
Vrouwen stoppen met mopperen
Monica Tuzar: Tijdens een bijeenkomst van Power Connections kijken we naar de vraag waarom zoveel vrouwen altijd mopperen, wat er nodig om vrouwen te doen stoppen met zeuren. Dan blijkt dat vrouwen vaak niet goed voor zichzelf zorgen. Ze denkt dat haar partner dat wel zal doen. Maar hoe kan die partner dat weten? Wat een vrouw echt wenst, zal zij eerst bij zichzelf naar boven moeten halen. Het leuke van de methode is dat niemand hoeft te veranderen, dat het er vooral om gaat de ander te accepteren zoals hij of zij is.
Vera Helleman geeft in dit interview als tip:
In je boek stel je dat je – als je ruzie of enigheid hebt met je partner – niet moet praten. Leg eens uit?
“Tijdens een ruzie ben je doorgaans in een pijn of non-acceptatie over jezelf geraakt of er wordt niet aan een bepaalde verwachting voldaan waarvan jij hoopt dat het jou gelukkig maakt. Tijdens onenigheid wil men meestal de ander de eigen ideeën opdringen, de ander beheersen of controleren. Zo van: ‘Jij moet doen wat ik zeg want dan voel ik me veilig en word ik gelukkig’. Woorden zijn op dat moment volledig subjectief en doordrongen van ongenoegens die in jou zelf huizen. Praten wordt dan een egostrijd en onvrede wordt geprojecteerd op de buitenwereld. In de ander ontmoet je jezelf, weet je nog? Vrouwen willen met praten meestal bereiken dat je ‘op een lijn komt met elkaar’. Maar wat betekent dat dan? Dat hij net zo moet gaan denken als jij? Dat gaat dus niet, want hij is een ander persoon die anders denkt en handelt dan jij. Je moet de ander niet hetzelfde als jij willen maken. Laat je dat toe van een ander, dan doe je per definitie concessies. Terwijl het er in het leven juist om gaat dat je je eigen unieke zelf bent. En dat je daaraan expressie geeft. Wil je aanpassing in de relatie, dan kun je nadat de lading weg is vanuit gelijkwaardigheid kijken wat voor beiden werkt.”
Ruzie willen bijpraten komt ook door de sociale context, we willen graag aardig gevonden worden.
“Ja, dat kan ook zo’n motivatie zijn om te willen praten. ‘Ik wil horen dat je me (nog) lief vindt’. Wil de ander niet praten, dan blijf je hierover in onzekerheid. Er zijn enorm veel motivaties om te willen praten. Ga dus vooral eerst onderzoeken: wat is mijn motivatie dat ik op dit moment wil praten? Wat heb je nodig van de ander? Wat wil ik voor elkaar krijgen? In welke onzekerheid, welk verlangen of welke angst wil je gerustgesteld worden? Dan kom je het ego wel tegen.”
Hoe zou je dan wel in contact moeten blijven?
“Laat de ander eerst tot zichzelf komen, en doe dat ook voor jezelf. Als kleine kinderen boos zijn, dan zie je bijvoorbeeld dat ze automatisch eerst even afstand nemen. Ze willen met rust gelaten worden en richten hun boosheid zodoende helemaal niet op iets of iemand. Ga je tijdens een ruzie wel praten, dan moet de emotie altijd langs het brein. En dan komt niet alleen ego erbij, maar ook alle verhalen uit het verleden. Het brein maakt een interpretatie van alles wat al heeft plaatsgevonden. Je komt dan slechts tot beperkte conclusies over wat er gebeurde, je analyseert en interpreteert. En dat houd je gevangen in de laag van dualiteit. Kijk je elkaar daarna aan, dan zie je in de ogen van de ander hoe je denkt over jezelf en waarin je tekort denkt te komen. Mogen die onzekerheden er vervolgens zijn, dan merk je dat je daar heel stil van wordt. Dat komt omdat je hart opent waardoor je jezelf ontmoet in de ander en je je tegelijk verbindt met je partner. Maar je moet wel open staan om dat te zien. Als je in de fuik van boosheid en projectie naar ‘de ander’ toe blijft zitten, zie je niet wat er werkelijk is.”
Tot zover het interview. Klik hier voor tips van Vera Helleman in relatie tot de werking van het ego, leven vanuit het hart en meer.
Vera Helleman geeft in dit interview als tip:
In je boek stel je dat je – als je ruzie of enigheid hebt met je partner – niet moet praten. Leg eens uit?
