Dooddoeners en de emancipatie van het dier
"Je hebt helemaal gelijk."
Het klinkt als een compliment. Misschien zelfs als een opening naar verbinding. Maar vaak is het de sluipmoordenaar van het gesprek. Want wat gebeurt er als je iemand gelijk geeft zonder werkelijk geraakt te zijn door wat die ander zegt?Het gesprek sterft. Of beter gezegd: jij neemt het over.
We geven de ander gelijk om uiteenlopende redenen. Soms omdat je vindt dat die ander gelijk heeft. Soms uit gemakzucht, om een punt te zetten achter iets wat ons verveelt of niet raakt. Soms uit beleefdheid, om het contact niet te laten ontsporen. Maar vaak, heel vaak, uit een diepere strategie: de ander geruststellen om zelf de controle te behouden. Het gesprek verliest dan zijn levendigheid, het wordt een toneelstuk, waarin we rollen spelen: de redelijke, de empathische, de verbindende. Terwijl we onderhuids gewoon aan het sturen zijn.
Gelijk geven kan dus een wapen zijn. Een subtiel machtsmiddel dat, ironisch genoeg, een superieure houding verhult onder de mantel van begrip.
Wie gelijk krijgt, heeft meestal iemand verslagen. Niet overtuigd.
En dat brengt ons bij een ongemakkelijke waarheid: het zoeken naar gelijk is zelden oprecht. Het is vaker een poging om onszelf te bevestigen, bijvoorbeeld onze identiteit, onze morele positie, ons wereldbeeld. We gebruiken het gesprek om een innerlijk evenwicht te herstellen dat uit het lood werd geslagen zodra iemand iets zei wat ons ongemakkelijk maakte.
Maar wat als we het gesprek niet meer zouden zien als een strijd? Wat als we eens niet bezig zijn met het zoeken naar ‘de waarheid’ of ‘de juiste positie’, maar met het openleggen van elkaars perspectief?
Daar begint iets anders: dialoog.
Niet als methode om het eens te worden, maar als oefening in het verdragen van verschil. Een oefening in het tijdelijk opschorten van ons verlangen om gelijk te krijgen of om de ander te kalmeren met een beleefd “je hebt gelijk”.
Misschien is dat wel de ware bescheidenheid: niet je eigen overtuiging opgeven, maar de ander de ruimte gunnen om ernaast te mogen staan.
Wie heeft het hier eigenlijk voor het zeggen?
Mijn moeder zei het soms, met een half glimlachje: “Iedereen is gelijk, maar ik heb het”.
Ik weet niet of ze het als grap bedoelde, of als een serieuze constatering. Misschien allebei.
Maar de zin is me bijgebleven en hoe ouder ik word, hoe vaker ik hem terug hoor. Niet letterlijk, maar in hoe mensen met elkaar én met dieren omgaan.
In het gesprek tussen mensen klinkt het als beleefd gelijk geven, terwijl je stiekem het gesprek overneemt.
Maar buiten het gesprek -in onze omgang met dieren- wordt het nog schrijnender.
Want hoe gaan we met dieren om?
Met huisdieren vaak als een soort knuffelbaar verlengstuk van onszelf, dat we kunnen voeden en aaien naar eigen behoefte.
Met dieren in de bio-industrie vaak als onzichtbare productiemiddelen: we eten ze, gebruiken ze, verstoppen ze.
Niet omdat we slecht zijn, maar omdat we zijn gaan geloven dat wij het zijn die ‘het’ hebben: het bewustzijn, het recht van spreken, het moreel overwicht.
Iedereen is gelijk, maar wij… hebben het.
De ander als partner, niet als bezit
Zolang we in het gesprek de ander kalmeren met een beleefd "je hebt gelijk", blijven we praten vanuit een machtspositie. We luisteren dan niet echt: we dulden.
En precies dat is wat we ook buiten het gesprek doen. We dulden de natuur zolang zij zich gedraagt. We dulden het dier zolang het ons niet hindert. Maar zodra het dier een stem lijkt te hebben -pijn, angst, behoefte- of de natuur haar evenwicht verstoort en ons confronteert met overstroming, droogte, ziekte, grijpen we in, sturen we bij, controleren we. Alsof wij het zijn die het gelijk hebben. Alsof het leven een debat is dat wij moeten winnen.
Maar misschien is het geen debat. Misschien is het een gesprek.
Eentje waarin we niet alleen mensen, maar ook dieren en ecosystemen als gesprekspartners gaan zien. Geen symbolische rol, maar een werkelijke: in hoe we leven, kiezen, produceren, consumeren.
De wereld zoals zij nu is vraagt niet alleen om technologische oplossingen. Ze vraagt om een verschuiving in houding.
Niet langer de ander willen overtuigen -mens noch dier- maar leren luisteren. Leren naast elkaar staan.
Emancipatie van het dier is geen randverschijnsel. Het is de kern van een nieuw soort relatie met de wereld.
Een die de klimaatcrisis, verlies van biodiversiteit en uitputting van hulpbronnen niet alleen als technische problemen benadert, maar als relationele breuken.
Wie de aarde wil redden, zal opnieuw moeten leren spreken met haar bewoners. Niet namens hen, maar met hen.
En dat begint -hoe klein ook- met het gesprek dat je voert.
Met de vraag of je werkelijk luistert. Of dat je alleen maar wacht tot je zelf weer gelijk kunt krijgen.
