Twee zijden van dezelfde medaille
In de psychologie worden bindingsangst en verlatingsangst vaak gezien als tegengestelde fenomenen. Bindingsangst verwijst naar de angst om zich volledig te verbinden met iemand, uit angst voor verlies van autonomie of pijn. Verlatingsangst, aan de andere kant, duidt op een diepe angst om verlaten of afgewezen te worden, wat leidt tot onzekerheid en afhankelijkheid. Hoewel ze oppervlakkig verschillend lijken, kan er een gezamenlijke onderliggende oorzaak aan deze angsten ten grondslag liggen: een diepe angst voor kwetsbaarheid en verlies van zelfbeheersing.
Mensen met bindingsangst vrezen dat ze zichzelf verliezen in een relatie, terwijl mensen met verlatingsangst bang zijn hun waarde te verliezen als ze worden verlaten.
Bindingsangst, de angst voor verlies van vrijheid
Mensen met bindingsangst zijn vaak bang om in een relatie hun autonomie te verliezen. Deze angst kan zich uiten in vermijdingsgedrag, zoals het vermijden van diepe emotionele banden of het saboteren van relaties. De achterliggende oorzaak is vaak de angst om gekwetst te worden. Door zichzelf emotioneel te distantiëren, proberen deze mensen zichzelf te beschermen tegen mogelijke pijn.
Verlatingsangst, de angst voor verlies van verbinding
Verlatingsangst lijkt het tegenovergestelde van bindingsangst, maar is in wezen geworteld in dezelfde emotie: angst voor pijn. Mensen met verlatingsangst zijn bang om verlaten te worden, wat hen vaak afhankelijk en angstig maakt in relaties. Ze kunnen vasthoudend zijn en worstelen met een diep gevoel van onzekerheid, bang dat ze niet genoeg zijn of dat hun partner hen zal afwijzen.
De gezamenlijke oorzaak, angst voor verlies van controle
Zowel bindingsangst als verlatingsangst kunnen worden gezien als verschillende manieren om om te gaan met een diepere angst: de angst voor kwetsbaarheid en verlies van controle. Deze angst ontstaat vaak door eerdere ervaringen van afwijzing, verlating of emotionele pijn. Voor mensen met bindingsangst betekent verbinding dat ze hun autonomie kunnen verliezen en de controle over hun emoties kwijtraken. Voor mensen met verlatingsangst betekent verlaten worden een bevestiging van hun diepste onzekerheden, wat hen ook het gevoel geeft dat ze de controle verliezen.
Beide angsten zijn dus manieren om de pijn van afwijzing of verlies te vermijden, maar ze manifesteren zich op tegenovergestelde manieren. Bindingsangst leidt tot vermijding van diepe relaties, terwijl verlatingsangst leidt tot het overmatig vastklampen aan relaties.
Wat wordt er echt gekwetst?
In de kern gaat het bij beide angsten om de vrees dat een belangrijk aspect van onszelf – of het nu ons ego, onze identiteit of ons wezen is – wordt beschadigd door afwijzing of verlies. Deze angst is zo intens, omdat relaties vaak een spiegel zijn waarin we onszelf zien. Wanneer die spiegel barst, kan het voelen alsof er een deel van onszelf verloren gaat.
Bij bindingsangst is de kwetsbaarheid vaak gerelateerd aan de angst dat de ander te veel macht krijgt over het zelf. Mensen vrezen dat ze hun autonomie verliezen, hun vrijheid om zichzelf te blijven, en dat hun identiteit te veel vervlochten raakt met die van de ander. Hierdoor voelen ze zich kwetsbaar, omdat ze het gevoel hebben dat ze hun eigen identiteit en eigenheid moeten beschermen tegen de ander.
Bij verlatingsangst is de kwetsbaarheid meer verbonden met het gevoel van waarde. Mensen die bang zijn om verlaten te worden, hebben vaak het gevoel dat hun waarde als persoon afhangt van de liefde en erkenning van de ander. Als de ander vertrekt, ervaren ze dit als een bevestiging dat ze niet waardig genoeg zijn of dat hun diepste wezen tekortschiet.
De gemeenschappelijke noemer in zowel bindings- als verlatingsangst is de angst voor afwijzing. Bindingsangst vreest dat de ander hen zal afwijzen als ze zich volledig openstellen, waardoor hun identiteit en ego gekwetst raken. Verlatingsangst vreest de afwijzing die komt met verlaten worden, wat hun bestaansrecht en waarde als persoon in twijfel trekt.
Hoe zien mensen hun eigen waarde?
Veel mensen verbinden hun eigenwaarde aan externe factoren zoals goedkeuring van anderen, prestaties, of het behouden van relaties. Als een partner hen verlaat, kan dit aanvoelen als een bevestiging van hun (vermeende) tekortkomingen. Dit geeft de angst dat hun waarde als persoon vermindert, terwijl in feite de menselijke waarde losstaat van externe validatie.
De visie dat onze waarde bepaald wordt door hoe anderen ons zien, zoals een partner, komt voort uit conditionering. Vanaf jonge leeftijd leren mensen vaak, impliciet of expliciet, dat ze "waardevol" zijn als ze geliefd zijn, succesvol zijn, of aan bepaalde verwachtingen voldoen. Dit leidt ertoe dat sommige mensen hun zelfbeeld koppelen aan de goedkeuring van een ander, zoals een romantische partner. Wanneer die goedkeuring wegvalt, lijkt het alsof hun eigenwaarde verdwijnt, omdat ze die niet vanuit zichzelf kunnen ervaren.