“Tijdens een ruzie ben je doorgaans in een pijn of non-acceptatie over jezelf geraakt of er wordt niet aan een bepaalde verwachting voldaan waarvan jij hoopt dat het jou gelukkig maakt. Tijdens onenigheid wil men meestal de ander de eigen ideeën opdringen, de ander beheersen of controleren. Zo van: ‘Jij moet doen wat ik zeg want dan voel ik me veilig en word ik gelukkig’. Woorden zijn op dat moment volledig subjectief en doordrongen van ongenoegens die in jou zelf huizen. Praten wordt dan een egostrijd en onvrede wordt geprojecteerd op de buitenwereld. In de ander ontmoet je jezelf, weet je nog? Vrouwen willen met praten meestal bereiken dat je ‘op een lijn komt met elkaar’. Maar wat betekent dat dan? Dat hij net zo moet gaan denken als jij? Dat gaat dus niet, want hij is een ander persoon die anders denkt en handelt dan jij. Je moet de ander niet hetzelfde als jij willen maken. Laat je dat toe van een ander, dan doe je per definitie concessies. Terwijl het er in het leven juist om gaat dat je je eigen unieke zelf bent. En dat je daaraan expressie geeft. Wil je aanpassing in de relatie, dan kun je nadat de lading weg is vanuit gelijkwaardigheid kijken wat voor beiden werkt.”
Ruzie willen bijpraten komt ook door de sociale context, we willen graag aardig gevonden worden.
“Ja, dat kan ook zo’n motivatie zijn om te willen praten. ‘Ik wil horen dat je me (nog) lief vindt’. Wil de ander niet praten, dan blijf je hierover in onzekerheid. Er zijn enorm veel motivaties om te willen praten. Ga dus vooral eerst onderzoeken: wat is mijn motivatie dat ik op dit moment wil praten? Wat heb je nodig van de ander? Wat wil ik voor elkaar krijgen? In welke onzekerheid, welk verlangen of welke angst wil je gerustgesteld worden? Dan kom je het ego wel tegen.”
Hoe zou je dan wel in contact moeten blijven?
“Laat de ander eerst tot zichzelf komen, en doe dat ook voor jezelf. Als kleine kinderen boos zijn, dan zie je bijvoorbeeld dat ze automatisch eerst even afstand nemen. Ze willen met rust gelaten worden en richten hun boosheid zodoende helemaal niet op iets of iemand. Ga je tijdens een ruzie wel praten, dan moet de emotie altijd langs het brein. En dan komt niet alleen ego erbij, maar ook alle verhalen uit het verleden. Het brein maakt een interpretatie van alles wat al heeft plaatsgevonden. Je komt dan slechts tot beperkte conclusies over wat er gebeurde, je analyseert en interpreteert. En dat houd je gevangen in de laag van dualiteit. Kijk je elkaar daarna aan, dan zie je in de ogen van de ander hoe je denkt over jezelf en waarin je tekort denkt te komen. Mogen die onzekerheden er vervolgens zijn, dan merk je dat je daar heel stil van wordt. Dat komt omdat je hart opent waardoor je jezelf ontmoet in de ander en je je tegelijk verbindt met je partner. Maar je moet wel open staan om dat te zien. Als je in de fuik van boosheid en projectie naar ‘de ander’ toe blijft zitten, zie je niet wat er werkelijk is.”
Tot zover het interview. Klik hier voor tips van Vera Helleman in relatie tot de werking van het ego, leven vanuit het hart en meer.
9 juli 2015
De Drie-eenheid en het slaan van een kruis
Christenen slaan een kruis na afloop van een gebed: “in de naam van de vader, de zoon en de Heilige Geest, amen”. Eerst de vingers aan het hoofd, dan aan het hart, ene schouder, andere schouder. Religie komt van “religare”, latijn voor verbinden. In het geloof wordt het hogere met het lagere verbonden en zijn mensen gelijkwaardig met elkaar. Zo kun je de verticale en horizontale lijnen verwoorden die je met een kruis slaat. Vrijheid (hoofd), gelijkheid (hart), broederschap.
Van oudsher hebben mensen in een God of goden almachtige krachten voorgesteld, die bereid waren hun te helpen om te overleven. En wanneer dat te veel gevraagd was, dan was het mooi dat er een leven na de dood in zou zitten, wanneer zij door een offer te plengen de goden gunstig zouden stemmen.
Ze waren nog wel geïnteresseerd in een Messias die hun zou bevrijden en die de dood zou overwinnen, maar de manier waarop Jezus zijn leven offerde was niet hun beeld van een Verlosser.
Jezus noemde zichzelf de zoon van God en na zijn opstanding uit de dood stortte hij de Heilige Geest uit over zijn volgelingen.
Het bestaan van deze drie goddelijke personen werd vastgelegd tijdens het concilie van Nicea in het jaar 325 door keizer Constantijn de Grote. Tot die tijd werd door christenen getwist over de goddelijke en menselijke natuur van Jezus. Jezus zou niet op één lijn mogen worden gesteld met de almachtige God.
De boodschap van Jezus was dat het Koninkrijk Gods geen wereldse heerschappij inhield waar God’s wil erkend moest worden als wet, maar dat de menselijke geest de plaats was om in de zoektocht naar waarheid God te vinden. Het is in de geest waar Jezus eeuwig leven heeft doordat mensen de liefde over generaties blijven uitdragen. Op deze wijze kan ‘God is liefde’ worden begrepen.
