Hoe tweedracht nog steeds de wereld regeert
Een gouden appel. Een simpel voorwerp dat de geschiedenis van de westerse wereld zou veranderen. Toen Eris, de godin van de tweedracht, uit wraak een appel met het opschrift "Voor de mooiste" tussen de gasten van een bruiloft wierp, zette zij een machtsstrijd in gang die tot de val van Troje zou leiden.
 |
| Henri-Pierre Picou |
Verdeel en heers in de praktijk
Maar er speelt hier iets veel subtielers. Eris toont ons de kracht van wat Machiavelli later zou beschrijven als "verdeel en heers". Met één daad zet zij drie machtige godinnen tegen elkaar op, creëert zij een kettingreactie van jaloezie en competitie en ontketent zij uiteindelijk een oorlog die een hele beschaving zal vernietigen.
Zeus speelt het spel even slim door zich niet in het conflict te mengen. Hij schuift de keuze door naar Paris en houdt zijn eigen macht intact door de drie godinnen tegen elkaar uit te spelen. Paris denkt dat hij wint door Aphrodite te kiezen, maar wordt in werkelijkheid het instrument van een veel groter spel.
De spiegel van macht en begeerte
Het verhaal houdt ons een spiegel voor. Wanneer mannen kiezen voor het "ordinaire maar niet onbelangrijke" verlangen naar schoonheid –zoals Paris deed– ontstaat er een kans voor vrouwen om hun macht terug te pakken. Maar hoe?
De drie godinnen hadden kunnen weigeren mee te doen aan deze vernederende schoonheidswedstrijd. Ze hadden kunnen vragen: wie heeft jou, Paris, de autoriteit gegeven om ons te beoordelen? Ze hadden solidariteit kunnen kiezen boven rivaliteit, samenwerking boven competitie.
In plaats daarvan lieten ze zich tegen elkaar opzetten. Ze accepteerden de spelregels waarin hun waarde zou worden bepaald door mannelijke goedkeuring. Drie machtige godinnen –één met politieke macht, één met intellectuele superioriteit, één die de liefde beheerst– reduceerden zichzelf tot objecten in een wedstrijd die door een man werd beoordeeld.
De echo van De Beauvoir
Deze dynamiek resoneert sterk met wat Simone de Beauvoir beschreef in "De Tweede Sekse". Zij analyseerde hoe vrouwen in de positie van "de Ander" worden geplaatst, gedefinieerd door en in relatie tot mannen in plaats van als autonome wezens. Het Paris-verhaal toont precies dit mechanisme: machtige vrouwen die van subjecten worden getransformeerd tot objecten.
De Beauvoir beschreef ook hoe vrouwen vaak tegen elkaar worden opgezet in plaats van samen te werken. Door te concurreren om mannelijke aandacht en erkenning, versterken ze onbewust het systeem dat hen ondergeschikt maakt. Echte bevrijding komt wanneer vrouwen ophouden zichzelf te definiëren in relatie tot mannen en hun eigen autonome identiteit opeisen.
Het spel is nooit afgelopen
Maar hier komt de cruciale les: het spel is nooit definitief afgelopen. Ja, Paris maakte zijn keuze. Ja, de Trojaanse Oorlog brak uit. Ja, Troje viel. In die zin lijkt het spel verloren.
Maar macht is geen statisch iets. Het is een dynamisch proces, een voortdurende dans van strategie en tegenstrategie. Elke machtsstrijd biedt nieuwe kansen, nieuwe mogelijkheden om de spelregels te herschrijven.
Hera en Athena lieten zich niet zomaar wegzetten na Paris' keuze. Ze werden juist de felste tegenstanders van Troje in de oorlog die volgde. Hun nederlaag in de schoonheidswedstrijd werd het begin van een nieuwe strijd op een ander terrein.
Lessen voor vandaag
In onze tijd zien we deze dynamiek nog steeds. Wanneer vrouwen tegen elkaar worden opgezet –in de media, op de werkvloer, in de politiek– herhaalt zich hetzelfde patroon. De vraag is of we, net als de godinnen in het verhaal, meedoen aan spellen waarin onze waarde wordt bepaald door anderen, of dat we de moed hebben om de spelregels zelf te herschrijven.
Het verhaal van Paris en de gouden appel herinnert ons eraan dat macht geen nulsom-spel is. Het is geen schaakpartij waarin je wint of verliest. Het is eerder een voortdurende dans waarin de posities steeds kunnen veranderen, waarin nederlagen kunnen worden omgezet in nieuwe strategieën, waarin het spel weliswaar verloren kan lijken, maar nooit definitief afgelopen is.
De vraag is niet of we het spel winnen of verliezen. De vraag is of we kunnen leren van de keuzes die Paris en de godinnen maakten. Waar zij kozen voor competitie, kunnen wij kiezen voor samenwerking. Waar zij elkaar zagen als rivalen, kunnen wij elkaar zien als bondgenoten.
Het verhaal van de gouden appel hoeft niet te eindigen in oorlog. Het kan ook eindigen in begrip: het inzicht dat echte kracht niet ligt in het domineren van anderen, maar in het erkennen van elkaars waardigheid. Eris wierp haar appel om tweedracht te zaaien, maar wij kunnen kiezen om haar strategie te doorzien en onze eigen vruchten in te brengen: die van vriendelijkheid, respect en gelijkwaardigheid.
Misschien is dat wel de belangrijkste les: het spel is pas
echt gewonnen wanneer alle spelers aan tafel zitten als gelijken, niet als
rivalen die elkaar proberen te verslaan, maar als mensen die samen naar een
betere uitkomst zoeken.
Zie verder de boodschap over evenwaardigheid van het Paradijsverhaal, (waar overigens ook een appel centraal stond).
