Waarom zo weinig mensen daar aandacht voor hebben
In een wereld die draait om productiviteit en constante actie, lijkt het idee van ‘niet-doen’ voor velen vreemd of zelfs bedreigend. Toch is juist dit niet-doen een krachtig middel om vrijheid, aandacht en autonomie terug te winnen. Jenny Odell beschrijft dit treffend in De macht van niet doen (How to Do Nothing: Resisting the Attention Economy), waarin ze pleit voor bewust verzet tegen de aandachtseconomie. Waarom begrijpen zo weinig mensen de boodschap dat laten net zo belangrijk is als doen? En hoe kunnen we hen helpen het inzicht te verwerven en toe te passen dat niet doen iets anders is dan niets doen?
De verslaving aan productiviteit
We leven in een maatschappij waarin waarde wordt gekoppeld aan ‘bezig zijn’. Mensen voelen zich schuldig als ze niet productief zijn, alsof tijd zonder tastbaar resultaat verloren tijd is. Niet-doen voelt voor velen als tijdverspilling, terwijl het juist ruimte schept voor creativiteit, reflectie en inzicht. Het besef dat nietsdoen een fundamentele waarde kan hebben, druist in tegen het diepgewortelde idee dat controle en actie altijd de oplossing zijn.
De macht van de aandachtseconomie
Techbedrijven en sociale media hebben er economisch belang bij om onze aandacht vast te houden. Algoritmes zijn ontworpen om ons constant te laten klikken, kopen en reageren. Dit creëert een wereld waarin niet-doen niet alleen ongebruikelijk, maar bijna onmogelijk lijkt. Mensen denken dat ze keuzes maken, maar in werkelijkheid worden ze gestuurd. De aandachtseconomie floreert bij onze versplinterde focus en oppervlakkige betrokkenheid.
Angst voor stilte en leegte
Wie gewend is aan constante prikkels, ervaart rust of verveling als ongemakkelijk. Niet-doen vraagt oefening: het vereist de vaardigheid om de ruimte tussen actie en reactie te waarderen. Maar in een wereld waarin afleiding altijd binnen handbereik is, wordt het steeds moeilijker om deze vaardigheid te ontwikkelen. Niet-doen betekent niet passief zijn, maar bewust kiezen waar we onze aandacht op richten.
De invloed van commercie en sociale druk
Een aanvullende verklaring voor het onbegrip rondom niet-doen is dat er veel geld verdiend wordt aan onzekerheid en afhankelijkheid. Bedrijven hebben er baat bij dat mensen zich onafgemaakt voelen: de belofte van een beter leven -door middel van consumptie- houdt het systeem draaiende. Bovendien versterkt sociale druk dit mechanisme: wie zich onttrekt aan de hectiek van de moderne wereld, loopt het risico als ‘lui’ of ‘onaangepast’ te worden bestempeld.
De waarde van kairotische tijd
 |
| Meer van Joke Hermsen |
Hoe helpen we mensen dit te accepteren?
Bewustwording is de sleutel. Door gesprekken te voeren, voorbeelden te benoemen, essays te schrijven en alternatieven zichtbaar te maken, kunnen we anderen helpen om in te zien dat niet-doen geen luxe is, maar een noodzakelijke stap richting autonomie en welzijn. Het begint bij het erkennen dat niet alles een doel of nut hoeft te hebben of direct zichtbaar moet zijn. Ruimte laten voor observatie, natuur, kunst of simpelweg zijn, is geen verspilde tijd, maar een daad van verzet tegen een wereld die ons constant opjaagt. Juist in de vrije natuur is de stilte en leegte te vinden die onbetaalbaar en van alle tijden is.
Niet-doen is geen passiviteit, maar een bewuste keuze om aandacht terug te claimen. Het vraagt moed om stil te staan en niets te laten gebeuren. Maar wie dit eenmaal begrijpt, ontdekt een vrijheid die geen algoritme kan kapen.
Jenny Odell. De macht van nietsdoen. Een radicaal verzet tegen de aandachteconomie (bol.com).