Niet alle mensen waren blij met de niet-politieke opvatting van Gods boodschap. Het zou betekenen dat zij van God niets hadden te verwachten bij wereldse zaken. Volgens Frédéric Lenoir heeft Judas Jezus verraden omdat hij hoopte dat Jezus na gevangenneming door de Romeinen eindelijk zijn vermogen tot het doen van wonderen zou aanwenden om de Romeinse heerschappij te overwinnen. Judas probeerde Jezus voor zijn politieke karretje te spannen.
Doordat het Romeinse rijk zich in de loop van de vierde eeuw tot het christendom bekeerde, startte een lange periode waarin staat en kerk waren vermengd en waarbij de christelijke boodschap vele malen in zijn tegendeel werd uitgelegd ten koste van ontelbare doden. Pas bij het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) deed de Kerk afstand van de wereldse macht.
Wie de ouderwetse opvatting over een heersende God aanhangt, probeert via het gebed wereldse zaken te verkrijgen. Die God is door Nietzsche dood verklaard en een dergelijke poging tot communicatie met God is zin- en vruchteloos.
In de beleving van spiritualiteit is er in de millennia een verschuiving opgetreden van een onpersoonlijke opvatting van God -die heerst- naar een persoonlijke relatie met God waarin de boodschap van Jezus om jouw naaste lief te hebben wordt gedeeld. Wie leeft volgens de leer van Jezus vraagt in gebed steun voor het vergroten van zijn vermogen tot geduld, liefde en compassie en voor het niet-oordelen over de ander. Het is geen volgen van wetten, maar leven in de geest van Jezus om zonder oordeel lief te hebben. De ander mag zijn wie hij is zonder zich te hoeven te bewijzen.
Van oudsher hebben mensen in een God of goden almachtige krachten voorgesteld, die bereid waren hun te helpen om te overleven. En wanneer dat te veel gevraagd was, dan was het mooi dat er een leven na de dood in zou zitten, wanneer zij door een offer te plengen de goden gunstig zouden stemmen.
Ze waren nog wel geïnteresseerd in een Messias die hun zou bevrijden en die de dood zou overwinnen, maar de manier waarop Jezus zijn leven offerde was niet hun beeld van een Verlosser.
Jezus noemde zichzelf de zoon van God en na zijn opstanding uit de dood stortte hij de Heilige Geest uit over zijn volgelingen.
Het bestaan van deze drie goddelijke personen werd vastgelegd tijdens het concilie van Nicea in het jaar 325 door keizer Constantijn de Grote. Tot die tijd werd door christenen getwist over de goddelijke en menselijke natuur van Jezus. Jezus zou niet op één lijn mogen worden gesteld met de almachtige God.
De boodschap van Jezus was dat het Koninkrijk Gods geen wereldse heerschappij inhield waar God’s wil erkend moest worden als wet, maar dat de menselijke geest de plaats was om in de zoektocht naar waarheid God te vinden. Het is in de geest waar Jezus eeuwig leven heeft doordat mensen de liefde over generaties blijven uitdragen. Op deze wijze kan ‘God is liefde’ worden begrepen.
Niet alle mensen waren blij met de niet-politieke opvatting van Gods boodschap. Het zou betekenen dat zij van God niets hadden te verwachten bij wereldse zaken. Volgens Frédéric Lenoir heeft Judas Jezus verraden omdat hij hoopte dat Jezus na gevangenneming door de Romeinen eindelijk zijn vermogen tot het doen van wonderen zou aanwenden om de Romeinse heerschappij te overwinnen. Judas probeerde Jezus voor zijn politieke karretje te spannen.
Doordat het Romeinse rijk zich in de loop van de vierde eeuw tot het christendom bekeerde, startte een lange periode waarin staat en kerk waren vermengd en waarbij de christelijke boodschap vele malen in zijn tegendeel werd uitgelegd ten koste van ontelbare doden. Pas bij het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) deed de Kerk afstand van de wereldse macht.
Wie de ouderwetse opvatting over een heersende God aanhangt, probeert via het gebed wereldse zaken te verkrijgen. Die God is door Nietzsche dood verklaard en een dergelijke poging tot communicatie met God is zin- en vruchteloos.
In de beleving van spiritualiteit is er in de millennia een verschuiving opgetreden van een onpersoonlijke opvatting van God -die heerst- naar een persoonlijke relatie met God waarin de boodschap van Jezus om jouw naaste lief te hebben wordt gedeeld. Wie leeft volgens de leer van Jezus vraagt in gebed steun voor het vergroten van zijn vermogen tot geduld, liefde en compassie en voor het niet-oordelen over de ander. Het is geen volgen van wetten, maar leven in de geest van Jezus om zonder oordeel lief te hebben. De ander mag zijn wie hij is zonder zich te hoeven te bewijzen.
