Over God, de dood en de liefde
 |
| Eeuwige en tijdige |
De dood is geen uitzondering op het leven, maar een intrinsiek onderdeel ervan. Elke dag bouwt ons lichaam miljoenen nieuwe cellen op, terwijl er tegelijkertijd miljoenen afsterven. Dit proces van worden en vergaan bepaalt ons zijn. Zonder dit ritme zou er geen groei, geen verandering en uiteindelijk geen leven zijn.
De natuur zelf weerspiegelt deze cyclus. Eten en gegeten worden, geboorte en verval, dag en nacht, alles beweegt in een continue stroom van verschijnen en verdwijnen. Filosofisch gezien is de leegte niet een afwezigheid, maar een dynamische aanwezigheid: ze is zowel tijdelijk als permanent, altijd om ons heen. Wat wij als stabiel beschouwen, is slechts een momentopname in een eindeloze beweging.
Dit besef maakt de dood niet minder mysterieus, maar plaatst haar in een bredere context. Filosofen en mystici hebben door de eeuwen heen erkend dat het ongrijpbare zich op een paradoxale manier manifesteert. Meister Eckhart en Blaise Pascal beschreven God als iets dat zich toont door zich terug te trekken, hoe dichter we hem naderen, hoe meer hij verdwijnt. Misschien is de dood eenzelfde ervaring: een overgang die zich pas volledig onthult op het moment dat hij plaatsvindt, maar die tegelijk al altijd in ons leven aanwezig is.
Deze paradox doet denken aan iets wat even ongrijpbaar is als de dood: liefde. Hoe meer je probeert de ander vast te houden, hoe groter de kans dat de liefde verdwijnt. Vrijheid en liefde kunnen niet zonder elkaar bestaan. Een relatie waarin elkaar bezitten overheerst, verstikt juist datgene wat men probeert te behouden. Zoals de dood zich niet laat vangen in een definitie, zo sterft de liefde wanneer ze wordt vastgeklampt.
Het Taoïsme leert dat “het Tao dat uitgesproken kan worden, niet het eeuwige Tao is”. Dit betekent dat wat werkelijk fundamenteel is, zich niet in woorden laat vangen. Misschien geldt dat ook voor de dood en voor de liefde. Hoe meer we ze willen begrijpen, hoe meer ze zich aan ons onttrekken. Ze laten zich niet bezitten, alleen ervaren en precies in die ervaring schuilt hun waarheid.
In deze dynamiek van verschijnen en verdwijnen, zijn er momenten van tijdelijke leegte die ons iets vertellen over de grotere stroom van het leven. "Le petit mort" en diepe slaap zijn voorbeelden van deze tijdelijke leegte, waarin we een pauze ervaren van de actieve betrokkenheid bij het leven. In zulke momenten, waarin we onszelf even niet kunnen vastpakken, voelen we misschien een soort van vrede, een loslaten van het voortdurende streven en de spanning. Deze tijdelijke leegte is niet negatief; het is een noodzakelijke ruimte voor vernieuwing, net zoals de dood wellicht de voltooiing van een cyclisch proces is. Het doet denken aan hoe we vaak de leegte ervaren in de stilte tussen twee ademhalingen: het lijkt leeg, maar tegelijkertijd is het vol van potentie.
We leven in een voortdurende dans van verschijnen en verdwijnen. Leegte is geen stilstand, maar een voorwaarde voor beweging. Misschien is de dood geen absolute grens, geen breuk met het leven, maar de voltooiing van een proces dat altijd al aan de gang was. Zoals bij God en de liefde kunnen we slechts zeggen: iets is hier, en toch onttrekt het zich aan ons.