Het gaat erom jezelf te accepteren, los van externe validatie, en te erkennen dat iemands waarde ligt in wie hij/zij is als mens en de intenties die hij/zij heeft. Dit is iets dat mensen vaak vergeten wanneer ze vastzitten in angst voor afwijzing of verlating.
Onze vrijheid ligt in het loskoppelen van externe validatie en in het ontwikkelen van een stabiele innerlijke bron van eigenwaarde.
Bron van kracht
Kwetsbaarheid is dus een bron van kracht. Het opent de deur naar echte verbindingen, waarin beide partijen zichzelf kunnen laten zien, inclusief hun imperfecties en onzekerheden. Hierdoor kan een diepere, meer authentieke relatie ontstaan, waarin mensen elkaar niet alleen accepteren, maar ook ondersteunen in hun angsten en onzekerheden.
Kwetsbaarheid omarmen
In het omgaan met deze angsten ligt de oplossing vaak in het leren omarmen van kwetsbaarheid. Dit betekent dat mensen accepteren dat hun ego, identiteit en zelfs hun wezen soms gekwetst kunnen worden, maar dat dit niet het einde van hun waarde betekent. Door te leren dat afwijzing of verlies niet definitief is en dat het mogelijk is om zichzelf te herdefiniëren en opnieuw op te bouwen, kunnen ze leren hun angsten los te laten en gezondere relaties te vormen.
Aanbevelingen voor heling
Omdat beide vormen van angst voortkomen uit een gedeelde bron – de angst voor kwetsbaarheid – kunnen veel van de aanbevelingen voor heling hetzelfde zijn.
Zelfbewustzijn ontwikkelen
Het eerste en belangrijkste is zelfbewustzijn. Begrijpen waar de angsten vandaan komen, is de sleutel tot verandering. Mensen met bindingsangst moeten herkennen dat hun angst voor verlies van vrijheid een verdedigingsmechanisme is, en niet per se een weerspiegeling van hun werkelijke gevoelens. Mensen met verlatingsangst moeten beseffen dat hun neiging om vast te klampen vaak gebaseerd is op diepe onzekerheden die niet door hun partner worden veroorzaakt.Angst voor kwetsbaarheid aanpakken
Zowel bindings- als verlatingsangst zijn te herleiden tot een diepgewortelde angst voor kwetsbaarheid. Het cultiveren van de moed om kwetsbaar te zijn – zowel in het aangaan van verbindingen als in het risico op verlies – kan beide angsten verminderen. Dit vraagt om het opbouwen van zelfvertrouwen en het erkennen dat pijn een onvermijdelijk onderdeel van het leven is, maar dat het vermijden ervan de vreugde van verbinding niet waard is.Communicatie en grenzen stellen
Effectieve communicatie kan helpen om de angsten van beide partijen te verminderen. Mensen met bindingsangst kunnen leren om hun behoefte aan ruimte en autonomie te communiceren zonder volledig emotioneel afstand te nemen. Mensen met verlatingsangst kunnen leren om hun behoeften en zorgen openlijk te bespreken, zonder dat ze vanuit een plaats van afhankelijkheid of angst komen. Gezonde grenzen stellen is cruciaal voor beide types angst.Therapie of begeleiding zoeken
Een therapeut kan helpen bij het doorgronden van de onderliggende oorzaken van deze angsten. Therapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) en emotiegerichte therapie (EFT) kunnen nuttig zijn om negatieve denkpatronen te doorbreken en gezondere copingmechanismen te ontwikkelen.Veiligheid binnen jezelf vinden
Voor zowel mensen met bindingsangst als verlatingsangst is het belangrijk om een gevoel van veiligheid binnen zichzelf te cultiveren. Dit betekent leren vertrouwen op jezelf en je eigen waarde, ongeacht wat er in een relatie gebeurt. Door te werken aan zelfliefde en zelfacceptatie kunnen mensen hun afhankelijkheid van anderen verminderen en leren dat ze heel en compleet zijn, ook zonder externe validatie.
Conclusie
Bindingsangst en verlatingsangst lijken op het eerste gezicht tegengestelde reacties op relaties, maar beide komen voort uit een diepgewortelde angst voor kwetsbaarheid en verlies van controle. Door deze onderliggende oorzaak te erkennen en aan te pakken, kunnen mensen beide angsten overwinnen en gezondere, meer evenwichtige relaties aangaan. De sleutel ligt in het ontwikkelen van zelfbewustzijn, het accepteren van kwetsbaarheid en het leren vertrouwen op zichzelf in plaats van relaties te zien als de enige bron van veiligheid.
Hannah Cuppen is auteur van Liefdesbang (bol.com).
Een citaat uit een interview met de Volkskrant.
Cuppen beschrijft haar ervaringen minutieus en legt uit wat de symptomen van verlatingsangst en bindingsangst zijn. Iemand met bindingsangst is bang om vrijheid te verliezen, heeft de neiging alles open te willen laten en ervaart de ander al snel als ‘te veel’. Iemand met verlatingsangst zoekt naar bevestiging en manieren om toch dichtbij te komen, heeft een neiging tot vastklampen en aanpassen, en heeft eindeloos veel begrip voor de ander.
Verderop gaat Cuppen vooral in op onderliggende mechanismen, en wat daaraan volgens haar te doen is. Ze is niet vies van termen als ‘innerlijk werk’, ‘triggers’ en ‘moederwond’: therapeutentaal die mensen met therapie-ervaring waarschijnlijk wel vertrouwd is, en die andere lezers tegen of over het zweefrandje zullen vinden.