3 juli 2015
Twee manieren om God te benaderen
Het denken van de Dominicaanse mysticus Meister Eckhart (1260-1328) oefent grote aantrekkingskracht uit op wie verlangt naar universele spiritualiteit en uit meer dan één religieuze traditie wil putten.
Nu exclusieve binding aan één confessie steeds meer plaats lijkt te maken voor meervoudige religieuze binding, dient de middeleeuwse theoloog en prediker Eckhart zich aan als een inspirerende figuur die de verschillen overbrugt.
Een voorbeeld van dat verschil is de negatieve, apofatische manier van God benaderen en de positieve, afatische manier. Let wel, dit is geen waarde oordeel; het negatieve (de via negativa) is van gelijke waarde als het positieve. De prioriteit van het ontkennende element ligt boven het bevestigende.
Auteur André van der Braak schrijft erover:
De negatieve theologie is in haar methode verwant aan de postmoderne deconstructiefilosofie van Derrida en anderen. Ze maakt gebruik van het apofatische (nee-zeggende) spreken, dat probeert uit te drukken wie God is via ontkennende uitspraken: God is niet goed maar ook niet slecht, niet groot maar ook niet klein, hij kent geen liefde maar ook geen haat, hij is niet almachtig maar ook niet machteloos. Door te omschrijven wie God niet is, kunnen we directe ervaringskennis verwerven over wie God wel is. Deze kennis kan echter nooit in woorden en begrippen worden uitgedrukt.
Een dergelijk apofatisch spreken is bij Meister Eckhart overal te vinden: God is een niets, we moeten van God verlost worden, we moeten alle beelden over God achterlaten. Ons diepste innerlijke zelf bestaat uit een goddelijke vonk waar verder niets over kan worden gezegd. Eckhart spreekt van het zielenvonkje. Wat daar gebeurt, is ‘onuitsprekelijk’ en ‘zonder woorden’. De belangstelling van het grote publiek voor Eckhart richt zich vaak op deze apofatische elementen in zijn werk, die de onzegbaarheid en onkenbaarheid van God benadrukken. Ook westerse boeddhisten kunnen Eckhart derhalve lezen en zich op hem beroepen.
Naast dit apofatische spreken, dat meestal alle aandacht krijgt, kan bij Meister Eckhart ook nog een ander discours worden gevonden. Binnen de theologie wordt dit tweede discours ook wel omschreven als het katafatische (bevestigende) spreken. De katafatische theologie probeert uit te drukken wie God is door middel van bevestigende uitspraken over God: ‘God is goed’, ‘God is groot’, ‘God is liefde’, ‘God is almachtig’. Dit katafatische spreken komt tot uitdrukking bij Eckhart in verschillende metaforen, waarvan de bekendste luidt, dat God zijn Zoon elk moment in de ziel baart. De Godsgeboorte was niet slechts een eenmalige gebeurtenis tweeduizend jaar geleden, maar vindt elk moment ononderbroken plaats.
Het leeg worden waar Meister Eckhart over spreekt, is dus geen doel op zich, maar dient ertoe om ruimte te scheppen zodat God zich onbelemmerd kan uitstorten in de ziel, en de oorspronkelijke eenheid van God en de ziel zich volledig kan manifesteren. Eckharts nadruk op de oorspronkelijke eenheid en eenvoud van God is een ander voorbeeld van hoe men met religieuze diversiteit om kan gaan zonder de eigenheid van de eigen traditie te verloochenen.
Zie ook Het positieve van het negatieve.
Wanneer religie wordt vermengt met machtsmisbruik dan roept dat soms heftig verzet op. In 1566 vernielden protestanten beelden in de katholieke kerk tijdens de beeldenstorm. Dit niet alleen vanwege verzet tegen een te letterlijke verbeelding van een niet in vorm te vatten God, maar ook als protest tegen liefdeloze onderdrukking door Spanje en Rome. Het beeld van een God met menselijke eigenschappen, die bovendien op onze hand is, sterft (zeker in het Westen) meer en meer uit. Het heeft geen zin om letterlijk op zoek te gaan naar aanwijsbare God en de Tao of proberen te bewijzen dat er wel of niet een God bestaat.
Een essentie, die per definitie ongrijpbaar is, valt slechts te ervaren door je er voor open te stellen. God, Tao, vrijheid en liefde zijn de bron én de bestemming van alles zonder een letterlijk begin en zonder een letterlijk einde te zijn.
Nu exclusieve binding aan één confessie steeds meer plaats lijkt te maken voor meervoudige religieuze binding, dient de middeleeuwse theoloog en prediker Eckhart zich aan als een inspirerende figuur die de verschillen overbrugt.
Een voorbeeld van dat verschil is de negatieve, apofatische manier van God benaderen en de positieve, afatische manier. Let wel, dit is geen waarde oordeel; het negatieve (de via negativa) is van gelijke waarde als het positieve. De prioriteit van het ontkennende element ligt boven het bevestigende.
Auteur André van der Braak schrijft erover:
De negatieve theologie is in haar methode verwant aan de postmoderne deconstructiefilosofie van Derrida en anderen. Ze maakt gebruik van het apofatische (nee-zeggende) spreken, dat probeert uit te drukken wie God is via ontkennende uitspraken: God is niet goed maar ook niet slecht, niet groot maar ook niet klein, hij kent geen liefde maar ook geen haat, hij is niet almachtig maar ook niet machteloos. Door te omschrijven wie God niet is, kunnen we directe ervaringskennis verwerven over wie God wel is. Deze kennis kan echter nooit in woorden en begrippen worden uitgedrukt.
Een dergelijk apofatisch spreken is bij Meister Eckhart overal te vinden: God is een niets, we moeten van God verlost worden, we moeten alle beelden over God achterlaten. Ons diepste innerlijke zelf bestaat uit een goddelijke vonk waar verder niets over kan worden gezegd. Eckhart spreekt van het zielenvonkje. Wat daar gebeurt, is ‘onuitsprekelijk’ en ‘zonder woorden’. De belangstelling van het grote publiek voor Eckhart richt zich vaak op deze apofatische elementen in zijn werk, die de onzegbaarheid en onkenbaarheid van God benadrukken. Ook westerse boeddhisten kunnen Eckhart derhalve lezen en zich op hem beroepen.
Naast dit apofatische spreken, dat meestal alle aandacht krijgt, kan bij Meister Eckhart ook nog een ander discours worden gevonden. Binnen de theologie wordt dit tweede discours ook wel omschreven als het katafatische (bevestigende) spreken. De katafatische theologie probeert uit te drukken wie God is door middel van bevestigende uitspraken over God: ‘God is goed’, ‘God is groot’, ‘God is liefde’, ‘God is almachtig’. Dit katafatische spreken komt tot uitdrukking bij Eckhart in verschillende metaforen, waarvan de bekendste luidt, dat God zijn Zoon elk moment in de ziel baart. De Godsgeboorte was niet slechts een eenmalige gebeurtenis tweeduizend jaar geleden, maar vindt elk moment ononderbroken plaats.
Het leeg worden waar Meister Eckhart over spreekt, is dus geen doel op zich, maar dient ertoe om ruimte te scheppen zodat God zich onbelemmerd kan uitstorten in de ziel, en de oorspronkelijke eenheid van God en de ziel zich volledig kan manifesteren. Eckharts nadruk op de oorspronkelijke eenheid en eenvoud van God is een ander voorbeeld van hoe men met religieuze diversiteit om kan gaan zonder de eigenheid van de eigen traditie te verloochenen.
Zie ook Het positieve van het negatieve.
Wanneer religie wordt vermengt met machtsmisbruik dan roept dat soms heftig verzet op. In 1566 vernielden protestanten beelden in de katholieke kerk tijdens de beeldenstorm. Dit niet alleen vanwege verzet tegen een te letterlijke verbeelding van een niet in vorm te vatten God, maar ook als protest tegen liefdeloze onderdrukking door Spanje en Rome. Het beeld van een God met menselijke eigenschappen, die bovendien op onze hand is, sterft (zeker in het Westen) meer en meer uit. Het heeft geen zin om letterlijk op zoek te gaan naar aanwijsbare God en de Tao of proberen te bewijzen dat er wel of niet een God bestaat.
Een essentie, die per definitie ongrijpbaar is, valt slechts te ervaren door je er voor open te stellen. God, Tao, vrijheid en liefde zijn de bron én de bestemming van alles zonder een letterlijk begin en zonder een letterlijk einde te zijn.
2 juli 2015
Omgaan met bindings- of verlatingsangst
In het juli/augustus nummer van Psychologie Magazine worden de diverse hechtingsstijlen vergeleken. Gaat het om verlatings- of om bindingsangst. De aanbevelingen die in het artikel worden gedaan zijn algemeen bruikbaar: de onderlinge omgang van iedereen zou ervan verbeteren.
Voor de degenen met verlatingsangst wordt geadviseerd:
1. Zoek een partner die uw behoefte aan intimiteit kan vervullen.
2. Herken vermijdende types en laat ze gaan
3. Spreek uw eigen behoeften duidelijk uit van dag één
4. Onthoud dat er genoeg leuke partners zijn
5. Geef veilig gehechte mensen een kans, zij zijn niet passieloos
6. Blijf eens een tijdje single om te ervaren dat je het prima alleen aankunt
Voor de degenen met een partner met verlatingsangst wordt geadviseerd:
1. Stel hem of haar gerust
2. Wanneer een angstige partner u verwijten maakt of eisen stelt, trek u dan niet terug en ga conflicten niet uit de weg
Voor de degenen met bindingsangst wordt geadviseerd:
1. Leer uw eigen deactivatie-strategieën herkennen
2. Vraag en geef steun
3. Zoek een veilige partner
4. Herken uw neiging om een partner te betichten van negatieve bedoelingen
5. Maak een lijst met alle positieve eigenschappen van uw partner
6. Maak uw huidige geliefde tot de ware door moeite te doen en hem of haar dichtbij te laten komen en deel van uw leven te maken
7. Probeer zo eerlijk mogelijk te zeggen wat u denkt en voelt
Voor de degenen met een partner met bindingsangst wordt geadviseerd:
1. Claim hem of haar zo min mogelijk
2. Verwoord uw behoeften op een niet-aanvallende manier
3. Geef complimenten
Voor de degenen met verlatingsangst wordt geadviseerd:
1. Zoek een partner die uw behoefte aan intimiteit kan vervullen.
2. Herken vermijdende types en laat ze gaan
3. Spreek uw eigen behoeften duidelijk uit van dag één
4. Onthoud dat er genoeg leuke partners zijn
5. Geef veilig gehechte mensen een kans, zij zijn niet passieloos
6. Blijf eens een tijdje single om te ervaren dat je het prima alleen aankunt
Voor de degenen met een partner met verlatingsangst wordt geadviseerd:
1. Stel hem of haar gerust
2. Wanneer een angstige partner u verwijten maakt of eisen stelt, trek u dan niet terug en ga conflicten niet uit de weg
Voor de degenen met bindingsangst wordt geadviseerd:
1. Leer uw eigen deactivatie-strategieën herkennen
2. Vraag en geef steun
3. Zoek een veilige partner
4. Herken uw neiging om een partner te betichten van negatieve bedoelingen
5. Maak een lijst met alle positieve eigenschappen van uw partner
6. Maak uw huidige geliefde tot de ware door moeite te doen en hem of haar dichtbij te laten komen en deel van uw leven te maken
7. Probeer zo eerlijk mogelijk te zeggen wat u denkt en voelt
Voor de degenen met een partner met bindingsangst wordt geadviseerd:
1. Claim hem of haar zo min mogelijk
2. Verwoord uw behoeften op een niet-aanvallende manier
3. Geef complimenten
Een ander ouder-kindparadigma
Jan Geurtz, bekend van bestsellers als Bevrijd en Verslaafd aan liefde en denken; De opluchting en De verslaving voorbij, laat in Het einde van opvoeding zien dat de crisis in de opvoedkunde, maar vooral ook in de dagelijkse praktijk van het opvoeden, veroorzaakt wordt door een fundamentele fout in ons basisprincipe van het opvoeden. Terwijl we ons als ouders verantwoordelijk voelen voor het latere levensgeluk van onze kinderen, zijn we juist bezig hun huidige en toekomstige geluk te dwarsbomen. Het einde van de opvoeding confronteert ouders met het fatale mechanisme om hun eigen jeugdproblemen te corrigeren in de opvoeding van hun kinderen, waarmee ze op een dieper niveau hun blokkades en beknellingen juist aan de volgende generatie overdragen.
Hij stelt voor de manier waarop je jezelf en je kinderen omgaat te onderzoeken en te veranderen volgens de vier slogans: kijken, erkennen, vertrouwen en loslaten.
Kijk naar wat er echt gebeurt, erken dat je verantwoordelijk bent voor jouw gevoelens, en vertrouw er op dat jouw kind zich ook goed ontwikkelt wanneer het kan leren op het eigen leervermogen te vertrouwen.
Hij stelt voor de volgende 10 opvoedingsregels los te laten:
1. Je moet vasthouden aan jouw principes
2. Ouders moeten tegenover hun kinderen één lijn trekken
3. Je moet ze niet te veel hun zin geven
4. Je moet altijd consequent zijn
5. Ouders moeten altijd het goede voorbeeld geven
6. Kinderen moeten hun ouders respecteren
7. Je moet goed gedrag belonen en slecht gedrag straffen
8. Je moet je kinderen vrijlaten
9. Ouders weten het beste wat goed is voor hun kind
10. Je moet je kinderen normen en waarden bijbrengen
Loslaten is pas loslaten wanneer het niet onder dwang gebeurt. Ontspan uw opvoedingskramp en geniet van uw kinderen. Dan komt de natuurlijke goedheid van kinderen tot ontwikkeling en zijn recht.
Hij stelt voor de manier waarop je jezelf en je kinderen omgaat te onderzoeken en te veranderen volgens de vier slogans: kijken, erkennen, vertrouwen en loslaten.
Kijk naar wat er echt gebeurt, erken dat je verantwoordelijk bent voor jouw gevoelens, en vertrouw er op dat jouw kind zich ook goed ontwikkelt wanneer het kan leren op het eigen leervermogen te vertrouwen.
Hij stelt voor de volgende 10 opvoedingsregels los te laten:
1. Je moet vasthouden aan jouw principes
2. Ouders moeten tegenover hun kinderen één lijn trekken
3. Je moet ze niet te veel hun zin geven
4. Je moet altijd consequent zijn
5. Ouders moeten altijd het goede voorbeeld geven
6. Kinderen moeten hun ouders respecteren
7. Je moet goed gedrag belonen en slecht gedrag straffen
8. Je moet je kinderen vrijlaten
9. Ouders weten het beste wat goed is voor hun kind
10. Je moet je kinderen normen en waarden bijbrengen
Loslaten is pas loslaten wanneer het niet onder dwang gebeurt. Ontspan uw opvoedingskramp en geniet van uw kinderen. Dan komt de natuurlijke goedheid van kinderen tot ontwikkeling en zijn recht.
Abonneren op:
Posts (Atom)
Doorlezen en verdieping? (klik op de labels)
#metoo
(2)
aandacht
(12)
aanwezigheid
(4)
achterdocht
(3)
ADHD
(3)
afhankelijkheid
(4)
afstand nemen
(9)
agnost
(3)
agressie
(4)
alcoholisme
(4)
alternatieve genezing
(3)
altruïsme
(6)
ambitie
(3)
ander
(2)
angst
(23)
angststoornis
(1)
apofatisch
(6)
authenticiteit
(12)
autisme
(2)
autonomie
(4)
baclofen
(1)
balans en evenwicht
(35)
begeerte
(2)
behoefte
(5)
belangen
(14)
belemmerende overtuigingen
(6)
beoordelen
(5)
beslissen
(3)
betrokkenheid
(7)
betrouwbaarheid
(7)
bewustwording
(14)
bewustzijn
(31)
bezinning
(1)
bindingsangst
(4)
bioscoopfilm
(6)
biseksualiteit
(1)
bodhisattva
(2)
boeddhisme
(6)
boek
(263)
borderline
(2)
brein
(2)
burn-out
(4)
castratieangst
(1)
communicatie
(23)
compassie
(8)
competentie
(7)
competitie
(9)
complottheorie
(4)
consumeren
(7)
coping
(1)
creationisme
(1)
creativiteit
(4)
crisis
(7)
dans
(3)
daten
(6)
demagogie
(4)
denken
(12)
denkfouten
(5)
deugd
(8)
deugdzaamheid
(3)
diagnose
(7)
dialoog
(5)
dieren
(3)
discipline
(1)
dooddoener
(4)
drama
(2)
drogredenen
(4)
drugsgebruik
(6)
DSM
(5)
dualisme
(4)
duurzaamheid
(3)
dwangstoornis
(2)
echt
(6)
eenheid
(28)
eenzaamheid
(9)
eerste indruk
(1)
ego
(50)
eigenschappen
(3)
eigenwaarde
(4)
emancipatie
(9)
emergentie
(2)
emotie
(16)
empathie
(2)
en-en
(24)
endogene depressie
(3)
energie
(11)
epidemie
(1)
ergernis
(1)
erkenning
(6)
ethiek
(6)
etiquette
(7)
euthanasie
(2)
evenwaardigheid
(37)
evolutie
(21)
extraversie
(3)
faalangst
(1)
fabel
(1)
facelift
(1)
filmpje
(112)
filosofie
(16)
flirten
(1)
fraude
(10)
Freud
(3)
functioneren
(5)
gebreken
(1)
gedrag
(2)
gedragsverandering
(6)
geduld
(3)
geest
(4)
geheugen
(3)
gekwetstheid
(5)
geld
(7)
gelijk hebben of gelijk krijgen
(12)
gelijkmoedigheid
(4)
geloven
(17)
geluk
(49)
genoeg
(1)
genot
(1)
Gestalt
(1)
Getuige
(4)
gevoelens
(35)
gezag
(4)
gezichtsverlies
(2)
gezondheid
(8)
gezondheidszorg
(1)
GGz
(3)
GHB
(1)
go with the flow
(4)
God
(35)
goedgelovigheid
(5)
gokken
(1)
grenzen
(6)
handleiding
(1)
hechting
(2)
hedonisme
(1)
heelheid
(8)
helderziendheid
(1)
hersenen
(4)
hier en nu
(8)
holisme
(3)
homoseksualiteit
(1)
hoofdzonde
(3)
hoogsensitiviteit
(1)
hufterigheid
(2)
hulpverlening
(2)
humor
(16)
ideaalbeeld
(3)
identificatie
(9)
identiteit
(10)
ik-boodschap
(1)
illusie
(13)
imago
(6)
individualisme
(4)
innerlijke vrijheid
(14)
integriteit
(4)
Intelligent Design
(2)
Internet
(6)
intuïtie
(11)
InZicht
(12)
islam
(2)
jaloezie
(3)
jeugd
(1)
jezelf worden en zijn
(15)
jongeren
(3)
karakter
(2)
katafatisch
(1)
kenmerken
(3)
kiezen
(14)
kind
(13)
kosten
(1)
kracht
(5)
Krishnamurti
(2)
kuddegedrag
(2)
kwakzalverij
(2)
kwaliteit
(17)
kwetsbaarheid
(8)
leegte
(12)
leiderschap
(5)
leugens
(12)
levensfase
(3)
levenskunst
(5)
levensstijl
(1)
levensvragen
(3)
levensweg
(3)
licht
(3)
liefde
(104)
liefdesverdriet
(5)
lijden
(2)
loslaten
(19)
lust
(4)
macht
(27)
machtsstrijd
(5)
magisch denken
(6)
man-vrouw verschillen
(19)
mannelijkheid
(10)
mannen
(5)
media
(12)
meditatie
(15)
memen
(2)
metafoor
(2)
metafysica
(4)
mildheid
(1)
milieu
(1)
mindfulness
(3)
misbruik
(4)
mobiel
(1)
model
(1)
moraliseren
(4)
motto
(1)
multitasken
(1)
mushotoku
(2)
mystiek
(5)
nabijheid
(1)
narcisme
(5)
natuur
(3)
negatieve
(15)
neti neti
(4)
neuroticisme
(1)
niet doen
(25)
NLP
(1)
non-duaal bewustzijn
(3)
non-dualiteit
(36)
occupybeweging
(2)
omdenken
(4)
omgangsregels
(3)
onderwijs
(2)
onderzoek
(12)
ongelukkig zijn
(3)
onmacht
(4)
ontrouw
(1)
ontwikkeling
(11)
onverwerkt kindertrauma
(2)
onzichtbaar
(1)
oordeel
(17)
opvoeding
(10)
orgasme
(3)
Osho
(8)
ouderen
(4)
overbelasting
(1)
overgave
(5)
overgewicht
(1)
overheid
(3)
overvloed
(7)
paradox
(24)
Pareto principe
(1)
partnerkeuze
(5)
passie
(2)
pedagogie
(2)
penisnijd
(1)
perfectie
(3)
personeelsbeleid
(2)
persoonlijkheid
(6)
persoonlijkheidsstoornis
(4)
pesten
(4)
Peter principle
(2)
pijnlichaam
(8)
politiek
(17)
positieve
(12)
privacy
(1)
processie
(2)
projectie
(10)
psychiatrie
(7)
psychofarmaca
(2)
psychose
(2)
psychotherapie
(3)
puberen
(3)
reductionisme
(1)
reïncarnatie
(2)
relatie
(24)
relatievaardigheid
(7)
remancipatie
(1)
respect
(25)
riagg
(1)
rijkdom
(2)
rol
(4)
romantiek
(5)
ruzie
(6)
samensmelten
(10)
schaamte
(2)
scheiden
(3)
schelden
(1)
schizofrenie
(2)
schouwen
(4)
schrijfdrang
(2)
schuld
(5)
sedatie
(1)
seks
(24)
seksuele voorlichting
(1)
selectie
(4)
sociale druk
(2)
solidariteit
(1)
somberheid
(2)
soulmate
(1)
spiegelogie
(7)
spijt
(3)
spiritualiteit
(51)
sport
(1)
spreekwoorden
(1)
sprong
(2)
statistiek
(1)
status
(2)
sterven
(7)
stigma
(2)
stilte
(12)
Stockholm-syndroom
(1)
straling
(1)
strategie
(2)
stress
(6)
synchroniciteit
(8)
Taoïsme
(17)
tederheid
(1)
Tegenwoordigheid
(2)
The Secret
(4)
The Work
(1)
therapeutische gemeenschap
(1)
therapie
(2)
tijdgeest
(3)
toeval
(5)
Tolle
(22)
transcenderen
(6)
transformatie
(6)
transparantie
(3)
trend
(3)
tunnelvisie
(1)
twijfel
(6)
UFO
(1)
verandering
(3)
verantwoordelijkheid
(14)
verbinding
(31)
vergeten
(2)
verlangen
(7)
verlatingsangst
(1)
verleiding
(4)
verlichting
(16)
verliefdheid
(6)
verlies
(2)
vermaatschappelijking
(1)
vermijding
(1)
vermoeidheid
(2)
verslaving
(12)
vertrouwen
(17)
verveling
(2)
verwerking
(1)
vicieuze cirkel
(1)
voeding
(4)
voelen
(5)
volgzaamheid
(2)
vooroordelen
(1)
vragenlijst
(5)
vrije wil
(7)
vrijen
(4)
vrijheid
(84)
vrouwelijkheid
(4)
waarheid
(32)
waarneming
(8)
ware
(12)
wezen
(3)
wijsheden
(11)
wilskracht
(3)
woede
(4)
wraak
(1)
wu wei
(17)
yin en yang
(4)
zelfbeheersing
(5)
zelfbevestiging
(5)
zelfbewustzijn
(6)
zelfdoding
(5)
zelfkennis
(17)
zelfkritiek
(3)
zelfoverschatting
(4)
zelfrealisatie
(10)
zelfvertrouwen
(5)
zelfverwerkelijking
(1)
zelfwaardering
(5)
Zen
(3)
ziel
(15)
Zijn
(14)
zin van het leven
(9)
zorgvuldigheid
(5)
Zoeken in dit blog
Bronnen, links en reacties
Disclaimer